Fragmenta

421쪽

3 8 EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.

audiens tam grande carmen. Adsum Oc. Est quidem opera epretium in

his versibus,anima dii ertere frequentem aliterae repetitionem , quae cum crebra vocalium concursisne vastam, ac hiantem reddit oratio nem, praesertim cum crebra vocalium collisione. Et nescio an versus alius sit, in quo decem a inueniantur, &sex collisiones. Sunt in eodε septem v , qualitera umbrosa, tenebris q. consepta loca aptissime exprimunturi sumpta ab huius literae prolatione similitudine. Cum enim v , proferimus os comprimimus, occludimusq. quasi inde luce arcentes: cuius sonus, quoniam occluso ore pro sertur, obscurussa ne est, luporum Ululatum pene referens. Contra veris cum o prose rimus, os adaperimus, oris rotunditate citaracteris formam imitan do. V nde maxime haec litera, ad ea quae patent, exprimenda idonea est: maximeq. cum eiusdem literae sequitur collisio, quod tanto ma- sis aperto Ore immorandum est .Habes hic exempla utriusq. literae ri- excitantur obscura νmbra - Ο - aperto omo

Alii Acherontis -- sed nescio quid occultioris artificii in his lateat, ut cum Acherontis minerunt pcc.ae, semper sere a literam inculcent , crebris q. ut an tur collisionibus: quod in illis etiam patet versibus, quos in Andro mache retulimus, Acherusia templa, alta Orci, pallida Leti, obnubila, obsita tenebris loca . Eodemq. modo concinnatum videtur illud MaronIs, - atq; imis Acheronta assatur Avernis.

cum describit, per quem ad inferos patebat accessus: quam vero id neis verbis itineris dissicultatem,lociq. caliginem,horroremq. expres sit, quam asperis, quam grauibus, quam dure sonantibus vias sit, sine obseruatione non est praetereundum. In hoc enim versu Praeter nouem s, & unicum x, quod duorum V, vim obtinet, quae asperum quendam emittunt sibilum, praesertim alia consonante praccedente. vel subsequente,aut etiam pluribus,omnes con nante terminantur, omnes q. praeter unicam dictionem a consonantibus incipiunt .Ha-iusmodi quoq. obseruatione digna quidem sunt illa Maronis, velunca alta Iuit, vastoq. immanis hiatu ,

Scrupea, tuta lacu nigro D quibus vltimis verbis, ut speluncae denotaret obscutitatem, trodictiones una inquam q. u , habentem , elegit. Ex quorum collatione

iis res Porii quamcxilia, di ieiuna sint illa Threstae apud Seneca, aca

422쪽

opaca linquens Ditis inferni loca Gum, profundo Tartari emissus specu.

sed Lucretius admiratus huius versus maieitatem ita iisdem verbis ex trochaico catalectico hexametrum consecit, veluncasq. velut Laxis pendentibu' Irructus.

AspEREIS PENDENTIBUS J Virgilius, copulis pendenti. Lib. . . RIGIDA CONST AT, J boniam inferos illos,

subterraii eosq lpecus umbris obductos esse dixitndeo physice ealigi- ini rigidae epitheton addidit. Nigrorem enim, & frigus eiusdem substantiae esse voluit Empedocles:sicut in igne eiusdem substantiae ne calor, & lux: nam ut lucido sese tenebricosum opponit, sic calori frigidum. CRASSA C ALIGO J obductum, ac densum aera in telligῖt omni prorsus luce carentem, in quo nihil discerni potest: v

dent τι ἀμάς circum, siue Plutone A Πω vocaverunt .Est &quae a nobis transsumptio dicitur, per quam passim procedimus ad id,quod ostedere volumus.& ex rebus,quae praecedunt, ea quae subsequuntur, insinuamus. Nam hic crassa caligo densum aera, densus aut nigrorem . nigror tenebras, tenebrae vero speluncam in praeceps profundam denotant. Lucretius, Lib. Linsidu8 fuluae nubis caligine crassa. Et, o erassa voluit ealigine fumum. Irid.

