장음표시 사용
221쪽
LIV. Quot quantique literis contigerint hoc aeuo Maecenates, incademiae testes sunt, hoc saeculo conditae, Wittenbergensis 6M a. 15O2; FrancOfurtana a. IIO6 3 Compi tensis a. III5; Marpurgensis ) a. Isa ; Hanniensis a. 1538 3 Lausannensis 1539; Regio- montana a. I544; Dillingensiis a. 1549; mensis a. Isso; Ιenensis et Geneuensis a. Us8; Duacensiis a. 1562 3 Argentoratensis 60 a. 1566;
Mussipontana GD a. 15 3; Lugdunensis μυ
ηπὶ G iasia praetermitti iubet breuitas nostra. Vid. God redi Ludovici Historia Gymnasiorum, et Ariae. Lucae guropa ischeroelicon Parte sexta. n) Ηuie duo illa luminaria magna, theras et Mi
Lanuthon, tantuin splendoris attulerunt, ut eorum audiendorum causa undique eoncurrerest generosi iuuenes, ae Melanchthon, quippe qui saepe bi mille et quingentos habebat auditores, teste M. Adamo in Vitis Theol. p. I73. Vocaretur communis praeceptor Germaniae. ) Haec est condita ad propugnandam religionem Lutheranam. Caeterae quoque omnes, quae hie sequuntur, sunt conditae vel ad Lutheranam vel ad Resormatam vel ad Pontificiam religionem stabiliendam. α) Haec tamen demum a. i62r. ab Imp. ius impetrauit Doctores omnium Facultatum ereandi, teste ad hunc annum Calvisio. Antea enim Magistros tantum et
s) Vid. Gaul heri Speculum Iesuit. p. 47. ο) Historiam et statum huius Academiae nuper Concinno compendio exposuit Franciscus Fabricius in Oratione tertio eius anno Iubilaeo habita. a. Izas.
222쪽
1592. Zamosciana a. IS94. Nec silentio praeteriri debet, a Leone X. instauratam esse Academiam p) Romanam, quam Archigymn sum vocant, itemque bibliothecam Vaticanam ; et Heidelbergensem bibliothecam conditam locupletatamque ab Ottone Henrico, Electore Palatino. Sic et Augustana in Vi delicis, et Bodleiana Oxonii, initium habuit hoc temporis tractu. LV. Venimus ad saeculum proxime d
cursum, quod neo ipsum aut Maecenatibus q)L 4 aut
p) Testis est huius Arehigymnasi Prosessior eloquentiae, Paulinus a S. Iosepho, in Orationibus a. I 27. aeditis p. 6s. et 82. et si,. qui etiam tota oratione tertia Iaudes huius Academiae persequitur, eamque non esse inferiorem censet Aeademiis Bononiensi et Patauina. Idem p. 333. nos docet, quotannis in ista Academia orationem haberi decimo illi Leoni parentalem. Ac talis etiam oratio a Thoma Maria Mamachio ibi Iro. VI. Idus Febr. habita est et post excusa, adiectis annotation, hus historiam Romae literariam illius temporis illustram tibus. De hodierno Romanae huius Academiae, quam
Sapientiam vocant Romani, statu adi et Miseisit Iter Italicum Epist. 33. p. 9o3. R. Quantus Maecenas fuerit Leo ille, disce quoque, fi libet, ex Poeciles meae T. III. p. 566. sqq. et ex menseher Bibliothec T. IV. p. 377. R. 0 His annumerari debet Leviaris Imp. Iacobus L. Rex Britanniae, Urbanus VIII Papa, ceuius honori AE tius dicauit cives lanas, Ernestus Pius, Dux Saxoniae, Ferdinaudns FK; sente ius, Episcopus, ac denique Darmnes ramoscius, ille et Martis et Musarum in castris fortissimus heros, quem moenicem Poloniae dixeris iuramazimo, de quo vid. Stapauolscius lib. de bellatoribus
223쪽
aut Varronibus caruit. Inter priores agmen
ducit ) Ludovicus XIV. Gallorum ') Rex, cuius auspiciis prisci Latini auctores in Delphini usum quam splendidissime sunt editi plu
resque literariae societates institutae. Memo
ratu quoque digna est Christina, Sueciae Regina, quae doctissimos quosque undique
conuocabat ad se liberalissimeque tractabat. Parem in literas fauorem testantur Academiae, Societate3 literariae, ac Gymnasta, quorum non tenuis hoc saeculo prouentus r fuit. Nam
Sarmatiae eap. Iao. et Menestentus in Bibliotheca doctorum militum p. 473. R. ') Huius Maecenas, ipso illo pristo Maecenate maior, non debet praeteriri silentio, Ioannes Baptista Colbertus: cuius vita et praeconium in Morerii Dictionario historico. Indoinim hune Principem erga literatos muniscentissimum reddebat sua ambitio. Ardebat, ut Ciceronis verbis utar, cupiditate incredibili, nomen ut suum seriptis illaisparetur et celebraretur clarissimorum Uir Fum. Solent enim docti homines evergetis suis laudestribuere maximas et, quousque progredi possit adulatio, ostendere. Ac magnus esse dicique cupiebat non solum in orbe eivili, sed etiam in ecclesiastico et literario. Quare inter ipsos hostes, praecipue Germanos, emebat sibi laudum suarum praecones, et annuum soluebat stipendium Reine is, Conringis, Boechro, aliis. Conringitis in Praef. ad primam editionem suarum Antiquitatum Academicarum eam appellat reginorum, quotquot Iunt aut fuerunt, fortassis, et earum omnium, quae erunt aliquando, optimast maximam.
