장음표시 사용
331쪽
XXVII. Equidem CHRISTUS per Apo
stolos suos obtulit hustiano generi γαλα f)λογοάον et go λογμην adeoque multam praebuit occasionem ratione recte utendi ut in religione, site et caeteris in disciplinis: sed ad ultimum in ipso Christiano orbe caput extulit Aristotelica illa Logica, a Raγ- mundo Ludio, cum sapere sibi videretur pe spectius , reddita ineptior,) et usque ad Lutheri tempora omnes scholas personuit. Quo tempore cum post Vasiam Viue, Erasmus, . Corn. Agrippa Scholasticae Logicae miseram turpemque conditionem agnouissent, Melamchthon manum admouit emendationi, sed non est longius prouectus, quam Vt inutilibus omissis retineret utiliora. Secuti Protestantium Logici redierunt ad Aristotelem, eumque erudite quidem sunt interpretati , sed Logicam reliquerunt veteribus circumscriptam finibus. XXVIII. Postea quatuor Logicae reformatores sunt exorti, Ramus, Verulamius, Gasi
Rom. XII. I. - . - Obseruatu dignum, medio aevo Logicam Aristotelieam fuisse inter sulcra Papatus. Ingenia enim studiosoruin hoe pacto non aecipiebant veram Logicam, errorum expultricem ac veri indagatricem, sed occupa- . bantur subtilitatibus inutilibus doctisque quisquiliis: Praetereaque e sua Logica distebant artem disertissime aespeciosissime propugnandi errores quoslibet. Nee ad veritates religiosas perduxit Lutherum artifieialis Logica suae aetatis, sed Lostea sua ipsius naturalis.
332쪽
LITER ARI A M. CAP. V. 27 fendus, Cartesius. Et ille, dum Logicam
fecit instrumentum siue ancillam eloquentiae, probauit se quidem plurimis scholarum rectoribus, quippe qui simul esse solent eloquentiae doctores, sed viam ad cognoscendum in omni genere Veritatem non fecit planiorem. δε-rulamius et Cartesus melius uterque exhibuit Logicae compendium, sed neque comcinnum neque perfectum satis. Gasendus satis bonam produxit Logicam, et Cartessianorum quoque nonnulli acriter seliciterque excoluerunt hanc disciplinam , primoque loco laudatur, idque suo merito, Ars cogitandi, a qua proximum locum tenet Logica Claubem Hana. Tandem Electici nostrae aetatis pulcherrimam faciem dederunt Logicae , Lockito
in primis, Clericus, Thomasus, Crina, Ru-
digerus, Θrbius. Successerunt his nuper m annus et Reuschius. Nec est omittenda mentio Christiani Mosi, qui nouam Uniuersae philosophiae sormam exhibere aggressus hinc admiratores ac sectatores nactus est multos, hinc contemtores et antagonistas
XXIX. Finio hanc Logicae historiam duabus animaduersionibus. Primo scilicet facile
intelligitur, ubi regnum tenent errores , iis ut repugnare capitale sit, ibi Logicae verae perfectaeque locum non esse. Non est igitur, quod miremur, nec inter ethnicos nec in ty- rannico Papae regno veri nominis Logicos
333쪽
fuisse. Deinde observo, Logicam esse qui- . Idem primam omnium disciplinam in ordine discendi, sed in elaborando philosophiae sy
stemate esse oportere vltimam. A quo enim componenda est: Logica nominis sui mensuram impletura, eum oportet non solUm matum eoque eximio instructum esse iudicio, verum etiam mentem habere variis in disciplinis longo annorum tractu eXercitatissimam. Ao . facile intelligo, quam Thomasus edidit inter primos ingenii sui laetus Logicam, eam multo futuram fuisse meliorem suoque nomine digniorem ἡ si eam componere aggressus esset sexagenarius.
