Laurentii Vallae Elegantiarum Latinae linguae libri sex. Eiusdem De reciprocatione sui, & suus, libellus. Ad ueterum denuò codicum fidem ab Ioanne Rænerio emendata omnia

521쪽

6 LAURENTII VALLA ELSisaea.rs. qui intermittitur,a nouando Noualis ager. Et Plini, qui ait,Nouale est,quod alternis amis seritur. Ide quos sen-Lib τοῦ tire uidetur Festus Pompeius,qui dicit Nouasis ager,nouae relictus sementi. Sunt qui volunt Noualem esse aruum Sem in illψd iuue primum adsiemet proficissum, quoru est Seruius, V si θ' inquit:. Disimus cir has nouales,Cr haec novalia. Prosas,&c. Geor- prie notialas tunc primam arua probcissa. Quod ita sen-gic i. sifle Vergilium palam est,in illo uersu: EslQg I I inpius bH tm cultet novalia miles habebit Ineptam erat deplorare ansi a barbaris posueri, quod non ribet restibilissed quod anno interquieuisset. Depi rabat igitur agrum, in quo instruendo magnopere laborasset, Cr nouitate ipsa praeter caeteros uberiorem,dat iri in manus alienas, Cr barbarus, Cr impiag. Quod etiaDes m 3 ct declarat in milite Mariano Quintilianus. nox ingentibus lacertis hinum fodere , egnem futuris noualibus eruere Hluam. Hieronγmus etiam defuit in

hunc sensis, dicens : Novate , est ager nunc primum proscissus. Sed V erg. in sensim priorem accipit, quum inquit: Gς0rg I' A tamis idem tonsas cessare novales, sesu in illud LUS durescere cum inti

Verg.impius Ideoq; S eruius alibι ait: Novalia': id est,noua rura, quae haec ta culta, per singsos annos renouantur pcr femina.

SI cui, Vip. inquit,centam librisunt legati,centum v lumina ei dabimus,no centu,quae quis ingenio fio me

beret Homerum totu in uno uolumine, non quadraginta, octo libros compudibimus ed hoc unum Homeri uolt e

pro libro accipiendum est. V Ipianus Homeri opus nunc

522쪽

ELEGANTIARUM LIB. VI.

unum Iibraem,nunc quadragin&octo libros nominus.Nee timen ait librum duo significare, ipsum opus, Cr certam operis partem. Praeterea opus siue opera Homeri librum appellat, π uolamen.quom utruns inauditam est. Ve gilij Aeneis,non liber est, sed duodecim libri. Georgica, non uni item liber,sed libri quatuor.B Molis unus liber est,idemq; unum uolumen.Georgica,quatuor uolumina: Aeneis,duodecim. Ovidiim: Darist.ILMSunt quos muritae ter quinquοIugmina forme. GDI .

Sed quid ex tis agimus, quu nu quam plura a tiri possint At VI purit etiam si omnia opera Did ini,quo nemo plura scripsit,in unum codicem coglutinarentur,unutantum debere volimen appellari, quod nemo nec posset euoluere, nec ferre vellet. Est enim uolumen vel a volo, quod in libris uolutas apparet,uel quod magis sequerer a uoIuo,s uoluitur, quales libros hodie H ebraei quo dant habent,qualcis in ueteri,Cr nouo testimento lectitamus fuisse.Et Romani,qui in libris arborum,id est,corticibusseribebant:quὁd libellos illos,quo ferrent comodius,complicabunt,uolumina forte appellauerunt. Ius uoti inatibellis j iliora fuere,qua libris. Quod ex eo quos loco apparet,ubi Plin.de libris auunculi loquens ait, Studiosi

scilicet libri tres in sex uolimina propter amplitudine . . diuisi. quasi dicat in s x minores Iibros, ut flat voti ira

aliquanto minora,qua libri. Quod eomesogia quos πο- nihil probatuit ostendi. Vnde adhuc durat uerbion Evolvere libros,pro eo quod est aperire lectitari gratia,quasi rem complicarim explica quemadmodu R euelare, est rem uelata detegere. Nisi dicamus euolui libros propter numerum paginarum. Accipitur autem nunc Euoluere libros, siue autores,pro eo qilod est laditare. iG Iu

523쪽

brare,& Improbrare. CAP. XLIIII.