224쪽
Nam a. I 6 7. condita est Gisiensis Academia, a. 16I4. Groningensis, a. ICI . s) SalZburgenitis, a. I 62 I. Rintellensis, et in Americae regione Peruana Limensis, a. I O. Osnab μ-ge is, α a. 1632. Dorpatensis, quae nuper esse desiit, a. 1633 Tyrnauiensis, a. I 6. Ultraiectina, a. Ι6 O. Aboensis, a. I 648. Ha deruicensis, a. 1655. DuiSburgensiis, a. I66S. Κiloniensis, a. I668. Lundinensis in Scania, aedenique a. I 4. Halensis, cui quidem certe lu
Reeusus est in Rengeriana cisiectione nouorum librorum p. 283. sqq. Praeter styli nitorem vix quicquam laudaueriin isto in libello. Adeo ieiuna sutit, quae ibi proferuntur consilia. Imo tam bonae mentis inops est ille, auctor, ut initio libelli malle videatur, elues suos esse hestias, quam homines. s) Vel potius a. I622. Certe tum demum facta est solennis inauguratio. Vid. Hi soria iniuersitatis Salisburgensis a. I728. edita: quam recensui in Ictis erudito-Fum IT3O. p. 94. R.
hanc tum condidit inaugurauitque solenniter, ac rectores ei dedit Patres Societatis Iesu, ut scilicet plures in hae schola milites armarentur ad oppugnandam. Lutheranamae tuendam Romanam Ecclesiam. At a. I633. Sueci Episcopum una cum Academia sua exulare coegerunt, nee hule Academiam dico,) redire licuit per pacem Germanicam in eadem urbe a. I648. factam. Debeo hanc notitiam Mecheri ad Dollium Epistolae a. I 734. editae: qui postea luculentam composuit huius Academiae, instar eois metae breui tranfitiarae, historiam, meae insertam Bibliotheeae historicae Academicae P. I23. -I42.
su Vid. ciuistingeri Hungaria literata P. 3o I.
225쪽
terae pleraeque in) omnes imputare debent maximam partem suae sanitatis. Insigne studiosorum factum esse hoc saeculo gladium, etqvdem occasionem praebente bello Germaniae tricennali 173 . singulari doeui in pro-
LVI. De Gymnasiis huius saeculi, quorum in quibusdam etiam iuris ciuilis ac medicinae x) rudimenta traduntur, obseruo, ea sibi vi dicasse studium philologiae, quod antea in Academiis calebat quam maxime. Certe Eob num Hessum Virgilii vel ouidii carmina Er- furti interpretantem plus mille circumstetisse Ocx diruntur auditores. Ae Melanchtho-
miam A. I73I. nouo exemplo accepisse Professorem eloquentiae Germanieae, cum non multo ante aucta fuisset Professore oeconomiae. Caeterum eo potissimum cori-silio eondita est haee Academia, ut Lutheranae ecclesiae . Brandenburgicae acciperent Pastores erga Resormatam religionem mitiores, cum adhuc habuissent eos, quos Witteberga imbuerat odio Resormatorum in perpetuas Pugnas erumpenti.