UNDE, ANIMAE EXCITANTUR J Est inhoe versu bi.

narum, ternarumque consonantium connexio , quae asperum s Tnum reddunt: lunt quinque collisiones, quae grandem faciunt or xionem. Refert autem duos hosce versus Cicero non loneo a trisbus superioribus interuallor qui san8 styli, & sententiae similitu- vdine eiusdem Auctoris esse , atque hoe ordine scripti merito pos

lant videri. Loquitur autem P6Eta de manium nefaria inuocati ne, quam Graeci ramis στείαν vocant, unde Nec romantes sunt dicti, c. I

qui magicis praestigijs a sepulchris eliciebant mortuos. De qua re satis abund q ab Homerosiriptu est. Heliodorus in historia Aethio - αἰδουια pica mirificeanus cuiusdam magicas describit artes, quo modo filii adauer excitabat , loqui q. cogebat, a quo didicit omnia, quae mox sibi euentura erant Fatebatur Simon ille Magus, ut resert Romanus Clemens lib. I pueri incorrupti, violentersi. necati antimam cantaminibus incitabilibus euocatam sibiadsistere, ac praesto esse, si quid fieri vellet. Refert Philost ratus in vita Apollonii Tyanei, Lib. eum magicas praestigias abominantem ijs precibus Achillem ab imseris reuocasse , quas pro placandis Heroibus dicere Indorum Sacerdotes consueuerunta Ex Latinis, plura fortasse Laberius in fabula. cui nomen Nccromantis sciat a di Lucanua qui scribit exanimes cadaue- Lib. c.

423쪽

ris artus vi carminum erectos ventura aperuisse fata - APER.

. - σκετου Lucretius ad hunc fortasse locum respiciens, Ianua ne his orci potius regionibus esse .c. Credatur postea: bine animas Acheruntis in oras . t 2 Ducere fortd deos maneis inferne reamur i , Lib ε. Virgilius, octes atq. dies patet atri ianua Ditis. I

Et in extremo quoq. Georg. . . Milo it ,

Et caligantem nigra formidive lacum. l . Ostium autem, per quod ad orci fauces patebat aecessus, persuasiti sibi vetustas fuisse propter Baias inter Lucrinum lacum,&Auernum. Vnde orci ianitor a poetis Cerberus dictus est. Sed& in locis pestilentibus Veteres orci ostium esse crediderunt. Vnde festiue Plautus Trinum a

id De Civit. Dei. Lib. 6. Theb.

Iib. s. Lib. DLib. 4.

. Acheruntis ostium in nostro'Ragro. Appellarunt quoq. orci ostium Manalem , ut ex Festo liquet. A TE IJ Profundi FALSO SANGUINE JApparet, euocationcs magicas non sne sanguine fieri solitas: siue, orderi Augustinus, quia sanguinem amare Daemolies dicuntur et siuequia, ut ait vetus Statij interpres, sanguis proprie videtur animae esse possessio, unde exangues mortuos dicimus. Passim quidem, ut apud poetas via dere est, Veteres sanguine ineaeremoniis euocandorum manium,

aut libationibus utebantur. Unde Iphigenia apud Euripidem cd molesti fratri suo, qui sibi mortuus in somnis apparuit, parentare vellet, sanguinem montanae vitulae, Bacchiq. liquorem , di mel in terra profudit. Virgilius facit Aeneam ijsdem rebus inserias Anchisae celo

Drantem hoc modo, o . . i. Hιc duo ritὸ mero libans carchesia Bacebo . . :I i Fundit humi, duo lacte novo, o sanguine aero. Idem rufus in instauratione funeris Polydori praeter vinum, lactis, sanguinis meminit, . 'D: D Inferimus tepido spumantia em i. Sanguinis sacripateras, animamq.sepulabro

sed tamen milia suspectum videtur adiunctum illud, falso: ni fortasse innuere voluerit in eiusmodi sacris,multas simulatas res haberi pro veris. Dido apud Maronem in magicis operibus, iii . . . parserat o latices sin tor Dotu Au . . iidia a d d Putq

424쪽

Puto autem melius legi, salDsanguine: nam eodem epitheto alibi usus est Ennius,' . m iserae Lugre lacrumae salsum sanguinem. Quod poetice potius, quam physicῆ dictu arbitror . Sudor enim cer . te salsus est i sanguis autem fere ad dulcedinem propius accedit, nisi angoribus animi, aut exercitationibus incaluerit. - IMAGINES MORT VOR VΜ.J Necyomantia, vel Nocromantia nam viroq. modo dicitur est, cum ipsa cadauera excitari, & futura pra

dicere videntur. Cum vero manes, inferorum q. umbrae euocantur,

ea Scio mantia proprie appellatur. Sed Necyomantiae nomen omnes magicae artis complectitur species.Eas imagines mortuorum Lucretius, & deinde virgilius dixerunt, s m. - Simulachra . luce carentum.

