장음표시 사용
91쪽
hostiu adiuta & eertius & validius impellebatur.Ea quit Romani declinare no possent, inter seque collideretur, 'tum acies perturbari coepit . ac Celtiberi illi quingenti, rei agendae occasionem tenentes, eductis e sinibus sicis iprimos illos quorum a tergo erant caedunt: deinde arreptis eorum gladiis,scutis & pilis,liberius in totam aciem impetum faciunt, stragemque ingentem , ut qui pone omnes essent, ediderunt. Romani instantibus h stibus, insidiisque circumiti, quu passim a N umidis secum permixtis trucidarentur, nec conuerti in eos umgens a fronte Poenus permitteret . similitudo etiam a morum nam Romana scuta habentes vix a suis poterat dignoscere falleret: multiplici ancipitique periculo distrahebantur.Sed in tantis malis puluis Vento excit tus maxime Romanos laedebat. Nam ne intelligere quidem suas clades poterant, sed ut in pavore ac tumultu usu uenire solet) omnia multo grauiora, insidias maiores, quingenios illos longe plures esse animis concipiebat:donec tandem, quia castra iam undique& equi . tibus & transsugis circundata credebant,effuse fuga fieri coepta est,primum a dextro cornu, authore fugae Varrone Cos deinde a sinistro: cuius dux Seruilius quum ad Amylium accurrisset, Scircu virsique sortissimi quique equites & pedites ad decem millia conuenissent, imperatores moxque caeteri equites ad pedes descedentes, quan uis undique hostibus circunfusi essentitamen contra equitatum Annibalis pedestre praelium restituunt. Ibi a viris bellandi peritis, faciente animos rerum d speratione bi se in hostes magno impetu atque ira intulissent, egregia facinora edi vidisses. Verum ex omnibus partibus caedebatur, & iam Annibal eos incluserat,
ae fluos animabat,nunc hortando,ut victoriae reliquia Persequerentur,nunc grauioribus probris increpando,
quod laso& profligato exercitu paucos debellare non
92쪽
possent. Romani, quandiu Amylius Seruiliusque steterunt, tandiu, multis illatis acceptisque vulneribus, in acie permanserunt: sed postquam duces ceciderunt, tum per medios hostes via vi facia,strenue admodum diue si in diuersa loca euaserui, circiter quindecim millia,in bina castra, quo iam priores aufugeranta atque hos Annibal confestim praesidio interclusir.Duo millia,quae in vicum ipsum Cannas perfugerant, Annibali se tradiderunt e pauci Canusium incolumes peruenerunt: reliqui
per sylvas dissipati Haec finis fuit pugnae Cannensis, coeptae quidem illius ante horam secundam,& ad duasn chis horas protractae: nuc quoque sua clade percelebris, ut qua paucis horis caesa homirium fuere quinquaginta millia: capti vim quam pIurimi Senatorii ordinis, multi intersectit cum iis Ceturiones omnes ac primi pili, tria imperatorum duo fortiores. Siquidem tertius ignavior, & ca Iamitatis huius auctor,sub initium fugae praelio excesserat . Romani ergo iam biennium cum Annibale bellantes,tum suorum tum sociorum ducenta millia amiserant.Hac praeclara & singulari victoria potitus Annibal, uno die quatuor rebus egregie & prudenter peractis tuento hostibus obiecto, transfugarum ficta defectione, fugae simulaticiae, insidia ruper valles collocatione, extemplo ad spectandam mortuorum in acie stragem accessit. inter quos quum sortissimum quenque ea amicis caesum videret, ingemuisse dixisseque sertur ab
tera pari victoria haud sibi esse opus. Quod ide superiore seculo fama est dixisse Pyrrhum rege Epiri, qui haud
disissimili clade Romanos vicerat . Sed qui in maiora castra confugerant, duce P. Sempronio per Annibalis vigiles somno & praelio fatigatos eruptione facta, Can- ε nusium circiter hominum decem millia euaserunt. At quinque millia, quae in mitioribus castris restiterant,postero die ab Annibale capta sunt. rentius cos. exercistus
93쪽
r tus reliquiis collectis .inuu incestos deiect6sque animos. M pro viribus co firmasset, praefecto ea stris Scipione Trib.
