Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

21쪽

Ν , Lininuere modo Didonis ab agmine tali Atque palam nobis patuere per aera pravum: Tanta fuit validae milii tunc asseclio vocis. O animalis homo, i pii gratias es atque benignus Visere quique venis Inferna per aura pullum. 90 Si Deus omni tenens nostri constaret amicus. Sanguine j letifero qui mundum tinximus olim. Nostra preces pro Paee tua vox funderet illi; Ast ubi te pietas de nostris mortibus icit Quomodo tu cupias audire vel omnia sari, 95 Nos capiemus enim, nos et tibi sponte loquemitri

Donec amoena, velut sarit, aura sileni in servat.

lirbs. ubi nata sui. residet penes aequoris undas. Defluit Eridanus quo sumat ut ipse quietem Cum fluviis reliquis rivisque sequentibus illum.100 Ast amor. ingenuo cordi qui protinus haeret. IIunc rapuit, junxitque meo cum corpore pulchro. Iam mihi sublato, sed adhuc modus ossicit umbrae. Qui sed amor nulli peramato parcit amore.

Hunc mihi, vae miserae, tam gratum praetulit arto l0b duod, velut ipse vides, nondum me linquere novit. Nos amor, unde duos letum connexit ad unum; Poena Caina manet, qui nos a luce diremit. Ista suere, sui nobis quae verba dederunt.

Has ubi percepi laosas immaniter umbras 416 Mox faciem nexi, tenui tantumque sit huneam Donec ait vates mihi: quid nunc pectore tractaS Quum sibi respondi ratus, heu me, dicere coepi, Quot lepidae curae, stagrans et quanta cupido Hos fragiles duxere duos moeroris ad actum ill 5 Hic ad eos conversus, ego mea dirigo verba, Occipiens, Francisca, tui tormenta doloris Ad lacrimas, tristemque pium, me maxime ducunt; Sed mihi die, quando suspiria dulcia liabant Ad quid, quoque modo iunc ars concesSit amoris, 120 Vota quod ambigua fierent notissima vobis

22쪽

Time ait illa, milii nullus dolor altior exstat. Tempore felici '. quam quum reminiscitur annis In miseris aliquisl Tuus hoc tentavit et auctor. Si modo radicem quoque causam discere primam i 25 Ignis, homo, nostri tantis assectilius optes, Sicut agunt, faciam. qui sent simul atque loquuntur: Nos legitabamus. quadam spatiando dierum, I e Lanculocto, se strinxit qualiter ardor. Nos et eramus ibi soli, suspectibus absque. Dis Compulit alternos oculos nos cernere nostrum Lectio saepe libri. et facies pallere coegit. Denique nos solus punctus connexuit ultro, Quumque peroptatam saetem, nos legimus, illam Basia ab ore proci talis sumsisse laventis, i 35 Iste, mihi sublatus erit qui tempore nullo, Grata, labante meis malis dedit oscula corde,

Ast in ea nos plura die non legimus ipsit Pandoret ista mihi querule dum spiritus alter. i 40 Alter inops nebat, quasi pietate satiscens. Ipse sui veluti moriturus protinus eSSem Qualiter, et cecidi, ruit hinc ex ense cadaver.

non loniana paulo recentior et minus barbara videtur versio aliquot capitulorum Inferni, quam ex unico Fon ιaniniano codice protraxit V i v i a n u s '' '), cujusque particulam doctis notis illustratam recudi curavit celeberrimus Drellius i. Quam exhibentes a refutatione eorum abstinendum credimus, qui hos Versus inconditos sententiamque Italici carminis mendose redden

tes legitimum aliquando Alligherii partum primosque Divinae

i 0moediae conatus judicaverunt; neminem enim hujus opinionis Sectatorem hodie superesse putamus.

ὶ Sensus genitivum poscere videtur. Cod. nostri. Nuin nobis ) La Dip. com stiuata Ia Iez. deI eod. Barto iniano I, 30l-30. li index leelionum in Acad. Turicensi per Sem. aestiv. 1839. habend.

