Fragmenta

441쪽

398 EXPLICA IIO IN Q. ENNII FRAG.

idem Ni

o pie eam lammaduocant, eunt adsontem,nitidat

corpora. Ateil. lib.

cap. 6. Auctor. adHere lib. a.

Ego quom meaevitae parca, letu inimico deprecor.

Eho tu,Dij,quibus est potestas motus superum, ari.

in seiumsPacem inter sese cociliant, conserunt concordiam. Mur. lib. Neq. terram inijcere, neq. cruenta

P conuestire mihi corpora licuit, . Neq. miseraela re lacrumaestatim sanguinem. Cic. v. l Iani nos decebat, coetus t celebranteis domum lLugere, ubi esset aliquis in lucem editus,

Humanae vitae varia reputantes mala.

At qui labores morte finisset graueis, Omneis amicos laudeb&laetitia exsequi. A

. EXPLICATIO.

CResphontes Aristomachi stius, 'ua arte, quine astutia Arist

demi filios deceperit in educendis sortibus , Messenia'. r nusibi usurpaverit, infra explicabimus. Duxit hic uxore Mempen Cyps li Arcadiae regis filiam: ex qua quidem tres suscepit liberos. Quorum duo una cum patre non multo post adeptum imperium a Polypho te, siue Deiphonte necantur e qui regno simul & Merope illius uxore potitus est. Solus autem ex Cresphontis filijs Λ yytus, liue, ut alii discunt, Telephon natu minimus superstes fuit:qui apud Cypsesum m

ternum auum eo tempore educabatur. Aliis vero placet, Meropen, occiso viro, eum clam in Aetoliam ad hospitem quendam misisse alendum. ii cum adultam attigit aetatem, per insidias patris fratrumque mortem ultus, patrium consecutus est regnum. Hanc vin Lib. t. ro fabulam scripsit, ut ex Cicerone, Plutarcho, Stobaeo, aliisque lis Tusc. quet, Euripides: unde hanc ipse suam, ut opinor, mutuatus est Tra-

0 Cβω- goediam. INIURIA ABS TE AFFICIOR J Verba haec Me- akultati. Cypselo patre expostulantis, Dibus. ad viuum arparet expressus optimae uxoris in coniugem anectus'. Ratione enim

illa

442쪽

illa animi sui sententiam confirmat, nolle se ullo pacto a viro, quali Dcunque ei tande obtigerit, qui semeli patre sit datus, diuertere ulu c- admodum apud Plautum Sticho, Panegyris, & Pinaceum sorores ad Antiphonem patrem, qui eas a viris abducere conabatur, enim nos, quarum res agitur, taliter auctoressumus: snaut olim, nisi tibiplacebant, non datas oportuit, A ut nunc non aequum est abduci, pater, illisce absentibus. Addueit eos versus Auctor ad Herenn. ubi de confirmatione agit, Vtuntur, inquit, Hudiosi in eonfirmanda ratione duplici conclusione hoe modo, Iniuria abs te assicior ere. Tum ibi sic subiunmt, Dae hoc modo concludentin , aut ex contrario conuertentur, aut ex pimpliciparte reprehendentur Ex contrario hoc modo, nulla te indigna postea, Ex simplici parte reprebendentur,si ex duplici conclusione, alterutra pars diluitur hoc modo, Nam si improbum cresiphontem existimaueras, cur me huic locabas nuptiise Duxi probum, Erraui -- & quae sequuntur. Ennianae haec verba nuda, sinn, veteris q. Romani sermonis candorem, & elegantia praeerunt. Cicero, is iniuria nemo unquam in aliquo magistratu impro' Lib. s.

bissimus ciuis affectus est, ea me consulem ascit. CVR ME HUIC LOCABAS NUPTIIS J Cur me Cresphonti nuptui dabase

Plautus Aulul. Virginem habeo grandem, dote eassam atq. illocabilem Neq. eam queo locare quoiquam.

