장음표시 사용
41쪽
l uora me ouSta, et la gui Sc euco res men ossent.
Amour, qui a nullΤ a Sive almer pardonne, Lors me prit de cestur plaisir tant et si sort
) Corrige: le Po. At ne sic quid om versus integritati suae restitulus viiletur. Oxtasse legondum: Sur Ia m de la mei . 'i Desideratnr in codice: ile.
42쪽
Sed haec quidem hactenus. Unum, qu0d superest, lect0r, ut ratio tibi demonstretur, itua in postumo PIAZZAE opere, cui nitimam auctoris manum iuvidit mors, typis mandando actum sit, illud, quasi extra provinciam a me SuSceptam poSitum, humanissimo bibliopolae exponendum relinquo, cujus sumtibus
immortalu Alligherii carmen numana t0ga amictum jam in publicum procedere vides. Vale igitur studiisque nostris sa-
Vere perge. Scr. Halis Magdeburgicis d. XVI. Ianuarii MDCCCXLVIII.
43쪽
Ruod jam superest, ratio quaedam paulo accuratior n0liis reddenda videtur, quae qualisque sit interpretatio Latina Pi12IAE. Id necessario requiritur, partim ut lector, qua judicium
suum exerceat, regulam habeat certam ac desinitam, partim nequis, quid ipsi, munere operis illius typis describendi et divulgandi suscepto, praestiterimus praestandaque pulaxerimus, dubius haereat. Prae caeteris id probe tenendum atque expendendum esse censemus, divinum Dantis Alligherii carmen ab initio usque ad finem peragrare mundos et Supernos et infernos, quorum Romani nullum jam invenerant Columbum, et divertere in regionibus, quarum neque oram neque extremitatem radio perticaque ullus genti Romanae jam descripserat Archimedes. Quapropter Pi χχέ Divinam Comoediam in linguam veteris Latii transferendo et versibus heroicis Virgilianis conscribendo non solum ardui, verum etiam paene novi quid secisse et in arenam Romae antiquae plane non cognitam descendisse omnino judicandus est.. Aliud profecto est, lectores vel auditores secum abripere iuomnipotentis Olympi domum et introducere in Coelicolarum, quos Graeci et Romani colebant, coelum, quam eXpandere oculis
animisque Εmpurei Paradisi quo Christiani mysteria, qualia libri non sine afflatu divino scripti perhibent, et perlustrare ingentes Angelorum, Prophetarum, Ap0Stolorum, MartTrum, Sanctorum et Beatorum ordines. Quis insiliari potest, multo facilius ex-
44쪽
peditiusque esse deducere in 0rcum et recensere Tantalos Sisyphosque, quam delineare loca inferna coelo Christianorum op-p0Sita, et enumerare cruciatus tormentaque eorum, qui ob vitae morumque perversitatem morte aeterna damnati habentur φ Quis non mavult cum Graecis vel Latinis describere Iovem tonantem,
quam significare arte sua Numen illud Veteris Novi luo Testamenti αὐ9prον, αἴδιον, unum et trinum i contra quis non ludibundus ex tenebris protrahet Ditem et in luce constituet Cerberum, cum dubitet, quin satis recte adumbret Satanum, criminatorem illum invidentem operibus Dei, et satis Scite dicat spirituum malorum formas et ingenia i Quanto minor habetur, ut hoc addamus, viri docti contentio retegendi mithologiae commenta et exponendi de Stoicorum, Epicureorum caeterisque
scholis philosophicis, quam expromendi theologiae Christianae dogmata et eruendi ex interioribus latebris recessibusque philosophiam, quam vocant, Scholasticam Quid multat aliud deni
que est Stylo Romano exarare indolem saeculi cujuspiam ante Christum natum peracti, quam tractare materiam, magno temporis intervallo ab aurea Latinitatis aetate remotam, atque eam venis medullisque civitatis Christianae desumptam. Uuantum in rebus, tantum in rerum formis mente conceptis sive in iduis inest discriminis, atque summam in utrisque mutationem ut conversionem necessario linguam aliquantum sequi, non eSt quod pluribus demonstrari oporteat 3. Quae cum ita sint, alium viri docti deprehende ut Virgi-
cujus quidem ret testem se noliis offerre videtur ipse Dantes, qui interpretantuPia ara i Parad. XXVI, 119 seqq. Adamum introducit ita loquenleui:
- - - Natura dat ipsa loquelam, Quae sit elinque, homini; vestris vos viribus uli Pro lubitu sinit. Ante Orco quam i uaberer atro, H inter vestros nomen sibi summus habebat. Tunc Amor, unde fluunt, quae me isthic gaudia cingunt. Deinde Εli est dictus, quod vestrum haud dedecet usum, Consimilem in ramo frondi: dum lapsa putrescit, Altera succedit.
