장음표시 사용
51쪽
tia contendit, nullum en servandum ordinem , sed omnibus pro rata solvendum. Si linanti censes aiunt, omnes tres istas sententias esse probabiles. Et tamen sola una vera est. Quod mihi in re satis obscnra Simplexa videtur probabilius, est quod debita prius contracta prius solvi debeant, sive sint ex delicto, sive ex e tractu . Ratio est, quia dum debitor priora debita contraxit, erat, ut supponitur, solvendo: & creditor ius certum acquisivit . Porro hoc ius legitimem, Sc certum laedi nequit per de-hita posteriora: quia dum debitor contrahit haec poster. ora debita, non habet unde solvat , eum eius bona obligata jam sint priori creditori . X. QUIrsT. VI. Quomodo creditores isto. thecarii praeferenat altis sint ρ RΕs P. Hupol nec a ius uraebet in hona quae eidem subjiciuntur. Quare creditores quibus bona debitorii designara iunt sub nypotheea sive ex preta de speciali , sive tacita & generali, praeserri altis omnibus creditoribus personalibus et tam privilegiatis debent, ut omnes docent: quia isti non in personam modo, verum etiam in bona hypothecata ius habent. Inter creditores vero hypothecarios qui prior es tempore, potior es iure. XI. Qui pecunias conserunt expendendas in domus aedificio, incolendo agro, rn redimendo , aut emendo stabili , quae bona hypotheca grχvantur in securitatem creditorum , qui ex preri postulant haec bona sibi
obligari, praeferendi lant creditoribus ante rioribus habet tabus hvpothecam tantum generalem. Vertim ad hoc quod a Itinet 1 variae sunt consuetudines tribunalium , juxtx
quas debita solvenda sunt. XII. inter creditores simplices seu personales, qui actionem tantiam hχbent in petis sonam, praeferuntur illa qui su nerum cansa
pecunias dant. Funerum nomine veniunt etiam expensae in infirm: tale curanda. Sponsa tradens dotem ante matri munium, matrimonio non secuto , contrahit creditum prrvilegiarum praeferendum altis creditoribus
personalibus , qui non habent vel ex prellam , vel tacitam hypothecam . Qui deponit pecunias apud publicum depositarium , vel nummularium , usura non percepta, praesertur omnibus credi lot: bus personalibus ei undem publici de politam ; iecus autem si usuram perciperet , quἰ a Iune non deponens, sed mutuans est . XIII. Qu. Sr. VII. Qualis ordo servan-rir est Duer creuisorra simitura, nou priwI
ato, Rxsp. Praelatio inter istos ad intifinaturae regulas revocanda est, cum nihil de iisdeni leges statuant. Una sententia desen dix, nullam admittendam inter eiusmodi debitores praelationem, sed partienda eri bona, & pro rata temporis distribuenda . Alis tera sententia contendat , illos creditores oraeserendos esse qui tempore priores sunt. Et ratio supra assRnara latis urgens vide. tur: & ideo haec sententia probabilior est, sive creditores pauperes fini , sive divites.
Plura sunt iura quae favent primis petit ribus. Quare quisque propriae Patriae leges spectare debet. XIV. QuapsT. viri. Atestae debitore admaa
lunt qui id adfirmant , prahisertim P. La-C ix , qui tita. R. p. z. n. os . haec scribit : Secundum μαtentiam probabilem , quod Πον petens yraeferendus sit, poterat a bitor ad monere oriaticium sibι amicum , quod ipse Arius petenti pUit 'tras solvere, sic procuι dubio alter movebitur ut petat. Fraua ibus , & dolis viam parat sententia haec, quae seipsa falsitatem prodit . Quam haec & alix
si nulla paradoxa a christiana aequHate , &simplic: rate abhorreant, nemo non videt.
Quaenam sint eause ob quas omitti , auti erat rem utio possi. I. Mpotentia , quae excusat a restitutio-I ne , duplex eii. Altera physica , de
qua nemo dubitat ; altera morat: s , quae gravissimam, aut gravem peculiarem dissicultatem asteri . In anteeetam tamen advertas velim , cuilibet resti rut .um instam dissicultatem esse Ob hominum cupiditatem& avaritiam. Haec autem dissicultas nullo modo excusat a reser tutione i icienda . Ninmane ergo uiui cultatis , quae muralem HL-potem Iairi conitituit, mIel igitur aut extrema egestas, aut notabile graveque malum, vel scandalum , aut peccandi periculum ob restitu :onem subeundum. I l. Heinc anseras, prunum debitorem d L serte pota res nutionem, quan Co inam: net perrculum gravis damni , puta si creditora buturus re tua eslet iridananum boni communis, vel proximi. Secundo si debitor ip egrave damnum subiret statim rest. Iuer. uo, credator vero patum aut nihil incomino i
52쪽
pateretur. Restitutio enim ordiuxta est Miservandam aequalitatem inter partes. Non esset autem aequalitas, quando debitor eum tanto dispendio restituere credi ruri deberet, si hie vix incommodum sentit propter dilationem . Et hoc in easa irrationabilitet imstitus homo esset. Tertio non timet restitutionis praeceptum, quando ex ejusdem ex cutione immineret periculum spirituale; ut
si ob restitutionem prostituenda esset pudicitia filiatum , si filios re ipsa alere non
posses. Artisex non tenetur vendere instruis menta artis suae , quibus laborando ad v, ctum necessaria acquirit; debet tamen Rrtem exercere, ut debita solvat. In pariea- ει , excepta extrema necessitate , alicujusdam , creditor praeserti debet sicut innocens reo. Dilatio restitutionis licita non est M comparandum lacrum, potissimum si er ditor damnum patiatnr. II . Quare maxima cautione opus est cum debitoribus , quoniam homines proni sunt ad retinendum aliena. Debitores, ut alias Idixi, communiter sunt divites, Rut nobiles,
qui prae textu status sustinendi differunt siniationem debitorum, &imercenariorum, &mercatotum sanguine & sudoribus splendo--rem pomparum & fastus severe eontendunt. Quare iterum atque iterum monendi Confessarii sunt ut istos a Sacramentis omni arceant usque dum solverint debita sua. Sunt enim isti cuiuscumque iustitiae prmuleatores inhumani & truces, tum quod di
. ferant solutionem mercedum & debitorum, tum quod te rudeliter cogant pauperes debitores, quemadmodum creditor ille evange-dieus, ut sibi usque ad ultimum quadrantem solvant.
