장음표시 사용
341쪽
mittam, Guntherius libro primo. Secundum fundamentum, caussa', no cauo sic.n. scribebant antiqui,cum duplici S,sic dicta
es, ut aliqui volun a casu,quod initia rerum, quae caussae sunt, casu eueniant: vel a nomine graco καυ cra , quod ardorem fm lucendium significat, quod caussa nos ad aliquid agendum incendat. Sed qui quid denotatione fit, bsc dictis varias significationes habet in lingua latina, O sunt fere istae, Principium, origo, caput, vadis, fons,feminarium,femen, essector, ue es
xum significationu, aliae sunt propria, aliae trasviae: Propriae caulsae dicitur id ex quo , per quod, a quo, O cuius gratia licitur aliquid rguamuis apud Ciceronem saepe pro esciente umatur: Vniuerse tamen O proprie sumpta , caussa dicitur id, ad quod aliquid sequitur. Vmrum infuscepta tractatione caussa translate sumitur pro actione,qua νel in foro, vel in Senatu,ve apud populum habetur: quamuis interdis speciatimpro ea Amatur actione, qua in iudiciis tractatur: unde Causdici dicuntur, qui in iudiciis foro versantur; νbi caussae,boc esscontrouersae iudiciales et lites aguntur:quo fit, γt caussa saepe litem ct controuersam, qlia ν. Graeci vocant,significet: Et hinc in quod cicero, dicendi arti ces caussam,pro lite, ceatrouersia saepe usurpant: quamuis ca
342쪽
vero controuersia non nisi post litis coni fiationem . At vero a nobis generati Uurpahitur pro quacunque action qua ab Oratore haberipotcs: non solum pro ea,qua ad cera, inspersonouoca, o tempora es contracta, oe . .
proprie caussa nominatur, sed etiam pro quari. que quaesione eloquentia subiecta. I tque haede nomine,nunc de definitione dicamus. Hermagoro, caussam esse dixit, rem quae habet insecontrouersiam in dicendo positam, cum personarum certarum interpositione . ρο odorus, ut est apud Fabium, ita caus Lib.3.ας
fam iuit, Caussa est negotium omnibus suis partiuesia stemni ad quaestionem: qui per partes , vastas circunflantio intelligit. Itenta , Caussa est negotium, cuius finis es controuer- suo. Negotium autem es circunniantiar ncumulata, It personarum, locorum, caussaru , temporum, O aliarum I. At Nero Isocrates
hoc modo, Caussa es quaestio finita, ciuilia, aut, Res controuersa in personarum finitarum complexu. Ciceroni denique, Caussa es, qua ce tis personis, locis, temporibra, actionibus,n gotijs cernitur, aut omnibu , aut plerisque e vura . Verum, si hi summi dicendi artifices , eo modo caussam definire voluerunt, quo in hac tractatione nomen caussae sumi debet, hoc vi, pro quacunque controuersia O quaesione,
343쪽
qua sub eloquentiam cadit, grauiter errarunt; quoniam ira cauo definitiones, quaesiones infinit, a caussarum numero omino rejciunt. sed haee de re latius infra, nunc ad positiones
Trima positio, latissima orationum rhetoria carum materia ad certa: capita, siue gemera reuocari potuit. Hac concluso patet ex β- io, quia viri docti iamdiu certa nobis harum orationum capita Usignarunt: quod autem id cum ratione, non temere factum sit, sequenti disputatione demonstrabitur. Secunda positio, necessarium fuit, ut rhetoricae orationes ad certa reuocarentur genera . Huius rei necesto ex eo patet, quoniam cum Nariae orationes variis locis explicari, varisq; modo tractari ac disponi debeant, pro temporum , locorum, personarum,caussarumque ratione, id nullo pacto fieri potuisset, nisi certa capita, de quibus uniuersa ct definita dare tur praecepta, excogitata fuissent; ut ex bae tota tractatione patebit. Quare, cum rerum singularum nulla sit certa doctrina, indicendi ratione, certo rerum subiectari genera, νι in omni arte fit, assignanda fuere . Tertia positio, ratione borum generum,qua O quot illa sint, rhetorica non potest diuidi in variata species, ita ut exempli gratia, iudi-cuim, deliberatio demonstratio, sint tres
344쪽
tis rhetorica species. Quoniam rhetorica essvna artis flectes infima, quae sub se alias noxia habet formas: ut dissutatione prima,libro secundo de arte dicendi docuimua. uuare, licer aliquis agrmarepossit rhetoricam diuersos habitus, partiales , ut Dialectici loquuntur , sontinere, hoc es variam doctrinania, de variis caussariem geneributa: tamen tota rhetorica est una ars specie, ob νnam subiecta materiam in qua certa quadam ratione versatur , ut libro primo de arte dicendi late docui-
Quarta posivio, caussarum, egenerum Rhetorica cognitio est maxime utilis et necessaria. Quoniam qui genin ca se ignorat, is locos a commodatos ad rem subiectam probandam non inueniet: suam orationem non idonee disponet , quorsum aerio referenda sit nun intelliget, ac proinde temere aget: denique, ne in re manis Lia immorer,nullispraeceptis in arte traditis recte uti poterit.