- imilitu,Roma cotedit. Huius cladis nutio in urbe allato, za inges multitudo promiscue portis effusa est,suos lameia tantiu ,ac nominatim cdpellantiu ,s Sque tanqua e vestigio ab hoste capie dos deploratiu. Matres cu liberis per ρ te pia discurretes deus orare ut tande aliquado tot malis. : modii alique statueret, Magistratus etia, siqua diuina irae:I ciuitate premeret, superioribus cladibus satiata sacrifici. ciis supplicationibusque conari placare. Senatus 'ab. tii qui & ipse haru rerii historiacoscripsit Delphos ad o-m: raculu misit sciscitaturum de praesenti reru statu. Octo p millia iuuenu ex seruitiis,dominis ultro donatibus,mamz Dumisit: scuta arculque passim in vxbe parari iussit: exi P . sociis alique numerucoflauit. Claudiu Marcellu, qui in icilia erat nauigaturus, ad bellu contra Annibale mu- se lata sententia mittendit censuit. Is classem cu Furio col- ut lega partitus,& parte in Sicilia missa,reliquas copsas ser iiij uoru ciuiu & sociorii, ad dece peditu ,equitii duo millia, ut Theanu traduxit, ut quid moliretur Annibal exploram ret. Caeterum Annibal captiuis Roma legatos mittedi, ω si forte essent ex civibus qui suo precio vellent redime- ἱρ re copia fecerat:&tres omni usuffragio delectos legavisi tos,quoru princeps Cn.Sempronius erat, nullo alio ac se eepto sidei pignore quam quod iurarat se redituros, di-. aeri miserat. Captiuoru itaque propinqui foru circustantes, suum quisque neces artu priuata pecunia se sedet turos i ob . pollicebatur,sibique id a Senatu permitti orabant, coli cit ChrTmate & coprobante plebe. Senatora alii post tot cla ubi et Ides non esse rem p. tot viroru iactura affligenda cense-ii,st bat,nec ingenuis seruos praeseredos. alii,hac indulgetias .i non assuefactedos ad fuga, sed potius docedos in praelio us ait vincere aut mori: nec vero fas esse,eu qui fugerit, vI.,' u suoru humanitate aut misericordii experiri. Multi ι
94쪽
exemplis ultro citrὁque productis,Senatus demum v tuita propinquis captiuos redimi:quod existimaret,tot restantibus periculis, praesentem clementiam in posterum damno futuram: inhumanitatem autem & seueritatem, quatiuis tristem,cum deinceps fructuosam,tum eo ipso tempore A tinibali,tam audaci consilio, formidabilem. Quapropter Sempronius aliique captiui duo ad limstem rediere. Iratus Annibal captiuorum alios vendi, lios necari iubebat : eorumque corporibus in flumine ponte facto exercitum traiiciebat. Quos vero vel ex senatu vel nobilitate in castris habuit,parentes liberis,sratres fratribus componens, ferro decernere spectantibus Aphris cogebat: denique nullum superbae crudelitatis genus omittebat. Inde ad sociorum populi Romani Dgros devastandos ama conuertit,atque ad Peteliam machinas admouit. Petelini tametsi numero pauci,tame nimis resistebant r&adiuuantibus mulieribus quae audacia viris haudquaquam cedebano crebro erumpentes& strenue pugnantes opera illius incendebant.Sed cum singulis praeliis carpebantur, tum fame absumebantur. quod ubi Annibal comperit , urbem circunuallauit,&Rnnonem obsidioni praefecit.Oppidani,ingrauescentibus malis inutilem bello turbam intra muru & fossam
