Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

481쪽

g. XXXII. Superiorisus adfirmauimus, vim illam oratoriam, qua animi hominum

commouentur vehementius, non solum pendere ab orationis inuentione atque elocutione, sed ipsus quoque oratoris actione. quἡ quum complectatur partim gestum motumque corporis, partim pronuntiationem, nos autem de priori supra iam disputauerimus; restat, ut de posteriori dispiciamus breuiter. nam M INCTIO AN Vsy haee habet: promιntiatio a plerisque actio dicitur,sed prius nomen

a voce sequens a risu videtur accipere. namque actionem Cicero alias quasi sermonem, alia. eloquentiam quandam corporis dicit. idom tamen duas eirupartes facit,quaesiιnt eaedem pronuntiationis , vocem atque motum, quapropter utraq; adpellatione indasserenter uti licet. bonum oratorem, omnia clare, accurate & iue cunde efferre, quae tres Virtutes in pronuntia- itione maxime sunt necessariae. quarum prima

intelligitur oratio; secunda linguae moderatio pro diuersitate rerum instituitur, ac sermonis comparatur dignitas; tertia autem animus audientis adficitur delectatione. tria quoque sophistae consectati sunt in pronunciatione studiosissime: linguae , ηπω τῆμμ'ος, ut omnia voce, qua possent, & maxima &suauissima dicerent: & id est cantum, de quo momento copiose di seruit L V D O v I-CVs CREsoLLIvs. alii ex illis obserua-

a insit. orator. lib. XI. e. D a vacationis. ωsium ἀ

482쪽

bant dignitatem omniaque temperabant Cum iudicio; at alii committebant multa ieiuna, atque ut existimationi suae consulerent, adfe- Et ant magnificam & diuinitatis plenam pronuntiationem. neque pro rerum atque adsectuum; neque partium sermonis ratione varium sequebantur pronuntiandi modum; sed ut animis erant elati, ita ore quoque ac voce maiestatem ubique prae se ferebant, atque omnia verba singulari quadam grauitate emittebant.' g. X X XIII. Huiusmodi orationes & sen- 'tentiis & verbis magnificae magnum saepe pon- in hominum animis habuerunt. illi qui ve Tam atque integram eloquentiam studiis suis' complectebantur, sapientiae quoque cultores' virosque magnae auctoritatis ac dignitatis capere atque animos illorum concutere Pote-Tgnt. sic CiCERo Ligarium, quem Tuberoslius consecto bello ciuili, adcusauerat, quod contra voluntatem senatus Africam retinuisset. defendit, etiam eo rem deduxit, ut teste PLUTARCHO, y Caesar orationis vi expugnatus Ligarium, olim hostem iudicatum ab-1olveret. sic grauis fuit dicendi facultas apud PERICLEM, qui quum contra Voluntatem Atheniensium loqueretur pro salute patriae in eorum mentibus, qui audierant, quasi acu-Ieos suosdam reliquit, auctore CICERONE. ηneC solum tanta vi dixerunt, ac per actionem orationes suas effecerunt grauiores; sed &sermonibus scriptis, si quidam illos legerint, tale insitum fuit pondus, cuius rei exemplum

483쪽

habemus in DEMOSTHENE. DIONYSIus

enim Halicarna spelu Θυμο, ipsius describit, Spostquam dixist et, se Iso CRATEM legen

alii autem sophistae, qui disciplinam oratoriam turpiter depravabant, apud multitudinem ac pleuem magna Vi dixerunt, quoniam sese a commodarunt ad populi errores ac Prauos ad-

g. XXX III. Copiose Igitur disputata mus

de 1ummis studiis veterum ibi histarum, quibus vim oratoriam consectati, atque ope illius animos audientium eXpugnare elaborauerint. quae omnia eo nomine collegimus, vi caussae atque occasiones paterent,quibus dedacti fuerint in opinionem de instinctu diuino sophistarum namque quum per admirationem &animorum commotionem .Vehementem adquirerent sibi auctoritatem, Per eloquentiam autem delectationi Consecratam multorum favorem conciliarent; 'facile ipsorum fallaciae& fraudes,quibus caelestes adnatus simularunt, prosperos habere poterant successus. inprimis vero, quum dicerent ad populum, per quem anilis fere fusa erat superstitio & in quo proiecta adfectuum libido dominabatur, cui an doli inseruire, & per calliditatem ubique rebus suis consulere annitebantur sophistae. quae indoles erat praecipue Athenienuum, ut ex ipsis diuinis aeripturis cognoscimus. P A V L-