IN v I TUM IN V.IT AM J Venuste quidem paucis his racipr

cum viri, uxoris 4: amorem significauit. Quare immerito,qui arctissimo amoris vinculo coniuncti viverent, separari Cypsesus cogebat.

-ex his olim apud Graecos, quemadmodum deinde apud Romanos, etiam mulieri diuortium facere licuisse. Apud Hebraeos mutuu diis uortium non permittebatur, sed soli viro iacultas erat uxoris repudibdae. - DUXI PROB VM,J Purgat se Cypselus, ait q. decepi use, quod illum probum virum existimauerat: nunc autem quado im- robum cognouerit,merito eum talem sugere. DUXIT ME UXO EM SI BEI LIBER VΜJDuctam se a Cresphonte ait Merois' pe liberorum gratia procreandorum, qui matrimonii finis est. Rudisum Ennius Andromeda, Libersim quaesendsimcaussa familiae matrem tuae. Afranius Priuigno,. Uxorem quaerit firmamentum familiae .

443쪽

oo EXPLICATIO IN QE ENNII FRAG

beneficii pensationem interpretatur. Aliqui hostimentum interprotantur aequalitatem: unde hostes dicti, quod aequali iure in uice exinstant. Indeque binire verbum, pro, aequalia sacere . AN INTER

SE SORTIvNT J Puto hic intelligendum, quod refert Paus

cum Romae una essemus,Latina reddidit, cum Temeno Dorienses

signesent, as illis Cresphontes terram sibi Messeniam depoposcit, quippe

quι Aristodemo natu fuit maior . Aristodemus enim ipse id vita iam exces serat. Tberas γπὸ Autesionissilius maiorem in modum Cre*honti aduersabatur,Thebanus ille quidem,Pobnicis Oedipi filii atnepos. Tutelam enimis tune Aristodemi filiorum gerebat, quod eorum erat avunculus : uxorem squidem duxerat Aristodemus iacuisonis filiam nomine Argiam. cupi bat Cresphontes Asseniam sibi assignari, quatre Temenum rogat, remis forti committat. Ille in situlam, tam eam iam aqua complesset,sortes mi sit, re ita confiituta, ut fors νtra prior exisset, illi Messenia adiudicaretur.

Aesubdold quidem Aristodemi liberesim fortem d siccata sole argilla, o 'hontis 8 coctili laterculo fecit. Quo factum est, ut illa soluta, haec comititerit, O per eam Cresphonti Messenia obtigerit. Neque γοδ prisci Messtni3 a Doriensibus eiecti sunt: nam Iacud illi ct Cresphonti nouo regi paruerunt , O Dorienses in agri partem receperunt: atque e) libentius, quod inuidiosa iam erat apud imos regum seuperiorum potentis,qui erant ab Iolco oriundi. Apollodorus I I. Bibi libroJ,ein εκροωσαν Πε πο- σου,

444쪽

uertit, Post νbi Peloponneso potiti sunt,tres aras Ioui patrio excitariit, in , quibuῬperactis sacris urbesIortiti interse partiuntur. Prima itaq. fortitio fuit Argos, secunda Lacedaemon , tertiadimum Messene. Illata deinde stula aquae pie a, placitum est cuiq. in eam sortes coniici . Tum Temenus, o Aristodemisitis Procles, EurUbenes calculos coniecerunt.Cresphon tes autem Met neu sortito habere volens terrae glebam iniecit, qua resoluta, priores istas duas sortes antὸ prodire necesse erat. Educta igitur prius Temeniforte,secunda Aristod mi libe=ώm fortitio fuit. Quofactum ess . ut illasoluta, haec constiterit, O peream cresiphonti AIessene obtigerit. Ad hoc respiciens Plautinus Ο'ympio Casina, ait, Sed utinam tua quidem, sicut Herculeis praedicant quondam prognatis, ista in sortiendo sors delicuerit. Excallido hoc facto natum est prouerbium, ut refert Suidas,' απέτης κληρος, fugitiva sors, quod dicitur de re per dolum parta,quo usus est