excluserunt: eamque,dum ab Annone trucidaretur, et quis oculis ceu meliori conditione morientem spectobant. Verum eodem fato haud multo post & caeteri,quupremente extrema inopia in hostes incursionem secise sint,multaque praeclara facinora edidissent, quia defi-yicientibus inedia corporibus in urbem regredi non valebant , ab Aphris penitus caesi sunt:potitusque est Anno oppido, paucis tame, quibus ad fugam satis virium fuit, elapsis:quos Romani profligato hoc bello, tum ob si gularem erga se fidem ac beneuolentiam, tum incredis bilem virtutem,studiose conquisitos fuere autem circis
95쪽
ter octingenti patriae restituere.Sed quu Celtiferi equites qui interAnnibalis auxilia erant,strenuedimicarent, Rom ani imperatores, qui in Hispaniis rem gerebant, a Celtiberorum ciuitatibus sibi subditis alios pares equites impetrarunt, atque in Italiam ut illis opponerentur miserunt. Hi propter castrorum vieinitatem nacti tib xam colloquiorum facultatem, suum quisque municipem aut popularem ad se pelliciebat.Quo factu ut,multis partim ad Romanos transfugientibus, partim dilabentibus, dum Annibal nihil iam sibi tutum existimat, eosque suspectos habet,vicissim illis suspectus,res Punica labasceret. Porro Arpis Apuliae oppido,cuius condiator fertur Argiuus Diomedes Dasius quidam ab ipso veaiebant) Diomede oriundus, caeterv lubrica fide,& tam claro sanguine haudquaquam dignus,post insigne illam apud c annas cladem,a Romanis ad Annibalem discesserat,patriamque ad defectione secum traxerat.Tunc quia res Annibali minus secundae erant, clam omnibus Romam venit, atque in Senatu introductus dixit se possepatriam, quo peccatum corrigeret, in Romanorum pote statem reducere . At eum paru abfuit quin Romani necarent: urbe ceris quam primum eiecerunt. Quare tum eos,tum Annibalem metues, errabundus per regionem
discurrebat. Eius uxorem Annibal liberosque vivos exussit. Arpos prodentibus aliis cepit Fabius Maximus no , . ctu, intersectisque quos inuenit Poenis, praesidium impo θ' suit.Tarentum autem, quod Romano praesidio eode tempore seruabatur, hoc pacto Cononeus prodidit, Uenandi hic studio deditus,quia ferme aliquid captum donare Iunio praefecto praesidii solitus erat, ei perfamiliaris esse cα perar. Verit,ut in regione ab hostili metu haudquaquam libera,nocte sibi ad praedam uberiorem faciendam opus esse dicebat. Quamobrem ubi iam eoconsuetudinis res adducta est ut quouis noctis tempore portae
96쪽
ei paterent,cum A nnibale congressus, acceptisque ab eo militibus, quorum alios sγlua haud procul oppido oeculuerat, alios non longo interuallo se subsequi tuis rat, parte secum duxerat, superquide, habitu venatorii, sed lubter, loricis gladiisque accinctos noctu ad portas venit,praeeuntibus qui ingentem aprum perticae impositum portarent. Patefactis de more portis, qui ingressa
sunt,statim vigiles obtruncant: qui sequebantur, accurrentes v na irruerunt,& socios ex sylvis excitos eYceperunt.Tum Annibalem portis refractis intromiseriit. Ille ingressus, tot que urbe facile potitus,conciliatis a serentinis, ad oppugnandam arcem quam Romani tenebant animum adiecit. Hoc pacto proditum est a Cononeo Tarentum. At Romanorum quinque millia erant in arce,&Tarent in orsi nonnulli eos secuti. Ad haec prae
sectus praesidii quod Metaponti erat, dimidiam partem
militum adduxerat , telorumque ac machinationum omnis generis magnam multitudinem, quibus a muro Znnibalem facilc repelleret, qui & ipse iis rebus abundabat. Iamque admotis turribus,catapult is& testudiniabus,quaedam quatiebat,& salcibus funibus suspesis pinnas euertebat, murumque nudabat. Romani saxis de .