XXX. En et meam Ethices historiam sEthica, quae disciplina id agit, ut affectus
hominum reddat suae sanitati persectionique, eosque perdueat ad summam selicitatem, primum nacta doctorem est DEVM ipsum, qui . Sethitas olim et Hebraeos simplicissima forma moralem sapientiam edocuit per Prophetas, az tandem uniuersum orbem per Filium suum eiusque Apostolos. Cum igitur nulla caeterarum disciplinarum tanto doctore gloriari possit, hine apparet, eam esse omnium scientiarum prinzipem. Maximus proinde error fuit philosophorum vetustissimorum, quos barbarae gentes habuerunt, quod neglecta morali philosophia in solam theoreticam incubUerunt:
id quod praeclare ostendit Gundlingius in sua Historia philosophiae moralis.
334쪽
XXXI. Fuerunt quidem inter harbaros,' qui hunc errorem agnoscerent: sed dum vi tutis itudium colebant seruatis ethnicae religionis principiis, meri enthusiastae facti sunt, ut Gymnosophistae, Braehmanes, Pythagorei. Postea in Graecia auctore Socrate philo- sophia moralis coli coepit satis bene, cum scialicet philosophus ille animae immortalitatem Deique prouidentiam magis supponeret, quam demonstraret: hisque vestigiis institit Plato, qui tamen non est liber ab omni enthusiasimo. Primus vero Ethicam scriptit Aristote- es, idque tribus operibus, quorum Praecipuum est Ethica Nicomacho inscripta. Magna enim Moralia et libri Eudemii sunt Nicomathiorum epitomae, ae prior quidem .breuior, posterior et uberior et liberior: nisii quod quam . ius, quintuS et sextus Eudemiorum fere ad verbum leguntur in Nicomachiis. XXXII. Cum vero Aristoteles animae immortalitatem ac Dei prouidentiam, quae .sunt verae philosophiae moralis fundamenta, non . Vnosceret, pietati αὶ inter virtutes nullum
c ) Hinc fit, ut Platonicae philosophiae fautoresse praebeant in ecclesia nostra enthusiastae. Vid. Cosseri
α) Nee vero hinc ausim concludere, Aristotelem negase existentiam Numinis. Vid. Malchii liber de atheomo Arisotelis cap. IV. sect. I. 3. I3. p. 3n. Nam nee ' Cicere in suo de ociis opere pietatem descripsit pertra- ctauit ue, qui tamen nec Numinis prouidentiam reiecit
335쪽
' dedit locum, ac caeteras quoque virtutes ita descripsit, ut magis politicae sint, quam mo- rates. Ac redis Homelus, qui optimum e
. hibuit Ethicae Aristotelicae compendium, id inscripsit ciuilem doctrinam de moribus, Piscarius quoque in sua Isagoge in lectionem Aristotelis ub) ostendit, Ethicam Aristotelis nihil aliud continere, quam elementa Poluseces. Ac ipse Aristoteles Met. I. a. s. Ethbcam et Politicam facit synonyma, suamque Ethicam ibidem cap. IV. n. 7. definit ἐπ W1ν
ctum qui eum fuisse contendunt, eorum error coargui facile potest. Illud etiam vitium ha- . het Ethica Aristotelis, quod non est dicata
: - ' usui hominum communi, ex ea ut hauriret quiuis prudentiam virtutemque, sed tantummodo . ἰnee mentes humanas interire putauit una eum corpore. Vnde igitur in eius philosophia morali magna haee est Isis Scilicet de pietate inter ethnicos philosophari nonicebat. Si quis enim ausus esset publicae religioni or- ponere veram, deque vero DEO disputare reiectis das saerisque eommentitiis, eum ne Salus quidem ipsa si . Mare potuisset. . Exemplo est Socrates, cuius memor Ari-. noteles, cum atheismi reus ageretur, ideo se Athenis 'discedere dicebat, ne bis peccarent Athenienses in philosophiam. Vidit hoc Lactantias, ita lib. II. eat. 3.. seribens: Sed nimirum Socratis careeνem times . Gieror litoque p.rocinium Gritatis suscipere non audes. '. Ethica igitur Aristotelis non est eine Tu end- Lebre, sed eine Sisten Lehis. Nec ipse virtutis cultor s erat, sed homo vanissimus et profanissimus. - AEM P. 2I. sqq.
