장음표시 사용
31쪽
tata, alteram Vero terrae partem την ριοικε-τιν, non habitatam, dicit. Cons et ARI-sTOTELES lib. II. meteor. cap. V. pag. 77s.
Absolute pro toto globo sue uniuerso corpore terrae accipitur haeC vox apud L UCIANUAI in dialogo, qui Aloon siue de transformatione inlcribitur, tom. L operum, pag. Iqq. et A RI S T o T E L E M si quidein il-- le verus auctor in libro de mundo, cup. III.
ubi Graecos οικουμενην vocare Universam φυσιν και Θεσιν , naturam atque situm tam terraς, quam mariS, refert.
Mirum proinde non est, quod variam . aeque signincationem sue interpretationem vox haec admittat, in sacris noui foederis tabulis quando legitur. Ad nostrum quidem locum quod attinet, notat ad illum summus quondam, nec sine veneratione pia
vlli post fata etiam cogitandUS, IO. CII RISTOPH. wOLFIVS in curis suis ad h. l. de imperio Romano voluisse accipere οικουμε- νήν V em IOSEPHUM MED E pag. Os . operum, latiorem vero illi significationem vindicari in vesperis soninganis, pug 238 seq. et ab II E RM AN NO IT SIO in miscedaneis sacris, toni. II. pag. 4os. et 438. Et videtur utique ab horum parte stare veritaS, nec vaticinium Seruatoris de praedicatione euangelii aliter explicandum esse,quam quod omni genti, priusquam aRomanis destrueretur urbs Hiero-
32쪽
rum orbe, quatenus is incolitur et habitatur ab
praedicandum,praedixerit Seruator. Confirmat istam explicationem locus vere parallelus
Marc. XIII. IO. Vbi, εις παντα ἔθνη Praedicari oportere euangelium, eadem ratione ait.
Confirmat et, sua iam aetate impletum esse hocce vaticinium asserens , diuus Paulus apostolus Rom. X. I 8. Ibi enim, quando, ex auditu esse fidem, auditum vero ex diuino verbo, docuerat, obiectioni obuiam it, qua inter Omnes gentes dispersi Iudaei e cipere krte poterant, sibi non omnibus euangelii factam esse annunciatioi iem, indeque fidem quoque se in Seruatorem mundi habere minus posse. Testatur proinde,
in omnem terram eiusdemque fines seu terminos habitatos verbum et ipsus sonum exiisse; quod inculcat etiam alibi, e. m. Col. I. 23. Corroborant autem idem suo quoque testimonio patres, qui apostolorum aeuo exstitere proximi. Diserte IvSTINUS martyr, in dialogo cum Trophone, si fueri pag. 27o. ne Vnum quidem dari in terrarum o be mortalium, siue barbarorum, siue Grae-
Corum, genus, scribit, ubi Christus cognitus non sit. Expressis verbis IRENAEUS, lib. I. contra haereses, cap. II. ecclesiam per uniuersiam orbem usque ad fines terrae si c. I chleri 'pomn. B tan
33쪽
minatam ab apostolis eorumque discipulis esse, docet, et, fidem illam accepisse, addit:
cap. etiam III. multas nominat remotissima barbaras gentes, quae religionem Christianam acceperint. Nec distentiunt HIER O N V Μ V S, commem. ad Matth. XXIV. ubi, haud putare se, scribit, ullam remansisse gentem, quae ignoret Christi nomen; ac TER-ΥvLLiANvs la libro aduersis Ludaeos, cap. VII. qui ibidem omnes serme genteS, quihus annunciatum euangelium sit, enumerat, easdemque abditas multas ac nobis prorsus incognitas gentes .et prouincias.
Verba I ERTULLIANI allegant . ABR. CA-
Lovius m bibliis illustratis, ad Psalm. XIX.
pag. 97 I. a. FRID. BALDv INVS in com- . mem. ad Rom. X. quas. VI. et IACOBus wELLE Rus in annotat. ad eundem locum.
