Polymathia seu ad multiplicem scientiarum notitiam brevis methodus, & accurata quam illustrissimo, & reverendissimo domino Victori Giovardo ... in obsequentissimi animi Monumentum Franciscus Roberti ... Pars 1.pars 3. Pars 3

31쪽

. me

atque ornari , si modo quam quisque, linguami parentibus, atque a nutricibus traditam eum. lacte simul hausisset in ea vielle feribere et nunc . evenire, ut externo sermone addiscendo totam ara. tem consumemus : Suod si nos a pueritia disciplinarum cognitioni totos dederemus, non esse desperandum , quin o Platones, O Aristoreles aliquan. do possent existere ε non enim O .caesum hoc., renis

de oe spiritum ducimus , idem est , quod idem fuit toe hominum ingenia non eadem esse possunt ala consuetudo naturam pervertit , qua tamquam ager, si colitur fructus edit uberrimos, si negligitur exarescit. LAEnnos triginta ponimus in verbis periseipiendis r quantulum spatii restat, ut τes i s cou sideremus p Licet ad antiquitatem animum referre , num aut Graeci illi Thilosopbi quorum nomen releberrimum est quae ab ea Dptiis acceperant agnito potius, quam patrio sermone scripta reliquerunt ρ aut aegri aliena lingua fion domestica fune usi et quum ea , quae .et de Graecis sumpserant, vel ipsi, pepererant in usum posteritatis explicarent P con sat apud omnes gentes , qai far,' cogitationes litteris mandare Solue runt , eos fere iis esse verbis usos , quorum signi - cationem matris in gremio cognovissente quod idem nostra aetate si fieret , facile conti eret, quod tu opinaris, Hurtade GD, ut in Philosophia Veterum inventis nonnihil, Qel etiam non parum , addi posset: neque enim eos quis erunt usque eo cogitatione. ingenioque

prolusisse existimandum est, ut iis , qui futuri iunt,

32쪽

ΡARS TERTIA.' Isme hereuis virum, sed tamen Graecum,

. ' B 2 in quod praeterea cognoferent , nihil reliquerint. Milata latent adbuc retrusa atqus abdita in immensitate natura , qua eliciet, cvocabit in lucem , si qVis inviestigandis rationibus . pe scrutaudis rerum caussis ab ineunte aetate studium dederit, quod ab iis fieri commode non potest, quibas non ea. lingua, iur a alti, er educati sunt, ea Peteres ut antur, scribere consilium est. Sentit idem eruditissimus Alexander Pascoli ci), qui pluribus id ipsum firmat, additque non AEgyptios modo, ted & Arabes quoque , Graecosque philosophica haec cogitainta patrio scriptitasse sermone . Quod quum ante Tullium nullus, vel vix aliquis de philosophicis latine scripserit, ipse in hoc tantum sibi plaudit, graistulaturque, ut Tummam adiecisse Reipublicae glo- ei am. affirmare non dubitaverit: Primum , inquit a ipsius Reipublicae caussa Philosopbiam nostris hominibus explicandam putavi, magni existimans interes'

ad decur , O laudem eivitatis res tam graves , 3am kque praeclaras latinis etiam litteris contineri; eo quσme minus instituti mei paenitet quod ficile sentio

quam multorum non modo discendi, sed etiam scri bendi studia commoverim et complures enim graecis tuis stitutionibus eruditi, ea , qua didicerant eum civibus fuiscommunicare non poterant, quod illa , qua a Gra-

