장음표시 사용
61쪽
gotii habiturus,castra promouet. Hic quoque eonserto praelio septingentos milites amisit, & Tribunum militain castra commeatum aduehetem Termatini in fugam egerunt. Eo ipso die, tertio conflictu multi Romani pedites & equites cum equis in loca abrupta & invia protrusi, reliqui trepidi in armis noctem insomnem traduxere. Deinde lucescete aurora irruentibus hostibus tetudiem aequo marte dimicarunt,donee nox superueniens praelium diremit.Inde Popeius versus oppidulum quoddam nomine Maliam, quod Numantinorum praesidio tenebatur, contendit. Malienses perdolum caeso praesidio, urbem Pompeio tradidere. Armis ademptis accopiisque obsidibus, in Sedetani am trinit, ut eam a vastatione Tangini latronu principis vindicaret. Atque eum quidem vicit, multosque cepit e sed tanti spiritus in latronibus fuere,ut ex captiuis nemo seruirevoluerit,sed alii seipso ς, alii emptores suos interficerent, nonnulli in traiiciendo naues perforarent.Pompeius ad obsidendam Numantiam reuersus, fluuium quendam derivare conabatur,tanquam fame urbe expugnaturus. Oppidani sine tubis conferti excurrentes opus impediebant, &flumen auertentibus instabant,& negotium facessebat, repulsis si qui e vallo subueniebant, & tandem intra castra Romanis conclusis. Rursus in quosdam frumentatum egressos impetu iacto plurimos occiderunt: inter aliosOppiumTribunum mil1tum Alia etii ex parte Romanos aliquot fossam ducentes adorti, quadringentos cum eorum praefecto oppresserunt. Sub idem tempus Romaeonsiliarii aliquot venerunt,&nouus tyronum exercitus,qui dimissis veteranis sex enim annos in eo bello
consumpserant)in eorum locum succederent. Popeius, quem tot cladium pudebat, cupiens maculam eluere,
totam hyemem in castris egit. Milites sub dio saeuiente frigore stativa habentes,& tum primum regionis aquas
62쪽
& caela experti,alui doloribus disserebatur, usqueade civi nonnulli expirarent. Caeterv parte exercitus frumen. tatum era illa, Numantini positis clam iuxta Romano rum castra insidiis, Romaricis leuibus praeliis ad pusna Iacessebant. Illi indignitate hac moti,castris sese effundunt. Tum qui in insidiis erant, repente consurgunt multi e plebe & ex nobilitate cadunt: occurretes etiam frumentatoribus, non paucos strauerunt.Τot cladibus vexatus Pompeius, cum suis c5siliariis in oppida se recepit,quod supererat hγemis transacturus, dum succen sor quem ex oectabat, primo Vcre adueniret.Uerum ob rem mare gestam iudicium metuens, clam cum Numatinis de bello dii soluendo sermones habebat. Numai tini, &ipsi fracti caede tot sortissimorum virorum, &agri inculti inscccunditate, tum victus inopia, & belli insperata diuturnitate, facile ad Pompeium oratores de pace miserunt. Ipse quidem propalam eos ut se Romanorum voluntati permitterent hortabatur: nee enim alia se pacta nosse qua e fient ex popilli Romani dignitate sed clam quid acturus esset docebat. Quum ita pacti essent, seque Romanis dedidissent, obsides, captiuos& transsugas petiit accepitque. Triginta ar- geli, quae petierat, alentorum putem in praesentia Numantini numerarunt: partem Pompeius expectabat. Aceldit autem, quum id quod restabat pecuniarum con secissent, attulissentque ad Pompeium ut ei sue cessor
veniret M. Popilius Laenas. Quapropter deposito belli metu,quia sibi sueeessu erat,stiens se ign0miniosam pa-roqeem populique i n i ii si ii sexisse,cu Numantinis a se quicquam transactum in seiari. At illum multis testibus,&ἐenatoribus, Scequitu magistris,&imilitu tribuni qui
interfuerat,sacile reuinceb4t Popilius eos Romam remisi utcu Pompeio iudieio experirentur. Re ad Senatum relata inter se contenderunt Pompeius de Ni inan
63쪽