45쪽
lium, Dantis Alt i g h e r i i ducem c0mitemque, atque illum, quι
quondam cecinit pascitu rura, duces, et ad eundem poetam in novis, quas agit, partibus intelligendum aliis atque antea adminiculis uti debebunt. Verum ne quis serio deterreatur, quo minus hujus Virgilii Dantei sequatur vestigia, summ0pere cavit in te pres noster Piagga. Is eni in vir, studiis immanitatis ac literarum elegantium perp0lilus, nihil omnino praetermisit, quod interpretationi Latinae suae virtutem dignitatemque vindicaret, qua ad optimorum carminum auctoritatem accedere videretur. Superavit sane illud Properti unum in magnis voluisse sat est, neque, ut Horatii verbis utamur, onus suscepit, quod humeri serre recusarent. Ne vero quis illis, quae supra de indole Divinae Como diae aliud agentes diximus, in errorem uliquem inducatur, neu existimet, Dantem ipsum, quamvis tantus tamque praeclarus poeta sit, tanquam lide ood odotatarn et Scholasticis argutiis subtilitatibusque initiatum atque imbutum, a nostrorum temporum moribus omnique n0stra philosophandi et sentiendi ratione ullo modo abhorrere, neque quidquam cum caeteris nostrarum scholarum studiis et consiliis aut cum Vero aevi, quo nos cum maxime vivimus, ingenio habere c0njuncti cognatique,
exempla aliqua luculentiora, et ea quidem ex ipsa theologia Dautea delibata, hic loci proponamus et simul, quanti sit pretii interpretatio Pia Zetae, quasi praelibandi caussa, speciminibus
quam brevissimis doceamus ut firmemus. Liceat igitur hanc tu rem ex Piaggae versione repetere
insignem illum Paradisi XlX, 65 seqq. locum, qui in ipsa
pietate Christiana divinum quendam et verae humani latis et Verne phil0s0phiae odorem spirat et luce libertatis dulcissimae
- - Quidam Gangetide in ora Nascitur, atque illic nemo est, qui nomine Christum Compellet, neque qui doceat scribatque legatque; At recti truic mores, ut nescia fallere vita,
46쪽
. Omnia facta pie, Semper caSin, aequa voluntaS,
Uuoad ratio humanae potuit pertingere mentis, Non facti aut verbi macul ivit crimine vitam: Occidit, haud sacri ablutus baptismatis unda, Absque fide; heul ubi justitia est, quae damnet eundem Aut ubi culpa hujus, si nescit credere Christo .
Ecquis es, in cathedra qui vis conSidere judex, . Ut rem discutias positam ultra millia centum, Vix aptus metiri oculo spatium unius ulnae -0uocum loco praeter sexcentos alios sententiis dicteriisque longe praestantissimos conferri meretur alter Parad. XXlX,
Iuo seqq. Ibi poeta eos, qui ipsius tempore in ecclesia catholica
munere Apostolorum se sungi gloriabantur, ira quadam pia atque justa commotus inimici SSimo dente carpit in corumque perversam vel potius nefariam res divinas tractandi et populum Christianum turpissimis ignorantiao Superstitionisque sordibus consulto et de industria obtegendi rationem vehementissime invehitur. Legimus enim t. c. :
Non dixit Christus primis, quos laedere junxit: Ite et per totam nugas dissundite terram lAt dedit his verax fundamen; et illud in ore
Unum ejus sonuit, do quo sibi scutaque et hastasHi secere sibi, luctati, accendere puram Lucem Evangelii. ' Nostri scurrilia, lusus Verborum, mule Salsa crepant; et dummodo abundent Risus, insatur sola haec est cura) cucullus. Ast in fasciola talis cubat ales, ut, ipSum Si vulgus videat, gaudereS cernere, qualem Exspectet veniam, cujus fiducia crevit. Ob quam stultitiae tantum grassatur in Orbe, Ut sine teste ullo cupiant quodcunque pacisci Promissum. Atque ideo porcum pinguescere sancti Vidimus Antoni, atque alios hoc de grege, PorciSPejores, solitos non cusos pendere nummos.