λθ Sunt etiam Gymnasia quaedam prorsus Academica, id est, ab Academiis hoe uno diuersa, quod a Caesare non acceperunt ius distribuendi dignitates Academi-Cas, e. g. Hectomense, Bremense, CGua gense, oliin Stad horain, de quo vid. Hauheri Prodromus rerum Schauenishurgicarum. Tigurinum inprimis Gymnasium hic meretur commemorari, cuius magnificum elogium exstat in Spanhemii Dedieatione sui Elenchi controuersiarum. 09 Ita referebat Herm. MN erus, eique fidem habebat B Petrus Lotichius in Orat. de Academiarum
226쪽
nem legimus Wittenbergae, CDiraeum RO-stochii, praelectiones suas theologicas distin
xisse interpretatione Grammatteae Graecae et Latinae, eclogarum Virgilii, fabularum Aesopi, etc. Hodie vero haec ita tractantur in Gymnasiis, ut Academici Professores Graecae et Latinae linguae, itemque poeseos ac rheto-
vices, fere κωφοι προσωπα esse cogantur. O
seruatu et hoc dignum existimo, quod Gymnasia oporteat inter praecipua reip. literatae fulcra α) numerari. Nisi erum Academici iuuenes sub seueriore Gymnasiorum disciplina iam multum profecerint in Graecis Latinis
que literis, in historia et philosophia, pericu
Germaniae fatalibus perieulis p. . Falso tamen hoc tradi, contendit Moschmannus Erfociliae literatae p. 492. α) Saeculum XVI. tantum Academias et Scholas grammaticas habebat. Mediis scholis, quas vocamus G ymnosia, carebant civitates. Quare Andreas Hyperiurvir non vulgaris, in opusculis theologicis Basileae a. Ib7o. editis p. 3ος. - 363. singulari libro suadet, ut instituantur molia colygia, hoc est, eiusmodi in quaque prouincia scholae, in quibus trahentur philologia, philosophia, et theologia. Putat stilicet, talibus in scholis adolesce tes melius ac certius addiscituros esse distenda, quia ibi maior sit disciplina, eum Aeademicos Studiosos reddat segnes silmma morum lieentia. Subiuncto in libello P. 364. - 436. docet, tale Gymnasium non debere carere, annuis examinibus publicis, maxime theologicis. Λc valuisse hoe operii consilium, nata postea Gymnasiorum multitudo testis est. Felix igitur regio, in qua praeter grammaticas scholas et Gymnasium laete floret et Aca.
227쪽
tum est, ne licentia Academica plurimos abstractura sit a serio doctrinae studio. Qui vero in Gymnasiis eousque progressi sunt, Vt sentiant ipsi, dulces esse ante omnia Minas, hi
iam inescati facile seruant amorem lite rarum in Academias secum allatum. LVII. Ad literarias quod attinet societates, praetermissis iis, quae humanioribus v
cant studiis, qualibus γ) Italia abundat, philo
sophicae vel potius physicae quatuor hoc saeculo institutae sunt a quatuor clarissimis primcipibus. Primum enim Carolus lI. Britanniae Rex, a. 166O. Londinensem regiam Σ Societatem condidit: cuius historiam Thomas ctraat accurate cab descripsit. A. 1666. Gal-
Siruuius Introdueti cap. Io. A. I723. Historiam Academiarum Italiae edidit A. Dareius. Conf. Fabricii Thesaurus lit. Italiae p. 234. Societatum literariarum Galliae notitiam pete ex Actis eruditorum Iro'. p. 133. et 1728. p. 44, sq. zJ Cons. Bumeti Historia sui temporis, edit. Germ. p. 2I6. R. Idem p. 64. R. laudes persequitur primi huius Societatis Praesidis, Roberti MurraF, eiusque potissimum eonsilio eonditam esse docet illam societatem. Hac occasione memorari etiam meretur Londinense Collegium Greshamicum: de quo vid. Bibliotheque Britannique T. XVII. p. 6O. sqq. et 229. sqq. a Tertia huius operis editio Londini prodiit 1722. recenseturque in Bibliotheque Ang=se, T. XI. p. I. - 4. Lechi quoque dignissima est, quam L. B. Men-ckenius concinnavit, huius regiae Societatis historia, nu-
228쪽
liae Rex modo laudatus Parisiensem Societatem regiam instituit ad sex disciplinas excolen- das, Geometriam, Astronomiam, Mechanicam, Anatomiam, Cliymiam, et Bolanizam. . Historiam huius Societatis Io. Bapt. Hame- lius literis mandauit. Adiuncta postea fuit Societas philologica sub titulo Academiae I scriptionum et elegantium literarum. Theologicam Societatem dudum antea Lutetiae condiderat a. I6ΙΙ. Petrus Berulius, Cardinalis, nominaratque Congregationem Oratoris. A. 1677. SOzietatem Naturae Curiosorum in Germania a Bausebio atque Febrio, medicis Suiniuriensibus, institutam confirmauit in fidemque recepit Leopoldus Imperator :cuius Societatis historiam Ge. Mol . ine&lius et Mich. Bernh. Valentinus eXposuerunt. A. I OO. Berotinensem regiam Societatem condidit Fridericus, Borussiae Rex: cuius diploma exstat in Actis cb eruditorum. Si gularum harum Societatum Acta publicari so- . lent: ex quibus liquet, quanta incrementa di
per inter Orationes ipsius Academicas num XV. p. 448.486. edita a filio tanti patris : Suam Societatis huius descriptionem Bibliothecae suae Anglorum theologicae, Regionaonti I677. editae, annexuit Martinus Mmpius p. 6II. - 66Ο. De Beruri vid. Baelii Dictionarium. Theologos huius Oratorii vocitari in Gallia Reformatores nouos, testis est Rich. Simonius Epist. seleel. T. II. n. 9.