De restitutione propter homicidium, vel muriis imionem , vel suprum , veι -Alterium .
V1 ni i nune de restitutione in particulari agendum est : & primum omnium de restitutione ob homicidium voluntarium, in quo duo spectari damna queunt. Primum
virae , aut membrorum ablatio ; alterum quod vitae privationem , aut membiorum mutilationem consequitur. Qui alteri vitam voluntarie nec enim nunc sermo est de mutilatione , aut homicidio quod consequitur ad necessaria in defensioneni eripit, laedi t iustitiam eommutantem . Vita MIeta Tom. II. semel erepta, aut membrum recisum resti
tui nequit. Quid itaque agendum, ut laesa iustitia reparetur Si iudex Occisorem, vel muta latorem punit, nulla alia satisfactio requiritur: quoniam iudex omnia quae ex iustitia reparanda damna sunt, iubet ut reparentur. Disputatur igitur de restituendis ab occisore, aut mutilatore a juso judice non
uetur nae stompensare injuriam per Hem fortu-- senis Rus P. Duplex sententia est. Una
neot aliquid restituendum esse ob iniuriam tersonalem, seu ob solius vitae , aut mem ri mutilationem . Altera sententia , quae probabilior est, adfirmat. Quia qui alterum eidit, mutilat, laedit, violat justitiam commutantem . Ergo reparari haec iustitia debet ea via qua potest. Quamvis autem re stitui vita, membrum recisum nequeat, po test tamen istunae bonis aliquomodo compensari. Qui restituere mille debet, & non
potest nisi eentum , liber ne a restitutione partis erit, sui a reddere totum non valet λAd praxim igitur quod attinet, Consessarii
est tradere ut homicida , aut mutilator, praeter compensationem tam lucri cessantis, quam damni emergentis iaciendam herediabus, aliquid largiatur pro vita, aut membro ablator sacrificia offerri curet, & ele mosynas eroget : atque universam familiam
mei si aut mutilati solari, & adjuvare pro virili studeat.
ineresectis debes I REsp. Cuncta damna quae
ex occisione, Rut mutilatione consequuntur,
resarcienda sunt. Compensandae sunt expensae curationis , & lucra omnia , quae occis
sus, aut mutilatus sua arte , nego Ilatione,
& industria assequi poterat , quando filii
sunt, vel sorores, uxor, aliique coniuncti, qui talia damna patiantur ex occisione, auzmutilatione. Si vero nemo sit qui damnum patiatur, nihil restituendum est. Disputant auctores , quot vitae anni computandi sintia oeciso Ut rem paucis conficiam , haec omnia prudentum judicio subjicienda sunt. occisiones inter nobiles nulla solent compensatione resarciri . Si homicida poenam luetet talionis, nulli restitutioni obnoxii s rent heredes , quia poena mortis inflicta o
mnia remissa censentur : & ita communis
obtinet conluetudo . Si alicubi oppositus rationabilis mos vigeat, servandus est . IV. Si provocatus ad pugnam occidat provocantem cum inculpatae tutelae moder C --
53쪽
mine , nihil restituere astringitur. Si vero
graviter limites moderaminis excessisset , tum pro rata restituere deberet . Si mutuo se provocaverint, nihil restituendum est , quia uterque cessi iuri suo . Si unus alterum provocaverit improperando ignaviae notam,
provocatus Occitor non tenetur ad restitutionem , inquiunt iuniores plures : quia r spuere sine dedecore duellum non pesserat. Haec ratio pugnare cum Evangel:O mihi videtur. Quare mihi falsa est, nisi me fallant inmnia , sequens opinio P. VI va, qui Tom. I.
3. q. 7. a. I. N. a. inquit: is Quamvis aliis quando non sugiendo peccet contra cari.
is talem , si scilicet sine dispendis honoris fu-
is gere poterat , at non peccat contra iu- is stitiain. Ergo non tenetur ad restituti
se nem. Quid λ Peeeat Christianus contra caritatem quando dispendis honoris mundani fugere nequit , non autem con tra iustitiam peceat At hane doctrinam quis non improbet / Fugam enim arripere tenetur , dum via patet, cum dispendio o
ant mutilatorem in sero ex e tori, i inmon ne in interiori .'Circumstantiae tamen spectandiae sunt , & sapientum consilia a dienda , dum smilia iacta occurrunt, ut in
gravissimis delictis id quod iustum est , e
VIII. Si vulneratus dominus absolutus
sit, Ee antequam decedat remittat una eum injuria sibi illata , elim damna relarcle da, liber occisor e si a restitutrone. Ceterum licet vulneratus astringatur remittere omnem
iniuriam sbi illatam, & diligere suum vadine talorem, non tamen obligatus est dini itatere damna inde emergentia; immo si uxor, si filii, nepotes, vel parentes graviter imdigerent , peccaret contra earitatem, si cumranto istorum dispendio & detrimento ex penisis, Et damna condonaret . IX. QuAsr. V. Quid resiluere diser dea
pratis υιτιnis REs . Communiter auctois res absolvunt defloratorem a restitutione,
quando virgo sponte consensit , sitque illa sit iuris . Leges ei viles statuunt ut stupra, noris, qui in opin.:one insanientas mundi si- tot vel dolet , vel ducat virginem nupraistus est.
