Laurentii Vallae Elegantiarum Latinae linguae libri sex. Eiusdem De reciprocatione sui, & suus, libellus. Ad ueterum denuò codicum fidem ab Ioanne Rænerio emendata omnia

501쪽

444 LAURENTII VALLA Erarsim.Ne componitur cum meo,ciam Scio, cum Volo.Frequentius rime fine copositione,apposita negatione reperimus illud primu,qiii duo sequentia. Adeo ut barba De Orat. ad ru putet cic.dicere.Nonscio,σ Non uolo,licet nonnun-Byux. quam apud ipsum quos reperiatur. I deo stequenti fime Libos legimus,Ηaudficio,Haud velim. Idem Priscianus ait a Potius feri P oti me,quod ego nunqua legi ed Pol imu.

In Donatum,de Ualco. C A P. XXX.

'A'φxr Aleant Qui inter nos disidiu volunt. Donatus, Ser V uius, cr quidi alijsic exponunt:P ereant qui hoc nobis uolunt. Que uox, Cr oratio aliena suerat ab ingenio De Nat. deo. PήRiphili pio,σ probo. cic. si deus talis est,ut nulla graici . Eu,nulla hominum charitate teneatur,ualeat. Quid enim dica propitiussit Esse enim .ppitiu3p5t nemini.Nunquideo irreligionis,uis eo impudetis cic.uenerat,ut deo exi Lilade ira dei tiam precaretur Absit.Lactantij quos testimonio, q de DR his ipsis Ciceronis verbis ait: Quid enim coteptius potuit dici is deus valeat,inquit,id est,abeat,et recedat, quado prodesse nulli potest. Vides ut Lactan.quu uult Cicerone contumeliosum βisse in deu,non tame exposuerit ualeat, pro pereat,sed abeat, Cr recedat, Quaqua ut mihi uide 2 : tur non significatur per valeat, quod abeat ille i nobis, sed quod nos ab illo,uale dicentes. Enimuero Vule flutatio est recedentis,ut Salue,CrAlie uenientis. Quomodo ergo uerbin salutantis, potest accipi pro mala precatione, dis salutatione s Est autem Salutare Cr aduenientis, Cr abeuntis.Vergilius in i X. Hunc ego nunc ignarum huius quodcvns pericli est, Ins salutati linquo.Ideos nonunqua reperimus salue Epi .ls.ti . etiam ιη discessot in calce epistolaru ciceronis ad Tiro Epist s.litatis nem,Vale mi Tiro, le,vale,etsalve.E t iterua tia ais etiam

502쪽

ELEGANTIARUM LIB. VI. . ixtium noster Tiro vale: Medico,Curio, Liseni de te scripsi diligent me. Salue,uale. Verg.in X I. -Salve aeternu nlibi maxime Palla, Aeternu vale. Nec mirum si in me laquendi reperiamus Salue,quu etiaille qui aditur,essalustitur stat salue,quemadmodu qui abit, cr qui alteru ase dimittit,dicit Vale. Quod etiam

Neq; est apud Latinos aliud uerbum,quo adeunti nos respondeamus, quam salve: nisi more iam vulgari magis,

quam probato,dicamus,B ene ueneritis.Idem verba apud eundem,pro Vale.κ κ 1 Ii.Iliados:

k.ad Att.indicativo huius verbi usus est, dicens:Etsluebis a meo Cicerone. Plau.in Trucul in prima positionc Epist.ι.lib. tititur: salue satis est mihi tuae salutis,nihil moror, non salueo. Martiatu etiam dixit,Valebis: Quum pinguis mihi turtur erit lactuca valebis, Lias. IIsn. Et cochleas tibi bube,perdere nolo fimem. caeterum ut ad institutu redea qui, ValeΞ pro execratione acceperutfrsitan hoc argumeto inducti sunt,quod nonnunqua hoc verbum languorem significat:ut idem de . Oratore, Sicut medico diligenti prius,qu; conetur aegro Lib.1. adhibere medicini,nosolu morbi eius, cui mederi volet, sed etia cosuetudo valetis, Cr natura corporis cognoscendu est. Unde Valetudo Τ Iagi restequetiyime accipitur et Testes ualetudinarij nominatur. Ide ad Teretiam: Va Epi Io. q. letudinem tuu cura diligererrhoc est,tinguorem Cr infirmitate. Alibi P sanitate:Sed nue ualetudini tribuamus aliquid .Frequeter tame apponimus adiectiuum rei Falistu,

uel Ioustu ad distinguendustitum corporis: siquidem

503쪽

a P LAURENTII VALLA Eladfererer significat more sit primitivi. Dicimus enim,

Vt uales Quo ualuistis Qualiter ualet fili' Sic, Qua ua letudine es Qua ualetudine est*Ps Rest=odebis,infirma

In Varronem .de Vas,& Obses. CAP. XXXI.