23쪽

Tunc ego sic coepi: venerande poeta, libenter 75 Illos, qui pariter tanta levitate seruntur Alloquerer paullum. Maro sic ait: ergo videto.Quum nobis volitando quidem suerint propiores, Tunc illos per eum dulcem rogitabis amorem,

Qui sic hos pariter binos conducit, et illi

Mox venient. Igitur persta vigilanter, Quumque illos nobis ventus facit esse propinquuS,S0 Labra movens, O, dic, animae, quibus anxia SOPS est Nostrum ad colloquium. nullo prohibente, Venite. Quumque haec dixissem, quales in amore Columbae, Quas dulces nidi revocant, stridentibus alis, Mox ad nos pariter volitant per inane malignum,Sb Tristem linquentes dictam a Didone cohortem. Tanta fuit nostris vis ac substantia verbis. Seque simul sistunt, quarum sic una locuta est: O cui multa data est coelesti gratia dono,oque benignum animal, cui nostra videre per atrum Aora collibuit mala sala statumque pro sanum, 90 Vulnere sanguineo qui pulchrum tinximus orbem, Aeterni regis si te nossemus amicum, IIuic pro pace tua repetitas porrigeremus

Nempe preces. no Strae quoniam miserere ruinae.

Dic, quid nunc audire velis, et themate Sub quo 95 Sermonem fieri: nobis audire placebit Vos vobisque loqui, dum sic tacet, ut modo ventus. Urbs, ubi nata sui, est sita litore, qua Padus ingens In mare praecipitat, sibi firma sequacibus ut pax 100 Sit cum sinitimis. Amor hunc, qui nobile carpit Cor hominis, subito corpus dum cerneret illud, Cui subjecta sui, cuique innata venustas Sic me ὶ prostravit, cepit captumque peremit, Meque simul, pariter famam laedendo decoram, Idem me cepit, qui nulli parcit amato. Aurataque meum tetigit sic cuspide pectus,l05 Γt nos, ut cernis, semper comitetur amantes. Hic amor incestus mortem conduxit ad unam

in Sub me coringit orellius.

24쪽

Nos pariter, geminos hic, et nunc sine sine ullo Conjunctos agitat poena pro crimine digna. Uno qui gladio hi nos confixit in ira, Suppliciis cruciat meritis in serna Caina. Τalia sunt nobis geminas porrecta per umbras. Has animas laesas sua pessima sata loquentesii 0 Postquam intellexi, vultum pensando deorsum Tam longe tenui, dum dux milii diceret ipse: Quid pensas' Cui mox respondens: pr0h dolor, inqui, Quam dulces curae, quam dulcia vola ruentes Duxere ad praesens barathrum, tantosque dolores lil 5 Post ad eos laciem verti sic ore loquutu Aro Francisca, tuum me martyrium lacrimantem Ei scit, atque pium, nec non tibi compatientem; Dic mihi nunc, inter suspiria dulcia, vobis Uuomodo concessit furor inconceSSus amoris 120 Ancipitis voti letale agnoscere virus Illa reseri: misero major non est dolor unquam. Quam jam praeteritae reminisci prosperitatis, Quum miser est, istud que tuus doctor bene novit. 125 Sed si radicem nostri cognoscere amoris Tanta cupido animum tangit, dicam velut illa, Quae plorans loquitur. Nam quum librum legeremus, Qui Lancillotti insanum pertractat amorem, Et soli essemus, foret et suspectio nulla, 130 Multotiens scriptura oculos hinc inde placentes Illa repercussit, nos et pallere coegit, Unicus at punctus nos expugnavit ad imum Namque legendo locum quum pervenisset ad illum Quando tantus amans ori exoptata genisque 135 0scula defixit, tremulis tunc basia nostris Iste genis fixit; liber inter nos Galeotus Compositorque suus fuit, et non legimus ultra Illo plura die. Verba haec dum spiritus unusi 40 Diceret, illorum plorabat spiritus alter, Et me prostravit tantum pictasque dolorque, Quod mox deficiens cecidi, quaSi mortuus eSSem.