336쪽
modo literatis scripta, qui delectarentur speculationibus dialecticis ac parum utilibus subtilitatibus.
XXXIII. Ex caeteris Graeciae philosophis nisi line philosophia colendam susceperunt virtutem, merito a Lipseo ij comparati cum
' capucinis monachis. Stoici vero praeclara multa huius philosophiae protulerunt in medium, meliora tamen futura, si de fato sententia ipsorum aliique errores non ipsum philosophiae moralis in fontem inquinassent. Epicurei, duos illos AristoteliS errores Capitales, quos diximuS, retinenteS, Virtutem coluerunt atheisticam, . hoo est, eam, quae nonnullam pariebat quidem animi tranquillitatem, Ueraeque virtutis erat simulacrum, sed ad ultimum destinebat in desperationem. EX quo factum, ut plurimi Epicureorum se darent Voluptati-hus.corporis , omissaque Dei et reipublicae cura sibi solis viverent, satis ut Paulus ch) ait, pro principiorum suorum habitu beati. Graecorum hanc philosophiam amplexati Romani, S I alii, .
' Maliud. ad philos Stoicam lib. I. cap. I3.
Stoici saepe immemores suorum dogmatum principalium optima dant praecepta de eotenda virtute: uti Caluiniani plures Ethicam Christianam bene scripserunt. eum doctrina de absoluto decreto omnem Ethicam tollate mundo. Huius sectae Ethici vel non eredunt absolutum decretum, vel magnopere errant, cum credunt, id se credere. Obseruauit hoc etiam Conringius in Praes, ad D. Henichii librum de gratia et praedestinatione. i
337쪽
alii, in quibus Cicero et Seneca primas tenent, Stoicorum; alii, quorum princeps Lucretius, Epicureorum castra sunt ingressi. Videsne, lector,quam imperfectam, quam vitiosamEthicam exhibuerint philosophi ethnicorum vel maximiZ, Videsne summam necessitatem reuelationis db uinae λ :
XXXIV. Exorta igitur luce Christianae refligionis simplex illa quidem , sed verissima
Ethica orbi reddita fuit: quae et produxit homines in omni virtutum genere admirabiles et in aduersiissimis rebus beatos. Postea vero quam doctores Ecclesiae Ethicam tractarunt philosophica quadam ratione, non pria Us exculta Logica, sitne qua in studio Ethico parum profeceris, simulque pro fundamento
substernentes sacrum codicem vera interpreta-
tipne, cuius illi subsidiis et adminiculis car
bant, destitutum; a idit, ut eiuSmodiδω- .derent doctrinas morales, quae continerent falsa multa, tandemque delinerent in mon
chismum, hoc est, Ethicam maxime hasta-.' ram ) Ethica est scientia practiea non philosophorum
propria, sed hominibus conueniens ad unum omnibus. Quare praestat practicum esse Ethicum ex paucis solidisque principiis, quam omisso praxeos studio longos logos sacere ethicos, et praecepta ethlea multis circumdare subtilitatibus ae disceptatiunculis. Est tamen e re publiea, quosdam incumbere in subtilissimam rerum moralium theoriam, hosque operam dare, ne prauis opinionibus corrumpatur virtutis pietatisque studium: moda
ipsi theoriam cum praxi coniungant enixissime.