U. QUA IT. III. An ex homicidio casuisti oriatur debitum restitutionis Risp. Titius vulneravit Sempronium vulnere minime lotali : negligentia e hirurgi, aut mediet Sem-Fronius moritur . Titius eompensare damnatam, quia semper prassumunt blanditiis &srande sed uelim . Et sane in praxi vix a solvendus stuprator est vel a ducenda, vel a
dotanda virgine. Circumstantiae tamen spe
Etandae sunt. Si defloratio publica sit , m
nis . vel fraude peracta; tam non solum astringitur, quae non mortem , sed vulnus i compensanda est corruptae virginitatis macuo consequuntur. Si tamen Sempronius ex ae-ila, sed etiam insanaiae nota paremitas ill cepto vulnere moritur, quia chirurgus non ta. Deflorator integram dotem dare non invenitur, Titius vulnerator compensare te-l astringitur, sed dandam a parentibus auge re. Si tamen pauper sit deflorata , tum inistegra dos danda est a stupratore. Si dubium occurrat, num virgo antea fuerit deflorata, tutior pars est eligenda, quia nemo prae mitur malus, nisi Irobetur. Quamobrem e iam in casu dubio compensanda damna sunt. Quin si re ipsa virgo non erat, Ialis tamen reputabatur , & stuprator eam diffamavit, tum damna compensanda sunt . Si vero ex tali coitu nullam passa infamiam est , nihil
restitui debet . idem quod dictum est de
virgine, dieendum de honesta vidua est. X. Si solis precibus, hianditus, in unus uinnet ut damna quis mortem consequuntur Ex homicidio per acciden. sequuto nihil restituendum est. Clericus venationem ve- sitam exercet , omnem diligentiam adhibet , ut homicidium declinet: hoc si sequa-etu ν, nihil restituere astringitur. Si contra ex negirgentia graviter culpabili homicidium sequeretur , tum restituenda omnia damna essent. VII. Qua sae. Iv. Quibus facienda sit ν siturio damnorum quae ex homicidis sequeren-δur . REI p. Facienda est heredibus , non liberis , sed necessariis . Fratres, conlanguinei, licet succedant ab intestato, non luntilis virginem pertrahat in consentum, ad ni heredes necessii Ni, atque adeo istis nulla si cienda est restitutio. Uxores, filii, paren- te lunt heredes necessarii, quibus iacienda restatutio est.
Ull. DMIident Moraliste , num homicida
solvere creditoribus occisi debita teneatur Communior sententia negat: quoniam nulla datur actio creditoribus contra calorem , hil teneri communiter auctores docent , ut dictum est, quod haec omnia libertatem non adimant. Si tamen preces essent adeo repetitae , & blanditiae adeo assiduae ut vi lentiae aequivalerent , tum cona pensanda damna essent. Quicumque sub spe matra monii virginem defloravit, eam ducere tenetur, quia contraelus ille oneros Iu eli, utramque par
54쪽
DIIS . . II. DE RESTITUTI Cin E c A P. v.
partem astringens , etiamsi promissio ficta isuerit. Quamvis enim contractus de re turpi nullus sit; subeunda tamen poena est al- missi steteris. XI. Haec absolute vera sunt: ceterum si lnostri temporis puellae spectentur, adeo non iraro inverecundae, expudoratae, effrontes,
vastae, & audaces sunt, ut ipsae iuvenes ,& viros regrediantur, ipsae eosdem circumveniunt, falcinant, & suis bland: tus & pG-sigiis dementant, ut vel eorum crumenam expilent, vel in matrimonium pertrahant. Quare ad tantam puellarum audaciam comprimendam lex statuenda esset, ut deflorarae in perpetuum lugerem stupratam virginitatem. Illud semper prae oeulis habendum, virgines modestas, verecundas, soli- ltudinis amantes, iuvenum & virorum conpressus, & alloquia fugientes a nemine vio- llati . Si igitur ipsae procaces sunt, & pr Iiriae virginitatis nundinatrices, ut aliae discant, & publico sint exemplo, plectendae, non dolandae essent; praesertim si deflorat res sint nobilioris 3c altioris status. Pruden-xum tamen iudicio , & decisioni haee subi1-cio, ut id definiatur quod bono publico ex- lPediat. XII. Quo T. vi. Quid ob adulterium quia
partur consequitur , restituendum est RES P. Quando ex certis signis evidenter constat lProlem conceptam suissse ex congressu cum adultero , vel quia maritus absens , vel quia aeger, vel quia impotens ; tum compensanda sunt damna omnia quae maritus
Dassus est a tertio aetatis anno in puero R-Iendo : primo enim triennio mater; post,
xisque ad tempus quo sibi providere filius Potest, pater alere filium astringitur. Quid in dubium occurrat euius sit proles Aliqui eo nixi axiomate , Melior es conditis possidentis, negant debatum restitutionis. X lII. Quae mihi probabiliora videntur, sunt sequentia. Quando adulter, & adullera mutuo consensu adulterium perpetrarunt, ambo pro rata tenentur puerum alere, &damna compensare marὶro, vel heredibus
legi timis: si unus defieit, alter tenetur in lsolidum. Contra si adulter provocet adulte-xam , eamque blanditiis , & munusculis in
adulterium pertraxit ; tum adulter solus, utpote caussa princeps , compensationi o noxius est. Deficiente tamen adultero, tenetur adultera. Quando dubitatur cujus namst proles, tum in favorem matrimonii iudicandum est. Quod si dubium persistat, &UUO.les aeque probabiles , aut ProbabiIὲoies