PRobru,er opprobria, V Ip. inquit,ide est. Probra quaeda natura turpia sunt,quaedam ciuiliter,er quasi

more ciuitatis improba utputa, surtum,adulteria natura turpe. Eni sero tutelae damnari, hoe no natura probra

est,sed more ciuitatis. Nec enim natura probrii est, quod potest etia in hominem idonea incurrere. rip. Probrum accipit pro insemia tantu,qualis est ex fisrto,uel male ge-

, tutela, non pro flagitio:quod principalesignificat

est.Na P robra ide est,quod dedecus:quod duo significat. Declam 3. Vnum,quod est crimen ut Quint. Elim in principio declamationis in milite Mariano init, Satis dedecoris, ais fugiiij castra ceperat. Astem,qd' est ignominia, dis in-βmia,quod notu est. similiter accipitur Probrii pro cri, CU mine ut idem libr. i. Iam si minor in eligendis custodsi,er praeceptora moribus uit cura, pudet dicere,in quae Fbranemdi homines isto caediat iure abutitur.Pro ignomini Uu.li.v.Ηis steti occursant portis,ingerut probra,aegro abstinet quin castra oppugnet. Quae duo nomina tanquasimilia eodem loco cic.coniunxit in catone Maiore: Mihi uero, er Flacco neutiqui probari potuit tu flagitiose, , Cyta perditi libido, quae cii probro priuato coniungeret imperij dedecus. P raeterea nectu tequide Usane probra opprobrio.Non enim Latine dixisset Cic.quaecum opprobrio priuato coniungeret imperi j dedecus:quemadmoda tu sustu dixit: Iris timens ne Acinora eius clam uobis ehseM , quum omnibur matribu sinitia; vestris opprobrio

est,con'Ius est uobis audientibus adiitteriu.Est autem opprobrium aliquando Acto ed'quctius verbo. Nam gliustius iit quit cicduri r x ea cm spem.

524쪽

ELEGANT Id RVM LIB. VI.

nis habuisset usum, erat notum: uel quod ipse illis vulgo

impudicitiam obi ciebat,opprobrio erat. Horatius: Saty. hia. Sic teneros animos aliena opprobria saepe Seruio.. Absterrent uiijs. Quintilianus: Nodo maledictis, opprobrijssuulgi,modb crebra riua- D l in iulium conretione pullatus bigi time, copescis no posset. Opprobrijs dixit,quasi exprobrationibus,dis eouiti'. Pς-i-m E t alibi: solebat indignatio uestra,conuitia nostrastrreno posse: Cr matronalis indignatio dicere uidebatur, Noparcis erga me marite verbis,nua habet notri tuus sesemo reuerentia Scile prorupis in opprobris, facile quodlibet objcis. Pro eodestre posuit opprobria, cr couitia. Nec inficias eo,nonnunqua hoc modo accipi probra , ut Uiiij proximu exemplu,et cic.ad A u.Epistolar mihi le- ξ 'ai. v. gerut plenas omniu in me probrora. Sed de hoc significato V Ipianus no intellexit. A' Probro unum vectu coponitur,quod est Exprobro,quod significat tum qualemcunq; eulpam improperoint apud Ovid.lib.κ iii. M etamor. Sest bene Τγtides,qui nomine saepe vocatum Corripuit,trepidos nam exprobrauit amico. tu ingratitudinis,ut Terent.in And. Na istbie eomenio A I sten I. ratio Quasi exprobratio estimemoris benefici . sed prohoe significato sequeter nos vitis alieni nome apponim': 'querer et nome nostrimeriti.Cla.de A mis. Quorum pleris aut quaerutur semper aliquid,aut et exprobrat, eos magis si haberese putat,quod ossiciose, er amice,et eum labore aliquo suo ictu queant dicere. Odiosum fune fgenim hominsi officia exprobrantia. E xprobrare ergo beneficiasua est immemore beneficij dccepti inculpare Amputare uero sequiter ad significatione exprobrantis a eedit, ed citra reprehensionem: quod an apud cicer ti

