장음표시 사용
61쪽
4Σ LIB. I x. DEquir . Dominium vero si acquirit pecuniae
acceptae ab emptore ; eam tamen restitue re , & damna inde illi obvenient ιa comis pensare astringitur. X. QUAEST. I x. Utrum licita υenditio sit earum rerum quae adhιbentur in φυυο1 usus λREs . Quaedam natura sua mala sunt , ut
maleficia, libelli famosi , anuli, quibus illigata dicuntur daemonia, & id genus cetera . Quod ejusmodi merces vendi nequeanteertum est. Qui evulgant libellos famosos, aut vendunt contrae Papam, Cardinales, &Mendicantes , excommunicationem incurrunt . Auctor libelli limosi eontra laicos poena capitis multatur , Cod. de διML fam. L i. iure canoni eo caedendus est virgis . Cay. sui in alteriuria Lege Constitutionem S. Pii V. quae incipit Romana Pontificis proide
ria anno I 372. editam is XI. Quaes T. x. Peccant ne Pi vendiant venena , fucos muliebres , chartas aleat Nas,
idola, in cetera id genus t REse. Qui absolute venena divendunt nullo habito emptorum respectu , graviter peccant , & puniri tamquam humanae societatis proditores debent, quia al: ena manu oecidunt homines. Qui autem venenum divendunt emptori prinbo , prudenter iudicantes in bonum ulum illud adhibiturum,. sicut rei pla adhiberi potest, non peccant. XII. Fueos muliebres vendi posse docent Salmanti censes, & pro hae opinione citant S. Thomam, qui a. a. qu. I 69. a. a. - z. haec scribit. AIulierum fucatis , de qua CF-Prranus loquitur, est queuam species 'morir , Quae non potes esse siue peceato . Decretoria haec verba sunt. Cyprianus loquitur de feminis, quae ad ementiendam , & ostendendam pulchritudinem sueos adhibent. In suaedoetrinae eonfirmationem s. Augustini auctoritatem allegat S. Thomas. Fueari pigme in , quo vel rubicundior , vel caudiatis ama reat , adulterina festaria est , qua non dubito etiam ipsos maritos se nolle decipi , quibus solis perni. rtendae sunt feminae ornari secundum
venIam, non secundum imperium . Licitum est feminis & viris oecultare deformitatem , Ri bam , ciearricem , & cetera ejusmodi : at vultuum deformitates sucis non o cultantur. Fuci communiter adhibentur ad mendacium pulchritudinis confingendum . Mulieres, dum
domi maritorum Oculis expolitae morAntur, communirer omnia negligunt ornamenta ;dum in publicum prodeunt, ac si in scenam mimas ae irrae erumperent, tunc secatae, pictae ccillatae, concinnatae se phaleratae , &
omnibus mundanae seu infernalis vanitatis praestigias circumseptae apparent. Quis dixerit Ilias non peccare, atque adeo ipsos Uenditores, qui scienter eiusmodi seminis sucos tradunt Si vero suci vendantur ad occultandas deformitates , illicita tunc venditio non cst. Si laei dumtaxat in serviant ad pulchritudinem ementiendam , & ex conditio. ne ementium id deprehendatur, peccant Uen. di Ores. Quare ex circumstantiis deprehendi
debet. num licita, aut illicita venditio sit. XIll. Aleas, taxillos, chartas aleatorias vendi licite posse passim dolent iuniores . S. Thomas, S. Raymundus, S. Bonavent ra , S. Antoninus , ceteraque sancti, gravioresque Theologi peccati damnant ludos fortuitos alearum . & chartarum in illis qui ex inst miro ejusmodi ludis operam dant. Chartae adhiberi in illis ludis valent qui ab industria , & arte pendent , 3c recreationi aut solamini inservire queunt. His ludis laici abique culpa indulgere valent pro aliqua
brevi tempore. Quae enim recreationis Rr
tia adhibentur, brevia confinia habent: h mo quippe ad laborem, & seria opera prγagenda natus est. Recreatio , solatium honestum sunt medicinae destinatae ad vires instaurandas . si hos medicinae limites homines transiliunt, in vitia continuo declinant. Damnari igitur absolute nequeunt vendit res taxillorum , chartarum & idolorum equia adhiberi haec possunt ad ludos non sol tu itos , ses indusiciales; & idola ad orn lum , ad rem antiquariam illustrandam ad inhiberi valent. Verum quia taxilli, ch1tiae, suci ut plurimum ad pravos usus adhibentur ; ideo hortandi mercatores sunt ut ab his mercibus vendendis abstineant . Rigida haec sunt inquies . Fateor. Sed via caeli
arcta est , & vita Christianorum luctus ia
tur me ad invidiam creandam Probabilis mo, hanc quaestionem proponere sane festivam . admonere lectorem interest, P. Thomam Tam burinum hanc disputare controversiani lib. 8.im Decal. tract. I. c. 7. g. δ. m. I ἶ- ubi hunc proponit titulum : Venditιo sementia probab;-tis : & his verbis propositam quaestionem discutit: se Occurrit hie non absimilis disti- , , cultas, ac in iudice. Supponamus proba ,, bilem esse eam opinronem de qua late,, dixi lib. I. e. q. quam praeter ibi ci Iaros ,, Dicastillus lib. a. de lusi. tr. i. D. s. dab. 7.is licere 1udici ex duabus opinionibus aeque
62쪽
is lam proferre sententiam . Iam inquiro liis cite ne & iuste accipiet judex pecuniam, se ut potius illam eligat quae mihi favet, is quam illam quae meo adversario λ MXV. Respondet, se improbasse hanc Opinionem l . cit. Eam tamen subdit υνι qui velit apud Lessum tib. a. c. I . dubιt. 9... 64. Valensiam a. a. q. 6 I. a. 4. d. s. q. T. p. q. Salon a. Σ. qu. 62. a. q. c ιν. a. Porro
P. Lemus Ioe. eis. praeter Valentiam, Sal nem , Dianam, & plures alios hane propugnat opinionem , quod nempe iudex pecuniam accipere jure valet pro serenda sententia juxta unam opinionem probabilem potius quam juxta aliam, his verbis. Du-M bitari potest, utrum contra iustitiam pec-
cet, si aliquid accipiat iudex ut hanem potius quam illam in iudicando iequatur.