Sophocles. O PIE EAM SECV M J Sunt haec puellarum ossi- Cia, aequales aduocare, simul ad fontem ire, una q. lauare. Sed illud, d pie, mihi valde suspectu est,sortasse, pur8. Ianus autem Gulielmus in Plautinis quaest. legit, Pie Deam -- NITIDANT J Abluunt exponit Festus a nitore. L ET UM INIMICO DEPRECORI Plura de huius verbi vi Agellius disserit, ubi affert hunc locum. DII, VIBUS EST POTESTAS JAuctor ad Herenn. loco supra Commemorato, Item vitiosum est, cum idpro certo sumitur, quod inter omnes non tonstat, quia etiam nunc in controuersia hoc modo, Eho tu, Dinquibus egre. Et infert, Nam ita pro suo iure hoc exemplo usum Crespbo tem Ennius induxit, quas iam satis certis rationibus ita esse demonstrasset. Ea vero oratione Deorum auget potestatem. Sic Virgili uis Lib. r. Dis quibus imperium est pelagi -- Idem, Dis quibus imperium est animarum Puto autem post Cresphontis verba, Chorum haec In pacis laudem Prorupisse, quae ex Euripidis Cresphonte apud Stobaeum leguntur, Ser.

445쪽

4o, EXPLICATIO IN ENNII FRAG.

NE h TERRAM INIICERE J Verba haec Meropes sunt,

quae audita mariti, liberorum q. nece Tragicis querimonijs comple bat cautam. Dolebat quod non lieuisset sibi officia exsequi, quae fi ri solent in tet iactis, sci licet lauare lacrymis, conuestire nudata cor pora, terram iniicere, ac tumulare . Piaculum quidem apud Veteres habebatur, inhumata relinquere cadauera. Vnde Ariadna apud Catullum queritur, pro tot in Theseum collatis beneficijs, insepultam esse remansuram,

Lib. I.

Carm. Ol. 18.

heb. - nee insecta tumulabor mortua arena. Dido Aeneae fugienti imprecatur, Sed cadat ante diem, mediaq. inhumatus arena . Palinurus apud Virgilium , π- aut tu mihi terram Inlyce Cenus autem fuerat sepulturae, ut inquit Seruius, Iniectio pulueris . Poterat autem fieri huiusmodi terrae iniectio iuxta Ponti ricalem ristum,& circa absentium corpora quibusdam solennibus sacris:ac circa cadauer, quod si manu plena non obrueretur, iniecto ter puluere Pro sepultura haberetur. Ad quem morem respexit Horatius,cum ait, ad anquam festino, non en mora longa: licebit

Iniecto terpuluere curras.

M. Tullius humatos proprie dictos esse eos,tradit, quos humus inlecta contegeret, eum q. more a iure Pontificali confirmari,quθd priusiquam in os iniecta gleba sit, locus ille, ubi crematum corpus est, nihil habeat religionis. Theocriti Scholiastes in Pharmaceu tria ait, sq)u chra ηρia appellari,ab ea, quae mortuis iniicitur,terra, Munus quoq. ossici j erat erga morientes, quod Noster praetermisit,oculos eoru claudere. Cuius rei meminit Maro hunc locum in reliquis imitandμ. Sic enim apud eum Euryali mater, ,- nee tua funera mater Produxi, presiue oculos, aut γulnera laui. Ouidius, Hic certὸ manibus frigentis pressit ocellos Mater, O in cineres vltima dona dedit. Idem lib. vltimo de Arte amandi,

Iam morior, chara lumina conde manu.

NE QE MISERAE LAVERE LACRUM AC Aecius phoe

nissis, Salstis cruorem gutteis lacrumarum laui. Virgilius, - lauit improba teter

Ouidius, Huic quoq. dat lacroas, Merras In vulnera sudis . Hoc vero acroteleution ita S uus sibivsirpauit,

446쪽

Fessa pios gemitus, lae masq. in Pulnera futit .