suadeant prolem esse spuriam, pro rata dubii eompensationem faciendam existimarem. XIV. Quando adultera duos admittit unum poli alterum , & ignoratur cuiusnam proles sit , quisnam istorum ad compensationem tenetur , si constet alterutrius ope conceptam prolem esset Lugo, Lopen, TOLIenchus, Sanchee, Solus , & alii ambos liberant : & hanc op:nionem defendunt quoque Salmanticenses, ta Cardinatis Gorti. Haec opinio mihi improbabilis est. Quid ρ Certum est alterutrum esse verum parentem, &ainbo liberi erunti Si uterque adulterium perpetravit , uterque subire 'poenam debet . Si uterque homicidium intentasset, licet isnoraretur quis illorum re ipsa homicidium perpetrasset, in quo soro uterque liber evaderet Uterque adulterium perpetravit, urerque actionena procreatricem exercuit. Ergo neuter innocens, lacet unus filium genuerit . Ergo uterque pro rata alere filium, &coin pensare damna astringitur. Oppositae sententiae argumenta non urgent. Innocentem UO-lunt illum qui non genuit. At quomodo
innocens, si adulterium, hactionem seneratricem posuit λ Duo ergo sunt rei. Ergo ambo puniendi: ambo ad damna resarcienda concurrere debent: & uno deficiente alter tenetur in solidum. XU. QuaesT. vii. Adialter certo sciens exstis adulterio procreatam prolem esse, quid reddoro filiis legitimis tenetur λ REsP. Diaua, Henraquee, Solus, Ledesma , & alii contendunt non teneri adulterum compensare damna quae filii legitimi subeunt in portione hereditatis, aut legatorum, quae accipit fi-l: us spurius, quando is adulterae non suasit filii l purii suppost: onem. Haec opinio com muniter improbatur; doceri Que utrumque, adulterum , & adulteram , debere omnia damna compentare quae adveniunt filiis legι- dimis ratione filii spurii , etiamsi adulter non suaserit suppositionem. Quoniam uterinque causa fuit cur spurius filius reputetur legitimus: ergo uterque damnorum reparationi subtemis est . Primum itaque uterque omnem adhibere diligentiam debet, ut legitimae prolis damna evirentur , dum id
absque famae dispendio fieri potest. Si bona
paraphernalia uxor habeat, aut alia libera, ex filiis legitimis dare debet. Si vero adultera bonis liberis non potiatur, quid tum Debet ne adultera se prodere, ut filiorum damna evitet λ si adultera spem moraliter certam non concipiat , praecavendi damna
55쪽
L B. X. DE Iadulterio procreatam, non tenetur filio spurio crimen detegere , etiamsi compensare damna nequeat: quoniam imprudenter famam prodigerer, dum prudenter dubitat sui criminis manifestationem prolaturam . Nec est quod opponas, infamatorent cum suo si ismae dispendio debere revocare quae dixit, etiam cum dubitat suam revocationem prω futuram e quandoquidem infamator proximum laesit in fama, & ideo in eodem genere debet cum famae suae dispendio famam denigratam resarcire . At mater adultera damna filiis intulit non in fama, sed in pecunia . Quare dum in genere pecuniae compensare nequit , non videtur astringenda ut cum famae, honorisque sui dispendio ejusmodi damna res rclaris XVI. Fit: us matri testanti etiam cum i ramento se esse spurium fidem adhibere non venetur, ut communis sert opinio: quia dissium unius testis non inducit necessitatem credendi , praesei im dum propriam pandit turpitudinem cum detrimento illius qui er dit . Accedit quod cum filius communi &sua persuasione repuretur legitimus , iure non potest hereditate ptivari, nisi certis te-hibus constet , & evincatur ipsum esse sp IIum. Si mulier vilioris conditi ix st, &exiguae famae, & a filio spurio ingens hereditas caprenda sit ; tune revelare crimen suum debet, ut communiter docent omnes.
haec quippe mulier exiguae famae induc I K-cile potes, ad ejusdem iacturam faciendam. Contra mulierem honestam & fama et aram Iiberant communiter auctores a sui eriminisanam festatione , etiamsi ingens hereditas ea-pienda a filio esset . Verum ad hoc quod attiner, circumstantiae spectandae sunt, Nomnibus pensatis decernendum quid magis expediat. Certa enim regulae auignari vix Iorest.
Contractus finitis , eiusque cause, m
I. u rsτ. r. c d sit contractus Rr sp. in Communis notio eiusmodi assignatur . Est duplicis voluntatis dantis, & recipientis deliberata consensio de re Us T. ET IlIR. quapiam agenda , vel non agenda , signo
aliquo exteriori manifestata . Quatuor igitur sunt quae in quolibet absoluto perfectoue contractu requiruntur. Primum est istius uplieis voluntatis declara a consensio. Prior voluntas appellatur offerens, provocans, Ac lacescens ; posterior recipiens, provocata, &lacessita. Vendentis voluntas offert , & pr Umat, voluntas ementis recipiens est , geprovocata I tametsi interdum emeris offerat. provocetque. Alterum est coniunctio istius duplicis voluntatis. Tertium obligatio. Quam tum actio efficax , qua urerque contraheressuum explet debitum . Conrractus itaque
prior est obligatione; & haee actionem pra cedit. Obligatio & actio altera est eisilis,
altera naturatis. Cευilis eger aut tabularum,
aut chirographi, vel singraphae probatione. Naturriis mentis, & conscientiae testimonio contenta essis Duplex itaque in quolibet contrares spectari forma potest. Prima essentialis, quae semper & ubique pud omnes
gentes obtinet. Altera adventitia, seu ae. cidentaria, quae in iure alicujus populi, vel Principis constituta est . Ex quatuor recensitis praerogativis duae primae ad sormam contractus pertinent 2 nam contractus presse acceptus est murua de re aliqua agenda con
ventio . Hanc reciprocam voluntatum cori.