Lilas .deling. v Υ AS,inquit Varro,appellatus est,qui pro altero uadi Latin. V monium promittebat. Consuetudo erat, quureus parsi esset idoneus inceptis rebus,ut prost alter u daret. V μdetur Varro significare de eum esse,quem Fideiussore vocamus:etVadimonia,Fideiugione. Nos hoc negare iis esse qui possumus,cu Varro omni consessu sit Romanorum eruditi simus,et lingit e Latinae peritifim M sqLati- ηουι literas fecit et Latiniores,et literatioressQuanq multisunt,qui eu quibusdiis locis reprehendit quae Srailias praecipue discipulis Quint adesset, loge Varrone doctioris,dis elaquetioris. Veram ego no ausim reprehcdere, sed tantu Uirmare,nte no legisse duntaxat quantam aut recordor, aut intelligo) Vade eu esse,qui vadimoniu pro

altero dat si vadimoniusignificat Metusione sed eum, qui stosor est alterius in capitis periculo, siue idestippi

. cium subituris, siue pecunia solutirrus utapud Quint.in Declamatione,qsiae inseribitur. A mici uades. E t apud cii lib. v. Tusc. Quaestionum de Pγthagoreis amicis:quorualteri quu tγronus diem mortis dixisset,alter pro antico ad uisendam matrem ituro vas Actus est. Et apud T. Lι-Lib.3. ab urbe vrum de Caesone capitis reo,ita dicente: In vincula coni cicondit . uetant, Sisti reu,pecuniis nisi sistatur populo promitti placere pronutiant, ina pecuniae quanta aequin esset promitti,ueniebat in dubium. Id adferatu rei citur. R eus dum copulerentur patres retentus in publico est:uades dare placuit: unum vadem triam milliu eris obligarunt:

504쪽

ELEGANTIARUM LIB: VI. η γ quia darentur,permissim est tribunis: decem finierunt. Tot vadibus accusator uudatus est reu.F is primus tiades publicos dedit. Quod Festus quos sentit,dices: Vas sto- Lib.r, sorem significat in re capitali. Vadimoniu quantum ego

sentio M Josio ad certu diem sistendi se in iudicio.i.com

parendi per se,uel per aduocatos, ut in Oratione cicer pro Quintis datur intelligi, ubi longa est altercatio de Vadimonq;:altera parte dicere luisbesibi vadimonia deseris,astera vero nequaqua a se illa uissesam Et Quintil.de Legatostumetario,qui ad praestitutum diem uene. Declami rutunquit: Nisi tamen ad uadimonium legate venisses,nonrrultorum diem commeatum habebamus . Et hoc ipsi ufrtasse Varro sensit. Obses autem est,qui traditiir imperio alterius,ea conditisne,ut si dator obsidis a fide recedat , recipienti sit lim in corpus, Cr uitam obsidis. Quod

praecipue inter potentes commercium est,qui non habent superiores,ad quos pro iustitia prouocent.

In eundem, de Decurio. CAP. xxx II.

DEcuriones, inquit ide, primisingulam decuriarum Var.lib. .de dicti,quod probat Tepanius ide apudTit.Liuiu,qd ling,Latier ipse approbat Festus. Ide ait:Decuriones appclluntur,qui denis equitibus praesunt. Est ergo dictus Decurio iri dece,ut ceturio a cetum. Nam ut ait Pedianus Decuriae sunt nobilioru,Centuriae inferiorum. Quidam volunt

quoru est Fronto decurione praeesse turmae, quae cottit ex duobus er triginti equitibus.Nes bellisolum d do- quos Decurio dicitur,nome quoddi praepositurae significans:ut sueton.in Domit. vita, Saturius decurio cubi CV ID culariorum .Et hoc quide apud Romanos: in inunicipi'

aute ut mihi quide videtur)idem est Deciiris,qui Romae Senator.Nam qui in senatu, er consilijs Reipub.munici palis