Ouidius rursus III. De arte amandi, . a Sustinet, lacrymis vulnera saeua lauat.

Apud Macrobium in quibusdam codicibus, ubi ij afferuntur versus, male pro, Cresphonte, Ctesiphonte legitur. NAM NOS DECEBAT J Cicero refert hos versus ex Euripidis Cresphote. Quam fabula, quoniam, ut diximus, ex Euripide Ennium conuertisse putamus, ipsius etiam hos versus esse, credere par est. Cicero enim indicat fere ubi ipse couerterit, nec vertere solet denuo,quae verterint Poetaeam. tiquiores. Sic autem Euripidis fragmentum apud diuersos legitur,

Duos priores versus leguntur apud Λristidem in oratione Pro quatuor viris, cum totidem sequentibus apud Clementem Alex. in III . ωμι in Eosdem adducit Petrus Victorius suis in Tusc. quaest. annotationibus ex lib. III. Pyrrhoniaru hypotypostaen Sexti Empirici cap. et k ὲςπη λ ορύνη rim περὶ βίον. Qui quidem videntur deesse in Graeco Henrici Stephani exemplari,ut ex Latina ipsius interpretatione apparet. Iidem afferuntur a Stobaeo,sed male ex Euripidis Them, Serin. Ἀβstocle. Reliqui omnes,excepto primo,exstant in extremo Plutarchi lis bello, Πως ἀκουειν, represso tamen Auctoris nomine, quod ab aliis exprimitur. Secundus praeterea tanquam satis notus adducitur a Platone in Axiocho, quem ex Euripide cum duobus alijs refert Strabo lib.X I.ubi pro ερχετω, Chry.sostomus in Oratione, ο σοφὰ, postquam Homeri auctoritate dixit, Homine nihil esse aerumnosius inter omnia animantia , quae super terram spirant, & repunt, subdit hoc modo hanc eandem Euripidis sententiam , ερος δἰ ποιητην, ουκ ἰδία ουτως, ἀυ.α Mn ς προς θεομ

πειν. Latine sic, filius Poeta non ita priuatim, sed publicitus in theatro certans, consulit, Natum hominem lamentis prbsequendu propter ea, in quae venit, mala: & rursus mortuum,& absolutum laboribus cum gaudio,& exsultatione censet efferri oportere. - DOMUM

447쪽

464 EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.

in lucem editum lugent, ut ex lib. quem citauimus,sexti Empiricipse tet. De quare exstat Archiae Epigramma, .

Lib. r. prodit Valerius Max.&Herodotus de Trausis Thraciae po Me ' pulis in Terpsichores initio. De Essedonibus tradit Solinus,&Mela, Li eis morem esse,parentum sunera cantibus prosequi. Refert Stobaeus cr. 10. c ex Plutarcho opinor Causianos nascentes lugere, mortuosq. beatos existimare. De qua re plura diximus in explicatione prouerbii, Optimum non nasci . Huiusmodi autem gentes cantu ad sepulturam mortuos efferebant: quoniam animam harmoniam esse crediderunt. In qua opinione fuit Herophilus, & qui ab eo profecti sunt. Λ quibus non multiim fere discrepat Dicaearchus,qui voluit animam quatuor elementorum harmoniam esse, atq. concentum: ut Pythagora, di Platonem omittam.quorum prior animam censuit esse numerum se ipsum mouentem, alter vero substantiam intelligibilem suapte mobile natura, quae . ad concinnum mouetur numerum. Macro- Iib. t. de bius autem ait, Mortuos adsepulturam perseequi oportere cum cantuluιν' 'i' rimarum gentium, vel regionum institutasanxerunt, persuasione hac, quapo, corpus animae ad originem dulcedinis musicae, id est ad caelum redire

EURIPIDIS FRAGMENTA ALIA

EX CRESPHONTE.