Displicet quidem veritas haec, patiram allegatorum aliorumque testimoniis clarissimis Probata, et reformatae ecclesiae doctoribus quamplurimis, uniuersalem Dei gratiam negantibus, et romanae ecclesiae addictis quihusdam, qui, assertum hoc cum experientia hodierna conciliari minus poste, autumant. Cons. BENED. PEI RERII disputationes in
Notandum hic est, verba I R E N A E I graeca, prouuapud EPIPHANIvM haeres. XXXI. quae est Valentinianorum, num. XXX. sese pag. 2or. seq. editionis p ET A vii leguntur, aliter paulo sonare. Λt sensus tamen idem est.
34쪽
epistolam ad Romanos, di . IV Censent nimirum isti, Americam pariter, ac plurima alia regna Orientalia incognita adhuc fuisse apostolorum tempore, hincque synecdochice exponere Pauli verba iubent. Sed OpUS non est, hanc ut figuram in subsidium
VocemuS. Legantur, quae hanc in rem. Contra S Ρ A N H E M I V Μ , acerrimum doctrianae de uniuersali gratia aduersarium, pro more suo, id est, selidissime in medium as
domoria spiri, Caluiniani, pari. II. phanta . IX. pag. I 842. Cui addi meretur c leberrimus academiae d'ublagensis theol
FUS, CHRISTOPH. MATTHAEUS: PFAFFIUS,
In vindiciis quorundam noui testamenti dictorum de gratiae diuinae uniuersalitate, Tubim gae, anno MDCCXXVI. euulgatis, pag. 3s.sq. Eleganter etiam de eo: num toti omhi annunciatum iam dum euangelium sit pdisserit ERAS M vs FRANCISCI, IndeUIn im Rechensetas ader Menschen , meditat. XXXIII. pag. 626 sqq. Cognitam vero tunc temporis Americam suisse, aperte satis demonstrarimi viri doctissimi. Quare, ad istius terrae. incolas pariter, apostolorum tempore, penetrasse euangelium siue eius praedicationem, eo sortius haud lauci euicerunti Praeter ceteros tam docte, quam perspicue, id probauit Io. RVM ET SCHIVS
in schediasmate historic theologico de com B a iecta.
35쪽
iecturis vltimi temporis, Francosurti ad Moenum, anno superioris seculi LXXXI. in Q ma octuplicata edito, secI. II. Interim solent
Doctissiinus ille ae geographiae Peritissimus f A M v E LBO CHARTVS ,. pari. II. geog=uphiae suae sciae, quam Canaan iiiscripsit, lib. I. eup. XXXVIII. etsi ipse veterum hac de re . testimonia clarissima adducat, ipse tamen subdubitat, itum iam veteribus cognita. haec regio fuerit. Rationem dubitandi reddit hane, quod vili ac notitia pyxidis nauticae destituti veteres fuerint, cuius sine ope tantam vastissi ini maris inter- eapedinem, quae est Europam inter ac Americam, itemque inter Asiam et Americam, nec non inter hane et Africam, superare eos vix potuisse, credit. Verum enimuero solida satis ac sufficiens ista non videtur esse negandi asserti nostri ratio. Ab ignoratione namque modi, illuc quo transierint veteres, ad . negationem rei, vel facti, non seret tuta atque decens conclusio. Et eandem sane ob causam, quam BOCHARTUSadducit, dubitandum nobis foret: num homines in America fuerint Z modus quia ignoratur, quo eo homines transierint, nuin per continentem terram, quae
reperta hactenus nulla est, an vero per mare illud vastissimum. Vndenam ergo immanis ista homiluuncopia, ab Hispanis in America repertorum 8 A desectu autem pyxidis nauticae petitum argumentum non, nisi quatenus ordinariae et tanta facilitate, ac nostris fit temporibus, sta sceptae nauigationes solae quod quis affirmabit dicendae essent peragi posse, valdibit. Nonne enim , licet singulari, ordinario tamen modo a Deo potuerunt ad praedicandum euangelium eo mitti apostoli Z Et testatur clare de Carthaginiensibus, loco a B O C H A R T O allegato, ARISTOTELES,
istos tempestitis vi venisse illuc. Quem pariter ille