missis maehinas confringebant, ct laqueis falces auellebant, crebrisque& repentinis excursionibus in hostem erumpentes,nunquam nisi aliqua trepidatione aut strage edita redibant. Et quum sereno aliquo die vetus coortus esset, Romani eam occasione intuiti,du pars e muro faces ardentes,stupam ct picem in Poenorum opera demitteret alii egressi ignem subiiciebant. Annibal desperata expugnatione,nisi qua parte mare spectabat,quia id fieri non poterat urbem circula aliauit. Deiride oblidionis eum Annoni traditam Apuliam se recepit. sunt au'tem portusTarctinorum adBoream versi, siquis e mari
97쪽
per isthmum intio nauiget. At isthmum pontibus euitabant:quos quu Romani tenerent,facile mari aduectum frumentum sibi habebant, Tarentinis ne importaretur impediebant. Quapropter tandiu inopia laborarunt Tarentini, quoad reuersus Annibal monuit ut perfossa via publica , quae a portu ad alterum mare versus austrum serebat,alium isthmia facerent.Quo facto,celeriter rem seu mentariam expediebant,& Romanorum praesidio nihil classis habenti suis triremibus plurimum incommodabant, praesertim tranquillo mari:& quicquid annonae a d Romanos aduehebatur,intercipiebat. Rom Dis ergo penuria rerum saccessariarum conflictantibus, Thurini noctu naues frumento onustas comitantibus aliquot triremibps summittebant. Quod Tarentini &qui una erant Poeni ubi resciverunt, structis insidiis omnes cum iptis viris & si umento ceperunt.Ventitates aulcm pro captiuis redimendis identidem legatos Tarentini ad Annibalem pellexerunt. Annibal captos omnes Thurinos dimisit. Hi domum reuersi inuitis suis portasAnnom aperuerunt Sic factum ut dum Thurini Grentum Romanis seruare conantur,ipsimet Imprudeles in Poenorum potestatem deuenerin r. Praesidium quod in urbe erat,Brundusium clam se recepit. Metapotini,post abductam a praesecto praesidii partem Tarentum, paucis qui relicti erat interfectis, Annibali se dediderui. Quorum exemplum metu potius quam voluntate secuta estus & Heraclea,inter Metapontum & Tarentum sita. Et iam Annibalis res gloriosiores erant. Anno proximo Lucanos quosda,qui a Romanis desciuerat,Sempronius Graechus Procos.bello premebat. Flauius aute Lucgnus,eius partis quae cum Romanis adhuc stabat, amicus & ho-- ipes Gracchi,& eiusdem proditor,persuasit ei ut in quendam locum veniret, ubi a Lucanorum Praetoribus, qui F.iii.
98쪽
poenitentia ducti in amicitiam Romanorum redire eupiebat, fidem acciperet vicissimque daret. Ille nihil doli subesse ratus,cu triginta equitib' sequebatur.Sed quun undique Numidae hostes consurrexissent,Flauius se illis adiunxit.Gracchus detectis insidiis ex equo cum aliis Gquitibus desiliit,& strenue dimicans cum suis omnibus exsus est: tres duntaxat Annibal capere potuit, omni
prius studio annisus Procos. Romanum vi uti capere: Quem etsi insidiis foede circulaueritum , tamen ob exiamiam in ultima morte virtutem admiratus,sunere decohauit, ossibus Romam remissis. Inde in Apulia aestatem traduxit. undique couehendo frumeto intentus. Quum
vero Romani Capuam aggredi constituissent, Anno ab Annibale praemissus cum mille peditibus & totide equitibus, v rbem insciente hoste introiit. Orta luce Romani ut plures in moenibus sunt conspicati , re cognita, statim ab urbe execitum remouerunt, & ad Capuae to . tiusque Campaniae frumenta demetenda dimiserunt. Quod aegre serentibus Campanis, Annibal satis in Apulia sibi esse frumenti dixit . proinde quoties vellet eo mitterent & acciperent. Illi non iumeta modo & viros. sed& uxores&liberos ad frumentum comportandum emiserunt, nihil periculi in itinere metuentes, Annisale ex Apulia in Campaniam regresso, & ad A lorem fluitium castra habenter haud procul Beneuetanis, qups solos, quia fidi Romanis remanserant,timebant.Tunc igitur praesente Anni ale cunctos despicsebant. Verum ac- Α'cidit ut circa id temporis Annibal ab Annone accitus in Lucanos rear tiret, impedimetorum maiori parte in eastris ad Beneue tum cum modico praesidio relictis: Romanorum autem imperatorum duo enim erant, Claudius& Annius alter ea de re certior factus,in Campanos frumentum convehetes impetu facto,multos quum inermis & incondita turba esset caederet,& frumetum Be