cordiam obligatio consequitur Tamquam is malis effectus II. Materia proxima contramis iunt actohnmani ad iustitiam attinentes. Omnes con tractus ad hos quatuor revocantur. μων dest Do ur facias et Fineis ut des: Faeis iae facias is Dum executioni ejusmodi contractus dema dantur , aliquam speciem seu formam deter minatam induunt . Et hoc apprime nota dum est ad fraudes, & fenera praecaUenda
assignat , quam partitionem improbat ri
Domini eus Solo, qui contractus nominat in tres ord mes digerit, & al seprem species revocat. Primus Ordo est eorum quibus dominium rransfertur I secundus eorum quibus us fructus : tertius eorum , quibus usus is In primo ordine collocat libet alem donationem, cambium, em pratanem, Umditionem , mutuum I in secundo emphyteusim r in tertio commodatum , locationem , condureonem . A speciebus e rras sum. r movet depositum , pignus , fideiussionem . IV. Primus eontractus in Sera pruris sanctis probatus est Matrimonii. Alii sunt contractus generatim probati, ut colligitur ex
Apostolo r. ad ThessaL e. 4. ubi dicitur et
56쪽
DIss. I M. DE CONTRACTIB Us CAP. I. & s I. ouis supergrediarur, neque circumυeniat inisensus praesumitur . t mmo in foro quoque negotio fratrem fiatim. Contractus mutui per-iinterinri astringitur deceptor ad consensum pieue commendatur Luc. 6. Minuum dare, praebendum . Pauc,s Obligationis naturam nihil inde sperantes . Locationis contractus in perstringam. parabola vineae locatae agricolis homicidis, VII. Obligatio est vinculam qno quis sa& 6.igitiosis Ge. 2o de contractus condu- obstringit ad aliquid praestandum . Apud Nionis in altera parabola de conductis ope- Ictos alia est amicioralis rei honestate nixa, rariis declara rur. Contractus emptionis re- oua quis gratus est suo benefactoris hujus
censetur Gen. 7. ubi Iosephos emit figyptiidebitum morale est, non justitiae praeeeptum. praedia , & eadem certa pacta mercede in Alia obligatio fundatur in lege praeeipienis cavit ipsis fi gyptiis. t te, & dicitur debitum legale, quod oriri vel
V. QuasT. II. Uuomodo persciiamur contra- a caritare, vel a religione , vel a justitia,NM Risp. In quolibet contractu distinguitur i vel ab obedientia potest . Scia obligatio ex duplex persectio : subitantialis una, adven- l iustitia proficiscens indueit debitum restitu. titia altera. Habetur illa, quando ea omnia tionis . Obligatio ex iustitia manans Hia apponuntur quae ad speciem contractus ne- est naturalis tantum, quae in soro conscienis cellaria sunt. Sic venditio quantum ad spe- tiar obstringit, sed in foro exteriori non datetem persecta est, simul ac inter emptorem actione mi alia solum civilis, quxndo secun ἀ& venditorem de pretio conventum est. dum allegata, & probata evincitur quis deis Mercis autem traditione accidenta liter, &lbitor, qui revera non est , & cogitur ad quanium ad integritatem contactus perfici-isolvendum s alia est de naturalis N civilis tur. Quatuor modis persci contractus so-isimul, quae in utroque foro obstringit, lent. Consisse signo exteriore declarato. Verbis, seu determinata verborum forma. CAPUT I L. Scriptura, quando necessario requiritur. Reirr ιtione , sine qua aliqui conit iis non De variis Mintractibua . conli unt. Consensione perficiuntor illi con.
tractus qui maluam contrahentium conven-iI. UAEST. I. Ortim eontractus eae meistionem fignificant, ut sunt emptio, vel .di- Z graυi relebratus sit validus RΕsp. tio, locatio, conductio. Scriptura, seu in. Plures conditiones requiruntur ut frumentum, quod post conventionem mu- metus gravis dicatur. I. Ut malum imini. tuam contrahentes conficiunt , non ad na- nens grave sit. a. Ur adsint fundamentaturam , sed ad probationem contractus re-iprobabilia timendi malum . I. Ut metum qui titur. Alii contractus determinatam ver- incutiens soleat minas intentatas ex cutioni borum formam postulant, ut in stipulatioue demandare. q. Ut vir perterrefactus decliis fit, in qua uno interrogante : Donaes muιinare mala nequeat. Mala mortis, mutilais
mille λ reponit alter, Dondeo. Dabis mihi l ilion:s, exilii, stupri, amissionis status, b
brum Dabo. Quae verborum forma, licet norum ingentium, iuxta omnes, gravIRolim apud Romanos oblanuerit, nunc pe- sunt. Timor infamiae, excommunicationis
nituν obsolevit, εe sat est ut quibuslibetiinjuste latae gravis quoque est. verbis consensus probetur contrahentium. II. Dissident Thuologi super valore cor Scriptura perficitur emphyleusis, aliique con- tractus hujus ex metu gravi eelebrati. Pri-
tractus, qui antequam a notario scribantur,ima sententia negat iure naturae validum es- vim non habent, se consuetudine, vel le-;se; altera adfirmat, quam perspicue docet se obtinente. Possunt quoque contrahentes i. a. q. 6. a. 6. S. Thomas : quia quae suum suspendere consentum usque duin scri-ifiunt ex metu, sunt absolute voluntaria, . plura conficiatur. Rei traditione perficiun-i8c involuntaria secundum quid. Metus ita tur mutuum , donatio, commodatum, de-lque non tollit libertatem necessariam adpositum , permutatio, pignus. Hi ante tra- contractum ineundum. ditionem non reputantur persecti, sed nu- III. Leges post: vae plures eontractus ex da pacta. metu gravi celebratos nullos declarant . V l. Si contrahentes verbis externis eon-ISunt autem matrimonium, sponsalia, pro
tractus celebrent absque interiore animossessio religiosa , dotis solutio, vel promisi contrahenui, contractus nullus est e quam-ssio, electio Praelati , Tutorum auctoritas , quam in foro exteriori deceptor metito adi- vota Deo iacti , traditio rerum ecclesiasti- satur ad contractum implendum, quia con- l carum , absolutaei ab excommunicatione .
57쪽
38 LIB. I x. DEI U. Dissidium Theologorum in hae causa
nullius momenti est: quia lieet validus iure naturis contractus sit, tamen qui metum incutit gravem, iure naturae rescindere contractum tenetur, ut resarciat injuriam irro-atam . Immo communiter auctores defen-unt contractum elixua ex levi metu irritum rescindendum esse, quoniam etiam levis metus iniuriam irrogat , quae reparari
debet. U. QUIEST. II. An actus irritet contra.