eis accepissent , latine dici posse di derent, quo iu

33쪽

s enere tant*m profecisse videmur, ut a Graecis ne verinorum quidem copia vinceremur. Hanc sibi caeteris , quibus praestant laudibus adiecere ingeniosissimi Galli, regnante praesertim sapientissimo Ludovico XIV., qui patrio sermone pene omnia cuiniuscumque argumenti scriptitata voluit. Quam plurex etiam effecisse Italos, ut Galilaeum Galilaei, qui Physico mathematica , Emmanuelem Thesauri, qui Philosophicas Institutiones, Stephanum Pace, qui Physices elementa, Cl. D. Hieronymum MaZetucchelli, qui egregium Idrostaticae opus , . hoc quo scribimus anno, edidit: illustrissimum item Alphon sum Ligorii, & Reverendissimum Prosperussdel' Aquila, quorum primus i de Morali , alter de scholastica Theologia egregie stripΩre: Eminentissimum de Luca, qui de Civili iure egit, ac nuperrime eruditissimum Caietanum Filangieri& sanguine , & doctrina Cl. qui eloquenti sermone de Legislationis Scientia egregios exaravit libros, non

ignoramus . .

Quin & erudita Gallorum Philosophica elemenista Nolleti, Regna uitii, Mo inerti . Castelli , aliorumque italice translata vidimus: optandum maxime ut in scholis quoque haee italice tradantur, quo citius scilicet ad sublimiora procedere possent adolescentes; ct quo tempore severioribus disci plinis italice instituuntur. latinis addiscendis litteris vacare possent: Neque vero quae italice conseri huntur intra Italiam ne sepeliantur timendum 'est aqvἰp

34쪽

quippe ut Latina lingua , & Galliea , sie Itali ea in

universis fere Europae Academiis, immo & Au.lis plaerisque summo studio colitur . Praeclare aetate hac nostra de Philosophie is a gumentis scripsere Caietanus Amato , qui Elemen ta Metaph icae ad usim scholarum geometrica , claraque methodo , summoque excepta plausu, edidie nuperrime. Didacticam item, seu sapientissimarum praeceptionum Breviarium ad scientias universas, sudiumque Philosophiae praesertim rite obeundum vulgavit Cl. Ioseph Vasco ordinis Minorum Regularium iam Generalis Praepositus, & Litteratis viris perspectus satis. Opus a copiosissima nec vulgari eruditione , a praestantissimo ordine, a perspicua brevitate maximae commendationis dignum equodque non sine liquida animi nostri voluptate percurrentes non semel Auctoris ingenium aeque , ac Iuventutis instituendae studium sumus admirati . Summam Philosophicam, praelo commisit acutissimus P. Salvator Roselli, qui licet eam pro luis S. Dominici familiae alumns ad mentem S. Tho-

mae Aquinatis , ut in generat bus sui ordinis Cois mitiis statutum est, se scripsisse dicat; nihil tamen ςst , quod huc usque Recentiores Philosophi produ

xerint, quin ipse fideliter exponat , accurate peris pendat , acute libret, ac vel isti dis rationibus amprobet, firmetque , vel dilutis Auctorum argumeniatis, validioribus ipse adiectis momeitis, refellat Eruditam iuxta, & perspicuam gravibusque nixam

35쪽

i CAMOM U. Philosophorum celebriorum nominibus, sectarum principiis, S cuiusque Sy

fundamentis Dialecticam dono dedit litterariae Reu publicae lanuarius Sancheg de Luna vir a generis claritate, ab agendi dexteritate, a linguarum peritia , ab editis libris Clarissimus. Non omittendus hic Andreas Spagni , qui facili , planoque sylo Tractationes de Ide is, de Caussis , de Mundo, de Niraculis, deque aliis argumentis, quibus totam complectitur Metaphysicam edidit: Is nullam in suis hisce disputationibus rem defendit, quam ple

ne , arguteque non probet: nullam oppugnat, quam penitus non evertat. Universam tandem complexus

est Philosophiam sive quae ad Dialecticam, sive quae ad Metaphysicam spectant, sive quae ad Physicam iuxta Recentiorum Philosophorum mentem D etissimus, quem honoris caussa nomino, Ioseph Tam agna, a cuius laude abstineo , quum opus ipsum maximopere Auctorem suum commendet. Optime quoque de Philosophicis disciplinis meriti sunt Cl. Viri Hauser, uterque Mangold, Schersser, ac prae caeteris Heli & Ians lishi Germani omnes, qui universa: Philosophiae Tractatus aetate hac no- .stra edidere praeliantissimos.

a) omnium fere antiquorum Philosophorum se. ietas Diogenes Laertius ti) r Antiquorum , & Recen

co Philosoph. Placit.