,, Videtur non ita peccare . . . quia non ,, tenetur ad alteram determinate , sed liis berum ei est sequi quam maluerit. Ergo,, si aliquid accipiat ut hanc sequatur ρο- M tius quam illam, non iacit ulli iniuriam. M Consequentia patet . Quia cum res nonis est debita , non est contra iussit iam si is stam ius naturae spectentur exigere pro ea pretium, si alioquin pretio sit aestima. ,, bilis . Tertio quia non accipit pretium ,, pro iustitia sententiae , sed quia in haeis causa hanc opinionem praesert isti , ad
D quod nullo modo tenebatur. Hoc autem
se est pretio aestimabile , tum quia Musi. M mum est parti, tum quia sequendo hane M opinionem amittit favorem alterius par. ,, tis, cui potuisset gratificati. XVI. Vin' meliora Probabilismus docet Iiberum esse ex duabus opinionibus probabi- Iibus alterutram seligere. Quando occurrunt duae opiniones probabiles contradictoriae, Potest iudex sententiam serre seeundum illam quae magis illi placuerit. Porro quod hane prae alia seligat, pretio est aestimabile. Ergo vendere hanc unius prae alia opinionis praelationem iure potest. Ergo Probabili'tis est materia venditionis, & emptionis. Quid itaque mirum, si merx adeo pretiosa tanto disputationis aestu defendatur En quam verum sit oraculum Alexandri VII. modum nempe hunc opinandi esse omnium malo.
De negotiatione , edi de his quibus vetita. am permissa es. I. Riplex distingui negotiatio solet. Priis I ma, qua emuntur ad victum neces.l saria, & quae supersunt, venduntur. Secunis
da , qua emitur materia, puta ligna, metalla . & cetera plura, ex quibus artis labore ea conficiuntur quae vel ad ornatum, ad commodum , vel ad vitae necessitatem
conducunt . Tertia, qua merces emuntur, ut eaedem immutatae carius vendantur . Duae
primae minus proprio tensu negotiationis nomen subeunt. Tertia nego latio est de qua nobis sermo erit . Hanc dolis , fraudibus, perauriis, mendaciis obnoxiam asserunt Seriapturae divinae, & SS. Ecclesiae Patres. Dicitur enim Eces i. 26. Duae species dissiciles ...issicile exuitur negotians a negligentia, nymi libeabitur caupo a peceatis labiorum. Dim-cile mercator negligentia exuitur in aeternae lalutis negotio , quia augendarum divitiarum cupiditare fascinatur. Heinc Apostolus I. ad Trmoth. 6. inquit: Nam qui Nolunt diaυites fieri, incidunt m tentatronem, tu Ia
queum diaboli , O desideria multa inutitia ,
nociva, quae mergunt homines in interitum mperaitionem. Raἀκ enim omnium malorum os cupiditas, quam quidam appetentes erraverunt
a FG, G inseruerunt se dolaribus multis. Nautem, o homo Dei , haec fu e ; fectare iustι-tiam. Plurima Patrum testimonia praetereo brevitatis studio. II. QuaesT. I. Sit ne Clericis, Retigiosis inrita negotiatio λ REIP. Plures sunt canones, qui sub excommunicationis poena Cletieis & Religiosis negotiationem prohibent. Cap. Secundum ne Clerici , ves Monachi, ubi haee habentur: Sub interminatione anathema tis prohibemus ne Monachi , vel CIeriet eausa tueri n*otientur. Rursus cap. Consequens 88. dist. Clementina t. de vita & honestate Cleoricorum .'Cap. Canonum I 4. q. 4. Poenae impositae per hos canones sunt excommunic
tio, & suspensio, quas innovavit , quibusque alias adfecit Tridentinum sese. 22. Cominmuniter auctores doce , has pcimas non esse latas, sed serendas, quas nemo, nisi post iudieis sententiam, incurrit. Leges istae comprehendunt omnes Clericos in saetis consti tutos, imo etiam in minotibus , benesociarii sint. Juniores plures excipiunt ab hac prohibitione Clericos in minoribus constituis
63쪽
44 I. B. IX. D r. IUS T. &IUR. tos, etiamsi beneficiarii sist . s c a s est professione vivere , ac plura gravamina sis. sine ullo landamento: tib) ei in te, on d.-j ii: nere isti debent, a quibus liberi sunt quistinguit, nec nos o sti gu e cube . . . t it e rcaturam non exertent. Consueti tamen III. Disputent Moralinae num Clerici, i inter mereatores pretii limites excedere ne- vel Monac si qui semel & iterum negoti in squeunt . Velitvn. illis est congregare si tur, peccent mortal ter/ Uerum c de-l merrum , dum minus valet, ut carius venis finienis malitiae gradu Abstim e soleo, nisi i datur. Hare negotiatio iuri n turali oc po. veritas expressast. sima ιι censes defendunt, i sitivo repmnat . Nam eiusmodi divites ac-Clericum, aut Monachum non peccare mor- cumulatores frumenti , ut tempore Penuriae taliter , si bis vel ter nevirentur , & ei- earius Illud vendant , fiant pauperum o tant Dianam, iam, Mal reum , Filliarium,ipressores, & Reipublicae perniciosi. Iusi plani& alios. Ego autem rei pondeo, servandam politi vuln , non commune modo cap. Qui legem eliis . Utram grave, an leve sit pec-icumque I 4. q. . sed peculiare etiam cujus.catum, nostram sugit mentem . Quod se icumque regni, Ialem negotiationem pro-uanda lex sit, mens nostra evidenter agno-ihibet.
scit . Ergo distinctiunculae enugia sunt ad eludendam legem . CAPUT UI.