525쪽

6s LAURENTII VALLAE nescio. In posterioribus uero creberrimu est ut Quintil. Declam r. Neq; ego grauigimu patrem suprema sua iuueni iactasbe crediderim,quod haerede filium scriberet, no est resqitie

imputetur. Eiasib Imputas nobis propitios ventos, et=Declam. cundum re,ac ciuitatre opuletae liberalitate , quae tit

frameli uedidit,quantu duobus populis satis est. Impu-

. tare nonnunqui pro computare reperitur ut Caius, Qua

ratione placuit legata,quu legamrij non capini,quu apud haerede subsederint, haereditario iure apud eos remanere intelligi, σomni quadrati imputada. Marcus, In quarta hereditatis,qua per lege Fulcidii haeres habere deberet, imputatur res,quas iure haereditaris capit,non quas iure segati,aut ideicomis uel impledae colitionis causa accepit. Ni haec in quarti no copulantur: sed in fideiconi garia hereditate restituedasiue legatu datu sit haeredi utepercipere, siue deducere,uel retinere palbus est, ei impu- tutur. Reputare quos in ide significatu. V Ipia. Praeterea si matre aluit pupilli tutor, purit Labeo imputare. eupήbescd est uerius no nisi per que egenti dedit,imputareeu oportere. Deinde: sed Cr siservis cibaria praestiterit, vel libertis scilicet rei pupilli necessarijsrdicendu est reputiturv. Ides est si liberis hominibus,si tame ratio praesta- di iusti intercedat.Ite si plus litis tutor reputabit,et uiatica,si ex obscio necesse habuit aliquo exire, ueIanici ch

In eosdem, te Stuprum,' Adulterium, C A P. X L v.

INter stupru, cr Adulterium Modestinus ait hoc interesse quida puta quod Adulteria in nupta, stupruin uidua c5mittitur. Sed lex Iulia de adulterijs indigerenter hoc uerbo utitur. Et hoc quidem cotinetur in libro de Rerat, Cr uerb. signis. Alibi aute ide ait Stuprum committi qui libera mallere cupidinis causa,no matrimonij co-

526쪽

ELEGANTIARUM LIB. VI. 4Θtinet,accepti uidelicet cocii bina. Adulterisi in nupla ,stu pruin virgine,uel uidua,uel puero conlinitur. Quid mirusi plures iurisco uitiis definiedo inuice dissentiat,quamus,atq; idesecu dsentiat id is no videtur sentire cu loge Iulia. Sed culpa illora est, qui definitiones huiusmodi descripserui,quae si apte uident coglutinatae,probari possent,ut illa Papiniani dicem: Lex t ulla stupru, Cr adulteriu promiscue Graece μοι appellat s ed proprie adulteriu in nupta comittitur propter parta ex altero concopia,coposito nomine. Stupru vero in uirgine,uiditasve comittitur: quod Giaci δακορδεσιν appellat.Cuius definitione approbo,illud tame addes,Lege Iulia recte haecduo

quod omne adulteriusistupru. Nes recte Iurisco ulti excipisit stupra a nupta, quu etia in quotidianos sermone loquamur. Quale est apud QMutil. Uxor marito dixit appellata se destupro a priuigno, er sibi constitutulepus,et locu.Et alibi:Furtiua stupra,ruptosq; cocubitus ob cit vel ex fiso maritus. Fas est erisolet. Purcius ta-nie, ct iasit et mater,si in me ca licitisuxoria foecuditate profecerit. Quare ego ita sentio,stuprum este coitu lege vetitu qui duplex est. Unus,cu nupri,aut cu puero,aut cusanguine colundiis,aut sanctimonialibus. Quanquam haec duo posteriora potius appellamus Incestu. Alter qua uiriathrimus cuilibet personae, etia ancillae. Vnde Stuprare dupliciter accipitur, cuius posterioris sensus testimonio est lex,quae stupratoribus masculoru poena Ilatuit decem mi inn,quum paediconibus nulla esset poena constitum