Alibi Virgilius,

umbraeq. silentes , innuens inserorum locum umbrarum plenum esse: nam non multis. post ait, Vmbrarum hic Iocus est Noster vero totidem verbis expreist Homericum illud - dδωλα κα- Videntur posuisse animas imaginibus speculorum 'ondii miles, quae quamuis nostram reserant speciem, ac motus,actionesq. imitentur, corporeae tamen naturae, quae tactui subiaceat, expertes omnino sunt. Vnde Virgilius, ι: Et ni docta comes tenues sine corpore vitas

Admoneat, volitare ccuasub imagine formae. Sequitur Euripides, ri.

Non exstat huius versus Ennii traductio: Seruius tamen illud Μar nia explicans, -- nee face tantum

cisseispraegnans igneis enixa iugales, se memorat, R ina Hecuba filia fuit secundum Euripidem cissei, quem Emius, Pacuuius sequuntur. am Homerus Domantis dicit. O M MGNA TEMPLA CAELIT UM, J Varro affert hunc locum Hecubat sed non memorat, euius Poetae sit. Nos Ennii esse arbir tramur. Turnebus asserit, Ennium hic vertisse illud Euripidis ,

Quod mihi non videtur, nam nihil ut aiunt ad rhombum. Sunt

enim ea Polynui estoris ambigentis secum, quo se verteret, aut quorsum serretur, num peruolet aethere ni pugam seblimi g4 Porro

In Cretaphonte. Lib. 4. Lib. 4. Georgo Lib. 4. Lib. 6.

425쪽

33, EXPLICATIO IN Q, ENNII FRAG.

Porto his Ennianis melius respondere arbitramur Graeca quae er gione adscripsimus: quamuis nudis Euripidis i erbis Ennius addide

rit ornamenta. H A EC TU ET SI PER v ORSE J Loquitur

ad Vlyssem Hecuba, eum q. rogat, ut i Graecorum exercitu impetret, ne sita ut victima immolptur: qua doquidem ipse apud Graecos plurimum auctoritate polleat, qua facilὰ id persuadere possit. Quamuis enim quae dicuntur, eadem lint, tamen plus in ore virorum clarora habent ene igiae, quam si ab obscuris proserantur.Agellius ubi hune refert locum, Hos versus, Q. Ennius cum eam Tragoedia verteret, non san8 incommolὸ aemulatus'. Sed paullo pdst ostendit, non satis sibi facere Enni u reddente ἀκτὶ ἀδοξουν rais ignobiles, & ἀντὶ opulentos. Nam ait neq. omnes ignobiles ἀδοξου G, ne'. omnes C Pu lenti ἀδοφου . Sed quoniam opulenti.& ignobiles non e diametro re pugnant, cum etiam & ignobiles passi m opulenti sint: ac ratio ins per trochaici septenarii dictionem opulenti non admittat, Alciatis quens sententiam existimo pro opulenti,opinati reponendum esse. Vis dentur enim veteres, opinatos pro magnae opinionis, existimatio..' nis l. hominibus usurpasse. V nde apud Agellium opinatissimi auctores iant, qui maiores omni exceptione habentur. Quare immerita

Poeta noster reprchenditur, cum recte δι-urru opinatos, non opum

lentos interpretatus sit. Mi S ERET E AN VIS, J-v

teres quartae inflexionis gignedi casum,praeter notam in us terminationem etiam per l,& per is. proferebant, ut Senati,& Senatuis Sisenna .lib. IV. Hist. Luc- Calpurnius Pssio ex straticonsulto duas nouas triabus. C. Fannius Cons contra C. Gracchum Senatuis consulia. Sic fructi, di fructuis. Terentius Adelpli. . nc exacta aetate hocstum pro labore fero. Vbi Helenius Acron, obvius fructuis, o Senatuis Veteres extuleroti Nonii autem exemplaria pro, anuis habetit manus, ubi fortasse anus erat, & prima litera oscitanrer irrepsita Ianus Palmerius legit,3ntianus Consternatae vero mulieris impetum, praeq. dolore amentis concistata quidem, ac dissoluta verborum compositione describit. D AT EFERRVM in IJ videtur hunc locum adumbrasse Cicero, ubi

ait in Epist. Vbi non is, qui esse consueueris, nihil est, quod velis uiuere. Prae dolore saepe eo impotentiae deueniunt mortales, o vlim mor Lib. s. tem deposcant. Hinc Euryali mater apud Virgilium, Figite me ,si qua spietas, in me omnia tela conifeste δ Rutuli: me primara absumiteferes. '- - ANIMA PRl VEM Ciceroni . atq. Lucretio primare vita