Mum RLsp. Dolus sumitur pro fallacia, vel pro fraude , aut calliditate , qua unus alterum decipit. Error, sive dolus, qui antecedit, aut comitatur contractum , si sit et rca substantiam contractus, eumdem nullum & inanem emcit, quia aufert omnino consensum voluntarium. Quando igitur dolus , error, vanities sunt causa contractus, I. ullum esse certum est. Contra, si dolus, sive error sit non adversus substantiam, sed contra aliquam qualitatum accidentariam, non irritat contractum, quia non aufert libertatem in substantiam contractus. Quid si error, aut dolus circa qualitatem esset causa contrahendi; ita ut si dolus, vel error sciretur a contrahente decepto , nullo modo is contractum iniret λ Hoe in easu nulluna esse contractum ego iudico. Nam licet qualitas in genere physico sit accidentaria, dum tamen dat caussam contractui, in genere moris induit rationem caussie principalis. Nihil frequentius in contractibus emptionis, Ac venditionis, quam qualitates mercium esse causam principem ademptionem peragendam , qua sublata causa, consensus voluntarius deficit. Heine est quod leges civiles re ipsa rescindant contractus quibus ineundis dolus sve error causam dedit. Si damna sequuntur, pars quae alterum contrahentem circumvenit, eadem reis
sarcire astringitur . Sive igitur contractus
si stricti iuris, sive bonae fidei, nulli omnino sunt, quando dolus, vel error causa princeps est eosdem celebrandi. Non nego tamen, in contractibus stricti iuris severius inhaerendum esse verborum, & expressionum sermulis: idcirco enim stricti iuris nuncu- Pantur , quia verborum rigori standum est. verum semper aequitas naturalis, quae est anima cujuscumque contractus, spectari debet. VI. Adulationes , bland: tiae non impediunt, sed alliciunt potius contrahentes ad ineundum contractum . Sed distin uenda sunt duo blanditiarum genera . Blandit in , importunae preces, assentationes , quae sermo-
nis comitate, gestus lenotinio, vocum suaavitate , falsitate , & fraude exclusis, animos
permulcent atque delectant. Hoc assentati num genus contractus non Perimere , convenit penes omnes. Blanditiae aliae versutae,
malitiosae, fraudibus, mendaciis, sallendique
artibus instructae, quae animum a virtute,& a veritate detorquent . Hoc assen 'ti num genere contractus elidi, & perimi, nemo negare iure valet, qnando contractui causam dant.
VII. Quaes T. iii. Quid de eontractibus tuitis sub causa , modo , demonstratione, oecoηΘitιone dicendum t RLs . Tum celebrari contractus sub ea a dicitur, quaendo causa inducens ad contrahendum proditur. Causa
duplex. Final:s una, quae ita permovet c trahentem, ut, ea sublata, non contraheret. Impellens altera, quae allicit contrahentem, ut iacilius contrahat οῦ contraheret tamen, etiam ea sublata. Valet contractus
in posteriori, nullus in priori easu est. VIII. Aladus contractui adiectus , onus quoddam est , implendum ab eo qui contractum suscipit, & acceptat. Modus iste non iustandit , sed persectum contractum
supponit . Demonstrat o in contractu est ,
quando aliquid indicatur vel rei, de qua fit
dispossitio, vel ejus, quocum contrahitur ἰv. g. si dicatur : Pendo tibi equum , quem emi Paraυii tui gratia r Deum contractum lu- eo , quod amicus meus sis. Circumstantiae istae communiter non vitiant eontractum , quia contractui causam non dant. Nec ideo Omnis causa princeps est illa quam si scivillat contrahens, abstinuisset a contractu; sed illa dieitur causa principalis quae reipsa gra vem mutationem inducit , & quae cognita retraxisset contrahentem a contractu ineundo . IX. Qu EsT. Iv. Quomodo interpretandus
est contractus ad diem, vel stib disjunctione tREsp. Si dies designatus determinate sit,
eodem die celebrandus contractus est. Debitor non tenetur ante praefinitum diem
complere, nec post praefinitum die in disse re valet. Si dies non praefinitus, sed incertus sit conditioni annexus, tum expectanda conditio est. Si nulla adjecta conditio suerit , arbitrio prudentum designari tempus debet. Disiunctio species diversas comprehendit et ut si dicas: Promitto tibi equum, vel quinquaginta aureos e ambae species dis- . iunctive sub obligatione manent , sed ei ctro in arbitrio promissoris est. Pereunte tamen una specie, altera sub obligatione manet. X. QUAE-
58쪽
DIss. III. DE CONTRIX. QUAEST. T. Quomoao obligar tantractus renditioni iugatus λ Rop. Conditio contractui adiecta spectat tempus aut praeteritum, aut praesens, aut futurum . Quae duo prima tempora spectat, non est proprie conditio, cum contractum non suspendar, sed absolutum emciat. Conditio itaque proprie accepta suturum respieit. Conditiones intrinsecus necessariae non suspendunt contractum. Conditiones impossibiles nullum efficiunt contractum, sicut & conditiones turpes, ex. eeptis duobus contractibus matrimonii , &ultimae voluntatis , in Guibus turpes conditiones pro non ad ectis Labentur.
De illis qui υalide , oe Iisite inire eontractiar valent: de suemmiate iuris necessaria. Quid
firmitatis addat iuramentum tantractui, quiabus competat resιttitio in integrum.