tini. Caeterum senatui placuit bellu cuNumatinis geri. Popilius nulla alia regesta qubd succestar venissetAttilius Macinus nisi qubdin Numantinorii vicinos Lu-
sonas exercitu duxit, stoma rediit. Macinus cu Numantinis saepius congressus,semper victus est: tandem multis amissis in castra fugit. Et falso rumore iactato, Cantabros & Uaccaeos auxilio Numantinis aduentare, trepidus noctis silentio squam totam extinctis ignibus traduxit in desertum locum fugit, ubi quondam Nobilioris vallum fuerat. Quo in loco neque praeparato neque munito sub lucem iii clusus, circunstantibus Numantinis,& omnibus nece minitibus nisi pax fieret, aequas pacis coditiones & Romanis & Numatinis pepigit, se que sponsione obstrinxit. Quod ubi Romae acceptii est, omnes ta foedo atque ignominioso foedere vehemeter indoluere: atque alter u Consulem amyliu Lepidii in Hispaniam transmiserunt, Mancino que &Numatino ru legati sequebatur ad cauum dice da reuocato. Amylius, dum ab urbe responsa expectat, impatiens otii, nam ea tempestate homines non rublici commodi causa,sed aut gloriae aut lucri priuati aut trita piat spe ambitiosa, ad imperia contendebat Vaccaeos falso criminabatur, tanquam bello hoc Numati nos commea uiuuissent. Proinde vastatis eoru agris, Palantia oppidumaximu Vaccarorum , quod nulla in re pacta violarat, obsedit: accito itiductoque in huius operis societatem Bruto socero suo, qui, ut comemorauinius , in alteram Hispaniae partem misius fuerat. Ad hos legati Roma venientes Cinna R Caecilius renuntiarunt dubitare Sena-- tu,tot cladibus in Hispania acceptis,an aliud de integro bellu AEmylio suscipiendii sit: ac super ea re senatusconsultum protulerunt, quo cauebatur ne Amγlius Vaceatos bello peteret.Verum ille bello iam incepto, ratus multa senatui in eo nitet esse, vel illud primit, Brutum
64쪽
secu copias eo classe: deinde frumeto,pecuniis, militib' a Uaccaeis Numantinos adiutoS: praeterea in suo rec Ptu maximarer u mometa verti. periculumq; esse ne si
Romani ceu timetes ab hostib' sperneretur,cum Hispania rebellaret: Cinna re infecta remisit,&haec ipsa ad Senatu perscripsit. Posthaec in loco bene munito machinas
fabricandas ct coaceruandii frumentu curauit. Flaccus, qui ab eo annonae praefectus eres,du in castra commeatu
importat,manifestis insidiis circunuentus, hac solertia euasit: Inter milites suos rumorem spargit Pallantiam ab A mylio captam. Ad quam Vocc quum plausus exubtantis exercitus esset excitatus . barbari audientes , &ita se rem habere existimantes , discesserunt. Hac ast tia Flaccus periclitantem annoDam conseruauit. Sed Ialitiae obsidio diutius protrahel, itur,& iam deficientibus cibis fames Romanos amiciebat. nam praeter iumeta omnia ipsi etiam viri inopia moriebantur. Imperat res quidem Amylius & Brutus constanter ac diu nihil non pertulerunt: seci tandem malis cedere coacti,repem te noctu circiter ultimam vigiliam discessum denuntiant: Tribunique militum ac primi pili discurrentes singulos addiscedendum priusquam lux orta opprimeret, urgebant. Cum igitur omnia turbulenter gerebant,tum vero saucios & aegrotos deserebant, amplectentes & ne se proderent orantes. Eos ita consulis ordinibus abeuntes ac tantum non fugietes adorti Palantini,ad vesperAusque,quum mane cccpi sient, multis detrimentis affecerunt. donec intendentibus se primis tenebris, Romani fame t boreque confecti, se turmatim per agros effuderunt,&Palantini numine aliquo auerte te ad sua regressi sunt. Romani ob res male gestas Amylium, abrogato imperio & consulatu priuatum in Urbe reuersum,pecu-xia insuper mulctarunt. Actii quoque in Senatu de Mancino&Numantino ruin legatis: quorum hi foedera cum
65쪽