familiaris locutio. SE NEX S V M, seruili aetate. Sunt

haec

426쪽

haeea Talthybio publico Graecorum exercitus ministro, quasi I u-pore afficto prolata. Cum enim ei demandatum esset, ut Hecubae Polyxenae mortem nunciaret, eamque accerserra ad filiae eorpus sepeliendum , offendit illam prae dolore in puluere abiecte cuba ntem rcumque opulentissimam quondam Troiae Reginam tam misere degradu deiectam, ac undique fortunae vulneribus confectam vidisse multa tragice de fortunae inconstantia conquestus subdit, se quidem senem esse, priusque mortem exoptare, quam in turpem aliqua γtunam incidere V EN AT J Eueniat. VIDE, HINC

M E Λ Eb Παθος a corporis habitu. Ab eodem haec quoque pronu mantur : qui cum ab Hecuba rogaretur, ut ordine exponeret, quonam pacto Polyxena mactata sit, duplices sibi, ait, eius filiae commiseratione excitari lacrymas, alteras quidem spectando, dum ad sepulchrum caederetur, alteras vero nunc commemorando. L A CR UM A EJ A Graeco διακρυω, hoc est lacrymor, fit δώρυι M unde δὲ in λmutato, lacruma. ET SI IN SEG ET E M J Cicero in I I. Tu se. quaest vero inquit,id quidem argumentum est. Ham ut agri nomomnes frugiferi sunt,qui coluntur,salsumq est istud,du improb8,Et si in sogetem e. ix Graecorum Euripidis collatione cognouimus hos versus ex sua ipsius Hecuba esse, & inde Ennianos esse suspicati sumus. Sunt autem haec verba ab Hecuba prolata, postquam ei de filia nu ciatum est, quam forti animo, atque intrepido mortem occubuit. Quorum sensus est apud Euripidem, nequaquam admiratione dignum esse, si mala terra desuper clementi caelo sola, bonam producit segetem. Bona vero destituta,quibus ei opus erat, malum edit fructum. Seges hic pro aruo posita est NIMIUM BONA ESTQCie. Si tacent, satis dicunt . V irg. Lib. ri- sequiturque sequentem. Terentius Eunucho, - nil cum est, nil desit tamen. Cicero disserens in II. de Finibus contra Epicureorum opinionem, qui summam voluptatem in dolorum omnium vacuitate positam es se volebant, ait, in enim si malum dolor est, earere eo malo satis eri ad ho/ vivendum: boe dixerit patius Ennius, Vimium bones est, cui nibit est mali. Dcinde addit, ' os beatam vitam non depulsione mali, fidadeptione boni iudi emas. Non indicat tamen ex qua Tragoedia b c locus p titus sit: sed ex hac fabula esse propter Graecae Euripidis sententiae similitudinem arbitramur. Quod etiam Muretus diligenter obseruauit in variarum Lectionum libris.V N DANTEM SALVM lib. 3. Hecuba, cognita Polydori caede, dum ab ancilla quaereret,utrum il- -- p n eiectum taurum vadis offenderit: in lathali iacido necatum,

427쪽

3 EXPLICATIO IN in ENNII FRAG.

respondit, in arenam maris aestum c quod undantem salum Nosterest in erpretatus cadauer proiecisse. Virgilius, Terq. undas superanteolo obseruat Marcellus hic, ab Ennio praeter notam cosuetudinem musculino genere salum positum. Σαλον vero Graeci undarum iactati

nem appellant. NVN TUAM SCRIPSISTIS, J Constat ex

Marcello bos versus& Ennii esse, dc ex Hecuba. Apud Graecum t men nihil tale inuenitur.Vnde patet de suo addidisse Ennium.Videntur autem Hecubae verba esse,quae, viso Polydori cadauere, per conuersionem adlegi statores rebatur, qudd nullae poenae constitutae essent, quibus singulariter afficeretur, quicunque parentem, aut ho spitem necasset. iae crimina paria esse videntur ex illo Flacci loco, Illum o parentis crediderim sui Fregisse ceruicem, ct penetralia Sparsisse nocturno cruore Hospitis - 1 Solon interrogatus, quare in parricidas nullam legem constituisset respondit, Διατί ἀπελπIσM. PERBITER ET JPeriret, ut exponit Nonius. Vtrunq. enim verbum a praepositione, & verbo idem significante compositum est: nam apud Veteres betere ire significat, dehincperbetere pro perire. Plautus Captivis, Qui per virtutem perbitat, non interit.