Verum enimvero cuin non id agamus, ut Dantem non suiS mod0, quos maximae tempurum injuriae VeXabant, aequa-
47쪽
libus seripsisse, verum nobismet etiam posteris, quos tautae rerum tam civilium quam sacrarum turbae procellaeque exagitant, versus suos divinitus c0mposuiSSe, uberius demonstremus, rivi jam claudendi sunt. Nae, perquam libenter longius progrederemur . et in alium atque antea campum descenderemus, ubi praesens quaedam ad vitam communem Divinae Comoediae utilitas conspicua est, statusque societatis humanae ei- vilis, qui dicitur, multiplici modo ita illustratur et expenditur, ut propemodum nostri ipsius temporis conditiones repraeSen- latae videantur. 0uapropter, quod vehementer nobis cupimus
licere, id solum instar exempli addamus, divinum poetam nostrum s Parad. XIII, 97 seq.):
reges designasse per orbem Tam multos, virtus regum quam rara bonorum est,
et dolere hominum, praesertim ditiorum et potentiorum, avaritiam et plebem tenuem pauperemque ad incitas redigendi stu
O soboles humana, quid omnes Intendis curas, inhians, quae jura vetandi Poscunt, et quemvis consortem a finibus arcenti
et moerere miseriam pauperum et egenorum, qui jam clan
destino quodam bello confici videantur Parad. XVIII, II 5 seqq.):
Mos suerat quondam gladiis bellare cruentis, Nostri bella gerunt rapiendo hinc inde dolosi Panem, quem nulli patris pia dextera claudit.
Ut denique redeamus, unde digressi sumus, atque, de pro- sanis ad sacra reversi, in extrema parte et c0nclusione consilii nostri non proferamus nisi dignissima divino poemate ac quasi c0ronam ii S, quae excerpsimus, imponamus, audire libent ali
Mihi creditur unicus, unus Aeternusque Deus, qui totum haud motus OlSmpum
48쪽
Ipse movet desiderio stammante et amore. . . i. - Ο Nec Solum secere sidem, subjecta fideli Quae mihi sunt oculo, vel quae scrutata profundum Mens humana reserti sed veri lucidus imber,
Qui pluit hinc large, Mose fundente Prophetisque Et Psalmis, Evangelio turbaque probante estrorum nam vos illum scripsistis ob ignem, Qui vos inseruit Divis), certusque lateri
Sum tres personas aeternas, eSSeque eorum Sic unum trinumque, ut et es patiatur, et estis
Talis, qualem his exemplis audimus et cognoscimus, in tanto poeta est Pi agga interpres Latinus. Nihilo tamen minus, qui est hominum vituperandi pruritus, erunt, qui eum hic illic Sibi minus satisfecisse conclament, qui hoc illove versu minus
numeroSe Sonante minusque apte cadente ossendantur, qui hanc illamve verborum constructionem nimis obsoletam, inusitatam, placitisque grammaticorum minus convenientem in judicium vocent et damnent, qui adeo aliquid barbarismorum, qui dicuntur, sapere singula autument. Ili si bene circumspexerint et paulisper consideraverint, longe dissicillimum esse et in verbis et in sententiis, quantumcunque fieri potest, poetae recentioris aevi in linguam Latinam transferendo servare fidem et eadem opera emendate eleganterque loqui; iidem, inquimus, si perpenderint et secum reputaverint, ipsos viros doctissimos linguaeque Latinae peritissimos, in pangendis potissimum carminibus, sere nunquam satis tutos esse, quin quid in Sermonem purum atque emendatum peccent, eique inopinantes alieni quiddam et ipsorum linguae patriae proprii immisceant, non solum aliquantum de severitate Mimadversionis suae remittent, Sed etiam intelligent, Pia221M perbene probavisse, ad res diversissimas traduci posse linguae Latinae ingenium; quid, quod admirabuntur, Prosessorem Vicentinum in via ardua et plena periculorum tam bene stetisse, tantis dissicultatibus impeditum rem suam tam sortiter gessisse et gloriosam quandam victoriam rep0rtaSSe.