In eosdem,de Instratum, F Stragula. C A P. x L v N

527쪽

ro LAURENTII V A L Langitu vestis sit omne palliv. Videtur Vlpianus intelligere

stragulam ueste esse vestimentum hominis,quo amicitur, quale est Graecoru palliv. Vt enim Romani Togati a toga,fie Graeci Palliati a pallio uocatur. Ego uero no memini reperisbe me Stragula veste in huc sensum,sed in o- . . E pertoriu lectoru potius,ubi Cr dormiebat, cr discumbe- tingua Lat. bavi. Q Hod Varro testatur de culcitra Ioques: Ae quicquid insternebit,isterne stragulsi appellabat. E t equor , linilius,quoru operimentu etia Instratu vocatur. Hic illudadmonebo,inuerti requetersignificatu verbi,ut i i in hoc ipso verbo Sterno: sternimus quidem vestes humi, ramos arboratores,ex multa huiusmodi. Tume frequentius dicimus, Sterno humu floribus,ramis,vestibus. H incest,quare dicimus toros,lectosq; spernere, er equusternere,non quia sint diuersi sensus ,sed quia resoluuntur:ulsit

Sernere uerbigratia lectos,Cr equos tapetis,idem quod spernere expeta lectis: σ equis.culcitra autem est dim lanea, lupea,Cr si quid est eiusmocti,quam plumea.

In eosdem, te Pulsatio,&Verberatio. CAP. XLVII.

IN ter Pusatione,σ verberatione, Ulpianus ait hoc sereresse,ut O ius scribit:verberare est cum dolore caedere:Pulseresine dolore. Sed cu viriusq; venia, no est eiusmodi inter haec verba disjirctia. An quu verberamus frumetarcu dolare verberamus Aut pulsamus potius, qua uerberam' Et itinenta quusentit ex flagellis dolore,uer. , beratur quuno serit,pusatur An Enter' ille vergilian' 'ς ' i' sise dolore pulsabat Daretissed ne multis quis no videt Verberare esse,uerbere caedere quod est instrumentulogu,et exile,qualis est virga,baculus, Uis,lara lugeau,

528쪽

ELEGANTIARUM LIB. VI. 473.Nu Verbera licet P verberatione accipiatur, dimere corporea proprie significant,ut fugella,quae sunt proprie summiatessarmentorti. Quis. Ignes ex proximo ra Declam.IMptos,uerberas quae casus obtulerat. Pulsare vero est graucae uehemeti ictu caedere,nec tu instri elo logo,et exili,et breui,ac rotundo,ut pugms,ut calcibus,ut malleis,ut saxta,quae manu tenetur:quu alia pcutimus insimilitudine

ιγmpanoru,quae manu pulsenturinec est semel, ed multis Iictibus pretere.Nas non proprie pulsetu alique dixeris, qui scmel pugno pcussus est. Adeo no minor iniuria fit expulsetisne,3 ex verberation praeter ea causam,qua my-

gatos Lanretes Tatiu rege occidersit, gno punisset pro- LM. libri tui, pinquos uos,qui Lauretibus hane iniurii reerat.Et ipsa ust inclinio calcia conti elissisima est,sepe etii mortistra, utiq; si fiat in aegru,infrne,in pueru,inpraegnite Taceo si alia re quis alterupusauerit, manu,aut pede:quu vici rius meus uxore solitus sit no modo pistillo, verum etiam retortaris aereo pulsare, ut non crebrius pulpet ipsum morrariam.Dictκ est aute a P esto,quod est percutio Grior ait apud M. Tvll.lib. i.de Diuim Ut pelluntur animi uehernentius sepe eliam cura, Cr timore. Et infecundo:Num igitur,quarm avt muros Bab loris,aut Homeri aciem cogito,imago irorum me aliqua pelliis i

PEllice apud antiquos Masurius,Paulo tesiare,scribit

in libro Nemorabiliv,eam habirim,quae quam uxorno 4bet,cu aliquo tamen vivebat.Eams nunc uero nota ne Amici,paulo honestiore concubina appellari.c.Flaecus in lib.de iure Papiniano scribit, Pellicem nunc vulgo G incari,

529쪽

ενα LAURENTII VALLA Euocari,quae cu eo,cui uxor sit orpus nasceat.Secundum quosdi ea,quae uxoris loco sine nuptijs in domo sit, quum

dixisbe arbitrorsed tameprosuscepti operis oscio admonere debeo,Pellicem apud oratores Cr poetas eam demis haberi,que cu eo,cui uxor est,corpus miscet. Ideoq;Iuno semper prosequiturpellices,quaesibi uxori Iovem praer Cap. 16. perent.Vnde Plin libr.X X X v.uerbo Graeco maluit vicquam de Alexandro loqueretur, quem constit eo tepore

coelibem fuisse,quam Apellem scorto donavit,quam uel ri si veram di Latino,pallace potius,quam pellice. Ita autem ait: Nans quam dilectam sibi ex pallacissius pri cipuam nomine campalpe nudam pingi ob admiratione: formae ab Apelle iugilbet. Quo fit, ut curtiti ubi de eodeAlexudro, er alijs loquitur, caeteress scriptores opinerpallace potius, quam pellicem pro concubιna coelibis ho- . . minis dixisse,culpas librarioru in editionibus este uiti Cap.11. m. svet.de Vestasiano loquens,pallacaram dixit, no pellicum.Et alibi quos, ET T.Livius,multis alij Graeco nomine utuntur. Sin aliter invenitur,librariorum ut dixi vitio dandum est, ius rei hoc argimetum est, quod non recte quis dicitur habere milicem ed uxor.Et est nomen

relativa ad alterius uxore, cuius cu uiro rem habet, nonis . aute ad masculam:nec recte dicturos fuisse reor oratores

illos,qui pallacem dixerat,si pellicem dixitFent,ut patet.

In eosdem,de Cavillatio, C A P. X L I X.

NAtura cuuillationis,quamG raeci appellaueriint, e sint ab evideter veris p brevisimas mutationes disputatio,ad ea quae eviderer fuse sunt,perducat, tur.Ηaec duobus in locis Vlp.Caius autem inquit:Si calamietur,er moretur, Cr frustretur.Inde calumniatores es λ appel

530쪽

ELEGANTIARUM LIB. VI. 4eta appellati sunt qui per fraude,erstustrationem alios vexarent litibus Hilde er cauillatio disia est. cuius nuru fecit mentione de euidcnter ueris aut euideter ass,nec de brevitate.Nec puto Acienda ilisbe, quu plerus cauillatio sit tecta,cν itidiosa,multu ,ac langu frequenter ambagibuis lites,CI quae uix ab acum deprehedatur. Quare cavillatio est subdola ratis,quam nos conscij nobis meduc , vincedi tame causa proserimus an huc sensums p Iurist confulti usi sunt,er Quintiliani fere seculu. Cic.aute progenere quodi Acetiaru, er huc imitatus AuL GU.Titua Liuius utros modocine quos cla.desinitIib.ii .de Ora. dicens:Etenim quum duo sint generascetiarum, altera aequaliter in omni sermonς salsum Alteram peraclitam et

breue superior cautilatis,altera Dicacitas nominata est. cameru catus uidetur sentire,ide esse Calunturi er Caudiari. Quod non sentit Martianus, tantum accusatori tribuens caluntari:quu ait,calumniari 6bem a crimina inutendere:.quod per lege illam declaratur xu. tabularum: calumniator idem patiatur,quod reus, si conuictus est et,

In eosdem, te Praevaricator,Tergiversator, ct Calumniator. C Λ P. L.

P Raetiaricatores,V0.inqui eos appellamus,qui cau- sum aduersurijssus donat,et ex parte actoris,in parte rei cedui. A' Parisido enim Praevaricatores dictisunt Idem alibi:Praevaricator aute est,quasi varicator,qui dia versum partem adiuuatprodita causa sua. Quod nomen

Labeo a varia certatione tructuast. Nil praevaricatur,

ex utras parte cosistit. In prima definitione videtur sentire praeuaricatione in sola actore cadereris fecuda vero, etia in reum. Sed forsitan Cr hic de solo actore sensit,cui albentiri uidetur Mart unus,qui est: Accusatorum rem G I ritas