set silium tam crudeliter interemptum, inque undas proiectum, Agamemnonis implorat opem ad ulciscendum Polymnestorem: quod ut exoret, commemorat ei amores, suaves noctes, dulcissimosque CaGsandrae complexus ea enim Regi in praedae distributione contig rato cuius frater a nefario homine tam inhumaniter necatus esset. Hoc multis verbis Euripides: Noster parcius, & verecundius. Etenim rem parum honestam, quae amantium conglutinat animos, ut sine δυο σωροτα η, ιάαψυχη honestis obtegit verbis. MOREM GERIDIdem fere apud Terent. Andr.

Seu tibi morigera fuit in rebus omnibus . Virgilius, -- fuit aut tibi quicquam .

Dulce meum - e

Similis est illa Pelopis precatio ad Neptunum apud Pindarum . .

IVPPITER TIBEI His porrὁ verbis nihil in Graeco est, quod

428쪽

respondeat. Arbitror ab Hecuba esse pronunciata: quae postquam poenas sumpsit de Polymnestores quod auidissimὰ exoptauerat, qua-uis in miserrimo statu essent res suae,&silijs, ac regno orbata, captiuaq esset )Ioui gratulatur ob eam vindictam. H E U M E MISERA MOHaee etiam a Nostro addita videntur,&ab Hecuba eadem di- '

NE. JLauere, te sanguen,ἀρχῶ a11. Accius A liit one, cumpatre starvospatra bost c/sanguine gueat bisse resuo. viscere. Idem Aeneadis, vel Decio, Patrum bonilifusium ornensanguine. Varro Satyra, quae inscribitur Cosmoterine περὶ. θίω κουρον, Africa terribilis contra concurret Iberis, e gens Aeneae miscebit gulae sanguen. iVirgilius Ennium serὰ imitatus, Ustors. I. - lauit ater corpora sanguis. Apud eundem Nonium in lauis hic Ennii versus detrauatὰ legitur, is qui ex altero eiusdem Auctoris loco emendari potest.

430쪽

EX Q. ENNII EVMENIDIBUS. 38

NI SI patrem materno sanguine exanclando vi

cisterem.

Id ego aequom aptius fecisse expedibo,atq. eloquar. - tacere opino esse Optumum, Ut pro viribus sapere, atq. fabulari tutEt nouerihi.

Areopagiticam ea de re vocant petram.

Vicisset Uico ego vicisse Orestem, vos ab hoc facessite .

EXPLICATIO.

EX Aeschylo si bulam hanc vertisse Ennium, duo postremi Iocis

ciunt, ut mihi certius persuadeam,qui apertius quam duo alii sul eriores sunt ex Graecis explicati. Nam potius mentε quam Aeschyi verba referre videntur. Eius igitur fabulae μοθω te haec est. Orestes post Agamemnonis patris caedem, ut a Pyrandro relatum est in IV. Rerum Peloponnesiacarum, apud Strophium enutritus, postquam adoleuit, quo patris mortem ulcisceretur, Aegisthum, matremq Clytemnestram adulteros, qui illum de medio sustulerunt, interfecit. V nde Accius in fabula, quam Aegisthum inscripsit, de Oreste ait, Quδm manus materno sordet sparsa anguine. Q ii post perpetratum parricidium insania captus est, qua, miris q. modis exagitari coepit, ut ab Hellanico Lesbio proditu est in I. Rer. Aeolicar. Apollinis tandem monitu Athenas venit: cum q. illico MN neruam adorasset Deae consilio Diris sese iam exsoluit, Argosq, inde reuersus est. De quo Virgilius, ut Agamemnonius sceηis agitatus Orestes, Armatamfacibus matrem, Oserpentibus atriscism fugit, ultricesq. sident in limine Dirae. Cicero de eodem Mineruae suffragiis absoluto, Itaq. hoc, iudices, non sine ea a fictis fabulis docti mi homines memoriae prodiderunt,eum,qui patris ulciscendi caussa matrem necavisset, variatis hominum Iententi's, non Liam diuina, sed etiam Deae apientis maesententia liberatum. Quo-.nia vero Furias Palladis ope placauit Orestes, eas Eu menides a benis gnitate,& ma suetudine appellauit. Innuit hoc Sophocles in Oedipo Cotoneo, cum benignas appellat, quod se supplicem seruauerint,

Idem Opi

Lib. εἰ Pro Milo