36쪽

PARS TERTIA. 2I3e quo duce incedendum sibi sit, illico no.

scat, ne ut coecus a Praeceptore manu tra

hatur : Studia nihil pro ni perveniendi alia quo, ait Tullius I) nisi illud , quod eo, quo

intendas ferat, deducusque , cognoris . - CANOM UI. Non unius ut ut insignis Philosophi danda est opera Systemati, ac Principiis su), sed aliorum quoque animo libero,

tiorum Ioannes Franciscus Buddaeus a) Christophorus Wolffus s) Georgius Paschius ) Valentinus Velthemius s) Ludovicus Vives 6 Ioannes Ion

sus , cuius operibus accessierunt Adnotationes Io annis Clerici , qui & oracula Zoroastris notis ilis histrata addidit , & universam Orientalis Philosophiae historiam et Item Hornius, Brukerus, Capansius 8 , aliique i ab Si quis uni peruolutando Auctori operam na--ς , uni nolena, vel imprudens facile se se adiiciet. Qui enim , caeteris missis , unius Isaaci Newtoni, Re-

' vent. Novis . . I s) , Orat. de Scholastic. laudibus . .

rum Tom. 3. suorum operum . .

37쪽

Ρ Ο LYMATHIAE N a praeiudiciis vacuo ad libram revocandae sunt opiniones, ut illam quisque sibi deligat,

a rerum novitate, ab expositis rationum momen

tis,. ab obiectis explicate dilutis non abripietur ZAt ubi contra alterum ab altero dissentientem , alterum acutis , subtilibusque argumentis in alterum insurgentem norint , suspenso percurrent animo ipsorum opiniones, & latitantem adhuc inquirent veritatem . Quin & plura ipsis occurrent, quae non utilia, sed Philosopho omnino necessaria erunt et Eruditus imprimis consurget animus ex pluribus Philosophorum placitis: acutis item, solidisque unius in alium argumentis excitata mens, acutior eva det , & tela acuere & ipse ex sua officina in Ad- verearios immittere, & immissa declinare, immo& retorquere eonsuescet . Ex quibus non raro etiam accidit , ut quae ex diversa Auctorum lectione c-- gessimus alia alio commutando, alterum altero tem perando , alia addendo, emendando alia, adhibita ingenii proprii cura, & industria novum extet aedificium , quemadmodum de Renato Cartesio eru4diti Viri Vmeentius Baronius ci) , Thomas Pope Blount a , aliique affirmant, qui, ipsemet fatente

ca Theol. Mori de Opin. Prob. ubi Cartesii Philosophiam interpretationem esse ait Democriti, &Leucippi doctrinae. In Cens. Celebr. Auet. Ver. Renatus Car

38쪽

ΡARS TERTIA..