Mancino allegabant,ille in Pompeium superiorem ducem culpa transferebat, qui ignauum tibi imbellemque exercitu tradidi si et,ob eamq; causam saepius victus, eadem S ipse foedera cum Numatinis pepigillet. Addebat etiam, haud mirii esse si hoc bellu in eliciter cellisset,
quod praeter omnem aequitatem decreuiuent. Sed quanuis Patres pariter utrique succenseret, Pompeius tamen,
ut de quo pridem lata erat sententia, euasit. Mancinum autem tam foedae pacis iniussuque suo auctore Numantinis dedendu censuere, Patrum exemplo, qui quondam Samnitibus viginti imperatores,qui iniussu tuo itidem foedus percusserant, nudos dediderant. Adductum in Hispaniam Mancinum Furius N unaatinis nudum dedidit: a quibus minime receptus est. Aduersus eosdem lectus imperator Calpurnius Piso, versus Numantiam exercitum non duxit aed Palantinorum fines ingrelsus, praeda exigua inde abachi, quod supererat temporis imperii sui,in Carpetania hybernando consumpsit. Romae populus hoc bello Numantino,quod opinione & longius & difficilius accid rat,offenius, alterum consulata ib- Cornelio Scipioni,qui carthaginem exciderat mandauit, quod unum esse crederet a quo debellari Numantini possent. Sed quum infra aetatem consularem esset, censuere Patres ut, quemadmodum bello Carthaginiensi factum erat Iribb.plib. legem illam de aetate abrogarent,&anno sequente iterum sancirent. Scipio hoc pacto iterum Consul declaratus Numantiam properabat,
vullo sabito delectu,quod urbs variis bellis distraheba
tur,& satis copiarum in Hispania erat. Permittente tamen Senatu nonnullos voluntarios ab aliis urbibus Rregibus ob priuatam amicitiam missos eduxit. Quibus addidit ex urbe clientes amicos ad quingentos,quostin turmam unam redactos vocitabat φιλων tarus, id est amicorum turmam. Hos omnes, circiter reuatuor millia,
66쪽
de ducendos Buteoni nepoti tradidit. Ipse cum paueis in Hispaniam ad exercitum praegreditur. Audierat enim ibi omnia ignauia, discordia ac luxu corrupta esse. Qua propter satis scies a se hostes vinci non posse nisi prius 1 uorum militu vitia copressisset ac perdomuisset,simulatque in castra peruenit, nihil antiquius habuit quam
V tmercatores Gnes, scorta, a totos,sacrificos quibus tot aduersis pugnis consternati milites plus nimio addicti erant) expelleret: atque etiam in posterii vetaret quicquam minime necessarium importari, ne victimam quidem diuinationis gratia ἱ platistra cum sarcinis inutilibus,& iumentis praeter quibus prorsus carere no poterat ) distrahi iuberet.Nec veto cuiqua licebat ad victum vas ullum habere .praeter versi& ollam aeneam & poculum vnii. Cibi quoque praescripti erant, carnes elixae&assae Lecti interdicti: primus ipse in toris requiescebat. Mulis insidere inter eundu prohibuit. quid boni enita in bello sperandum ab eo qui ambulare non possit Et si unguentis & baqueis utebatur . . quu ipse per iocuit,
diceret, mulis, quod manibus carerent , opus esse alii qui Dicent:hac via simul omnes ad temperatiam reuocavit. Ad sui etiam reuerentiam ct metum assuefecit, aditu se & in admittendis beneficiis, praesertiminiustis, difficile exhibendo. Atque illud semper in ore habebat,
severos Sc legum iurisque seruatis ii nos imperatores, amicis: faciles autem ' muneribus inhiantes, hostibus esse perutiles. Horum castra laeta quidem,sed parere nescia: illorum ut tristia, sic morigera & ad omnia parata. Veruenimuero cum hoste prius colligere noluit quam suos milites variis laboribus exercui siet. Itaque proximinos agros circumies singulis dieb', noua subide eastri muniebat,ac mox demoliebatur: fossas altissimas ducebat, & easde replebat: muros extruebat mox diruedoc' Ipse a priora luce ad vespera usq; omnibusquae geriebat
67쪽