citat, DI O D O R v s Siculus lib. V. histori consuli etiam
36쪽
solent distinguere interpretes inter ipsam apostolorum praedicationem, et inter prae
iam meretur. Videtur tamen studio forte B o C H A R-Y v s omisiss e alia adhuc clariora in scriptoribus veteribus obuia testimonia, quae ignorare quidem ille vir eruditissimus non potuit. videantur proinde A mx1ANus lib. III. vnr. bist. cap XVIII. PLATO- in dialogo, qui Timaeus audit; et in altero, qui ontia inscribitur: s E N E C Α , poeta, in tragoedia, Me dea nuncupata; s E N E C A , rhetor, in suasoria Lpag. r. Ε recentioribus scriptoribus euolui poterunt G Eo. R O R N I v s originibus Amoica lis; I O. DEI. ERI, ecclesiae reformatae doctor sectili XVI. inhiasoria nauisationis suae in Brasilium susceptae, anno MDXCI v. euulgata; MATTH. M E R I A N v s in Mes-Indianischen Ge fchichten; L v D O v I C V S G v T Z-ΜANNus de rebus, a secietate Iesu in India gestis;
ipsius commentario, Wittebergae anno M D C X V I. iii 4 cdito, subiuncta legitur ; PRIL. NICOLA It m. II. operum, pag. as. seqq. et sepra laudatusFRANcisci in dem histortychen Rauchfasi, pari. III. pag. o R. seqq. 'Clare Ainericam describit ipseri o M E R V s, in ocius M. v. aa. seqq. quem Homeri locum, ciam aliorum diuersis explicationibus, exposuit STRABO, in geographia sua, lib. I. Pyxidem autem nauticam notam et usitatam veteribus fuisse, at iant, tiam usumque Uus mox periisse, probare conati sunt m I C. FUL ERVS in nascetaneis sacris, tib IV.
cap. XIX. et H E N R. S A I. M v Υ Η in commentario
in Guidovis Pancirosii de rebul deperditis ac recens inuentis tructatum, ad tit. XI. Quod si vero concci. . B 3. - : dat
37쪽
dicationis eorum famam. Ubi, inquit ΑΜ-B R O S IV S, praedicantis hominis defuit pra
sentia, datur etiam, notam haud suisse veteribus pyxidem nauticam, inde tamen, ordinarie Americam naui petere veteres haud potuisse, nondum sequitur. Multa namque exstant illustrium nauigationum exempla apud Veteres, absque pyxide nautica quae peractae sunt. Quid de Salomonis regis in Oplair directis nauigatid-nibus dicendum Z Per quam Ophir quando Peruviam nonnulli intelligunt, hoc serie commode ita non asseritur, quam si Indiam illa indigitatam esse dicamus orientalem, et Ceilan insulam in specie, olim Tabro- hane dictam, ad quam per mare rubrum iter secerunt. Confirmat posteriorern sententiam et ipsius itineris, quod ita susceptum longissimum sane atque dissicilliamum fuit, ratio, et rerum, quas accepit inde Salomon, descriptio. Quare pedibus in hanc sententiam cunt1O. BAPTISTA CAsALius, in doctissimo sitis de profanis et sacris veteribin risibin opere, pari. I. capo
graphis fera, quae editioni oberuationum eius fa-crarum lenensi anno MDCCXXIII. iiγq. primum ex manuscripto eruta, fuit adiecta, pag. 79 . Naui-zauit porro ex Hispania circa totam Africam ad Arabicum usque sinum Hanno, Carthaginiensium Dux, Teserente p L I N I o in historia naturali, lib. V. ωp. I. Quod licet, eandem ob rationem, quoniam nauticam haud pyxidem habuerit, incredibile videtur esse Bo-
CHARTO Ioc. cit., negare tamen contra disertum PLINII testimonium non licebit, nisi ollanciti velimus dubiam reddere fidem historicam. cons et H E N-RICvs SALMVTH loe. cit. natis. I. pag. 27. Contrarium , at simile tamen, iter fecit, ab Arabico sinu, siue mari rubro, ineipiens, Eudoxus, totam qui AM- eam circumnauigauit', et in Hispaniam venit, testes TRABONE in Geogra is , lib. II. Itinera ergo
38쪽
sentia, sonin tamen famaque peruenit, sicut peruenerat factarum tu Aeopto virtutum opinio. Quam distinctionem approbant et