505쪽

4 3 LAURENTII VALLAE

palis interesse poterat,Decuriones erant.Cic. pro sexti Qua de causa, ex tum couetus ille Capuae huic P. Sextio apud me maximas gratias egit, er hoc tepore beneficiis, fidemq; hominis, testimonio declarat, periculu deprecantur uo decreto. Recidi quaeso P.Sexti, quid decreuerat Capuae decuriones. Qv od aut e differat Decuris Roma.er Decurio municipalis,ex epistola quadam Plinij situ. Epist.Is. e I.lib.declaratur,dicentis Esbe autem tibi centu milium censim satis indicat,quod apud nos decurio es. Igitur ut te non decvrione seloi,uerum etia equite R omano per-

tes, treceix millia numum.Non dicitur itas Decurio, aut

qJdece praesit militibus ut quida volunt que Graeci Al

κ αρχον uocat,qusi Decurio sit maior equite,eques cektu . . rione,ceturis decarcho,ut ex stipediorum magnitudine

datur in multis libris intelligi:aut in nusnicipijs qui deceeqtibu praeest,quu ssit equite dἄtaxat Rom. mnor, An gadece praesit eqtibus municipalibus aut hoc erit dicedum, aut Poponj lurisconsopinio sequenda,dicetis:Decuriones quid dictos aiut,eo, s initio quu coloniae deducer tur,decima pars eoru,qui deducerentur , cor iiij publici gratia coscribisolici sit. Quare eum que nune Milite ap. pellamus, aut fisa dignatione allicimus ne etsi omnes,q. militant, Militessunt, Miles tamqpprie,qui pedibM militat dicitur,Eques q equo aut si uere, Decurionem potius appellamus. Quida hora teporu docti Equite uocat, sed

rectius Decurionem uocaret. Nam eques est aut qui R

tue ex ordine Equestri est quod nosicit ad gloria militarem ut q equo militat:cuius nulla dignatio est,quaqua Iuri per multi ineptifime Abulatur de dignatione militu, quae quidem uel nulla uel comunis est omnia in siue ped

506쪽

vLEGANTIARUM LIB. VI. 46strium ,siue equestriu,qui militiam exercent. Na de auro gestindo,vel huiusmodi nugis, nullu uerbim est in iure civissi Sed haec omittamus,quae no sunt huiusmodi scriptionis,du illudadmonuerimus,R ranu decurione,q praeest decem Romanis Equitibus,longe praestire caeteris dec rionibus,quibas etiam ipse Eques Romanus praestit.

In Festum Pompeium,de Exemplum, ct Exemplar. CAP. sexor

Erimpia inquit Festus est,quodsequamur,aut uite- Festus lib. semus: Ex lar,ex quos se faciamus. I llud animo aestimatur,istud oculis cospicitur. Moiaut licet Festus scienti ime de exponendis vocabulis loquatur aperiada titest magis horu ηοmnam disseretia. Nam cr E xemplum est,ex quo simile ficimus ut opera Homeri exemptu fiunt

poemari scribere uolentibus.Quint.lib.κ. sic literari ductus,viscribedi fiat usu,puerisequuntur sic musici uo Cap. r. - docentiu ,pictores opera prioru, rusticiprobata expeximento cultura in exempla intuetur.Et Ex tur animo quos estimatur.Cic.lib.D.de Orat. Illa oratio fuit mihi excplar benedicedi. Quint.ωκ.Cornelius aute seuerus C p.r.

etia si uersificator q poeta meliors dime ut est dictu ad exeplar prim libri bellum Siculum perscripsisfiet, vindicareis ibisecundum locum .Horat.is Epist.inquit: Epae I lib.2. Plaut.ad exemplar Siculi properare Epicharmi. Idem Cic. pro Mur.Dome licum te habere dixisti exem .plum ad imitandum.Est illud quide exemptu tibi propositum domi ed dimen naturaesimilitudine illud a te magis, qui ab illo orem es,quam ad unumques nostruam pertinere potuit. Ad ii mundu uero tam mihi propositum exemis,plar illud est,quam tibi. I tas unu pro eodem pene Exemplum, er Exeplar posui ex quide eodem loco. aeterum