I. UAEsT. r. Quinam Iesunt contractum M inire Rrs p. Omnes qui usu rationis praediti sunt, & liberam honorum suorum administrationem habent. Heinciniantes earentes usu rationis, surios, amentes , ebrii, dormientes, prodigi, pupilli
ante decimum quirium annum , minores ante vigesimum quintum sine euratorum &tutorum assensu inire contractus non valent. Prodigi tamen inepti ad contractum declarati sint oportet a judice. Pupillus dicitur qui annum pubertatis non est assecuistus. Hic annus in masculis e si quartusde-eimus, in seminis duodecimus. Fras proxima pubertati est in masculis annus decimus usque ad quartum decimum ; in seminis est nonus cum dimidio usque ad duodecimum is Minores appellamur qui annum vigesimum quintum non impleverunt: post vocantur Maiores. Pupilli , & minores, quando sunt doli ea paces , inire contractus possunt de bonis quorum ipsi liberam habent administrationem , qualia sunt bona quae ipsis vel a parentibus, vel a tutoribuς, vel ab amicis conseruntur, ut iisdem pro libemtate utantur . Icti tamen communirer er-
iam pro hac bonorum dispositione requirunt marem proximam pubertati, quae lententia & mihi probatur: quia ante hanc aetatem non ita rationis usu potiuntur , ut eum hominibus astutis & versutis inire contractus queant. Bona vero immobilia , aut mobilia, quae servando servari queunt , distrahere pupilli, & minores non vλlem abs-CTIBUS CAP. II. & IILque iudieis facultate , quae sine iusta cause concedi non potest , quia jura sic disponunt. Minor de bonis mobilibus contrahere pote li, si curatore careat , & uti beneficio restitutionis in integrum, si laedature secus pupillus , eui interdicta est adminiis
stratio. Habita vero curatoris, & tutoris facultate, tam minor, quam pupillus possunt de bonis mobilibus, quae servando servari nequeunt, contrahere, & obligationem tam naturalem, quam civilem subire. Illa
bona mobilia dicuntur ρνυando servari posse ,
quae ultra triennium servari possunt, ut aurum, gemmae , & cetera eiusmodio Quae vero ultra triennrum non durant, dicuntur
servando servari non posse. Si pupilli, & minores absque tutorum, & euratorum licen
tia contractus ineant de illis boniς, de quibus cum eorumdem facultate disponere valent, eontractus nulli sunt in utroque soroe ivili, & eonscientiae. II. QuIEST. II. Quae iuris flemnitas ad
contractur valorem requiristir λ R sκ Duplex solemnitas: altera accidentalis, substantialis altera. Quae substantiam contractus spectat, ea deficiente, nullus eontractus est : prior vero solemnitas si desit, eontractum factum non perimit . Unde colligenda est haec diuersitas solemnitatis aecidentalis , & substantialis Ex Iegum diversitate. Lex alia pro hibet contractum absque hae aut illa formula, eum ramen non irritu. Haec accidentalis dieitur, & eontractum non solvit runde est illud proverbium : Multa facta tenent quae fieri prohibentur . Alia lex, quae non modo prohibet, sed etiam irritat con intractum factum absque hae , aut illa sermula, substantialis est, nullumque efficit contractum, si praeseriptus ritus desit III. Disputant auctores, num contractus destitutus solemnitate substantiali , valeat saltem in soro conscientiae t Fatentur omnes, contractus matrimonii , & proseisionis m nacti eae nullos esse , si desint solemnitates praescriptae in utroque Bro . Dissident vero de aliis contracti sus . Adnrmant plures, contractus destitutoς lemnitate lubstantia. ii, qui in .ro exteriori nulli sunt, in loro conscientrae validos esse . Mihi prob1bilius est in utroque isto esse nullos: quoniam omnia subditarum bona suprematum potestatum regimini & directioni subjecta sunt, spectato ordine ad publica commercia peragenda. Ergo subditi in utroque ro servare tenentur sirmas, & ritus a suin premis potestalibus praescriptos, quibus T
59쪽
ogitat humana foetetas, & publiea comme eia in bonum publicum diriguntur . Nisi me omnia fallant, error est manifestus f eietati humanae, & publico commercio infestus asserere quod subditi in conscientiae Bro illarum legum observationi astricti non sint. Inquit enim Apostolus ad Rom. Iῖ. Omnis anima tot statibus sublimiciribus subdira sit. Non est enim potestas nisi a Deo. Pl
Fa alia praetereo brevitatis gratia. IV. Qu EsT. III. Quomodo iuramentum confirmet contractus iure naturae, vel positivo i νito, Rrs P. Certum est juramentum non eonfirmare contractum jam naturae nullum, quia contractuum naturam & essentiam mutare iuramentum nequit. Quod ad contractus iure positivo irritabiles pertinet, dum ius irritat , aut rescindibilem contractum declarat in creditoris odiun , tum jurλmen o contractum non confirmari certum est:
LI H. Ix. DE IUS T. & IUR. est locupletior. Si vero eontractus sit iuxta
iuris formulas , & aequitatis regulas, restitutio in integrum locum non habet.
De rentractu veniationis, O emptionis. Deiltis Ρι vendere, oe emere possint. Quin
Est p1ctio determinati pretii promerce dandi. Uenditio est pactio mercis dandae pro determinato pretio. Hi duo partiales contractus in unum coaleascunt. Contractus ille onerosus est. Dominium mercis non transfertur ante ei uidem
traditionem. Emptor ante traditionem inshabet ad rem, secas dominium . Quare si ante traditionem secundus emat, & res tr quia tune ius privat creditorem quacumque datur, hic dominium acquirit , nec rem actione adversus jurantem. Sic qui iurat Ia- tradere priori emptori astringitur. Ut ita. troni, usurario, aliisque ex metu gravi seique dominium transferatur, & pretii solu- soluturum e entum, haec promissio juramen- llo, & rei traditio requiruntur. Si alteru- fit , nec valida , naelumque la
rrones, vel seneratores ius acquirunt ad ver sus talem promissorem jurantem. Iuramentum tamen ob divini nominis majestatem,ti reverentiam eidem debitam, servandum est. Quando contractus a iure rescindibilis decernatur ob bonum publicum , comm senemque utilitatem, similiter iuramento non firmatur: quia tum eontractus illicitus nutia liusque est . I uramentum autem non est vinine ulum rei illieitae & pravae. V. QUAEST. Iv. quibus comperat benefi- etiam restιturionis in integrum RcsP. Resti. Iulio in integrum est pristini status reinim gratio iudicis auctoritate facta : quod beneficium in favorem minarum praecipue institutum est : & tune locum habet, quando contractus juris forma spectata ualidus ratusque fuit; sed in eo laesus minor est ante completum annum xxv. idcirco iudicis auctoritate in priorem statum revocatur. Haec In priorem statum revocatio fit aut contract- rese indendo , aut pretium, in quo laesus minor suit , augendo. Requiri- ur tamen notabilis laetio, ut peti hoc beneficium possit. Haee restitutio an integrum Deum habet in venditionis contiae u , si minor laesiis sent , vel quia justo minus vendidit, vel quia rem venditit quam vendere non debebat. Rursus si nianor pee niam mutuam accipiat , eamque prodigae, non tenetur restituere nisi id i a quo faelustra ex his condationibus desit, dominium non trans tri communiter auctores assearunt. Quamobrem si emptor rem alienave rit pretio non soluto , ius venditor retinet eam repetendi ubicumque invenerit. Si t men venditor rem emptori fidat, habeatque pretium pro soluto , tum dominium transislatum est.