IV. QuaesT. II. An Clerici, ini Monaeia negotiari peν alitu possint REsp. Adfir-im monopoliis licitis oe illicitis . De innditionemant Salmantieenses , qui citant Molinam , cum pacto retroυendendi. 1 1 m , Ggo, 6c alios : quia, inquiunt, sacri canones prohibent negotiationem Cle- I. ' nonopolium est conventio , seu eon. ricis & Monachis a semetipsis peragendam: spi ratio , qua plures deliberant de hoe quippe indecentiam praeseri, & distra- tali merce non vendenda nisi hoc aut illoctionem animi secum adsert : secus quandospretio ab ipsis de lignato. Quatnor sunt alii Clerici, N Monachi totam curam alteri re-iduodecim numerant) monopolii praecipua linquunt, & aliorum ministerio mercatura migenera. I. Quando unus , aut plures mer- exercent. ces conquirunt, & emunt, ut inducta ino V. Nisi haee circumventio legis sit, quae-spia ceteri cogantur ab iisdem emere Cariorinam erit Prohibent:s legis finis, & spiri- pretio . a. cum unus a Principe priviletus eo tendit, ut Cleri eos & Monachos Deo gium impetrat, vi enitis ipse solus, ceteris consecratos a congregandis divitiis aUellat,iexesu sis , vendere tales merces possit . I. ut ipsi divino cultui totos se dedant, uti ando plures impediunt ne merces extra. Deum & sibi, & populo propitium reddant .ineae invehamur in civitatem , ut ipsi suas Clerici autem, & Monachi, qui aliorum in- ex propriis praediis perceptas, aut aliunde dustria negotiantur, avaritiae, cupiditatibus, conquisitas distrahere carci pretio oueant, euris, angustiis , & continuis perplexitati-icum boni communis detrimento . 4. Dumbus, & sollicitudinibus anguntur. Quaenamimercatores una conspirant, statuuntque, rnerinxegotia io permissa Clericis , & Monachisices tanti , & non minoris vendendas esse :st, descripta est Tom. 7. Lib. l. dist. a. c. p. aut contra quando emptores una conspirant,n. Io. seq. statuuntque tanti, & non pluris merces sol. VI. QuKsT. III. Quot modis negoιiatio i ivendas esse. licita uicis fiat λ Risp. Illieita evadere pot- II. Monopolium primi generis omnes im- est l. si finis ejusdem si solum luerum . a. probant. Secundum probant, quando priva s fraudes, mendacia, periuria, monopolia legi una Obtentum a Principe i ullum est, &eidem unmisceantur. 3. s materia vendibi-ibono publico consentaneum. Si enim privitas non sit , ut res sacrae, aut merces quaeilegium arte versuta , & fraude obtentum a vendi infidelibus prohibemur, ut arma, fer-l Principe esset , & in praejudicium subdit rum, aliaque quae in Biatia Coena numeran- rum cederet, tum intullum sciret , & eius-tur. 4. si mereatura aut diebus sacras , aut i dem ulus illicitu7. Tertium monopolit ge- in loco sacro exerceatur. l nus omnes damnant tamquam iniustam, cicUll. QuκsT. Iv. Qui mercartiram επιν- monotio iaς restitutioni subjectos esse docent.
cent , iacire ne earans merces υendere queunι Quartum sinit.: r injustum est , ut mox quam ii qMi negotiationem non exercent RE SP. patebit.. Adfirmant Omnes, quoniam mercatorum lΙ . Qu ης T. l. L . . μ . t ne υm,itoribus est piotestio Reipublicae necessaria est & hae cου ιν urau i :uι n et v lini merces n/si I retia
64쪽
DIss. III. DE CONTR ACTIBUS C A P. VI. et e sim- RrsP. Adfiimant S lmantieenses, qu citant Lelsium , Lingo, Tapiam , Nauatrum , & alios : quia mercatores ius habent vendendi pretio summo, alioquin iusti . Contraria sententia mihi probabilior est . Lieet enim pretium summum sit intra confinia iusti pretii; conspiratio tamen non venis dendi nisi pretio summo , & non emendi
nisi pretio infimo, iniusta est, & Rei publicae
detrimen tota . Exclusa enim hae perversaeon ven rione plures mercatores emerent, &venderent pretio modo medio , modo infimo, moto su premo, quini in magnum Reipublicae commodum cederet . Finis mercaturae est bonum publicum . Ergo vitiosa evadit negotiatio , quoties huic fini opponitur a
IV. QuasT. II. Constituto semel monopolis amercator/bm vend ni mores pretio iniusto per
excessum , atra mercatstres monopotii istius non
par ιciper , peccant ne contra iustitiam , si Mepreta. tnix' suiar merces vendant REI P. Neis ant Salmanticentes cum Diana, B acina, .emnaldO : quia, inquiunt , quod pretium auctum si ex in ustria aliorum , mihi per ac cideor est. Nae isthaec egregia ratio λ Tibi aecidens est quod pretium sit iniustum Peraeeidens est quod monopolae emerint pretium; at per se pretium iniustum. An non peccant monopolae hoc injustum pretium exigentes λ Ais. Cur Quia pretium iniustum
est . Ergo peceabis & tu iniustum pretium accipiendo. Distingue peccatum quod com- mi serunt monopolae pretium augendo , ab
iniustitia constituti pretii. Illud tibi per ae-eidenr es. Exactio vero iniusti pretii per s. tibi peccatum est. Falsa ergo mihi est dicta opinio. Lege quae seribat Cicero lib. 3.
de o c. cap. 7. V. QuaesT. III. Quid de Ram retrovendendi, re Memendi iurendum REsp. Hoe pactum adjici potest vel in favorem venditoris, vel in savorem emptoris, aut in favorem utrius que simul. Fit in tivorem emptoris, s dicas : emo a te librum hoc pacto, ut tempore a me praestituto tu illum a me redimas . Fit in favorem venditoris , si di eas :vendo tibi hune librum hoc pacto, ut tempore statuto tu mihi eumdem revendas. Fit an favorem utriusque , quando utrique faculeas relinquitur resiliendi a eontractu.
VI. Licitum est eiusmodi, pactum, quando fit in favorem solius venditoris , si s
quentes conditiones observentur. I. ut eiusmodi contractus bona fide eelebrentur eum sincero animo vendendi, di emandi, exclusa
omni usura palliam . a. ut pretii quantitas temperetur iuxta adjectam conditionem gravaminis. g. conditio est ut res vendatur pretio currenti tempore retrovenditionis . 4. Quod periculum rei vendit δ' aut conam, 3um reiiciatur in venditorem, & quod servetur identitas rei venduae ; ut si vinea Mndita cum fructibus sit , cum fructibus pariter retrovendi debeat. VII. QUAEsΥ. Iv. Licistis ne ess conirrctus gemisitιtis Rrs P. Italice contractus ille vocatur ius di risupera, seu ius redimendi rem venditam. Hoc ius concessuin est consangu neis venditoris recuperandi intra praefinitum tempus iandum venditum. Mobilia enim. tametsi pretiosa , redimi nullo modo Ualent . Ius retrahendi landos venditos Omnium nationum, & Principum legibus firmatum est. Hic autem ordo in tali contractu servatur.