99쪽
neuetanis donaret: tum Annib iis castris praedaque ibi relicta potiretur. Quinetia ambo duces Romani iuncti, morante in Lucania Annibale, primum Capuam vallo
muroque cinxerunt: deinde extrinsecus ducto altero,inter utrunque castra secerunt: propugnacula autem partim ad urbem obuersa, partim extrorsus,si hostes adorirentur,opposita erant. Castrorum facies instar amplissimi oppidi exiguam urbem in se complectetis , spatium a vallo ad urbem usque duorum stadiorum fuit. In quo
ceu theatro muris circundato eum in dies noua praelia fiebant prouocantibus sese ad singulare certamen utrinque fortissimis viris )tum Claudii Aselli Romani memorabile unum fuit. Prouocarat hunc Τaureas Campanus, ct pugna commissa victus, versus urbem cessim ibat. Claudius ad moenia usque refugietem insequutus,quum eqL me via reflectere non posset, patenti hostium portae inuectus, toto oppido percurso per alteram incolumis ad suos euasit, edito proiectae audaciae facinore. Annibal, infecto negotio cuius causa in Lucanos accitus fuerat,ad Capuam reuersus,tantae urbis quam ad tot tantasque res opportunam Romanis suisse norat desens ne omni studio curaque suscepta, Romanoru munimen q3 ta adortus est. Et quum nulla ratione efficere posset vein urbem auicommeatum aut supplemetum induceret, nam ne ex oppido quidem, propter tam arctam obsidionem,ad colloquia egredi poterat quisquam) cum omni exercitu Romam contendit. Mouebat eum quod ibi famem esse intellexerat,& se vel ab oppugnanda Capua Romanos imperatores abstractar iii . et aliquid maiusquam Capuam liberasse, acturus perabat. Quamobrem continuato itinere multos hostilesque populos emesus, qu0rum alii, quia vires deerant,transitu arcere non potuerant, alii ne praelii quidem aleam subierant) triginta duo ab urbe stadia ad Anienem fluuiu castra admouet.
100쪽
Nunquam tantum pauoris tumultusque Romaefuit. V Erant idoneae copiar quas habebant,in Campania erant S insperantibus ingens imminebat exercitus,duxque Ac virtute de foeticitate inuictus. Tame quae tu er i coPi )qui ferre arma poterat, portas custodiebat. Senes in muros insiliebant, mulieres cuin pueris laxa telaque corram portabat: ex agris magna turba in urbem conuebat.Iampi omilcuo vlulat', plata chibus ,precibus,mutuis cohortationibus omnia perstrepere. Nonnulli urbem egressi, pontem qui super Anienem erat resciderμnt . Romani Quondam in AEquis one tu quoddam munierant, Allivamque metropolis lux nomine appellarant.Lapsu tetriporis, sue producto vel corrupto vocabulo, siue ut ab Albanis distinguet et ur, Albeses vocitati. Hi ad duo millia quum ad participadum periculum Romam accurri Gsent, statim armati,portaruque custodiae prxpositi sunt. Tantam fidem ac beneuoletiam tunc temporis vita haec tam multis solonia erga Romanos praestitit,flat ensium exen3plum imitata, qui numero non multi pugna Nar thonia Athenie sit,' sese adiunxerut,ut comuni biis viribus praesens periculum pro pullarent. Romanorum imperatorum Annius ad Capuam remansit,haud dubia k'qspe expugna 'dae urbis' alter Claudius Flaccus diuerso itinere incredibili celeritate Annibali castra in altera Anienis ripa opposuit. Qui quum intercisum pq atem MClaudium exaduorsiim sedentem offendisset, fontes fluuii circuire constituit: quo iter facie te & Cla sus ipse castra promouebat. Hie Annibal more suo insidias admiscuit . aliquot equites reliquit:qui, ubi exercitus re-eessi siet, traiecto flumine agrum Romanu depopulati, quum ad urbem usque terrorem attulissent,ut iussi erat, d Annibalem redierunt. Ipse lustratis sontibus sertur noctu cum tribus spiculatoribus, urbis quae non proc Vldistabat situm clam esse contemplatus, solitudinemque