229쪽
sciplinae bbin physicae ceperint, eX quo regiae
hae societates fuerunt institutae. LVIII. Sumente hinc incrementa studio physico, cultoribus eius solam rationem et e perientiam sequentibus ducem, etiam in caeteris disciplinis iugum Aristotelis excuti, et vera philosophandi ratio usurpari coepit, phialosophis debitam sibi libertatem vindicantibus, et inueteratam barbariem strenue impugnant, hus. later hos eminent Renatus Cartesius,
Franciscus Baco O Verulamius, Galilaeus M a Galilaeis, Guillelmus co Hamaeus, Hugo Gratius, I bomas CD Honesus, Ro
be IbM Naeuum hune harum societatum notaui in ' Actis Philosoplorum T. I. p. 33. quod curiositati et magni- ficentiae Principum hic potissimum litatur, ideoque Physica et Mathesis summo ibi coluntur studio, eaeteris Veritatibus maximi momenti parum vel nihil nauatur operae, nec id agitur, ut Logica, ut Ethica, ut Iurisprudentia naturalis, ut Theologia, ut Historia ecclesiastica reddatur perfectior. Ιmo inueterati errores harum diis seiplinarum defenduntur fortiter Lutetiae, ubi maxima est literatarum societatum multitudo. e Α nonnullis nominatur Baconus. In epitaphio suo vocatur Bacon. Iam eum alios Bacones Anglia habuerit, verius esse nomen Baconis puto.
d) Eius vita exstat in Actis Philos T. III. p. 26
e De sapientia et simul prudentia eius vid. AEMPHAf. T. II. p. 616. sqq. f) De huius libris vere dixeris: Sunt bona mixta malis,sunt mala mixta lonis. Plutosophabatur quidem. libete,
230쪽
LITERARIAM. CAP. IV. 37sbertus Bois, Petrus Gagendus, Dan. Heuelius, Samuel rimendorsius Christianus in Thomasius, Ioannes sM Lockius, Goth re
dus Guillelmus Leonitius. LIX. Hoc mirum philosophiae increme tum debetur libertati philosophandi, quam fouet 00 Hollandia et Britannia, ex quibus re
Iibere, sed non satis ei suppetebat iudieii ad soluendas, quas sibimet ipse nexuerat, dissicultates. Idem dixeris vere de Cartesio. 'b De hoe plura, alibi non occurrentia, protuli in Actis Philosophorum T. III. p. 6 I. sqq. et TTO. sqq. et s s. sqq. Illud adiicio, a maioribus eum nomen accepisse Pufendoerfer: cuius rei liquida testimonia exhibet Gebauerus in Historia collegii anthologici Lipsiensis p. 32.
g) Huius eum philosophiam plerique Prosessores
Germaniae Protestantis suam fecerint, et politicas doctrinas etiam aulae comprobent sequanturque, non minori is iure, quam olim Melanchthon, appellari potest communis praeceptor Germaniae. Nemo certe quisquam ut Plinii verbis utar e lib. VII. cap. 30. in tantum promouit ingenii Germanici termiuos.
H Eius Vita exstat in Actis Philos T. I. p. 972. seri 60 Libertati philosophandi non potest adiuncta non
esse licentia delirandi. Sed ferre debemus malum hoc minus, alias earituri bono illo maximo. Pulchre doce- evr in Bibliotheca Anglica T. XIV. p. 3I3. sqq. libertatem eam, qua in Anglia quisque gaudet, doctrinas Arianas, imo antiscripturarias, proferendi defendendique, in causa esse, ut theologi pariter ac philosophi omnes ingenii neruos intendant ad veritatem contra aduersarios tuendam, adeoque incomparabiles edant. libros. Hoe