Pretium quo emptus fuit fundus, solvi emptoti debet. Hoc ius concessum est consanguineo proximiori, & gradatim ceteris. Si proximior huic iuri cedat, succedit propin quior. Qui dolis & staudibus impedit hoe
ius, peceat contra iustitiam . Peccant quoque consanguinei, dum venditos iandos reis cuperant in favorem amicorum , a quibus pecuniam accipiunt , quibus landum rediis mant . Item quando recuperant ut majori pretio vendant. Saltem operantur contra finem & spiritum legis, quae familiarum conservationem spectat , minime vero ansam praebet detrudendi legitimos postellares, pacemque publicam perturbandi . Vt II. QuκsT. v. Licitus ne est contνacturmobarra REsp. Contractus moliatra initur , cum quis pecunia egens numerata , emit amercatore merces quibus non eget , pretio summo puta 16. pacto adiecto a mercatore ut illi retrovendamur ab emptore pretio infimo puta so. Pactum adiici potest vel expresse, vel tacite. Ceiebrari etiam eontra. ctus potest absque omni pacto sive tacito, sive expresse , aut cum diverso , aut cum eodem mereatore. Primo modo senerat ulleontractus est, & damnatus ab Innoc. XI. in hae thesi : Contractus molatra heims es etiam respectu eiusdem Perseme , ω cum con
tione lueri . Sub pallio contractus venditi nis, & emptionis orcultatur usura, ut omni bus patet. Fictus quippe venditor dat mutuo so. ut recipiat 16. Nunc omnes improbant hue contracton olim de sensum a nonnullis . Cardinalis de Lugo tom. 2. disp. 26.
sec. a. u. 2 8. iacet communi sententiae adis 'haereat s
65쪽
46 L 1 B. Ix. DE Jhaereat, fibulas tamen dilatat. Lege m. p.
IX. D sputant Theologi an excluso omni
pacto tum tacito, tun expresso, tum scanis
dato, & perie aio infamiae , licitus praefatus
eontractus sit λ Communis iuniorum sentersitia adfirmat . Uerum in praxi vix accidit ut praetcriptae conditiones set ventur. Quare secernendus est animo, dc re contractus venditionis a contractu mutui, larvis detractis. X. Qu s T. v L. Qui merces vendendas a
domino jusjmnt, auqωd ne sibi retinere valent , fi pluris easdem vendant quam a domi κο praescriptum fuit Rrs p. Si isti , quos Ria
partieros S. Antoninus appellat , iusti pretii Iimites excedant in venditione, emptori ex incestum restituere tenentur. Si hi merces ad meliorem statui 3 propria indastia revocant,
incrementum pretii quod suae industriae respondet, retinere sibi valent. S in iliter quando dominus consentit ut sibi retineant quod accipiunt ultra pretium quod praescriptum est, si tamen limites justi pretii non transi. Iiuntur, nullo modo percant . Sublxto hoc pacto, & peculiari industria, totum pretium reddere proxenetae domino astringuntur. γωm iam nullo titulo aliquid retinere sibi valent. Non ratione mercis, quia domini est: non vi industriae communis sitae in vendi 1ione, quia hanc industriam pacto pretio locarunt domino. Nec est quod opponas, d minum designasse pretium , quoniam is designavit tanti, & non viliori pretio vende
dam mercem esse : ceterum ejus intentio non
fuit, nec praesumi jure valet, ne pluris venderetur , Occasone data , nisi expresse , ut dixi, id declararat. Bona itaque fide agererem domini eiusmodi internuntii debens, gum locupletari alienis mercibus nequeant. Quod dictum de venditione est idem dice dum de emptione. Quare fures sunt sarto Ies , dum pannos ad vestes conficiendas ex commissione domini ementes aliquid sibi r Iinent, obtentu quod vii Ius emetanto
D. iusto rerum pretis , CP de ei dem aiagmento ob altatam Iolutionem.
. T Retiam justum duplex . Aliud letis, 1 mum Plinea pis lege taxatum, dc hoc
individuum est, quodlibet incrementum , aut decrementum excludens. Aliud naturale , quod iuxta rectam rationem , omnibus spectatis,
justum censetur, δέ appellatur vulgare. Hoc u s T. & IUR; i . in tres tribuitur gradas, n itam, meσῖ- , supremum . A. judicio prudentum , Zecommuni usu repetenda est pretii iustitia .
Quando medium pretium alicujus mercis vi-l:s est s. infimum erit 4. S remum erit o. Si rei pretiosae pretium medium erit IO infimum eris ps. & supremum ios. & sic latitudo erit Io. Quando pretium legitimum non est praefinitum , vendi merces oeben pretio naturali, & gari. II. Qu A sT. I. Qui rerum pretiram angent vel diminuunt , sunt ne reglutioni ian ιι λREsp. Qui fraude pretium auget, pro imum deeipit . Etiamsi sectata fraude , pretiumptas iusto augeat , aut vilius quam res v let emat , peccat contra justitiam . Dum venditor damnum non patitur ob rei ven ditionem , licet emptor magnum comm dum percipiat ex emptione , non propterea licitum est pretium augere, sit a. Σ. qu. 77. a. I. docet S. Thomas. Qui testatur te vendere mercem pretio infimo, aut medio , nequit emptorem decipere accipiendo supremum. Alioquin peccat, &ad restitutic emtenetur. Praeterea iurat mercator tantii sibi mercem stare: idque saIsum est. Iurat eminptor tanti potuisse emere: quod similiter falsum est. Salmacitisenses tr. I 4. c. a. p. P. LI. docent, hos peccare quidem peccatum
mendacii , aut per jurii , secus contra iustitiam : quia , inquiunt , haee sum communia
mendacia vendensium , s emensium , O homines communiter norum haec esse fratetemata
negotiatorum , quisur sdsm non praesiant , si sidem incaute praes/m , suis imputenι, ροι faciles sunt ad credendum . Communia haeclunt inter vendentes, & ementes λ Idcirco sibi imputent homines, si faciles sint ad remdendum y Isa ne evangelica Theologiae Multitudine di usa peceantium iniustitia. de- se aditur. Recensita doctrina fiasa est , istimque versati, mendaces, perjuria testitutioni
obnoxii sunt. III. Quaes T. M. Sune ue asiquae cauas Fquas licitum D aus piaris venaeere , aut minoris emere γam merx abso te valeat i RES P. Quando venditio damnum venditori affert , tum augeri pretium potest , quo damnum re paretur. Iullum enim pretium non laxatu per comparationem ad mercem ablolute spe
ctatam, sed circumstant tis vestitam is Pol raincommodum cruod vendi tot patitur, & utilitas qua erivatur, sunt pretio aestimabilia , ia cadunt sub dominio venditoris. Ergo sun justae augendi pretii causae, quando imen emptor sollicitat , & urget veniatorem iani ercem
66쪽
D r s s. it r. DE CONT nereem sistrahendam; secus si venditor ipse
ultro mercem offerat: nam hoc in casu vendi tor ipse sponte damnum subis, si quod D.
titur . A flectus purus venditoris erga me cem non est ablolute augendi pretii iusta causa . Quoniam assectus iste nullum commodum amri emptori. Si affectus sit rationabilis , ut si merx aliquibus praerogativis ornata sit , & damnum venditor patiatur, Tum pro reparando damno hoc moderate au- Reri pretium valet. saepe cum proprio asse e 1 eonfundnnt 'venditores commodum , &utilitatem emptoris. Emptoris autem commoditas non est augendi pretii causa iusta, ut communis & vera sententia docet. Gemmae pretiosae , statuae , picturae vendi , & emi Ne possunt quocumque pretio Adfirmant plures Theologi . At probabilior sententia docet , Se merces istas pretium habere debere prudentum, & Peritorum iudicio prae
IV. QuπsT. III. Qua in Duasarione exponuutur venatia , emi ne, aut vendi possunt quocumque pretιο stae vili, sime summo Rxsp. Eiusmodi merces , quocumque prelio ven di possunt , . de quo inter partes conventio fiat . Quoniam publica potestas , quae hoc sorum instituit , fimul decernit, . illud pretium esse iustum ouod venditorum & emisplorum consensu oblatam suerit. Quare si emptores aut vilius emant , aut carius sobvant, pretii excessus in hoc certamine ultro citroque remitti, & condonari censetur. Cavendum dumtaxat a fraudibus in ejusmodi dieitationibus, praesertim dum sacrorum montium oppignoratae merces venduntur. Siquidem modo emptores monopolium ineunt non osterendi nisi tantum pretium , ut vendit res cogantur vilius vendere . Modo venditores, & proxenetae eo tempore merces Uendendas proponunt , quo sciunt paucos emptores concurrere ad emendum , ut amicis faveant, a quibus munuscula accipiunt, &pauperum causam produnt, & de mammmua iniquitatis sibi amicos comparant. Contra interdum ipsi licitatores factos emptores immittere s olent , qui pretia simulate ost rant, provocentque emptores veros ad pretium augendum. Omnes fraudes illas iustitiae & aequirati adversantur , & ad restitutionem Obligant. V. Qu JEST. Iv. Unde deismatur pretium vulgare , seu naturale , in quaenam mi illius
augendi causae λ Risp. Iam dictum est supra,
communi hominum aestimatione pretium illud
constitui , latitudinemque excipere meo , A c T I a U A CΛP. VILi mr, supremi. Quae latitudo non constans. sed varia est propter diversas ei renmstantias
temporis, loci, α personarum. Et ad te mispus quod attinet , si merx prassens vendatur, pretio vendi tum obtinente debet. Si contra vendatur merx sutura , ut fructus nκ-
scituri, habenda est ratio pretii quod vigebit tempore traditionis . Quare qui emunt triti eum mense Februario pretio tune vigen te tradendum mense Iulio , aut Augusto, quo ereditur pluris vendendum , peccant con ita jussitiam, & ad restitutionem aucti pre- ii tenentur. Definiendum ergo pretium est juxta valorem quem merx habet tempore quo tradenda est. VI. Quod locum spectat, si venditor existat Romae, & merces habeat Bononiae, pretio quo Bononiae , non quo Romae valent, vendi debent . si tamen Romae easdem as portaturus esset, detractis expensis, pretium quo hic valent, exigere potest. Si venditor suo periculo , & expensis conducere merces velit eo ubi pluris venduntur, ejusdem loci pretio vendere illas in re valet. VII. Circumstantia personarum mercatores spectat , qui ratione professionis Reipublieae utilis, & ad propriam sustentationem necessariae pluris vendere merces queunt quam alii privati homines. Pretium tamen a lege constitutum nee ipsi excedere licite valent , nee pretium vulgare semel constitutum augere possunt. V Ill. Qu Ws r. v. Quaenam sunt circa astantia in quibus remm pretia decrescunt RE SP. I. ob emptorum paucitatem , & mercium affluentiam minui rerum pretia solent. t. Quando in gratiam venditoris ultro mercem onerentis emitur , quae alioquin non emeretur , quia utilis & commoda merx tunc emptori non est ; quemadmodum pretium
augetur, cum in commodum emptoris venditur , quando ceteroquin tunc non vende
retur . Adhibendus tamen modus est, & quidem caute in his circumstantiis, cavendumque ne ex fratris egestat' & penuria ditescere quis velit. Semper prae oculis habenda est regula evangeliea : Quod tibi non vis fierι, alteri feceris. Augeri , & minui pro circumstantiarum varietate pretium potest; at semper aequitas & justitia servanda est. Necessitas personalis sive ementis , sive vendentis nunquam justa variandi pretia ella causa potest : a lioqivia carius pauperibus venis
di merces possent. IX. QusT. vir. Possuntne mercat es Προ ιο currenu merces vendere, cam sciunt Metii mercium
67쪽
mercι- eopia supervemuram, atque adeo reorum pretium diminuendum REsp. Negat M. Tullius casum narrans lib. 3. de OIN. de mercatore frumentario Alexandrino , ut luo pra indicavi. s. Thomas z. a. q. 77. art. I. ad 4. inquit : Unde vendisor qui vandis rem secundum 'erium quia λυenit , non videtur
contra iussi iam facere, si quod futurum est,
mn myonas . Si ἔamen exponeres , ves de ' rio stibi raberet , abundantistras est virtutis, quamvis ad hoc non υιd Mur teneri ex 'stiaria disita. Doctrina Ciceronis, ait Angeliacus, ad virtutis persectionem attinet, lacus ad iustitiae debitum . Rem Christiano dignam
agit mercator, si suturae mercium copiae admoneat. Verum ad id manifestandum justitiae vinculo non videtur obstrictus. Si medicator praevideat pretium auctum iri, earios vendere nequit. Ergo neque si praestiat pretium diminuendum , vilius vendere astringitur. Illud diligenter cavendum ne mercat res per proxenetas suos alliciant emptores ad emendum imminente sutura mercium copia , tunc enim contra iustitiam peccarent. Si occasio se offerat vendendi pretio curre ti, vendant onini artifieio sublato. Ceterum si occasiones captarent vendendi, tum a testitutione eos non liberarem.
monetam inordimm iri, aut ejus visorem minuendum praescit , queM aure Promulgationem
tigis suam distrahere monetam Resp. Marchio dueellonus argentariae mensae professor cum pauineis ab hine annis easias propositus Occurri L set, plura scutorum millia perdere voluit, potius quam suos aureos cum aliorum meriscatorum detrimento distrahere . Hunc probum , & ingenuum Christianum idcirco comis memoravi , ut exemplum imitationis ceteris Proponerem . Ex praecedenti quaestione patet, iustitiae vinculo ad id non urgeri nummularium . Fateor posse exequi solutiones, di exactiones , quae naturaliter occurrunt. At si versute quaereret distractionem luce pecuniae , eamque 'llocare in manibus alio rum , ut ipsi iacturam proximam subirent, eum ego a restitutionis debito non libera. rem : quoniam quod tibi non vis fieri, alteri ne seceris. Nemo autem in his calibus decipi vellet. XI. QUAEST. VIII. suae notanda frent e rea pretiam obtica auctorarare raescriptum REI P. Negat Navarrus , ex Pe hens esse Principem taxare rerum pretia, quia legem talem consequuntur mullae fraudes : quae ratio si valeret, abrogandae omnes Ieges essent. QM-
re eommunis sententia docet, qllam maxume expediens esse ut Princeps rerum metia praefiniat, ut a. a. q. 9 s. a. I. - S. Tho mas doco inquiens : Molius es amno ordianari sege , quam ἀmittere Indicum aνιιιrio &e. Quando tamen merx inserioris valoris est, non potest venditor taxato pretio Illam ve dere , sed ita minuere pretium debet, ut aequet mereis desectum : quoniam taxatio sa ela est, posito quod merces habeat comm nem valorem . Praeterea qui definiendis pr. tiis praesident . taxare pretium pro rerum penuria, vel abundantia debent . Vendi tot nequit togere emptorem ut pecunia aurea vel argentea pretium salvat, quia hoc onus esset supra taxatum pretium . Quando medices ita pretiosae sunt, ut exodant comm nem valorem, tum proportione servata a geri pretium potest , dummodo valoris exincessus sit evidens , Si hule valori exeedenti pretii augmentum respondeat: nec enim quia libet excessus sat est ad pretium augendum . Alioquin pretii taxatio stus ranea esset, cum
merces communiter altae aliis meliores alis quo modo sunt. XII. QuaesT. IX. An exquisitioribus mere bas miseeri Diliores mone, O taxato pretio Memdi Rrsp. Quando merces per talem mixtimnem reducuntur ad eommunem bonitatem illarum mercium quae venduntur taxato Pretio, iuxta opinionem plurium iuniorum, licita est hujusmodi immixtio . Uerutri eius. modi immixtiones mihi rejiciendae videntur tamquam fraudibus plenae , & sinceritati contrariae. Praeterea raro accidit ut vinum generosum aqua mixtum idem dic de ceteris rebus non fiat deterioris conditionis,
XIII. Qua sT. X. Potestne mereator ob is latam solutιonem pretii carius merces venae re REs p. omnes absolute fatentur, usuram laris vatam committere qui ob solam dilatam pretii solutionem merces carius vendunt. uιd.;a inquit a. a. qu. 78. a. a. -
S. I homas ultra iustam pretium pro ejusmodi expediatione exigitur , es quasi prerιum nutui. Allegari solent tituli lucri cessantis, de damni emergentis, de quibus insta. o tru sunt e ram expenias , quas probabiliter metextor iactivus est in assequendo pretio,
quas expensas tamquam domnum emergens reputant. Si revera adsit hoc periculum, &ei tui or an eli pretii admoneatur, ει Ipse conissentiat, non videtur improbandum augmentum moderatum respondens damno quod p titur vendi lat. Disputant quoque Moralistae,
68쪽
tione.si merces tempore traditionis minin s. I. ad 4. Merces istae ex India asportanatis valiturae sint ; & contra carius vendere tur plurimis maximisque periculis: & aliun ob expectatam solutionem, si credatur quod de nequeunt nisi in magna copia traduei, tempore tradendi pretii merces pluris vale- quanta iat est ad ingentes naves onerandas. bunt In utroque casu communiter adur-iUnde evenit quod init Hores ipsi , qui na.e,
mant auctores , dummodo mercatores con Onerant, cog mur multas emere merces adserva tuti merces fuissent usque ad tempus creditum , cariore pretio. Ergo necessitas quo pluris valiturae erant; negant vero h c exonerandi illico naves cogit ut magna sal eonditione deficiente . Hinc inserunt, lici- Iem mercium copia eredito vendatur maioritum esse emere frumentum mense Ianuario pretio. Peculiares itaque circumstantiae lania anticipata solutione tradendum mense Au- Rinquae regionis , ubi merce& emuntur , &xusto pretio currente, non mense Ianuari , pericula maritimae navigationi conflare posis ted quod ieeurtet mense Augusto. Quare se videntur illulum specialem , vi enius ea- iniustitia manifesta soret, viliori pretio eme-itius Vendantur, non ob dilatam solutionem, re ob anticipatam solutionem merces, quae sed quia mercatura talis naturae est ut eo pluris valiturae serent traditionis tempore. Rat ad cito merces distrahendas. Ex eau
XIV. Qunsr. xi. Licitus ne es contra- tem peculiari contractu nequit ullo modcifesti, quo in Hispania , oe alibi certae merces inferri licitum hoc esse in aliis eontractibus
communiter creuito venduntur maiori pretio communibus.