videatur Q . Quod sapienter docuit Tul

lius

Cartesio ca) , Veterum adscivit opiniones, ex quibus acuta ingenii sui acie , atque laboriosa meis ditatione peculiare suum statuit Systemar quod &Cl. losepho Rogerio Bos Eouth steliciter accidisse nix. vimus qui Sc Zenonisticis & Leibnitianis, Sc Nem tonianis praeiactis fundamentis strum inuexit, plaudente philosophorum Republica, Systema, nova maque methodum omnia explicandi phoenomena . Hac quoque multiplici Auctorum lectione ductus nova qιcedam excellentis sui ingenii inventa protulit eruditissimus Hieronymus Magetucchelli in alma Urbe Philosophiae , St Matheseos Professor eximius in ea praesertim parte, quae de ldrosiatica agit, in qua sumis mam ingenii perspicuitatem , acutissimis excogitatis, ac plane suis , mire coniungit. Non ab aliis antea prolatam methodum explicandi universae Physicae phaenomena per Fluidum electricum italis versibus, adiectisque eruditissimis adnotationibus, exposuit etiam , ediditque ingeniosissimus Xaverius de Marco, qui tam suavi poetico afflatu, ac dicendi nitore , tanta philosophica eruditione , acutoque ingenio ea proferte ut eius opusculum percurrens, ambigas non immerito, an suavissimae elegantiae Poetam suspicere debeas magis , an altioris indaginis Phi

losophum.

a Apposite a viero minus abhorrens diximus :In Philosophicis enim quaesitis , c quae scilicet ex principiis pure philosophicis nihil indubium est,

39쪽

,6 POLYMATHIAE litis I) . Neoptolemus quidem, inquit ipse . apud Ennium philosophari sibi ait necesse esse , sed paucis,. nam omnino haud placere : autem , Brute, necesse mihi quidsiem esse arbitror philosophari . . . ,ed non paucistii ille; difficile enim es in Philosephia pauca esse ei nota cui non sint aut puroque ,

aut omnia . nam nec pauca nisi ex multis eli- possunt , nec qui pauca percipit, non idem reliqua eodem studio persequetur .. . . t CANOM VII. In sententis probandis, firmandisque opinionibus non una sit contentus Pnelector ratione a Matho, sublimiori sis

prae. nihil certum , demonstratum nihil , sed omne quidquid est probabilitatis fines non excedit et quaproin pter caute monendi, qui philosophicum ingrediuniatur stadium , ne ut indubias iactitent , ac certas, quas ipsi tuentur opiniones , insigni quocumque praeeunte Doctore : quippe, dum ingeniosi haec conclamitantes videri. volunt , tardo potius, rudique ingenio a natura donat, dicenIun, ut pQte: qui rationum momenta, quibus opposita nititur opinio quanti sint, percipere non valeant. Plura hac de re

diximus alibi sa) Disquisitionibus scilicet nostris

ab Etsi in magna auditorum frequentia nonnulli

uin Lib. a. Tuscul. Quae L ab Disquisit. nostra D. pag. 87. .

40쪽

ΡARS TERTIA. et praesertim petita , sed priecipuum si fieri po

test locum habeant physica rationum momenta , ne Auditorum plerique, non intellecta demonstrationum vi , . improbatas excipiant

theses. Quod si quos nihil proficere, nihil

que sapere nOUerit, ut Ut conetur, eos apud

se operam perdere minime patiatur, prae se tim si pacta mercede doceat: utque alium adeant

excellenti, acutoque polleant ingenio, qui demonstrationes excipiant, teneantque; plurimi tamen vel memocri, vel etiam taria intelligentia sunt a natura donati , qui vel non nisi post morosum, durumque laborem eas assequentes dissicultatem pem laesi a studio deterrentur, vel quos omnino foenum esse , ut aiunt, Oportet. Quod si penitiora ex mathesi proponantur nec acutum ipsum , & sublime par erit ingenium, nisi illa in antecessum probe calluerit: quae sane si non perfectum , non mediocrem certe in facultate hac virum requirunt. At si quis in hisce versatus natis erit, & doctus, in Philosophicis, quae retrusa minus sunt , minusque abdita, praeeunte , ut itala a sequatur , non indigebit Praeceptore . In mul titudine iterum auditorum non omnes Architectonicam , Idrostaticam , Nautieam , Astronomiam profitebuntur deinceps: inutilia proinde eae teris haec

erunt: Quid cum Leguleio Algebraicae tertii graiadus, ut inquiunt , aequationes Z Cum Medico quid spharica Trigonometria , Conicaeve Seetiis 2 Cum