507쪽

. O LAURENTII VALLAE Exemplum est ipsi res,qua in rimur,aut si ira sors tuisi rit deuicimus in aliquo ut in Catone, Cato aute ipse ex plar. Illud contentu,boc eontinens. Quod si dicamus, Ad eplar catom4:ulit, Ad exeplar Epicharmi, sic intelligimus,ad ex lar catonis,quod est cato: ad exesur E picharini,s est Epicharmus)lae opus epicharmi:ut, O pus

hominis,* ipso homine. Anima corpu3s fili destruis,qua si aliud illa sint a filio. E repiti P excplari.Est enim cont-- t. 7 tentxm,pro cotinente,ut apud eunde Fuit ille uir ex Iucontinentiae.quomodo dicimus,llle vir filii norma uiuedi: qu ἱ tamen nossit norm uiuendi uir,sed in utrocita nec iret exeplsi cotinctiae,sed in illo.Ideos ex laria mulα sunt, unius rime ex si ut, Redditae sunt mihi binae literae tuae ode exemplo, id est,eius defrinae CT, Duo uel tria exemplaria A eineidos hoc est,multi codices eode exemplo: Cr' Exeplurub exepluris itur,non ab exempIo.Nam Exempla i corporale est.Exeplar plerans corporale.Hinc

an Catil. Sastu Litera,qi M sibi nomine Catilinae redditas dicebat, eorii exempla infra scription est. hoc est earin forma infra scripta est,melius,quamearu exeplar.Qubdfirma sis

exemplia, Paulus Iurisco ultus testitum: Si legatu certum peritur, non iubet praetor uerba testimeti edere ideo Arrisse,quia haeredes solet habere exemptu testimeti,id est, 3 Appiu:Ex his literis,quaru ad me exem-ypta .ll Rio. plura militii:Et ad Cic.t Plancus,exemplar eius chirosam.epist. graphi Titi' dedi:t- Uinius Po io, Ex literis cogno-Epi.3οbb io sces,nuearu tibi ex Iar misi.Hi de pagina scrip re,quod iam Uist. oorporale est,intelliguntriste de sententia, quae in pagina continetur,riel potius ex pagina percipitur. Quod si indi lucte his duobus libet uti, no fune repugnabo:quu praesertim Ouid.dicat,Exempla plura unius rei,pro exepi ribus,

508쪽

vLEGANTIARUM LIB. VI.ribus.Nam unius rei unum,dis idem exemplam est proprie hi dixi in diuersis licet exemplaribus. Loques enim de opere suo Mestimorphoseos,lib. t de tristibus dit: Pluribus exemplis scripta fuissee reor. Eleg. s. R eperitur etiam exemplarium,pro exemplari plin. lib. Apud Plin V I. lubabaec omisit in hoc tractatu,nisii exeplarium uiti, ''in ς-p sum est. No de eo alitem excplo dixi,quod adhibetur rei eodlesbii, eaut probandae,aut ornadae causa,quae significatio nota est legitur: Iuba, omnibus.Vnde pars probationis uocatur ab ex lis, et is qui uidetur elocutione exemplum inter ornamentu numerantur. diligetis ime

In Boethium,de Persona. C A P. XXX DII omisit in hoc

PEUona est inquit Boi thius incommutet bilis naturae, tractatu, nisi sediuidua substintia existimasse detumeritione cob s exempla lagilst,quare no sit qualitas, nee aliud praedicamentu υἱ- rium uitium Ium,sed substatia. Sectute homini Romano ostedum Romane loquinescire.Persona nastque no est in Deo magis, ς - , ς' qua in bruto sicut hi austas,1sicut alia plura. sed dem nt in Deo etii sit persona:quaero, quaοbre ea nocti qualitas,sive de homine loquimur,siue de deo vim in bomisequide Personasignificat qualicite,qua allus ab altodis trimus,tu in animo,tu in corpore,tu in extra positis, quae acletoricis eniseratur 7 attributis personae. Animiciit quo studiose exerceat,medicine an iuris ciuilis,an militiae.E e

bus:et bis similia ideosfigurae,etsigilla quaeda, quae rostris,dut alia corporis parte aqua fontana emittut quia repraesentat uarios hominu vult',er gesst,psonae dictit. E thistriones iscend personas accipia aut quus ritu agunt,

509쪽

sh LAURENTII VALLA Eg'It ancillum,aut matrona,aut meretrice, aut senem, aut ηdolescente,aut putre,aut matrem,ahit filiis,alit regem, aut militem,aut lenone,aut parassitu, er mile huiusmodi,

quae nosunt singula in singulus, sed plurimariteluti in me est una humani,liberudis,timidi,trucadi, hebetis, omni culasit,literati,senilis,muriti oceri, generi, petris, βῆ, fratris,pulchri ortis,diuim iobilis, et interdi; cAraria. Ni ad fortifimu,pulcherrimu, ditifimu, non fortis, nec pulcher,nec diues, sed imbeciris, deformis,pauper. Alia itaq; ad huc personasum, qua ad eu cui in his omnibus antecello.Et ad P riami; persona 'V,ad Asidianacta persona patri si Andromacha persona viri, ad Paride persona fratris,ad Sarpedone persona amici, ad Achillem persona inimici. Quo sit,ut adsiit mihi multiplex persona ac diuersi,sed una totusubstintis. In deo aute persoriam ponimus,uel quod nullil aliud vocabulu quadratinon natura,quo veteres utebatur .no substiηtla,quo Graeci ututur: uel s vere in deo triplex est qualitas. A tqui hic mihi os coprimet B oethm,nes uoce prodire piniflet, dices qualitate eam esse, quae posit etia abesse praeter subiecti corruptione. Ianc ego defrutione ut Graeculam, Cr ineptam)derideo : Dico luce,uibratione,calorem in sole esse qualitates, π boc dico Latine,omitibus, qui unqua Latia ηe locuti sunt,co entientibus,quanquim de hac repto Ioco in nostro opere de dialectice digeruimus. Tales quai dites stituo in Deo, er has dico esse personas, quae ab eo abesso no pGFunt,m qualitate significare,no substBiam,rit Boethius voluit, g nos barbare loqui docuit.Η ine enim frsitan adductu uulgus,ut sic loquatur, tres personae me expectat, uideo duas nonas,hic est bona persona: qui sermo antea luit inaudis, σ hodie nemo ηψῖ imperit' omni

no sis

510쪽

ELEGANTIARUM LIB. vi. 433ηo sic loquitur. Quanqui Boethius ipse viderit,quomodo perfora eslsust.tia. Sut aute in Deo tres personaemo tres sub statiti illi adesse intelligamus:praesertim quod nes ubia uox nitrum sub tintia signiscat, nes ulla res est mera substincta,ut in eodem ntam opere ostendimus.

1n lustinianum,de Noxae dedere. C A P. X X X v.

No xae dedere,Iustiniani pace iue Trebelliunt,ets clara ui Iustinianus nec iitra, nec frsitan Latinas Institui.Im- Iiteras novit est poenae daresiue trudere ob noxam, quasi per li. ritu. gniscatur culpa. Ille alite ait: Noxa, est corpus quod nocuit.Et in eode loco:corpus deditur noxae. si noxa cor est,quomodo corpus deditur noxae s Nuquid corpus dediatur corpori,aut corpus sibi Quanqua quid haec oratio ad signi candu poena Aceret Elialite haec poena eruorum, quos domini malui ad poena tradere,quam praestire mu&- 'jiciu quod illi admisierui. Paulus ita definit: Noxules appellantur actiones,quae no ex cotractused ex noxa, atq; maleficio fervoru aduersus nos institurιtur:quaru actionuius, cr potestis haec est,ut si da nati luerimus, liceat nobis deditione corporta,quod deliquerit, euitare litis aestimatione. V Ipian. quos addi ut corpus tradatur uiuu igni. . QSintil. in Gladiato. Alebat deuotu corpus grauior omni ''i' fame sagina,et inter dedita noxae micipia cotemplisimus oro gladiator,ut novisime perdere calamitatis meae imnocentiam,discebam quotidie scelus.Nam noxa etiam damnum signiscat,ut apud Ovid.lib.κ v. Metamor. Nocte nocent potae ne noxa luce bibuntμr- Cap.rti Et suetoniu de caesuris viri:Spurinams irridem ,σut sis argues,quod sine ullasua noxa Idus Martiae adessent.De brutis autem improprie dicitur,ea dedi noxae: ut de capra apud eundem Ovidiam libro primo Fastorum, F s Verba