quam υendi pecunia numerata soleant RES P. XVII. Disputant smiliter Theologi Hi Naves mercibus onustae ex Indris in Hispa-ispani , num licitum ibi sit emere lanas vianiam adveniunt . Vendi merces istae pecu-iliori pretio anticipata solutione Negant
ma numerata Omnes nequeunt. Et quae γ' saunez, La-Cruae, Pratas, μυarrus, Maria eum a numerata venduntur , minori pretio timet, Valentia, Rebellus, Mereatus, & alii,
venduntur. Theologi I ispani isse discutiunt illo principio nixi, quod manifesta usura se
easu in istum , praesertim μυarrus, Gu ι-- vilius emere Ob anticipatam solutionem. Sed reE MEdina , Corduba, Molina, Lugo, GLilanae reipsa emuntur mense Decembri, uel manticenses . omnes negant Ob drlatam is lIanuari. Pretio 2o. tradendae mense Maio, lutionem augeri pretium posse, ut advertit quo valent 3Q. Ergo pretium minuitur otis vlvester v. inura contra Hemdam , inquit tot m anticipatam solutionem, quod omnes Lusto Rispi εἶ m Porua tam . Mirum haud e se usurae damnant. Cur enim lanae in anteeeia se debet Pornasum hunc laxa in re uiura-isum Vilius venduntur Ut emamur herbae,ia doeuisse, si laxissima scripsit de Pauper-iad p scenda pecora. Nullus itaque titul tale monastica. Occurrit minuendi pretii, nisi inopia vendi-XU. Itaque sublatis titulis extrinsecis Na- toris. υareu, Guιιιιπεα, Valentia, Garet δ, Medis XVIII. Oppositam opinionem defendula
is Bistholomaeus a S. Fausto negant Vendi δειμι, Serra, C arruυias, Medina, Lugo, eatius posse pecunia non numeraya : quo-lSψmbed, Bonaona , Truuenchus, Leotis, Di niam, inquiunt, pretii incrementum exigi , o Salman icenses tr. 14. c. 2. P. a. n. Is 3. t ut loluin ob dilatam solutionem, quod iux-lQuoniam , inquiunt isti , non est omninota omnes usura est . Urgent ulterius . Si condemnanda praxis tam contιnua in Hispa- vendio pecunia non numerata majori pre-inia, oe durissmum es condemnare mtimitidiis co sit iusta; emptio minori pretio pecuniamnem ratium πποιιatorum , qtia emunt mensa numerat x erit iniusta : quoniam sive pecu- Octobrιι, Mei μυembris ΞO. aureis v. g. Iam a numeretur in praesens , sive in futurum , nam, quae mense Mest, quo es tradenda, va- non esticit ut merces crescant , vel decre-iler Ao. ob amicιpatam D lationem , qua india stant. Sed emptio pecunia numerata est ju- gent domin/ DIυenda pascua.
sta ut fatentur omnes e ergo venditi O M XIX. En christiane Lector unum ex prinis ej dιtum ut vulgo dicitur , minori pretioici pus , unde evangelicae Moralis relaxatio est injusta. proficiscitur. Durissimum est condemnare muti XVI Oppositam opinionem propugnant titudinem Ialium negotiatorum Hoe e Baunee, Serra, Rebeltas, Qualobosius, Lugo, dem principio pagani utebantur ad religi Santheet, Lebius , Diana, Cosmpalanx, SAL,nem Numinum propinnandam. Omnes genis
mant ira es . Varias isti rationes assignλnt. tes a tot saeculis Numina colunt. DurissisS ouae latio honestare hunc contractum Pot-imum est damnare tantas nationes praescris
69쪽
ptione adeo longinqua sultas. Sic garriebant Ethnici adversus christianam Religionem , quam ipsi novam superstitionem apis pellant . Futilissimum ergo est argumentum
a multitudine peccantium repet rum, toties
a Scriptura sancta, & ab Augustino improbatum . Quid quod haec ullam plusquam iudaica sit λ Non quinque, non esti , non decem, sed plusquam viginti in centum ex iis puntur . Hae itaque secunda opinio falsa est , & prima vera , atque adeo tuta , BLampleeunda. Lege Tom. VII. tib. I. dis. a.
tractus iste frequentissimus est . Haber illecti rographum exigendi a Prinei pe , sive ab
alio debitore Ioo. post annum . Tu emisse . aut PI. numerata pecunia. Si ereditum
ambiguum sit , vel dissicilis solutionis, aut perieulis obnoxium , omnes fatentur min ris valere, & pro qualitate & gravitate di ficultatum minui pretium posse. Disputatur dumtaxat, an quando debitum sive creditum est iacilis solutionis, liquidum, & eertum, licitum sit emere viliori pretio ob anticipatam solutionem Adfirmant Sanebeet, Diana , Rosella, & alii : quoniam , inquiunt, minus est habere actionem ad rem aliquamquam rem ipsam. Sed qui emunt ejusmodi chirographa , seu credita , non ipsam rem emunt , sed actionem ad illam habendam .
Ergo minori pretio emi potest. Praeterea ista sunt merces venales, quemadmodum aliae, quae habent suum pretium . Sed in communi hominum aestimatione pretium talium debitorum de praesenti solutum minus est quam sit summa solvenda in futurum . E so emi minori pretio iure valent . . X xl. Contraria sententia communis est.
Quoniam injustum est pretium, dum pro
centum solvuntur 's. intervenit enim m
tuum virtuale. Distinctio inter ius ad ioci. aureos , & aureos ipsos sophistiea est , &haudulenta in hoc contracta, & ad usuram
Eeandam excogitata. Evinco. Ponamus er ditum Icio. aureorum liquidum, carrum, &faeilis solutionis , hodie , dum illud emis, esse exigendum absque dissicultate: hoc in casu pretium ps. esset ne aequale δι juitu in Ninxs prosecto. Ergo evidens est quod pretii diminutio est propter temporis expectationem. Ergo pluris inis pecuniam pr. lcntem quam futuram. Hoc a tem proscribtum ab Ecclesia est. Insistis. Communiter homines minoris aestimant hane creditorem mercem solvendam post annum , quam tuniam praesentaneam. Uerum habet homi. nes avaritia aestuantes, & vulgi opinionibus praeventos hoc aestimare , secus homines chri,stianos divino iure imbutos. Quandoquidem si Iom reddenda post annum non tanti va lent, quanti Ioo. hodie numerata , quidni togi mutuatarius poterit ut pro centum a eeptis hodie Io6. reddat post annum . Audi auctorem opuse. 67. D. Titomae tributi , qui ita seribit: Illa qui ad rentim tempus debressi ante terminum so at, Me ei de desito aliquid
dimittatur , tisaeram committere videtur , quia manifeste rempus siautionis vendit. Unda ad re stitutιonem tenetur . Nec eare atur , quod seM
Me ab alio indMeisin: quia eadem ratione pose sent Uuraris excusari omnes. Hane doctrinam defendunt communiter tam antiqui , quam iuniores. S. Antoninμι, Divester, Salas, Nan.
