장음표시 사용
681쪽
smit,quod multi perperam opiriati sunt. Et proinde no sum nescius, certioi i ordine sciaentias direliquas artes,quam Iumpt ud.aut Politicen,aut Ethice, tractari posse. cui semientiae adstipulatur Aristot. I. Et hic. qui sa'
am sibi esse tum putauit,si t , po quom idam,&redi Haiunt) Minerua singula ea icinae ad mores vitamq componendam sp ctant,tradanrer. Ex his igitur latis apparet, Iuris civilis partes atque praecepta ordine. quod a inueniri,apteq; vidc caeterarum M tium theoremata,doceri posse. Quod si .n.: docere di cognoscere sine ratione. dc ratiosi. ne ordine nonis, certene Iuseiu lac si
quidem doceri &cognosci potest insine via ocratione com prehendi unqua poterit.AT mcto nobis esse possunt illi omnes, qvi nostro hoc tempore tot d scedi Iuris rationes. tot methodos,tot copendia iuuentuti pra seripset ut ,qui odi pro suo instituto vari sanimi conceptu, varias docendi ias tradis derut.quod ii nulla eius rei spe fructum re intellexissent,cerie neq; fi ustra in re tata
ardua opera oc studiu collocamdu sibi putas sent,neq; si id fieri no potuisset,artis aut so --tie fine excogitasser.Cur aut id qd volue . rutinil aeuti no sint, id in catis rest,quod qui cuius di mahodi ratio esset. no satis resis
682쪽
pe spectum cognitumque habuerunt. Eoru exem plo,quia rem admodum difficilem via' dent, multi a constituenda arte abhorrent, atque detei remur. Sed hoc insignis ignauiae de abiecti animi indicium est . cum enim o--ia - ut in prouerbio est. pulchra, sing - quoque dissicilia, utilitatis magnitudo de res homines ad suscipiendum discedi lab . rem impellere dc inflammare. Atq; ut semel dicam id quod res est,qui qu ntanius ciuile methodo eonscribi docerive possit, illi.
an cognoso omnino possit, dubitant: neq; n. res sine via cognoscimus auiiudieamus. . Iam vero ut ad limrumenta de modum d citidi veniam,quae suis ordinibus continetur,quarum rerum tanta est inIure ciuilico. . pia, tat us eorum usus Sc necessitas, ut sit Duacaneum sit multa de hisverba facere name definitionib. omnia a Iureconsultis, Imperatoreque Iustiniano circumscribuntur ιec divisione ae re lutione partes dispecies rerum semper artifixiose iniiestigantur:turn
vero singula seientifice, aut saltem ciuiliter de probabiliter demonstrantur : deniq; progressiis de via docendi a notioribus ad ignotiora nunquam negligitur: quaeres mani-
fi lior est, quam ut longiori probatione , .meillustretur.
683쪽
CVperest m odo ut eoru argumenta rena oueam, qui ius ciuile neque arte neqs m thod'doceri posse, neq; etiam instrumetis docendi locum in eo esse contendunt.Q rerum alii quidem opinatur hae potissimum ratione id fieri, quod methodus sit habitus praeceptoriam Vni uersalium,Iurispru dentia habitus rerum particularius quia Iurispr dentia versatur in actione,quemadmodum prudentia ue actio est rerum singularium recasuum,ut vocant: singularia sunt infinitas infinitorum nulla est comprehensio, nulla ratio, nullaq; disciplina vel methodus. Qui ita argumentantur, non distinguunt actionem artificis ab arte, quae tamen longe lat que inter se differunt. Nam actio artificis vapula medici, aut Iureconsulti, aut aedifica toris , non e st ars & habitus. sed fluit ex habitu di arte. oc est rerum singularium ι quia medicus medetur ex habitu, Socratidc Pl toni, non homini :& Iureconsulti ex habitu Iurisprudentiae de negotiis civilibus pari,
cularibus refrondem,quidq; iustum vel in-
684쪽
histum sit,inendunt Habitus autem de ars ipsa est com prehenso praeceptionu Univer - . salium, quae artifex rebus indiuidius a comodatoc applicat. Itaque ars medica inv- niuersum, quae tio curandi morbi sit, de . anonstrat:& legislator deornnib. iis quae ac - cidere possunt,generatim constituit. Quod aquandoq; i fit aut id ispissime 'raiticul ita facta & rasus suis praeceptionibus admIstent,idno alia de causa iacere eos existim um est, quis quod exemplis rem proposi-3amillustrare conentur,ut adsimilia transferri de reostendant. Hanc docendi ratio 3πm citata exactissimae disciplinae imitam 4ur, quales sunt mathematicae: hae enim ut Alistot. i. post. Analyti inquit non de . hoc vel illo triagulo, quod in abaco depictu
si demonstrationes asserunt,.sed de omniariangulo. quod cum artifexmente conci- prit,ac proinde auditoribus ostenderen queat , utitur exteriori quada descriptione. - t hac ratione mentis conceptum, de quo demonsti alio nectitur,explicet. Ita. cum ex statuit. ut post humus natus patris testamentum rumpat, non de hoc vel illo, sed de 'or ini posthumo loquitur. Quae aut ratio sit quod Iurisprudelia di simpliciter nullas Ι--usaluta ira rciunt singulauum curant
685쪽
' LIBER UIL . ' ηὐ habeat, illud dici potest, quod indiuidini
sint numero infinita, infinitum neq; rati ν- ne comprehendi,neq;-gnosci potest.Vnde Plato precipiebat iis qui a generibus generiis lissimis ad species specialissimas diuidendo descendere 'essent,ut ab ulteriori inuestigatione, cum ad indiuidua peruentum est, conquiesterent: si eri enim non posse ut ham propter infinitate ab artifice coprehenderμtur. Quapropter scientiae dc artes omnes,g nera de species reru conleplantur, indiuidua
atque singularia usui di experienti relinquita Nam spccies & genera sunt finita &certa,ii que cognitis,indiuidqa sicillimh cognoscatur. Finitatem aut eorum. ut sic dixerim, stendunt decem praedicamenta, quibus fesomnes,quae in natura reperiuntur,conclusi
sunt. ad nete quoq; ratio ipsa;quadoquidetra si species vel tenera essent infinita, profecto esset infinito aliquid maius; quia eum qu libet species multa contineat indiuidua,vi, hominis species multos homines, uis boues,posthumi posthumos,& hie sint infiniata,multoque plura specieb. dc species generita . quis non videt infinitu infinitosore maius.qF est valde absonu,ec rationi minime consentaneu speclas igitur&genera sunt finiis.
686쪽
tur autem,vtArissoteles primo Physicortitis. sit, per sva principia, causaSdc elementa, ex . quibus componuntur. Atenim cognoscere compositione rerum, nihil aliud est, quam intelligere ordinem earu m, quo Vna quaeqL: in com posita.- Igitur qu i cognoscit rem,o dine cognoscat necesse est. Sed iuri pruden-xiam eiusq; praecepta cognosci posse, nemo,
est qui diffiteatur; ordine igitur cognosca
tur necesse est. Huc accedit, quod si Iuris- prudentia contemplaretur tantum casus ino
diuiduos, transitus&applicatio ad similiaetolleretur: quia indiuiduum id esse dicitur,
cuius proprietates simul collectae, alteri noque conueniunt,neque adaptari possunt. Η autem aduersatur Iurecon sui torum sententiis, qui ad si in ilia procedendum esse, simiotisque casus suntlib legibus decidedos pri cipiunt. Quod si dicta dc facti negociaque
ei uilia sum finito dccertonumero compre hensa, utiq; dc leges erunt finitae quae de his sanciuntur. Quare Neratilis noster res o dit dc in ipsis etiam Pandectis occurrit, Iudfrtum, modo debere , sed etiam ρ P. Nee vero refert quod longi sint eius li- . bri, quod tam multi atq; prolixi multorum Iureconsul torum commentarii, tam vastus:Wptinum pelagus, tamq, perplexa sinuntiarum
687쪽
tiamin obscuritas &cosusimiantenim h eoIiis quoq; scientiis cuni Iure ciuili comunia. QuidZan Grammaticorum libris non omnes pene bibliothecae sunt resertae 3 an non D:alecticorum scriptis 3 an non Mediis
corum pharmacis,caeterarumque artium mmnium commentariis, eorumq; copia atqque multitudine,omnes omnium domus, vivi,pagi,ciuitates denique omnes sunt instruAae dc infarctae'sunt sanE, neque eo tam εminus,vel propter obscuritatem, aut multitudinem, aut confusionem commenta
rimum de scriptorum, haru disciplinarum omnium , docendi ac discendii certa quae- alam ratio ad inuenta atque tradita est: ars enim suapte natura breuis,di homini invisnio dc diligentia praedito facilis est, etsi logi eius dcconfusi sint libri , nec disti plina hominum aut libroru magnitudine vel prolixitate, sed praeceptorum suorum numero aestimandet sunt. Fateor equidem ingenuhquod verum est, multum esse in his studiis. di foriasse plus quam in aliis, difficultatis, tum propter usum oc experientiam rerum, qua multi & maximh iuuenes destituuntur, tum propter infinitatem illam quaestionum & repetitionum, inutilium ac leuissimarum,quarum copia, perplexitateω
688쪽
eonfusione studiosorum ingenia non rn do non erudiuntur & docemur, sed muli, ningis implicantur &confunduntur,arque irretitis animis. saepissime ab honestissimo' Hoposito deterrentur. eia haecno artis aut disciplinae vitia sunt, sed hominum culpa dc fraude,indoctorum inscitia , improboru malitia accidunt.