tur inteius erat. Ac nequis, i antea, in itinere a reliquis sese disiugeret,quadrato semper agmine incedebat:nec Iocu ulli licebat abimperatore datu mutare.Procedete agminea primis ad postremos cursitas,atq; inter eos ut plurimu consistes,infirmos, iussis descedere equitab',iti equos imponebat: quae tumeta nimiu grauabat inter pedites diuidebat: sicubi stativa habebat, eosde interdiu, qui in itinere,pro vallo eXcubias agere oportebat,equita vero turma una huc illuc discurrere. Reliquis militibus sua quoq; officia descripta erat: his vallu ducere, illis muru,aliis te toria figere. Quin δέ teporis,intra quod omnia confecta esse oportebat,spatiu definitu ac dime- sum.Sed postqua satis moriger &laboris paties su'ei milles visus est,tu vero propius Numati nos castra prom uit Ibi non quorunda more per castella statio nes disposuit,qubd copias suas prorsus nolletdiuidere,ne,s clade aliquam a principio acciperet,cotemptiore se hostibus
redderet a quibus i a sati, contencbatur. Nec Vero prius
eum us bellandii iudicauit quam & belli gerendi ratio, ne S opportunitate,&Nunianti inoria cosilia quo verte. ret, penit'explorasset. Interea Omnes pone castra agrosperuas batur,indeq; pabula colligebat & vires frumetu demetebat. Quibus peractis, quus i ulterius proceded uesset,lior tatib' amicis ut breuiore per capos via Numantia pergeret, At ego, inquit, reditum metuc, hostes enim nudi expeditique ex vine erupente S, m tbc receptu liabet: at nostri a frumetatione redeutes, onust praeda sunt se defessi adhaete vehicula iumetaque de sarcinaς
portat. Quare grauis esset atque iniqua dimicatio, quarvictis nulliu periculi, victoribus r si decoris aut comodi allatura esset: stimae ver h. antetiae est ob res leue ς discrime adire. Atque ille illers la abcdus imperator qui nulla necessitate coactiis pugi alea lubit: ut cotra strenuus,
qui tu demu qua ita 'sus &occasio postulat , intrepide
68쪽
se periculis offert. Addidit etiam hane similitudinem, non solere medicos prius sectionibus aut ustionibus
uim medicamentis uti. Haec loquutus, praesectis manat ut longiore via exercitum circunducerent.Tunc vltra castra aliquot excursionibus factis, post inVaccaeos ventum, unde Numantini commeatus emebant. Ibi Omnia vastata: quicquid ad castrorum alimoniam prin- fuit, collectum S aduectu reliqua congesta,incendio consumpta. Palantini agri locu , fuit Coplanium nominet in eo Patantii sub tumulo quodam insidias colloca.rant, deinde alia manu palam Scipionis frumentatores lacessebant. Scipio Rutilio Rufo, tum Tribuno militum qui etiam harum rerum historiam edidit imperatulassumptis quatuor equitum turmis hostium impetu pr pullet. Rufus cedentes eos immoderatius urgebat, adeo ut fugientibus permixtus una in tumulum euaderet. Vbi quum insidias detexisset, equites monuit ut de insequendo vel aggredi edo hoste iam nihil cogitarent, sed in procinctu arque vestigio stantes infestis hastisirruentem cohiberent. Sed Scipio, iam ex quo Rufus longiusquam iussus erat excurrerat, de euentu solicitus, confestim subsequutus, ubi S ipse insidias depresedit, equites bipartitos emittit, iubetque ut alternis hostes adoriantur , tragulisque iniectis extemplo se recipiant: non tio ut viso Ioco coirent,sed sensim nec dissociati retrocederent. Hoc modo incolumem equitatum in planitiem roduxit. Porro certior factus, iuxta fluuium quedam traLitu dissicilem ac limosum redeunti sibi insidias parari, alia via deflexit, longiore quidem,sed minus dolis op
portuna: noctu propter aestum iter faciens, puteosque fodiens, quorum plures amaras aquas habebant. Illine, licet aegre,viri incolumes euasere,sed equi aliquot ac iumenta siti extincta. Quum per CaucaeBrum agros,quos
Lucullus olim tanta Perudia violarat, transiret,proci