338쪽
ram et irrationalem, quae demeeps nomen accepit Theologiae musticae. XXXV. Medio, quod vocant, aevo Scho- Iasiel Aristotelis Ethicam tractarunt pertractaruntque, sed ita, Vt eam redderent multo deteriorem inutilioremque. Recentissimi vero Scholastici, nomen gerentes Iesultarum, ita corruperunt philosophiam moralem, vix ut fingi possit corruptior. Paulo ante Lutheranam reformationem Petrarcha, missis Scholasticorum nugis, Stoicorum doctrinas meliores reuocauit in lucem, quas et postea Liasurest persecutus haud male. XXXVI. Accuratae vero philosophiae moralis viam primus signauit Verulamilis e quae tamen quo minus Coleretur ita, Vt par erat, intercessit Cartesus cum asseclis, physicae et matheseos studium acriter colens, Ethicam tantum non negligens: nisi quod Spinoeta Hrhicam edidit, inter infames libros iure coninnumeratam. Tandem melior cultura Logices pedisequam habuit emendationem Ethices. Arnoldus quidem Geulingius pro vera Ethica propinare sustinuit mysticam, quam ante memorauimus, theologiam exitialibus aliquot erroribus distinctam. Sed breui error ipsius est obseruatus, duceque adscita sacra Scriptura complures polluerunt Ethicam: inter quos prae caeteris laudandi Molinaeus, Philaretus,
Thomasius, Buddeus, Gundlingius, et Galli
339쪽
aliquot: quibus nuper sese aggregavit Mol
us mathematicus, cuius tamen Ethicam magnos habere naeuos praeter auctorem et eius
discipulos vix quisquam negauerit. XXXVII. Sequatur nunc historia Iuri prudentiae naturalis. Cum Ethica doceat, virtutem ducere ad summam felicitatem, vim tutis autem esse , voluntatem Dei exsequi, hinc nascitur disciplina iuris naturalis, quae leges DEI exponit sola ratione inuestigabiles, atque eas ad quasvis quaestiones practicas rite applicat. Magnae molis hoc esse opus; facile apparet. Nam G contemplatione diuinae auhumanae naturae ea sunt deducenda principia, quae in omni actionum genere discernant iustum ab iniusto, Et ita quidem, ut etiam leges Dei sacro proposita in codice cum illis r ctae rationis principiis scienter Concilientur. XXXVIII. Inter philosophos primi huc du Iigentiam suam contulerunt Graeci, vereque
in Cicero: Puaestio de inciis, inquit, communis est omnium philosophorum. Fraecipue
tamen Stoici ius naturae excoluerunt, multitosque ediderunt de inciis libros, qui dudum perierunt. Exhibuit tamen compendium d ctrinae ipsorum de ossiciis humanis in Stam leius: uberius vero Stoicorum Iurisprudemtiam naturalem Cicero exposuit in suo de o
340쪽
ciis opere, aliquamque eius partem in satis' . magno de benesciis scripto Senecae ut adeo errarit Grotius, cum, veterum philosiophorum nihil exsare huius generis, n) scripsit. Nec ei in mentem venit ICtorum Romanorum , Stoicis placitis addictorum, quorum tot decisiones quaestionum Iuris naturalis supersunt in codice Iuris ciuilis. Quandocunque enim occurrebat quaestio iuris, quam leges publicae non definierant, decurrebatur ad ICtos, qui responsa dabant e solo naturae lumine. Az ea quidem responsa, quae supersunt, magnam continent partem Iuris natur iis tamque sunt philosophica, ut in omni Europa co; auctoritatem Oraculi hodieque obtineant. Nec Platonica secta incialem, ut ita dixerim, philosophiam neglexit, etsi iustum huius philosophiae corpus non composuerunt. Sceptici vero et Epicurei Ius naturae e philosophia prorsus eliminarunt: quorum ab errore haud longe abfuerunt cum antistite suo Aria
, stotelici, nullam p hic dari demonstrationem,
XXXIX. Inter Christianos ii, qui Patres
vi Proteg. ad Ius Missi et pacis 36. οὶ Vid. Arthuri Duchis lib. I. de auctoritate Iuris ciuilis cap. 2. 4. 6. . p) Refellunt hunc errorem ris Orfius lib. I. de Iure nat. et gent. eap. 2; Conringius lib. de prud. elui liaap. 8. et Propolit. eap. 7; Sam. Racialius in Examine, probabilitatis Iesiaticae cap. 7. '