ENNII

448쪽

NNII FRAGMEN TUM

EX ATHAMANTE.I IS erat in ore Bromius, heis Bacchus pater, Cliaria.

Illeis Lyaeus vitis inuentor sacrae. lib. . Tum pariter Euan, Euhyus: Ignotus iuuenum coetus alterna Vice a iInibat alacris, Bacchico insultans modor

EXPLICATIO.

ATHAMAs Aeoli filius Thebano in rex ex Nephele uxore, vel, ut Pindarus in hymnis prodidit, ex Demotice, vel, ut Hippiae Ilacuit, ex Gorgopide, vel ut ait Pherecydes Syrus,ex Themisto duos uscepit liberos, Phryxum scilicet,& Hellen. Dimissa aute, quaecunq. . ex his fuerit, priore uxore repudij lege, siue, ut Apollonii Scholiastes vult, defuncta, alteram , cui nomen Ino, duxit Cadmi filiam, quae

iniustarum nouercarum more priuignos odio prosequens Aeolicis foeminis persuasit,ut etia testatur Nonnus in I.Dionysiacωn,uti fru- sum semina, priusquam terrae mandarentur, insciis viris torrerent aina re cum terra redderetur infoecunda, fameq. tota ea opprimere tur regio, legatis q. ad Apollinis oraculum decretis, ut durissimi anni Iesus temporis mulsam inquirerent,eos Ino corrupit muneribus,mo in inuitq. ut cum reuersi fuerint, Λpollinis nomine Phryxum, &Hellen in viaimas efflagitarent. Quorum medaciis fidem habens Athamas, arae virunt, ut tanquam victimam mactaret, imposuit.Λc cum e

tum innocentiae Di j miserti essent, aureo ariete inde eos per aera suis stulerunti dum q. Helle se arietis dorso sustentare nequiret, in mare k decidit, cui mox Hellesponti nomen impositum est: Phryxus vero in Cochos delatus est. Alijs aute placet, Athamantem, Inus insidijs d tectis, eam, eiusq. filium Melicertam Phryxo necandos dedisse. Quicum ad supplicium duceretur, Liber pater subita oborta caligine nutricem suam Ino obtexit, letoq. eripuit. Ac inde Iupiter ad insaniam redegit Athamante. Aliqui tamen volunt ob Iunonis iram,qua Thebanos omnes prosequebatur, quia Bacchus ibi ex Semele ortus esset, iHthamantem furore correptum, qui Learchum filium, quem ex Ino susceperat, ceruum existimans iaculo transfixit.Tum Ino timore peris cuiusureatem maritu sustentiastero filio Melicerta insante in ulnas .

449쪽

ψ66 EXPLICATIO IN Q, ENNII FRAG.

accepto, in proximum mare e petra Molu ride desiluit. Apollodorus tradit, Athamanyem, Ino a Iunone in nrorem actos: quoniam iulis a Mercurio lucchus alendus traditus fuerati Inc'. Furias exagit tam , Vclicertam in feruentem lebetis aquam deiectile: vel ut Dorion. in lib. De piscibus ait, iugulasse, Scum per epto filio in mare se pra ei pitem dedisse. Ruorum Neptunus miseratus, illam in marinam Deam, indito Leucotheae mine, quam Latini Matutam vocant, permutauit: Melicertam vero Palaemonem appellauit, quem Latini Portunum dicunt: in quorum honorem quinto quoq. anno Isthmia celebrabantur. Scr; psit hanc fabulam, ut ex Pindari Scholia. ste videre licet in Isthmiis, Sophocles, & ex nostris Accius. De filii