nee , Tama, Mal rur, plus , Lessus , La Cretae, Biuuata, Viva, & alii plures. Ca dinalis de Lugo eontendit quaestionem istam speeulativam esse, non prasileam, eo quod
vix in praxi eiusmodi credita sive debita libera snt ab omni perieulo , & molestia
exactionis, aut lucri cessantis, & damni eme gentis . Uerum homines saepe lucrum cesilans, & damnum emergens pro libito sibi emngnnt. Quando emuntur Principis debita, quinam ritulus verus hic Meurrit Vix unus ex tot ejusmodi emptoribus per saec tam passus est damnum emergens , nempe quod tempore praescripto debitum non ex eis gerit . Ergo titulus est tantum pyssibilis, qvi esse nequit iusta minuendi pretii causa.
venditoris patefaciendi definias meretam dicen
dam est REsp. Mutua est obligatio tum
venditoris, tum emptoris manifestandi me elum vitia, aut bonitatem. Si venditor Dein cultum vitium mereis non mani sestat emptori , non solum pretii quantitatem , si pluris vendat quam merx tali vitio affecta v lebat , restituere astringitur, sed etiam damna quae emptor incurrit ob mercis vitium. Triplex in merce esse defectus potest . priis mus circa substantiam , ut si argentum pro uro, vit um pro gemma vendas. Ad hune desectum revocatur mixtio mercium diversael peciei, ut si frumento hordeum immisceas, vino aquam infundas. Alii desectus spectant
aut qualitatem accidentalem , aut quantitatem; ut quando mensura minori merces vena
70쪽
DIs S. II r. DE CONTde venditore , idem dicendum de emptore est. Si is pretio injusto , puta viliori infimo , rem emeret sive bona , sive mala fide , detecto vitio, eompensare venditorem debet aequando pretii quantitatem. Si me
cem ut corruptam emeret, quae revera eratiana; si praegium ut hypothecatum , quod
liberum erat; si aurum pro argento , Rem mam pro vitro emit: haec omnia venditori aut ignoranti, aut oscitanti manifestare emisptor debet , di pretium augere juxta mercium valorem . Si venditor mercis vitium taceat nullo modo noxium emptori , pretiumque diminuat pro vitii qualitate & quantitate, nullam fraudem committit, dummodo emptor non interroget : si enim interr nat , sincere manifestare defectum uenditor astringitur: immo si venditor praevidet em- Plorem non empturum mercem detecto vitio, etiam diminuta pretii quantitate, altringeretur eumdem monere. sincere enim exercenda negotiatio est , de quod tibi non vis i, stherι ne feceris . XXIII. Fraudulenti proinde sunt merca. tores , & dolosi, qui equorum, de asinorum
auribus guttam mercurii infundunt , ut ce-Ieres , st renui, & generosi appareant, quando natura sua tardi, pigri, & veluti stupidi sunt : qui in suprema superficie sacci,
vasis &e. optimum triticum, Optim M mer-ees collocant, ut deceptus emptor ceteras merces eiusdeni esse bonitatis eredar. XXIV. Regula certa & generalis eirca varios mercium desectus respectu tam emptoris, quam venditoris assignari vix potest. Nam si vitium non reddat notabiliter miis nus utilem mercem emptori, diminuto pro vitii proportione pretio , non tenetur absolute venditor non interrogatus vitium manifestare . Circumstantiae tamen occurrere
Queunt, ob quas manifestandus desectus sit. Habenda quoque eommercii & negotiationis alio est. Nam merces ejusdem generis, non omnes ejusdem qualitatis & bonitatis sunt. Et si negotiatores deelarare etiam minimos desectus deberent, Ze solas persectas
merces vendere, actum de negotiatione esset. Siquidem etiam emptores saepe morosi sunt , & tetrici , qui ob levi minum deis.ctum plus justo diminuere pretium vellent. Servanda ergo bona & sincera fides est , se
ab omni circumventione cavendum.
XXV. Venditores potissimum cavere amercibus permiscendis debent. Vitia monetarum declaranda omnino sunt. Qui monetam fallam pro vera distrabit latenter , sut e TIBUI CAP. VII. . Itest & grassator. Si ignoranter id faciat, non peceat , sed ubi resciverit ad restitutionem tenetur. Si leviter a iusto pondere deficiat,
eommuniter pro nihilo reputatur . Contra quando non modicum deficiat , tunc manifestandum est.
vendunt λ Penes omnes certum est, venditorem teneri ad restitutionem, si aliquid de quantitate mercis detrahit , ut quando statera, vel mensura inseriori vendit . Disputant iuniores num licitum sit venditori amensura minori uti , quando pretium iniuste taxatam a Principe sit λ Adfirmat eum aliis Cardinalis de Lugo , S adherent ei. dem Salmantieenses. Si taxatio pretii esset manifeste injusta, nec ipse repugnarem. Ceterum privati homines, Ze in causa propria , non sunt legitimi iudices taxati pretii . Pretii taxatio facta a Principe bonum commune spectat , & pauperum Iolamen.
Quare licet reipsa merces mercatoribus pluris stent , & dum taxato pretio illas vendunt, damnum patiantur, non propterea injustum pretium est, quia ad Principem vel Magistratum attinet definire, secus ad meriscatores , quae pretia expediant bono com muni civitatis . Quare non sunt excusandi qui amphoram vini, qui pondera diminuunt, qui unam vel alteram unciam detrahunt
praetextu injusti pretii. Peccant isti , & ad
compensationem tenentur . Si enim iacturam patiuntur, id adversae negotiationis soristi adscribendum , non pretii iniustitiae est. Talis quippe mercaturae conditio est ut m do lucrum, modo lacturam pariat.
Mutui finitio , eiusque proprietates. I. u IT. I. Quid sis mutuum REsp. Est traditio rei consumptibilis in consumptionis usum, & dominium mutuatam , ut aliquo elapso tempore tantumdem resti tuatur. Materia subjecta mutuo sua naturaeon sumptibilis est, di in consumptionis usum radita. Duo haec necessaria ad muruum sunt. si monetae non ad consumptionem , sed ad ostentationem Ac pompam traderentur, commodatum ; si ad custodiam , depossum, nouD a mutuum