25쪽

Saeculum sedecimum literis Latinis prae caeteris deditum, et sacri carminis cultu, praeter nostrum, nulli Secundum, ne ituam quidem Divinae Comoediae versi0nem Latinam tulisse, est quod miremur. Chiabrerae vero Marinique Sectatores a Dautis studio fuisse alienos, commemoratione vix indiget. Reviviscente circa initium saeculi decimi octavi castarum Musarum et priscae poes eos amore, feliciora ingenia novis conatibus ad Alligherium

patrem Sese c0nverterunt. In quorum numero non insimum certe locum Cano Lo Λu ViX Ti tribuendum esse cen Semus, licet,

Latinam quum saceret Divinam Comoediam, aemulationi elegantiarum Nasonis plus aequo dederit 3.

- - - Geminas tamen anxia cura

et 5 Soli ei lat novisse umbras, quas impete raptas Turbineo huc adigit ventus; sed cominus adsunt 80 Aggredior sari, monuit quo carmine Vales.

Oli, agite unanimes animae, quas ipsa volutat Poena pares; sandi est si copia, si Stite cursum. Ut, Studio Sa Vocat Sobolis quas cura, columbas Immolis reduces ad nota cubilia pennis Prolis amor vehit, occultas et susticit alas: ,5 Non secus, excitae blando Sermone vocantis, Exsiluere leves umbrae, sociisque relictis Aera per coecum approperant; mox altera satur: Quisquis es, informes Erebi lustrare recessus Quem pietas tetigit, nostrosque ediScere casu S, D Uuorum sumat adhuc suso de sanguine tellus. Optarim, nisi laeva tarent milii Numina, tanti Sedibus in superis maneat te gratia facti. 95 Nunc liceat gratas audire, et reddere Voges,

Dum venti posuere. Dies mihi prima refulsit Tabilicis horrent ubi foeda paludibus arva,

Sussicient, quos recudimus versus, ad rosulandum doctissimi columi, i Ba linens is errorem fuit,liogr. p. 24δὶ, narrationes de Francisca ei de comite Ugolino a Carolo Aquinate praetermissus esse pulantis.

26쪽

Eridanusque pater, fluviis socialibus auctus, Mole saligatas, longoque errore Viarum, In mare volvit aquas. Haurire cupidi uis ignes continuo genorosa Solent ut corda, stagrantem Dunc rapuit poena Socium mea forma cruenti. Forma, eheul meminisse dolet, mox victima ferri. Γtque suas in amore vices amor ipse P090Scit,

Me petit igne pari; modo quo nil segnius urit,

Horrisonoque sequi socium cum turbine cogit.

Morte pari nos iunxit amor; qui stringere ferrum

Non tinniit, solvet meritas sub Tartara PoenuS. -Τalia dum memorat, demisso lumina vultu Multa movens animo, terrae defixa serebam;

Quum mihi Minciades: tacita quid mente volutas UuantuS amor, dixi, venis quam servidus ignis

Arsit, et adstrictos ad funera traxit amantes lVix ea, quum sari. tenuem conversus ad umbram.

Aggredior: longo viden' ut tristissima luctu Sors tua facta mea est' cupidis sed servida pennis

Quum dulces aestus suspiria Sola notarent,

Fare, age, qui pavido eelatus corde latebat, duo demum monstrante viam se prodidit ardor . Qui miser est, ait illa, magis tristatur tu horas, Fluxerunt laetae reputat si tempora vitae; Non dubitanda tuus dedit haec documenta Magister. Quod si nosse flagras nostras ab origine summaS, Verba. licet rigui fletus sine lege fluentes Praepediant, repetam. Tenerorum Scriptor amorum Blandiloquis chartis semotos sorte tenebat: Illapsu tenero serpens in viscera mollis Pagina, nescio quas creat illecebrosa favillas, Corda si e pertentans libris inolescit in imis. . .

Tum vero abrupti nutus, oculique madentes Mulla inter sese trepida formidine nutant. Verum ubi sedatas alterna per oscula flamma SPagina monstravit; nimirum exarsimus ambo; Dulcia perque vices libavimus Oscula: nostri Causa fuit liber ille. simulque minister amoris; Distulimus post haec sontes evolvere chartaS.