- .. mante furore exagitato, qui, ut opinor, eius fabulae erat hypothesis,

L/k' ε' Ouidiu, quaedam attigiis in Metamorph. IIS ER AT IN OREB R O MI U S , Chori verba esse videntur, referentis quonam pacto Bacchates foeminae vi numinis impulsi furore correptae Orgia ces brabant. In quibus diuersis sane nominibus Bacchum inclamabant. Lib. . Ouidius Bacchum q. vocant, Bromiumq. , afumq. ah ς ' unigenamq. ,suumq. iterum, solumq. bimatrem; Additus his et si usq. , indetonsusq. ,1 Doneus, e

Et cum Lenaeo genialis constor uvae,

Nycteliusq. , Eleleusq. parens, O Iacchus, o Euan, Et, quae praeterea per Graia plurima gentes, 2 Omina Liber habes --. BROMIUS,)Ita appellatus est Bacchus, ut Diodoro placet, te

Lib. Dς ex eo resert Eusebius, απήτου κατατίαι νεπινα του βρομου, Quasi dicat,

ab ignis strepitu, qui in ipsius natiuitate insonuit: vel α,ο τμ βρομώ, quod est, fremo. Cornutus περὶ τῆς τ θεῶν φύσεως, vult hoc nomen deinduci a voce, qua primum utuntur ij, qui calcibus vinum exprimunt. Apud Telecliden, ut refert Hesychius,Bromius non solum Bacchum. sed etiam Satyrum significat. Orpheus in Dianaehymno eam B o-miam vocat. -- BACCHUS PATER J Bacchus vocatus est ἀποτου ab incomposite vociferando, vel quod est in. sanio. LY A EV SJ Notum est αποτουλυειν hanc vocem deriua i, quod est soluere: nam vinum meracius haustum nos a curis solutos reddit. alia ratione Latini Liberum Bacchum dixerunt. Ad Lyaei n minis etymo videtur respexisse Euripidis Chorus in Bacchis, ubi inter caetera, quae Bacchici muneris sunt, recenset proprium ipsius esse, Od y. ἀποπαυσου μερ μνας, hoc est sedare curas, & solicitudiues. Horatius in Epodo, Curvim, metumq. caesaris rerum iuuat

Dulci Lyaeo soluere. 3 Car.Q4 Idem, - tu apicotium . . i

450쪽

curas: ct arcanum iocoso ' consilium retegis aeo. Silius Italic. . t mari. 14b. In At cum pulsafames, O Baethi munera duram Laxarunt mentem: cum fronti reddita demum . Metitia, opinitaevariorespectore curuo

Muretus Galliambo,

Nova munera, apta euro animis procul apere. Ibidem, Tu animis acerba fessis eurarum onera abitis. VITIS INVENTOR SACRAE.JBaciuus quonia omnisi primus mortalibus vitium satus ostendit: ideo communi omnium colensu diuinos honores fuerat adeptus. Graecis dictus est,οἰνουργIMae 1πης. Ouidius, Igenialis consitor uuae. . Hine Vitisator ab Accio dictus est in saecliis, A Lib. ειο Dion se pater optime vitisator Met. Semela xenitus Euthqr. EVAN EUHYVS: θ Proditum est in fabulis, eum Gigantes Ecaelo Ioue ei jcere molirentur, Bacchum in leonem conuersum mo unum e Gigantibus strenue interemisset Iouemq. fili j audacia dei ctatum acclamasse, ευ ε M. A, id est bone fili, bone fili. Quae vox postea inter Bacchi cognomina relata est. Sed de his Bacchi cognominibus plura prodita sunt a Lilio in hist. Deorum, & ab Iuliano Aurelio.

fit, ut ex Luci no liquet, qui ubi Harmoniden facit Timotheo magiastro gratias agentem, qui eum iam docuit modos concinnosia re, choroq. congruos, ac postremo conseruare sἡgulorum concentuli

Q. ENNII FRAGMENTA

EX ANDRO MED A. .

OV AE caua caeli signitenentibus Conficis bigeis Filijs propter te obiecta sum innocens Nerei.

Prist. lib.

Scrupeo