69쪽
asi iussit Caucaeis ad sua colenda reuerti tuto licere. Inde hybernatum in fines Numantinorum transiit: quh Iugurtha Masinistae nepos ex Aphrica ad eum venit cum duodecim elephantis,& qui una in aciem prodirent sagittariis & funditoribus. His in locis creb iis me ursibus circuniectos agros vastanti S. carpenti insidiae clam ab hostibus tenduntur.Loci opportunitas eos ad id onsilii mouerar. vicus erat fereundique limosa palude cinctus: sed una parte vallis erat,in ea latc bant inlidiae.Scipionis milites ita diuisi erant ut pars vicum ingresii diriperet, alii no multi adequitaret. Quos qui in insidiis erat adorti,sacile laudui.Scipio, qui fortes ortuna extra pagu circa signa constiterat, tuba reuocari iussit eos qui domos subierat. Ac prius quam mille numero fuissent,equulb'
laboratibus ope tulit, & pluribus subinde e pago accurretibus, hostes terga vertere coegit. No tamen fugienti-b'innitit,sed intra vallum se recepit, paucis utrinq; dese ruderat is . Haud multo post geminis castris proxime Numantiam positis quorum alteris fratre Maximum prinfecerat,alteris ipse praeerat quum Numantini acie instructa Romanos ad dimicationem crebro prouocaret,
spreuit ac risit, quod diceret sibi vitio datum iri si cum
hominibus omnium reru desperatione esseratis mallee confligere quam inclusos fame expugnare. quis ad singulos scripsisset quos mittere oporteret. Qui post- qui venere,in multas partes eos diuisit:mox& suas c Pias partitus est,deinde singulis partibus praefectos imposuit, iussitque ut fossam vallumque urbi circunducerent. Erat autem Numantiae ambitus viginti quatuor stadiorum, valli autem duplo maior. Caeterum distincta serant singularum partium opera, mandatu nique erat, si quid tumultus ab hostibus oriretur, signum extolleret, interdiu panum rubrum ex longa hasta pendentem, noctu ignem, ut celeriter ipse cum Maximo fratre auxilio
70쪽
aecurreret. Opere ad eam firmitudinem perducto vehostem, siquid conaretur, propulsare posset, alteram fossam non longam super illam, impaictisque in eam palis,murum extruxit latitudine pedum octo, altitudine decem,insta pinnas. Cui turres ex omni parte centu &viginti pedum interuallo superstructae erant. Et quia paludem continentem muro cingere non poterat,agg rem ei superinduxit & latitudine & altitudine muro parem,qui vice muri esset. Qua ratione mihi videtur Scipio hic primus omniti imperatorii urbem certamen nodetrectari te circu uallasse. Caeterum Durius amnis praeter ipsa mnnimenta fluens Oppidanis admodum opportunus erat, tum ad ea comportada quae usui essent, tum ad viros trasuehendos:siue urinado aut nauiculis clam Romanis in urbem traiicerent,sive velis,vel emete spirante vento, aut remis secundo flumine perrumperent. iii Huius,propter vastitate& impetum aquarum,pote iuri
gendi quum nullaesi et facultas, bina castellavice potis obiecit: ex quibus logas utrinque trabes funibu3 religa. tas in fluuium quam late patebat demisit. Eradi autem infixi trabibus crebri mucrones & cuspides, quae Vna cum illis via quae circumactae peminem transire sinebat,1iue nata do urinandoque,siue nauigio fallere hoste tentasset.Illud autem maxime cupiebat Scipio, ut nemine ad eos accedente,quid foris ageretur ignari, & commeatu & consilio deficerentur Postquam omnia persina sunt,& turtibus catapultae & balistae aliaeque machinae impositae, & propugnacul si is, telis, iacui is probe munita,adhaec castella sagittariis S funditoribus firmata: crebros nuntios per totum vallum disposuit, qui sermone ab aliis excepto, sibi quicquid feret renuntiarent. Iussit etiamut quae prima turris ab hoste premeretur,prima vexillum extolleret , deinde mox aliae