Quincta positio, id quod primo loco is qui dicturus es, θectare debet, es ipsum causse genus; quo cognito, secundo loco causi e flatus iu- uestiganduta est. Hoe,inquit Antoni- primum praecipiemuta, quascunque causso erit acturus, ut eo diligenter penitusque coguo, M. Hoc autem praeceptum non es t i v acutum, qua necessarium; quandoquidem no potest de ea
345쪽
re, quam nou nouit, non turpissime dicere . Esge de hac re, quae in secundo oratorio disputat Antoniitis r ubi elegorer modum exponit quo se ipse ad caussas tractandas comparabat. Et cum prius de caussae cognitione egisset, postea de flatu cognoscendo, ita ait, Cum rem penitus cisussamque cognoui,flatim occurrit animo quae
sit caussa ambigui. Nihil est enim quod inter homines ambigatur, ct quae apud ipsumsequun
Sexta positio, si caussae nomen ct ratio uni- Mersesumatur, Ni in praesentia fumi debet; caussa hunc in modum finiri potest, Caussa es quaecunque res, siue quaestiὸ tuae in disceptationem
oratoriam venire potest: ciliκs tria Dut genera,
sis, deliberatio, laudatio. Quare descriptiones ab alijs allatae non videntur bonae : cism infinitas quaestiones excludant . Sod peterer hoc loco de me quotmis, si caussa, vi ante dicebamus , prius cognosciada est, quam statius, cur prius non existi de causis, tanquam de materia orato-λι subi Em, quam de salibius,ut Cicero, Fabius, ' alii M)etores feceret Huic petitioni hunc in modum fatisracio ; uuamuis cum res aliqua tractanda proponitur, sumiturve, videndum iit quo in genere versetur, quod non es admodum dissicite: tamen, cum a d eam proxime explicandam accedendum est, N: lores idoneos excogitemus, o restaste collocemus, totamque
346쪽
orationem artificiose exponamM Ratus inue tis , O caussa constitutio est necessariata. Et quoniam tunc potissime arte dicendi νtimur, ideo in hac de quoionibus rhetoricis tractatione a flatibus incinandum duximus. Adde etiam, quod caussa non habet quaestionis rationem, nisi cum status fuerit inuentus; ut omi tam, quod quae de flatibus traditur doctrina, smagis necessaria ad caussarum genera explican
Septima positio, trium caussarum doctrina in arte dicendi es maxime utilis, necessaria. Quoniam,qui caussarum naturam ignorat,orationis scopum semiproponere non potes: locos ad sinem consequendum idoneos non inuenit: nia hil recte cum ratione dissonit: nihil apte eloquitur: acyroinde persuadebit nihil. Maxima itaque cura hὰc rhetoricae pars explicanda ιrcpercipienda erit. Sed de positionibus hactenus: renat ut argumenta in contrarium allata dissoluamus. Ad primum, licet res singulae, huic arti subiectae sint diuersae r tamen in aliquibus generiabus conuenire potuerunt, ut sequenti disputatione dico .