nemi Rh3 p. Danda est priori emptori, qui cum prior tempore sit , prim quoque iure est. Si uni sit vendita solum , di alteri venis dita & tradita , res istius est , nisi emptoe sit psivilegiatus, ut pia loea, Ecclesia, civitates. In hol quippe casu priori emptori
res debetur, etiamsi tradita mera sit secundo emptori. Idem dicendum , quando pri ri emptori etiam non privilegiato datum fuit pignus in maioris securitatis testim nium . Res vendita ante traditionem perit venditori , quia res perit domino. Dominium autem ante traditionem attinet ad venditorem. Si res tradita emptori sit, pre- tiumque haheat ut pro soluto, perit emptori. IlI. QuaesT. III. Ad qtiem prennem ιβι fius rei innaisae ante pretii fiationem Rhis . Si fructus pendeant ex plantis, tempore rei Venditae, pertinent ademptorem, quia tum sunt partes rei venditae. Disputant auctores de fructibus suturis, antequam solvatur Pr tbum . Pretium dupliciter spectari potet .
60쪽
DIss. III. DE CONTRACTIBUS C A P. I V. Primo quando habetur pro soluto: eum nemispe venditor concedit emptori definitum tempus pro solutione: & tune fructus pertin re ad emptorem cereum est. Secundo consideratur pretium promissum ab emptore continuo, aut tali tempore solvendum, ita ut
venditor pro soluto non habeat pretium istud. De hoc secundo easu disputatur. IV. Prima sententia defendit fructus pertinere ad venditorem , quia hie solus est d
minus rei venditae, antequam pretium solvatur, vel habeatur pro soluto. Altera opinio defendit, pertinere ad emptorem, quia leges ei viles , quae negant transferri dominium ante pretii solutionem, abrogatae sunt
iure canonico veIante omnem usuram. V
rum ad hoe quod attinet, spectanda est consuetudo & mos cuiusque regionis , & quae leges in hae materia obtineant in isto: &jnxta hee decidenda est quaestio.
U. QV K sT. IV. Possunt ne contrahenter pactum inire ut emptor fructus rei, aut e rum. iam pretium reddar venditori , Anec pretium
si erit Rrsp. Adfirmant Molina, Bonae iana, viva, & alii . At haec sententia mihi salsa est , quoniam feneralitium est pactum istud, mutuumque pallio fucatum . At, inquit P. Viva , emptor non solvit propter dilationem solutionis, sed propter lucrum ,
quod cessat venditori ratione protractae solutionis. Effugia haee sunt. Si venditor damnum patitur, aut disterat rei traditionem usque dum pretium solvatur : aut damni quod reipsa patitur , compensationem exigat . si venditor temporis dilationem eo cedit pro pretii solutione, & emptor morosus suerit, tunc iste tenetur damnum comis pensare, & venditor jure potest repetere damni istius, quod revera patitur, repara tionem. Haec iusta, & aequa sunt. At priniata venditio eum onere reddendi fructus rei traditae , seipsa usurae speciem praeseri, adeoque cavenda.
dio tempore percepti , quando venditionis c--
tractus dissolis contingat REI P. Quatuor mindis dissolvi contractus posse , auctores docent. I. Si vendas hoc modo : vendo tibi domum hoc pacto, ut si intra annum melior mihi occurrerit conditio, domus libera sit: vel si adiicias pactum legis commiseriae; ut si dicax: vendo tibi domum , ut intra
annum pretium solvas : alioquin contractu gnullus sit. a. Si venditio celebretur cum p cto retrovendendi et ut si hoc modo contra
ris , domum iterum vendam. r. Si mutuo consensu post annum rescindatur contractus. 4. Si contractus sit conditi Onatus , & coninditio non impleatur . His positis Salmanti- censes, Lusius, Bonacina docent, contractum eum pacto adjectionis in diem , aut legis commissoriae expresse & inani seste eelebratum , ipso facto nullum esse, atque adeo fruinctus pertinere ad venditorem . Similiter si venditio sit affecta pacto retrovendendi, me dii temporis fiuctus productos a tempore venditionis usque ad tempus quo rescinditur contractus, ad emptorem pertinere; eos vero qui retrovenditionis tempore colliguntur, ad venditorem attinere docent . Num iste eontractus speciem usurae praeserat, alio bi dieetur. si autem venditio mutuo con sensu dissolvatur, ad emptorem pertinent fructus, iuxta dicta num. 4. quia contractus ante dissolutionem validus erat. Si deniqua conditio impleatur , fructus sunt emptoris; si non impleatur, sunt venditoris. Ceterum: i his contractibus voluntates contrahentium
spectandae sunt, dolis, & sucis sublatis.
VII. QuaesT. v I. sui vendere queant, e suae res υenatis sum RES P. Omnes qui aptilunt ad contractus celebrandos, vendere, &emere iure valent, nisi leges vetent, ut tu toribus , & curatoribus prohibitum est vendere res pupillorum, & minorum; & executoribus testamentorum vetitum est emein re res defuncti . Res autem quarum dominia transferri queunt, sunt vendibiles. Heincvendi , aut emi res spirituales nequeunt , aut quae spiritualibus annexae sunt , ut beneficia , ius patronatus, olea sandia, Saneta. um reliquiae , templum , & cetera id genus . Interdicta quoque est venditio heredi
VIII. QuaesT. vii. Quae pecimiis alienis
emuntur , fiunt ne emptoris , aat pecuniariami domini REsp. Fiunt emptoris, quando hici tuo nomine aliena pecunia utitur, Puta de. posita, & proprio commodo, & periculo emit, nulla obsistente lege . Quando vero bona emuntur pecunia pupillorum, militum, Ecclesiarum , minorum , tum emptores non sis hi, sed Ecclesiis, militibus, pupillis, mino
i libus bona acquirunt. IX. QUAEsT. v III. Valida ne es rei alienae venaitio λ RrsP. In venditione transfertur dominium . Rei alienae venditor dominium non habet . Ergo transferre illud nequit. Si latro tibi redi alienam vendit, cum eius. . dem dominio careat , transferre illud ne.