27쪽

pR1EFATIO. Sontes' heu miserami gravius nocuere remotae. Altera singultu crebro dum talia satur. 40 Altera conficitur lacrimis undantibus umbra. Tunc ego multa gemen S, Sortem miseratus acerbam

Languida letifero districtus pectora morsu, Collabor, veluti subito quem vita reliquit.

Alia ejusdem saeculi versio ad liunc usque diem in bibliotheca Seminarii Florentini jacet in edita. Versionem dico Co-SIMI DELLA SchnPERIA, qui vixit inter annos IT20 et III 8 3,

elegiacis versibus non ineleganter compositam et sententiam auctoris accuratius quam superior illa Caroli Aquinatis reddentem, cujus specimina exhibuerunt Memoriae historicae societatis

colli bariae p. 95-98, et, ad quem jam provocavimus, Mediolanensis Polrgi aptius p. 328, 29'' .

Tum vati: o liceat geminas assarier umbras, 5 Una tam rapide quas sera raptat hyems. II ic mihi: quum propius fuerint, hos advoca, et ingens, Qui transfert miseros, hos tibi sistet amor. su Tum simul hos nobis turbo osseri, si licet, inquam, Vos nostrum, manes, sistite ad alloquium. Ut volat erectis alis, firmisque columba Ad nidum cupiens laeta volensque Suum; S5 Aera per tetrum sic hae, Didone relicta, Se teneris praestant vocibus unanime S. O bone, qui miseros per subterranea visis, si, Quorum sorte et adhuc sanguine terra rubet. Tamdet. ab hoste deo, dum sic miserare dolentes Quod potere haud liceat prospera cuncta tibi. 95 Quod datur, alternis sermonibus, ut placet, ultro

Citroqite utamur, dum Sinit aura tacens. Biographicas eos ini i nolitias dedit Poligi aptius Mediolanensis Anii. lli. it Sl3. No. 21. D. Domini c. 23. Mai. p. 323 20. Columbus Balinensis nil liogr. p. 242.

28쪽

uua Eridano nux iisque suis dant aequora pacem, Limina me ad vitae prima Ravenna tulit. 100 Corporis ille mei, dein caesi, ut mollis amator Esset, quod taedet dicere, jussit amor. Et nulli ut parcit, placido me ardere coegit l05 Igne, viro ut nequeam, vel procul ire volens. Ipse uni morti nos tradidit. At manet ultrix Poena Cain saevum. Sic mihi sata, silet.

llo Ora solo ad vices miseras defixa thmebam; Tum: quid mente agitas dux ait attonito Tunc ego, quam multa, heul miseroS praedulcia vola. Quam blandi sensus prostituere neci lii 5 Alloquor hinc ipsos: nimium, Franci ea, dolentem, Ut misere adlacrimer, me tua poena la it. - . Dic tamen, ancipiti si quam venis lis ad orami 20 Spe, quoque hausistis dulcia furta modo. Insandum miseris, inquit, meminisse secundi Temporis, ut potuit te docuisse Maro. 125 Si tamen et miserae vis nosse exordia flammae Accipe cum lacrimis tristia verba meis. Securis. Solis, quo Lancillotius amore Deperiit, legere et scire fuit volupε. lao Saepius hinc oculos utriusque aecendit, et ora

Pallere alternis pagina blanda jube,

Vincimur at penitus, quum dulcia inqcula amantes Optatum ad risum legimus irruere. l3b Tum primum tremulis impressit basia labris Hinc mihi perpetuus, Sed mi Ser, USque comes. O liber, o scriptor miserandi sontes amoris lHaud plura ad solidum legimus inde diem.

Mu Haec dicens, alterque gemens sic concutit ima Viscera, ut exanimis sternar ad instar humi.

Cujus nunc subjicimus specimen, versio ΛW0Nu CATEL

LAccii, Prosessoris Pisani, ultra Infernum anno I 8 I9 editum 'i

Columbus Datin ensis Bibliogr. p. 246.