484쪽

quae verba significant, quod apostolus hic cognouerit, Uroem hanc ΚATEIΔΩΛON. quam vocem dici ea forma adfirmat CASAVBONUS, qua a graecis καΤαδένδροι dicuntur loci, ubi multae sunt arbores, loci silvosi, ut proinde ΚATEΙΔΩΛΟΣ πολις urbs sit,in qua magna statuarum copia, quibus dii deaeue atque heroes repraesentantur. sic magna vi urbs haec a P A V L L o adpellatur ΚATEIΔΟΛΟΣ idolis quasi referta , quorum omnino singularis ibi erat multitudo, ut vetusta monimenta

satis testantur,Vide ex antiquis P AV S A N I A M ; eX recentioribus Io. MEvRsIvM & erudi- , tos loci huius interpretes ERAS MVM, Ε-ZAM, PRICAE V V, HAMMON DUM, GRO 'TI v M, & alios. ad haec de Atheniensibus divinus auctor LVCAs 3 dicit: ει - μερον ευ-κ ρουν, η λέγειν Τι-ακκειν κωνοτερον , ubi sive vocem μνον eXPlanes per novum, siue per παραδοξον, quae significatio etiam firma est, 'Vtrumque consentaneum est indoli huius populi. sed vero Athenis magna erat ubertas, magna copia sopistarum & oratorum, qui ibi vires eloquentiae suae explicare contendebant, ut adeo haud sit mirum, quod Atheniensibusti stiperstitioni deditis, & novarum rerum studiosissimis adflatus diuinos persuaserint.' sic v. 19. doctrina P A VL LI dicitur και-m , id est continens παραδοξου τὶ, prout quoque καινον ευρημι, mirabile inuenimn est apud XENOPHONTEM.

486쪽

PROLE GOMEN ADE

HISTORIA ARTIS LOGICAE GENERATI M.

de dignitate atque utilitate huiusmodi historiae auctores, qui huius artis I ata Iustrarum, com emorantur 6. U. opera buc ly Etantia promissas minus autem edita. recenseri

Qhil est propositum, historiam disci

plinae philolbphicae, quae logica ad pellatur, tradere. eiusdemque fata ex monimentis probis commemorare; quam operam quum praestare instituamus,nbn ab re esse ducimus,de indole ipsius doctrinae breuiter quaedam disputare. nec ulli, qui vel leuiore graecae linguae valet cognitione, obscurum esse potest, quod vox originem suam trahat a nomine λεος, quod quum non solum significet rationem; sed & sermo

Putarunt philosophi, praesertim illi, qui dicuntur scholastici, quaenam significatio in hae adpellatione valeat ρ alii existimarunt, dici hanc disciplinam logicam propter rationem

487쪽

6ssintellectum humanum, quem emendare & avitiis purgare, proprium munus logicae esset, alii vero vocem hanC respicere putant sermonem, siquidem cogitationes, quas producit intellectius, sibi vel uti sermones intern OS re- .Prrientant, quam Opinionum discrepantiam non magni esse momenti cen1emus. etenim utraque sententia eo spectat, quod logica ver- setur in rebus, quae pertineant ad intellectum humanum, quamuis ipsius cogitationes proprie haud sint sermones interni. nonnulli ex antiqua aetate nomen hoc ea sententia usurparent, Vt etiam theologiam, seu doctrinam de rebus diuinis significauerit, quod secit PL ATO ς item grammaticam & rhetoricam, quae am- iplior notio plane est smgularis: Confer G E R in

g. II. Intelligimus autem per logicam il- Iam philosophiae doctrinam, quae de veritatis indole agit, ac media demonstrat, quibus homo aptum se reddere potest ad cognitio- 'nem veri est falsi. qua definitione satis clare iudicamus. nobis haud esse in animo, de facultate naturali, quae hominibus inest, cogitandi, veritatem percipiendi, etiam ex positis ante principiis deducendi consequentias disputare; quin etiam profitemur, logicam illam naturalem, quam nonnulli produnt, haud vere dici posse logicam. namque nomen hoc re spicit quamdam discmlinam ad formam regu-Iamque artis compositam . adeo ut officii nostri esse ducamus, ex historiarum monimel