Ad fecundum, integra disceptatione insit d onstrabitur, qua ratione,omnes dicendi scribendive formae. ad tria caussarum genera reuo
347쪽
Ad tertium,quo pacto hoc argumentum Diauendum sit, ex tertia positione patet. Potest itaque M)etorica ratione trium generum, quae sunt eius subiecta materia in tres partes diuidi, ηοn tamen in tres species, secuti Grammatica in quattuor secatur partes ratione rerum quo tractat: non autem in plures species. Ad quartum, quid de eo, quod in hoe argumento attingitur, sen nendum sit, patet ex diactis: O infra disputatione quarta, adhuc multo melius patebit. An tria tantum sint orationis genera. Disput. II. CVm ergo latissimam eloquentia materiam ad certa capita reuocaripotuisse demohstratum sit; sequitur, ut qua et quot sa capita sera
doceamus. Quod autem non sint illa tria,vel plura,aut pauciora, qua ab omnibus numerari solent, nimirum genus iudiciale, deliberativum, ac demonstrativum, bis rationibus demonstro. Primum, caussarum numerus sumitur aper-Dnis, quae in iudicium siue in concionem ventutiliae enim sumpsit Arinoteles, O qui eum mcutus es Tullius: at si hoc spectemus,duo erunt
genera; Nnum ratione eorum qui dicunt; ali rum eorum qui audiunt; sint certe quattuor , ratione
348쪽
ratione accusatoris, defensoris, rei, σ dist pratoris. Deinde, multae sunt quactiones in quibus nec
laudamus,nec uad ius, neque acclijamus, aut
his contraria praestamus: igitur aliquod aliud genus ponendum erit. quod fumptum fuit probatur, quia Oratores interdum solum docent, ut fecit Cicero in Paradoxis, ubi de rebus ad philosophiam morum pertinentibus popularitem disputauit: ut summatim dicam, cognitionis controuerso ad nullum ex tribus gens ribus reuocabit nemo; ponendum igitur erit illud caussarum genus, quod Graeci didascalicoma vocant, ut aliqui faciunt: Habet etiam nonnia hil dubitationis illud caussae genus,qua de pra-mj poena ratione agitur; quod ad nullum ex tribus generibus pertinere videtur. Praeterea, omnes Myetores cum de exordiis conjiciendis agunt, quattuor, Nel quinque, δε- crunt caussirum genera, bone tim, turpe, dubium, o humile,addunt alii obscurum: quare, vel uno, vel alio in Ioco errant; cum in enum randis caussarium generibus sibi non conctent. Postremo, urgeo argumento, qu9 vir floquentisimus M. Antonius apud Ciceronem ν- 1a oratisus es: genus laudationis non continetur sub β-ne Rhetorices,qui,ut alibi docuimus,s persuadere dictione: non erit igitur oratoria faculta- ,3
ti subiecti e Sumptum facile probatur, quo
349쪽
. viam qui laudat, vel vituperat trullan: habet propositam persuasionem, sed tantum, ut id . ii quod tractat, laudibus exornet: ideo Graeci hic 'i genus, id icon,hoc est ostentativum, o caiusiquod in hunc fineυ fumatur,ut Orator sum , eloquentiam, atque facundiam apud auditores ostentet. Atque has rationes,multis aliis omisses,attulisse susciat. mod attinet ad opiniones,legendus es Fabius libro tertio,capitelquar tor nos circa hanc disscultatem has adnotauiamus sententiaσ.
Prima es eorum qui duo fumisagenera posuerunt. Ita Anaximenes Ietor Lampsac nus Alexandri prsceptor, qui has dura pamtes numeraui iudicialem, concionalem: quiabus septem alio species, quaa Fabius rece set subiecit. In eandem sententiam aliqui ciatant Antonium, qui in secundo oratorio iudiaciali O deliberativo genere videtur esse contentus: sunt tamen qui in Plinii sententiam,cuius spra meminimus, eundem auctorem citandum putent At vero Isocrates in omnigeriere inesse laudem O vituperium existimauit. Secunda sententia Pittagorae, qui, t certitus o Fabius referunt,quattuor fecit dicendi gener interrogand restondendi, mandandi,et depracandi. Eundem numerum, sed tamen alia Geochia ratione agnoscunt quidam recentiores, qui tria ero.ped. bus generibus qua communi consensupo uu- I ri tur,
350쪽
con, ct Dialecticamgrace νocant. auamsententiam nonnulli qui ct arte contionandi scri-- libenter amplectuntur. pertia sententia, quorundam no stratia, qui animaduertentes Iocum quendam diui Pauli, in altera ad Timotheum episol quinquestatuunt dicendi genera, doctrinale, redargutiuiim,rusA Lauhlib. tutiuu, correctorium, oe consolatorium:quae di- 1.e. I destributio in arte contionandi est fatis accommο- Form.c5.
Quarta sententia, tum veterum, tum reicenistiorum retorum communis, quae tria agno t causiarum genera, ad quae omnes alias dicendi formo reuocat: quamuis in eorum nominibu scluidam auctores non conueniat 2Plato bais ires causarumpartes numerauit, Iudicialam, co8cionalem,quam alij deliberativam Nocant, O προσομιελητ μην, id est sermorinalem,siae, ut Fabius loquitur, sermocinatricem, qua inprmatis sermonibus, familiaribus c0lloquijs, atq; dialogis utimur . At vero Aribtoteles quem omnes fere posteriores sunt secuti, haec tria genera posuit,deliberaliut ,demonstrativum,iudiciale. Qui hanc opinionem defendunt,isa tria gene ra esse Uirmant, visibinis multas asas fomma ponant; qua de re insta Latius dicetur. Ut