49쪽
Iam vero neque uberius laudare Pi1χg1κ virtutes multiplices neque copiosiuS excusare labeculas pauculas nostrum esse ducimus. Id solum a nobis cum exspectari, tum p0stulari potest, ut cautionem qualidum adhibeamuS et interponamuS, ne qui Suirorum doctorum, cum non undique omnia quam optime tornata, perlecta exple laque omnibus numeris et partibus viderit, totum
opus abjiciat vel, quod justissimus quisque haberet injustissimum, abjiciendum judicet et suadeat. Nos ipsi in libro manu scripto, priusquam typis describeretur,
perraro aliquid mutare vel emendare ausi sumus, nisi quibus locis sine ulla arrogantiae nostrae suspicione ei sine ulla auctoris ossensione injuriave fieri potuit, aut ubi ab ipsis Pixχχ amicis, qui tres quatu0rvo puginas adnotationibus suis completas in usum no Strum transmiserant, ansam corrigendi et addendi accepimus q). Eo magis autem haec temperandi et abstinendi ratio tenenda et prope religionis luco nobis servanda fuit, quo majore
diligentia et pietate familiares PiΑZχ1κ in opere publici juris
faciendo versatos esse animadvertimus. Placuit iis nimirum singulas libri manu scripti schedulus tribus virorum nobiliorum nominibus subscriptis signare, in calce carminis id strinandae αὐθήντίας caussa factum eSSe verbis Italicis docere et, quod plus est, testim0nio publica auctoritate exhibito et insignibus sigillisque magistratus Vicentini cuia firmato Solemniter pr0nuntiare, apo-
inprimis in eo nobis elaborandnm fuit, ni versus nonnulli, frand duhic eulpa scribarum, aut longiores aut breviores justum haberent pedum niti uerum et omnia regulis metricae prosodiaeque exacte respoudereni.'Addendi sere nulla occasio nobis obvenit, nisi Inlarii. XXX lli., ubi v. ibi: Perche non siele voi deι mondo spersi rexciderat. Nos ita supplevimus: cur hine jussa Dei ros nondum sublulis ira '
50쪽
graphum interpretationis Divinae Comoediae Latinae manibus nostris traditum accurato et presse respondere autographo auctoris ipsius heredibus relicto '). Uuid, quae Sumus, hoc aliud est, nisi plurimis rationibus eaVere et providere, ut omnia quasi augusta sanctaque habean
tur, neve quid integritatis nativae colorisque ingeniti depereati Non ii sumus, qui ejusmodi pietatem negligendum putemus.
eum. P ZZAE nusquam, quo sensu locos quosdam diffici- .li 0res acceperit acceptosque voluerit, commentario commentario- love ostendere, neque usquam Versibus suis notas notula Sue adspergere placuerit, duas s0las, quibus in toto opere obviam Iacti sumus, adnotatiunculas, ne quid elegantiam paginarum tJ
. Ne, quid illi Raarae familiares secerint vel facienda putaverint, dissimulare videamur, ne e ignorent lectores, exempla cautelarum illarum subjicere placet. In margine singularum schedaram libri manu seripti leguntur haec tria nomina: D. Cispanni fissSi. B. Giaeonio Zanella. D. Puulo Mistrorius. In ea leo libri manu scripti eadem notata videmus, quae exhibet instrumentum juridi eum fila vocare liceat , quod his verbis conceptum est:
Certiscano i sotioseritti clie la copia delia traduetione in lingua latina delia Divina Co media di Dante Al i g hi eri satia dat decesso Prosessore Abbo G1ETAXO Pi AZZ4, e da essi sottoscritii sirmata .soglio per inglio in data d'oggi, si plena mente conforme ali' autografo di deitu Pros. Pia χχχ, o elo dietro esatto conlaonio di essa copia col medesimo originale. In sedo: