장음표시 사용
21쪽
Postea ut scopus quem in iis evulgandis habui recte percipiatur, ordinem hic explicare volui item qui ad scinet ipsum erudiendum observandus mihi videtur. Primo is qui non nisi vulgarem S: imperfectam illam notitiam habet quae quatuor supradictis mediis acquiri Potcst , ante omnia ineste debet ut Ethicam aliquam sibi lingat quae vitae suae regula sit, tum quia moram hoc non patitur, tum quia prima haec cura esse debet, ut bene vivamus. Deinde Logicae operam dare debet, non illi quae in Scholis docetur: ea cnim si proprie loquamur non nisi Dialectica quaedam est, quae modum docet ea quae Iam scimus aliis exponendi, vel etiam de iis quae nescimus multum sinc.iudicio loquendi; quo pacto bonam mentem magis corrumpit quam auget; verum illi quae docet recte regere rationem ad acquirendum cognitionem veritatum quas ignoramus; quae quia ab exercitatione maxime pendet, consultum est ut ad ejus regulas in usum referendas diu se in
facilibus simplicibusque quaestionibus, cujusinodi sunt Mathematicae , exerceat. Et postquam in Veritate harum quaestionum detegenda facilitatem aliquam sibi acquisivi , serio applicare se debet verae Philosophiae, cujus prima pars Meta- physica cst, ubi continentur Principia cognitionis, inter quae
occurrit explicatio praecipuorum Dei attributorum, imma
terialitatis animarum nostrarum, nec non omnium clararum
S: simplicium notionum quae in nobis reperiuntur. Altera pars est Physica, in qua inventis veris rerum materialium Principiis, generatim examinatur quomodo totum Universum sit compositum, deinde speciatim quaenam sit natura hu)us terrae, omniumque corporum quae ut plurimum circa eam inveniri solent, ut aeris, aquae, ignis, magnetis, Maliorum mineralium. Deinceps quoque singulatim naturam plantarum, animalium, S praecipue hominis examinare debet, ut ad alias scientias inveniendas quae utiles sibi sunt idoneus reddatur. Tota igitur Philosophia veluti arbor est, cujus radices Metaphysica, truncus Physica,& rami ex eodem pullu-
22쪽
pullulantes omnes aliae Scientiae fiunt, quae ad tres praecipuas revocantur, Medicinam stilicet, Mechanicam, atque Ethicam ; altissimam autem & perfectissimam morum disciplinam intelligo, quae integram aliarum scientiarum cognitionem praesupponens, ultimus ac summus Sapientiae gradus est. Iam vero quemadmodum neque ex radicibus neque ex arborum trunco fructus colliguntur, sed ex ramorum extremitate tantum; ita praecipua Philosophiae utilitas ab iis partibus pendet quae non nisi ultimo loco addisci possunt.
Quamvis autem eas pene omnes ignorem, Zelus tamen quo bonum publicum promovere sempcr sum conatus me movit ut ante annos decem aut duodecim Specimina quaedam eorum quae didicisse mihi videbar typis mandari curarem. Prima illorum Speciminum pars Dissertatio fuit de Methodo
recte regendi rationem, & veritatem in scientiis investigandi; ubi Logicae praecipuas regulas breviter tradidi, nec non Ethicae cujusdam imperfectae, quam dum meliorem quispiam non habet ad tempus sequi licet. Reliquae partes tres tractatus continebant, unum de Dioptrica, alterum de Meteoris, &ultimum de Geometria. In Dioptrica propositum mihi suit demonstrare, satis longe nos progredi posse in Philosophia
ut illius opc ad notitiam artium in vita utilium perveniamus,
cum teleucopiorum inventio quam illic explicui una sit ex dissicillimis quae unquam quaesitae fuerunt. Per tractatum de Meteoris notum facere volui quantum Philosophia quam ego excolo distet ab ea quae docetur in Scholis, ubi de eodem etiam argumento tractari solet. Denique per tractatum de Geometria volui demonstrare me quamplurima hactenus incognita invenisse, atque ita occasionem praebere credendi, multa adhuc alia inveniri possic, ut omnes hoc pacto ad veritatis investigationem incitarentur. Postea dissicultatem praevidens quam multi in iundamentis Metaphysicae percipiendis haberent, praecipua ejus capita explicare conatus sui in ηκη 1 libro
23쪽
libro Meditationum. qui quidem magnus non est,Verum moles ejus excrevit, eu ea quae in illo tractavi multum lucis acceperunt ab Objectionibus quas diversi doctrina excellentes viri hac occasione ad me miserunt, & a incis ad illas Responsionibus. Tandem postquam lectorum animus per praecedentes hosce tractatus satis praeparatus mihi visius cst ad Prin-eipia Philosophiae intelligenda, ea quoque in lucem edidi, atque huiic librum in quatuor partes divisi, quarum prima cognitionis humanae Principia continet, S: haec est quae Prima Philosophia aut etiam Metaphysica dici potest ; ideoque ut illa recte intelligatur, lectionem Meditationum, quas de eodem argumento conscripsi, praemittere utile est. Tres aliae partes id omne continent quod in Physica maxime generale est: cu jusmodi sunt explicatio primarum legum aut Principiorum Naturae , & modus quo Coeli, Stellae fixae, Planetae,
Cometae, & gcneratim totum hoc universum composita sunt; deinde speciatim natura himus terrae, aeris, aquae,ignis, magnetis, quae corpora ubique circa terram maxime obvia
esse solent, & omnium qualitatum quas in corporibus hisce deprehendimus, qualcs sunt lux, calor, gravitas, similesque. Qua ratione me universae Philosophiae explicationem inchoasse existimo tali ordine, ut nihil eorum omiserim quae ea de quibus ultimo loco scripsi praecedere debebant. Verum ad hoc opus ad finem suum perducendum , postea naturam corporum magis particularium quae in terra sunt, mineralium scilicet, plantarum, animalium, & praecipue hominis , eodem modo singulatim explicare deberem a tandem denique Medicina, Ethica, artesque Mechanicae accurate tractandae essent. Hoc mihi agendum restaret ut integrum Philosophiae corpus humano generi darem et non adeo .autem me aetate provectum esse sentio,nec tantum viribus meis diffido , neque a cognitione ejus quod desideratur tam longe me abesse video, quin accingere me auderem ad opus illud perficiendum, modo oportunitas mihi esset omnia experimenta
24쪽
menta faciendi quibus ad ratiocinia mea sulcienda & oomprobanda indigerem. Verum animadvertens, hoc ipsum magnos requirere sumptus, quibus privatus, qualis ego sum, nisi a publico adjuvaretur, par csse non posset, nec es e cur istiusmodi subsidium expectem, credo, in posterum satis mihi esse debere si privatae mei ipsius institutioni tantum studeam posteritatemque cxcusatum me habituram, si dein cen nullis amplius in Hus gratiam me laboribus fatigem. Interim ut appareat qua in re me ipsi jam interviisse cxistimem, dicam hoc loco quos fructus ex Principiis. meis colligi posse mihi pcrsuadeam. Primus cst voluptas qua cssicietur
qui multas veritates hactenus incognitas illic inveniet. nam quamvis veritas imaginationem nostram pe non adeo assiciat quam falsitates & figmenta , quia minus admiranda &magis simplex apparet, gaudium tamen quod adsert durabilius &solidius est. Secundius fructus est, Principia haec rcc lendo paulatim nos rectius de rebus quibuscunque obviis Judicare, atque ita sapientiores evadere assitefacturos: qui fructus prorsus contrarius erit ei quem producit Philosophia vulgaris. Facile enina observatu est in Magistellis, ipsos percam rectae rationis minus reddi capaces, quam forent si camnunquam attigissent. Tertius est, Cum veritates quas continent evidentissimae & certissimae sint, on)ncm eas disputat di materiam e medio sublaturas, atque ita animos ad mansuetudinem & concoxdiam disposituras ; contra quam faciant scholarum controversiae, quae illos qui sic in iis exercuerunt sensim & sine sensu magis rixoses ac pertinaces reddentes , prima sorte causa sint haeresium & diuisionum quibus mundus etiananum vexatur. Ultimus & praecipuus horum Principiorum fructus est , ca cxcolendo quam plurimas VC-ritates quas ipse non Explicui dotegi, atque ita paulatim ab
his ad illas progrediendo ad perfectam totius Philosophiae
cognitionem summumque Sapientiae gradum cum tempore pervcniri posse. Nam veluti in cunctis artibus videmus, eas,
25쪽
licet initio rudes 3c imperfectae sint, quia tamen continent aliquid veri. S cujus estechiam experientia probat, usi paulatim perfici: sic quoque in Philosophia, cum vera Principia habemus, fieri non potest quin.eorum ductu aliquando in alias veritates incidamus. Ncque falsitas Principiorum Aristotelis melius probari potest quam dicendo , eorum ope permulta secula quibus in usu fuerunt nullum progressum in cognitione rerum fieri potuisse. . Non me latet quidem , esse homines quosdam ingenii adeo praecipitis, qui tam parum circumspciste in actionibus
suis versentur, ut vel solidissimis fundamentis nihil certi superstruere valeant: S quia hi ad libros scribendos caeteris procliviores csic solent, brevi temporis spatio illud omne quod egi corrumpere, nec non incertitudinem S dubitationem introducere possent in meam philosophandi rationem ex qua summa cum Cura eas proscribere sui conatus in si eorum scripta tanquam mea vel tanquam opinionibus meis repleta reciperentur. Nuper expertus illud sui in aliquo eorum qui maxime me sequi velle credebantur , imo de quo alicubi scripseram, me tantum tribuere Hus ingenio, ut non
putarem, ipstim alicui opinioni adhaerere quam pro mea agnoscere nollem. Nam superiori anno librum sub titulo Fundamentorum P sica edidit, in quo ctiamsi nihil Physicam& Medicinam concernens scripsisse videatur, quod non desumserit ex scriptis meis in lucem editis, Sc ex alio nondum perfecto de natura animalium, quod in manus ejus incidit; nihilominus quia male transscripsit, & ordinem mutavit, veritatesque quasdam Metaphysicas quibus tota Physica inniti
debet negavit, eum prorsus repudiare cogor, lectoresque rogare , ne unquam Opinionem aliquam mihi attribuant nisi expresse cam in scriptis meis invcncrint ; neque ullam sive in meis sive in aliorum scriptis pro vera recipiant, nisi ex veris principiis eam quam clarissime deductam esse viderint. Scio etiam, multa cffluere posta tacula antequam ex histo
26쪽
Principiis omnes veritates deductae suerint quae deduci inde
possunt, quia eae quae inveniendae restant, maximam partem dependent a particularibus quibusdam experimentis, quae nunquam casu se offercnt, vcrum ab hominibus sagacissimis
cum cura dc sumptu indagari debent; deinde quia haud facile
continget. ut illi ipsi qui iis probe uti novissent ea etiam faciendi facultatem sint habituri,atquc etiam quia plerique eorum qui ingenio valent adeo sinistram de universa Philoso- phia conceperunt opinionem, ob errores quos in ea quae hactenus in usu suit adverterunt, ut ad meliorem investigandam animum applicare nequeant. Verum, si tandem differentia quam inter mea & omnium aliorum Principia deprehensuri sunt, nec non ingens scri es veritatum quae deduci inde poLsunt, ipsis persuadeat quanti momenti iit, in earum veritatum inquisiuione perseverare, ad quam altum Sapientiae gradum , ad quantam vitae persectionem, ad quantam felicitatem perducere nos queant, ausim credere, neminem fore qui non allaboret tam utili se studio tradere, aut saltem qui non faveat, totisque viribus velit suvare eos qui illi cum fructu operam dabunt. Haec meorum votorum summa est, ut Nepotes nostri tandem aliquando selicem ejus videant eventum, dc
27쪽
, De principiis cognitionis humanae.
I. TI Eνιια em anquirenti, semel in vita V omuιbus , quantumseri potest, esse dubitandam. Pag. I . Dubia et prafalsis halenda. ibid. 3. Hanc interim dubitaιιonam ad usium vita non esse referendam. ibid.
. Cur pessimm dubitare δε νε ι sensibilibus. ibid.
. Cuae etiam de Mathematicis demonstrationibuι. ibid. s. Nos habere libreum arbitrium . ade i-bendum assensium in dubiis, Aequa ad er
7. Non posse a nobis dubitari, quin ex si a-mm dum dubitamus i atque hoc esseniamum ordina quod pbilosophando cognosiimus. ibid. s. Disinctionem inter animam i, corpus, sive inter rem cogitantem o corpoream hinc agnosci. . ibid.
s. a uia sit cogitatis. ibid. Io. aeua simplicissima μυ is per se ta,
definitiovibus Logicis obscuriora reddi; istalia inter cognitiones studio aequisitas non esse numeranda. 3II. Quomodo mens nostra notiον sit quam corpus. ibid. I 2. Cur non omnibus aque imotestat. ibid. 13. Luo se u reliquarum rerum cognitio a Dei cognitione dependeat. ibid. Ex eo quod existentia necessaria inno-Ao da Deo conceptu contineatur, recreconcludi, Deum exsistreri Is. Non eodem modo in aliarum rerum edinis rapidus exsistentiam necessarism . sis
rassim exsistrauia Dra ab amnubm clinaco οβMur. ibid. 7. Eno e usique ex nostris ideis objecti perfectio m or est, eo 6- cauoam esse desere mallorem. II 3. Hinc rursus concludi , Deum exsistere.
ibid.is. Et si Dei uarinam non comprehenda-mm, ejus tamen persemones omni alia is clarius a nobis tognosci. ibid.1o. Nos non a nobis ipsis, sed a Deo factos. eumque pratiae exsistere. sαi. Exsistentia nostra durationem μύmera ad exsistentiam Dei demonstrandam. ibid.
xx. Ex nostro modo exuentiam Dei eoo scendι. omnia 6m attributa naturali ingenii vi cognoscibilia simul cognosci. ibid.
23. Deum non esse eorporeum, nec sentire ut nos. nec velle malitram pereati. ibid. x . A Dei cognitione ad erraturarum e gnitionem perveniri, recordando eum esse
infinitum, oenos finitos. γα s. Credenda esse omnia qua a Deo revel ra sunt, quamvu captum nostrum excedant. ibid.16. Nunquam dissutandum osse δε infinito: sed tantum ea m quibus nullos fines a vertimus , qualia sunt extensio mundi, divisibilitas partium maιnia , numerus secta-
28쪽
sectarum sec.pro inde isti habenda. ib. 27. Qua di serentia sit inter indefinitum is infinitum. 828. Non causas finales rerum creatarum, sed scientes esse examinandas. ibi d. 29. Deum non esse errorum caussam. ibid. o. Hinc sequi . omnia qua elare percipimus . vera esse, ac tolla dubitationes anta recensitas. ibid.3 I. Errores nostros, si ad Deum reserantur, esse tantum negationes ; si ad nos , priva
tandi. perceptionemscilicet intesiectus, ct operaIιonem voluntat M. ibid. '33. Nos non errare, nisi cum de re non satis percepta juicamus. ibid.3 4. Non bolum inresiectum. sed etiam voluntatem requira adju an m. ibid.
caussam inda esse. ibid.3 s. Errores nostros Deo imputari non posse. ibid.37. Summam esse hominis perfectionem quod agat libere. stae per voluntatem, , per hoc laude vel vituperio dignum reddi. Io38. Eo desectum in nostra actione, non in nostra natura . quod erremus i Eι sapa subitoνum eti as aliis dominu , nunquam autem Deo, tribui posse. ibid.3s. Libertatem arbitrii esse per se notam.
ibid.4 . Certum etiam , omnia es a Deo pra-
r. Suomodo arbitru nosri libertas, o Dei nare alio simul concilientur. ibid. 62. Quomodo . quamvis nolimus facta . fallamur tamen per nostram volumatem.
ibid. 43. Nos nunquam 'Ei, eum Alis elarε is distinctὸ perceptu assentimar. ibid.
44. Nos semper male judicare, eum nomimur non clare perreptis, etsi casu incia mus in veritatem; idque ex eo continis gere, quod supporamus, ea fuisse ave satis a nobis perspecta. ibid. s. Cui sit perceptio clara, quid disincta.
6. Exemplo doloris ostenditur , Haram esse posse perceptionem, etsi non sit dissimcta ; non autem disinctam, nisi μά- . . 'tibi L 7. Ad prima aetatis praejudici 'mendanda, simplices notiones esse considerandas , is quid in quaque sit elisum. ibid.48. Omnia qua Ab perceptionem nostram
cadum. Pectara ut res rerumve assecti nes , vel ut ateram veritates; O rerum enumeratio. ibid. 49. AEIemas veritates non posse ita numerari. sed nee eo opus. IIs O. Eas clare percipi. sed non omnes ab emnibus. propter nae uincia. ibid.si. Quid sit substantia: c, quod istud n
men Deo is ereaturis non contemat uni- voce. ibid.si. Uuod menti is erepori univoce conveniat, o quomodo ipsa cognoscatur. I 33. CH quη substantia unum esse pracia puram attrιbutum e ut mentis , cogitatio rcorporis, extensio. ibid. 34. Euomodo claras se distinctas notiones haberepoFmus . subsantia cogitantis, ct corporea, trem Dei. ibid.s s. es' omodo duratio, ordo, numerus, etiam distineta int/Petantur. II16. ui sint modi, qualitates, attributa. ibid.s7. 'uadam attributa es in rebus : alia in cogitatione. Et quid duratio is tempus. ibid. 8. Numerum se universalia omnia. σε tantum modos cogitandi. ibid. s. Ouomodo universatia fiant: is qua sint quinque vulgata; genus. species, disse
co. De distinctιonibus , ae primo de reali. ibid.6 i. De distinctione modali. II. . . . 62. De
29쪽
ε i. m distinctiora rationis. ibid. 3. Euomodo cogitatis extensio disincta cognosci possit. ut constituentes naturam mιntu ct corporis. i 864. Gemodo et m ut modι subsantia.
cf. Luomodo ipsarum modi μι etiam eo-gnscendi. ibid.6 6. Euomodo sensus , assectus is appetitus,
clare coguo canιur , quamvis spa da iis mala judicemus. Is
67. In ipso de dolore judicio sua nos falli. ibid.εῖ. Tuomodo in biis id quod clare cognosci-mm, ab eo in quo fassi possumus, sis di- ' linguendum. ibid.6s. Longe aliter cognosci magnitudinem, fguram, oc. quam colores , dolores, oc.
po. Nos posse duobus modu δε sensibilibus
judicium serra; quorum uno errorem pra- cavemm,abo in Errorem incidimus. ibid. 7 I. Pracipuam errorum causam apra udiciis infantia procedere. ibid. 71. Ateram errorum causam esse.quodna-judiciorum oblivisti nequeamus. 2 273. Tertiam causam esse, quod defatigemur ad ea, qua sensibus prasentia non sunt, astendendo : c, ideo assuetι v. d. illis non ex praesenti perceptione, sed ex praeconoptaopinum judicare. ibid. q. auartam caussam esse, quod conceptus
nostros verbis , qua rebus accurate non υ
spondem, alguemus. ibid. 7s. Summa eorum qua observanda sunt ad recte philosophandum. 2376. Atietoritatem divinam perceptioni no-sra esse praeferendam : sedeasiclusa non decere Philosophum aliis quam perceptuassentiri. ibid. PRINCIPIORUM
De Principiis rerum materialium. r. Uibus rationibus rerum materiaia H lium renentia certo cognos itur. 2. Luibus etiam cognostatur, eorum humanum menti esse arcte conjunctum. ibid. 3. Sensivum perceptiones , non quid revera sit in rebus; sed quia humano composito prosit vel obsit, docere. 2 sq. Naturam corporis non in pondera. duritie, colore, aut ilibus ι sed insolu-rensione, consistere. ibid. s. Praseiaticia de rarefactione, . de vacuo, hanc corporu naturam obscuriorem facere. ibid. s. zuomodosias rarefactio. 267. Eam non possὸ ulgo alio modo ini.Pisibili explicari. ibid. s. Ganritatem o ntimerum disserea tantum rarione a re quanta ter numerata.
s. Substantiam corpoream, eum a quam late sua disinguitur, confuse concipi tamquam incorpoream. 27io. Quid sit statium, sive locus internus. ibid. II. Quomoto in re non digreat a subsantia
corporea. ibid. I . Gomori ab eadem disserat in modo.
quo concipitur. 2833. Euid sis locus externus. ibid. 4. In quo disserant locus ossatrum. 29 Is. Gomoaeo locus exterum pro supersi corporu ambientis recte Amatur. ibid.I6. Repugnare ut detur vacuum, sive in quo nuti a plane sit res. ibid.
17. Vacuum ex vulgi us non excludere omne corpus. 3P
30쪽
Ig. Suomodo emendandum sit presudicium de vacuo ab olutesumto. ibid. I s. Ex his ea confirmara, qua de rarefactιο ne dicta fiunt. 3 ixo. Ex hu etiam demonstrari, nul as atomos dari posse. ibid.2I. Item mundum esse indefinite extensum.
22. Item unam Or eandem esse materiam caeli terra ; ac plures mundos esse non
posse. 3223. Omnem materia variationem . Haomnem ejus formarum Hversitaram pendere a motu. ibid.
x . Tuid sit meim juxta vulgarem sensum. ibid. 13. Cuius motus proprie sumtus. ibid.
26. Non plus actionis requirι ad motum, quam ad quietem. 3 327. Motum . quietem esse tantum diversos modos corporu moti. ibid.28. Motum proprie si tum non referri, nisi ad corpora contigua vus quod movetur.
ibid.2s. Nec referri, nisi ad ea eorpora contigua, qua tanquam quisentia spectantur. 3 43o. Cur ex duobus corporibus corustuu qua separantur ab invicem.unum potius quam aliud moveri dicatur. ibid.3r. Euomodo tu eodem corpore innumeri
diversi motu esse possint. 3 s31. Euomodo etiam motus proprie sumtus, qui in quoque corpore unicus es, pro pluribus sumi possi. ibid.3 3. Euomodo in omni motu integer eirculus reverum simul moveatur. 3634. Hinc sequi divisionem materia inpartieulas relera indefinitas , quamvis ea n
bis sim istomprehensibiles. 3 73s. Quomodo ι isa divisio i . quod non sis dubitandum quin fiat, etsi non comprehendatur. ibid.36. Deum esse primariam motus caussam rc, eandem semper motu quantitatem in universo conservare. ibid.
3 7. Prima lex natura: quod unaquaque res
quantum in se es , semper in eodem statu persevoret; sicque quod semel movetur,
semper moveri pergat. 3338. De motu projectorum. 393 9. Aurea lex natura: quod omnis motus
ter moventur, tendere semper, ut recedanta centro circuli quem describunt. ibid.4O. Tertia lex : quod unum corpus , alteri fortiori occurrendo, nihil amittat desius motu; occurrendo vero minu forti , tantum amittere, quantum in illud transis
fert. Αο I. Probatio prioris partis hujus regula. 4I 2. Probatio posterioris partis. ibid. 43 . In quo consistat vis cujusque corporis ad agendum vetremendum. ibid.Α . Motum non esse motui contrarium , sed quieti; ct determinasionem in unam par- rem determinationi in partem oppositam. 424s. Quomodo post determinari, quantum cujusque corporis motus mutetur propter aliorum corporum occursum; idque per re- gulas sequentes. . ibid. 46. Prima. ibid.47. Secunda. ibid. 8. Tertia. ibid. 9. Suarta. que O. Luinta. ibid . I. Sexta. ibid. 2. Septima. . ibid. 3. Harum regularum usum esse docilem. propterea quod unumquodque corpus a
multissimul tangatur. 4 34. Lua sint corpora dura,quas ida. ibid. I. Durorum partes nulla aris glutino simul jungi, quam earum quiete. ibid.s 6. Huiuorum particulas aluab vi versus omnes partes moveri : Et corpus durum.
in in existens , a minima vi posse δε-
terminari a. motum. 4s 7. Dusdem rei demonstratio. Acs 3. Si quas di particula tardius movean-