Alii propterea Ius ciuile artificiose tra- 'iri negant, quod ius ipsum non natura, sed sola opinione esse videatur; q uod non rudem sit apud omnes,sed alius allopopulus, di fere qui .e suo, utatur, Quod autem
constans&aeternum atque unum non est,
sed variabile,diuersum, sibique etiam saepe numero contrarium , id perpetuo ordine doceri de circunscribi minime posse.Exem-Diisci rationibus suam sententiam copr bant. Nam apud Persas & Macedones olim fuit aduersus ingratos constituta actio, - cum hoc mala apud alios sit impunitum. Lacedaemoniis eduliorum furta permitπ-bantur, quae alibi semper fuere prohibita. Ad haec in seditione pitulari. qui neutra-rymerat partium ter batur lege Solonis, cum is citerarum ciuitatum institui pro inquietique ciuis laudem mereatur. Eampo tam viam cilico, Misagetae eoru -
689쪽
xxxuries habuerunt uxores; & filiarum sua. rum matrimonio, Persae quodam usi sunt. Atque ne id miremur valde,in tanta popu-Iorum infinitate,tantam esse diuersitatem iuris, aiunt, in eadem saepe ciuisate ac per breui tempore leges ipsa Morrigi ac mutaris quod hodie iustum sit&honestum,cras inhonestum&iniustum fieri Hine tam mutitas atque frequentes earum oriri abri 1- tiones,derogationes,tot earum inter se reis. Pugnantias ac dissensiones ι dc, ut semeIdiacam, haec omnia suaptenatura eadem esse, neque iusta vel iniusta,honestavel inhianesta per se esse, sed opinione hominu eum Iegibus sanciuntur,talia fieri de vocari. Ille opinio plurimos habuit assertores , etiam apud priscos philosophos, qui non tantum iusti &iniusti, honesti di inhonesti, sed eae.
terarum quoq; rerum naturas e medio torulare nitebantur. omniaque talia esse, qua lia cuique viderentur&apparent, pronun
ciabant. . Defensa est haee sententia primum a Protagora, deinde ac multo magis ab Aristone&Pyrrhones ad haec a Thras=macho apud Platonem, qui putabat ius nihil aliud esse, quam quod potentiori est v-tile. Proinde quodcuq, is qui pP posset, legesia iuberet aut vetaret,ius esse, dc quide s
690쪽
tumius. neq; vllam esse in eo naturae vertis tatem. Quorum philosophorum rationes . 'Plato multis in l*cis grauiter deeopiose est tinsectatus. Iam vero quod a natura pro Miscitur,aeternum esse,& verum' unum, -&idem,& ubiq; idem.nunquam sibi reputgnans, nunquam contrarium , nullo tem
poriscursu variabile & mutabile. Nam de igne vrereapud Indos. δc apud alios omnes spopulos,iisq; sicut de caeteris niuem esses bam, gratum omnibus rerum bene olen- tium odorem , cunctis mortalibus eadem μduleia dc amara videri simpliciterq .dc senis psus de eorum obiecta semper apud omnes Readem esse, eandemq; retinere naturam,de Inominibus tantum differre, atq; idcirco Se 3 cognosci, de ratione quadam doceri posse. in Verum haec res longe aliter se habetiznamde 'ius aliquod a natura petitur, nec omne legibus aut populorum stitis comprehenditur. Quinimo,ut Cicero ait, tota iuris ratio . ab hominis repetenda natura est,ic ex intima philosephia haurienda: cui tu demum fontem legu&iuris inueniri, atq; honesta patefieri placet, si quid sit homini a natura. tributum, quantam Vim rerum optimarii menshumana contineat,euius muneris e