488쪽

tis philosophorum studia enarrare quibus viam ad artem bene cogitandi ac sensum veri excitandi aliis demonstrare elaborauerint, primum quidem rudi ori quadam opera; posthac autem, quum litterae philosophicae magna caperent incrementa, pleniore elegantiorique. at vero si de dignitate disciplinarum merito velimus sentire, omnino ipsam ex illarum argumentis Pesere debemus, quae quo eX-cellentiora sunt, eo maius quoque Pretium doctrinis ponendum esse censemus, quod quum ita est, non possumus, quin logicae summam habeamus dignitatem titque existimationem. nec mirum est, quod CiCERO logicam egregie laudauerit ac pronunciauerit, iuris ciuilis magnum usum apud multos fuisse, artem in V no Servio Sulpicio: quod numquam, ait, elec etsisHius iuris scientia, nisi eam praeterea didicisset artem , qua duceret rem auersam distribuere in partes; latentem ex plicare definiendo, obscuram explanare inter- fretando; ambigua primum videre, deinde singuere, postremo habere regulam, qua vera

e sis iudicarentur qua quibuspositis essent

quaque non e ssent consequentia. etenim tanta

dignitas atque excellentia veritatis est,ut ex illius sensu magna vis ad bonos rectosque m res efformandos adeoque ad selicitatem hominum stabiliendam oriatur. quae quum GPeIogices promoueatur, nemo sane de praestan tia doctrinae huius dubitaueriti quin etiam si modo literarum studia, quae iure ac merito semper media ad salutem mortalium adserre

debent, respiciamus, siue rebus diuinis, siue

489쪽

Jegibus cognoscendis, siue arte medendi ab-1bluantur, ista nunquam ope logices carere possunt, nisi quis per memoriam tantum si ne iudicio eruditionem sibi comparare insti

tuat.

g. III. Quod si autem historiam logicae

tradere, induximus animum, pro historiarum indole necesse habemus, illius originem, pro grestum, fata, siue fuerint prospera, siue aduersa, commemorare, ita Vt non solum. auctorum atque philosophorum, qui in hoc scientiarum genere extiterunt celebres; sed et-- iam ipsius disciplinae eiusque doctrinarum rationem habeamus. namque ab eorum mo-. xibus atque anstitutis abhorremus plane, qui quum historias disciplinarum describere innituant, Operi suo satisfecisse videntur, quando pro temporum ratione scriptores eorumque monimenta copiose enarrant; ipsa autem illorum studia, quibus disciplinas modo ornarunt; modo Corruperunt, relin- quunt intacta. nec cuiusvis ingenii indoles fert, accurate ac pro rei dignitate res gestas literarum explanare. scilicet tantum abest, ut nuda auctorim ac librorum cognitio ope memoriae adquisita sussiciat, ut necesse sit, doctrinam ipsam ac disciplinam, cuius fata explicanda quis habeat sibi proposita,eXploratam tenere ac cognitam. Multo minus illorum, qui historias scientiarum litteris consignant, rationem probare possumus, quum originem litterarum, etiam doctrinarum cuiusue generis repetunt a longissimo tempore, quin immo a prima mortalium aetate, ita ut de cognitione logicae, quam Paren

490쪽

fg HISTOR 1 A ltes nostri primi habuissent, quoque edisseranti lillo enim aeuo litterarum studia ea facie eaque forma, quam posthac prae se tulerunt, etiam adhuc prae se habent, quum ad regulas artis

sint accommodata, minus floruerunt; quam. His haud negauerim, naturam mortalibus illa tempestate indidisse non mediocrem Vim, Varias res cognoscendi. nec Caussas percipere

Possum, cur disciplinis litterariis tam nimiam - vindicent antiquitatem, praesertim quum sub-- inde haud maius pretium , aut dignitas quaedam excellentior illarum possit oriri.

IIII. Magnum pretium historiae philosophicae quisque sapientiae ingenuus cultor ponit, quippe quae non solum in ipsis discia Plinis, quas complectitur philosophia; sed&- aliis superioribus clarissimum lumen nobis adserre potest, ita ut eius ope ista sapientiae ac li stultitiae humanae; fundamenta opinionum, philosophoruni genuinam sententiarum aeta- tem, haeresium caussas aliaque possimus intueri, qua de re legas EPHRAIM GER HARDUM' &C. A. HEVM ANNUM quodsi ita est, scuti est, nemo operam nostram, quam in Conscribenda historia logices collocabimus, Pro nunciabit inutilem, praesertim quum ab aliis, ie qui in hoc negotio iam versati sunt, multa nec Ieuiora momenta nobis fuerint relicta, quae' distinctius ac diligentius ex plananda atque il- . Iustranda esse censemus. Ρrinceps enim no- . his propositum est, non modo genuinam logicae originem demonstrare, eiusdemque occasonem ex probis monimentis ostendere

sed & per Varias aetates progrestium illius ac fata