Quaeritur proinde, num locum. habeat in Matthaei nostri euangelistae cisato, cap. XXIV. I 3. synecdochica vociS οικουμενη interpretatio Θ quam calculo suo probare varios commemoraui. Et negari quidem nequit, apud prosanos aeque, ac sacros scriptores accipi interdum istam ita; prouti hoc pro substrata materia est diiudicandum. Sic Demosthenes, cum merita sila in patriam, Atheniensium rempublicam, praedicaret, labores sitos legationesque, quas pro republica obierit, enumerans; DINARCHVs in oratione contra illum habita, pag. 94. Verum esse, ait, quod απαισδεν οιαουμενην peragrauerit Demosthenes, v multa mala, insortunia ac
clades patriae suae conciliaret. Manifesta
ei inodi difficiliora si absque pyxide nautici si quidem, illam ipsis fuisse incognitam, concederemus po tuerunt veteres transigere, nonne idem de nattigatione in Anaericam sulcepta assirmari poterit aut dehe-- .hi Z Vnde, si fatendum quod res est, non videntuc' mihi H E R M. xv I T s II argumenta, in mi cedaneis D e cris, tom. II. exerc. XIV. allata, fortiora illis esse, quae .antecedenti exere. IIII. proposuerat; nec, quae contra mantes praedicationem euangelii, ab apostolis Americanis factam, urgere voluit vir iste doctus, omni eraceptione maiora, si vel ea considerare quis velit, quae,
Ret breuioribus, hac de re disseruimus.
39쪽
hic deprelienditur in voce οικουμενη layperbole. Nam per uniuersum terrarum Orbem proseistus minus erat Demosthenes, sed magnam saltem illius partem peragrauerat. Eodem serme modo ARRIANVS loquitur lib. II. in Epictetum , cap. X UI log. Ι 82. quando, την οικeυμενην, et cap. XXIV. pag. 327. ολην την pera grasse Herculem, scribit, uti et cap. I. pag. 239. homines ad Apollinis oraculum Delphicum conuenire εκ της οικουμ ενης, scribit, quod tamen multae gentes, Indi, Germani CtC. ignorabant prorsus. . Tribuitur ita quoque apud AELIAN v M lib. III. vor. his cap. XXXIX. Alexandro magno της θικουμενης, orbu totis, id est, maximae orbis partis, imperium. Et Hannibalem AP ΡΙΛ-Nus de heltas Hissanicis, pag. 433. statuisse narrat, quod, devielis Romanis, τη oμου κενη imperaturi sint Carthaginienses. Quorsum et PLATONIS pertinet loquendi mos, quando epis. IV. ad Dionem , Syracusano- '
κουμενης respicere, scribit, quam hyperbolen ipse statim explicat, addendo: ut ita d/xeri . Prae ceteris notabilis L v CIANI llocus est, in dialogo de Macrobiis, rem. II. Ue- fmΤΠ, mg. et 784. ubi de unius saltem lNumae Pompilii imperio loquitur, et te tiae personae pronomen εαυτου addit, eum .i regnasse οικουμενην εαυτου, scribens. Sed j
40쪽
non videtur in euata gelistae Matthaei, circa quem iam occupamur, loco admittenda esse synecdochica talis vociS οικουμεiη explicatio, prouti docetur in vesperis Groni a-πis, pag. 2 3 8 .H. Conseratur et Λ N T o Ν I v Snv NAEus de Christi cruci o, pag. 168 seq. versionis Germanicae.
Lu C. II. I. am proxime antecedentibus exemplis
loco praeserenda illi cst, quam Mattia. XXIV. I . statuendam esse monui, latiori eius vocabuli explicationi; uti et in sequentibus Scripturae sacrae locis, de quibus postea dicendum erit. Hunc enim diui Lucae ic cum qui paulo saltem accuratius introspexerit, statim de imperio Romano sermonem esse, deprehen ciet, uti istum loquendi
morem explicarunt scriptores fene multi, a b. IVOLFIo in ad h. L allegati. Mirandum proindu non sine ratione, exstitisse, . qui hic Vocem οικουμενην in latiori suo sensu accipiendam esse voluerint , imperatores Romanos uniuerso terrarum orbi, si non de 'facto, de iure tamen, imperasse, autumantes. Statueriliat id o. gr. HENRicus de Susa, sue