29쪽

nou 'Si progressa, neque eorum tulit suffragia, quibus his de rebus sententiam dicere competit.

Coepi ego, mi vates, utinam nunc hisce duobus Colloqui ego possem Sic procedentibus una, 75 Tam coleres vento qui stante, levesque videntur. Is mihi: quum nobis magis advenisse propinquos Percipies oculis, simul ipse precaberis illos, Per, qui ducit Oos, quemque experiuntur, amorem, Atque illi venient, ad nos vix ventus e0Silem 80 Torquet. Εgoque, animae, incipio, quibuS anxia cura est, Adventate loqui cupidos, nisi quis vetet istud.

Expansis alis velut immotisque columbae Ad dulces veniunt, stimulante cupidine, nidos

Aera per liquidum, sic illi ex agmine, Dido

8b Est ubi, nos versus venere per aera suscum,

Sollicitavit eos adeo vox illa potenter, Qua compellaram, praedulceque nomen amoris. o vivens, cui gratia multa, benignaque mei S eSt. Qui per subnigrum nos isenS aera pergiS,s0 Sanguiue qui misere essuso maculavimuS orbem; Rex si universi nobis foret ille secundus, di ostra adhiberemus vota, ut tu pace fruaris, duem tangit pietas nostrorum tanta malorum. Quaecumque exa ire tibi placeatve, loquive 9b Nos sumus auscultare parali, aut dicere Vobis,

Dum, solet ut cessare, silet modo in aere ventus.

Terra jacet, qua vitales ego prodii in auras Ad mare, ubi Eridanus properans reperire quietem Descendit, silvii comitesque sequuntur euntem. 100 Coepit amor, qui succendit cilo milia corda,llunc pulchra illectum forma, quae barbare adempta Est mihi; quoque modo sit adempta, perhorreo Vel nunc. Me qu0que, qui quemvis bene amatum reddit amantem, Cepit amor desideriis tam sortibus hujus, i 05 0ui, velut ipse vides, vel adhuc me linquere nescit;

Idem amor ad mortem nos ipsam duxit utrosque. Poena Caina manet, vitae qui lumen ademptae Extinxit nobis. - Dederunt hi talia dicta.

30쪽

, ix umbras sensi insensas has mente animoque, i tu Demisi vultum, et tam longo tempore pressi, Ut vates milii dixerit: ecquid metite volutas 'uitumque ego respondi: oh miserum, tum dicere coepi, blel quam praedulces sensus et quanta cupido Λd telum hos ambos misere perduxit acerbum lii 5 Deinde ad eos me converti, et Sum talia salus, Incipiens: Francisca tibi, quod sata dederunt Martyrium, mo animo tristem sacit eSse, piumque Ut lacr7mem: at memora qui, dulci aetate calorum Est ab amore datum vobis, potuistis ut amboi 20 Concipere, et dubios animi cognoscere SenSus.

Dixit et illa mihi: dolor haud crudelior ullus,

Quam felix misera in re mente revolvere tempus; Idque tuus putat et Doctor, qui talia novit. Duod si animo sedit noscendi tanta cupido i 2. Principium nostri, et primum quasi somitem a muris, Id laciam, quod qui laci Tmat. dum verba pro salui'. Historiam Lancellotii solaminis ergo Forte legebamus, suit ille ut captus amore, Ambo ullo sine teste, et Suspicione sine ulla. lau Lectio saepe oculos per mutua compulit illa Nostros, et tinxit vultus pallente colore;

Τemporis at momentum unum nos Vicit uirosque.

At simul optatum risum perlegimus eSSe A tanto exceptum per Suavia basia amanti, lab Iste, a quo non sit sors ut me dividat ulla, Osculum in ore mihi impressit cupidusque, tremensq ue.

Vere leno fuit liber, et qui scripsit eundem: Illo lecta die nulla altera pagina nobis. Haec dum dicta dabat Franciscae Spiritus alter, i 40 Alter lugebat Pauli, ut pietate benigna

Deficerem, sermo velut ac si mortuuS essem, Et cecidi, extinctum Solet ut procumbere CONUS.