장음표시 사용
41쪽
2 PRINCIPIO Ru Μ PHILOSOPHIAE sinis ac per se notis admisse, quae nobis salsa videbantur; tum moxime quia audivimus esse Deum, qui potest omnia, & a quo sumus .creati. Ignoramus enim, an sorth nos tales creare volucrit ut semper fallamur, etiam in iis, quae nobis quam notissima apparent; quia non miniis hoc videtur fieri potuisse quam ut interdum fallamur, quod contingere ante advertimus. Atque si non a Deo potentissimo, sed velanobis ipsis, vel 1 quovis alio nos esse fingamus, quo miniis potentem originis nostrae auctorem assignabimus, tanto magis erit credibile, nos tam imperfectos esse, ut semper fallamur. Sed interim a quocunque tandem simus, & quantumvis ille sit potens, quantumvis fallax; hanc nihilominus in nobis libertatem bitrium, ad esse experimur, ut semper ab iis credendis, quae 'on plane certa sena ἡ Oxploratλ, possimus abstinere; atque ita cavere, ne unquam e
. V i h . Sic autem rejicientes illa omnia,de quibus aliquo modo Iossumus
Gue; AA dubitare,acetiam salsa esse sngentes; sacile quidem supponimus nul- rari. qum. lum esse Deum, nullum coelum, nulla corpora; nosque etiam ipses δε- As Π00 habet Q mmus, nec pedes, nec denique ullum corpus; non au----: 'ai tem ideo nos qui talia cogitamus nihil esse: repugnat ent m , ut pu- qua b c temus id quod cogitat, eo ipso tempore quo cogitat, non existereia uia A., proin haec cognitio, ego cogito, ergo sitim, est omnium prima &ρλus. certissima, quae cuilibet ordine philosophanti occurrat. pruno Haecque optima via est ad mentis naturam,fusque a corpore dis-β V TL tinctionem agnoscendam: Examinantes enim quinam simus nos,qui Distinctiο- omnia quae λ nobis diversa sunt supponimus salsa esse, perspicut videmus, nullam extensionem, nec figuram, nec motum localem, nec .urνω .si. quid simile, quod corpori sit tribuendum, ad naturam nostram pem inter tam tinere, sed cogitationem solam; quae proinde prius S certius quam ulla res corporea cognostitur; hanc enim jam percepimus, de aliis
ream. hine autem adhuc dubitamus.
γυ μ Cogitationis nomine, intelligo illa omnia, quae nobis consciis in stata s. e. nobis sunt, quatenus eorum in nobis 8 scientia est: Atque ita non
m bintelligere, velle, imaginari, sed etiam sentire, idem est hic quod cogitare. Nam si dicam, ego video, vel ego ambulo, ergo sum; di hoc intelligam de visione, aut ambulatione, quae corpore peragitur , conclusio non est absoluid certa; quia, ut saepe fit in somnis, possum putare me videre , vel ambulare, quamvis oculos non ape
42쪽
. . PARS PRἔMA, 3 iam, & loco non movcar, atque etiam sortὰ, quamvis nullum habeam corpus; Sed si intelligam de ipso sensu, sise conscientia viden- . di aut ambulandi, quia tunc resertur ad mentem, quae sola sentit,sive cogitat se videre aut ambulare, est plane certa. Non hic explico alia multa nomina, quibus jam usus sum, vel x. utar in sequentibus, quia per se satis nota mihi videntur. Et saepe hae simadverti Philosophos in hoc errare, quod ea, quae simplicissima erant, o Lac per se nota, Logicis definitionibus explicare conarcntur; ita enim se nota, d ipsa obscuriora recidebant. Atque ubi dixi hanc propositionem, ego cogito, ergo sum, esse omnium primam & certissimam, quae cuilibet ἡ . . ordine philosephanti occurrat, non ideo negavi, quin ante ipsam reaedi; Oscire oporteat, quid sit cogitatio, quid existentia, quid certitudo; item quod fieri non possit, ut id quod cogitet non existat,& talia; sed stae. is, quia hae sunt simillicissimae notiones, &quae solae nullius rei existen--πη
tis notitiam praebent, idcirco non censui esse numerandas. ἡ ἡ Jam v cro ut sciatur, mentem nostram non modo prius & certius, XI.
sed etiam evidentius quὶm corpus cognosci, notandum est, lumine naturali esse notissimum, nihili nullas esse affectiones sive qualitates; hisis si . atque ideo ubicunque aliquas deprehendimus, ibi rem sive substan- quam ιμ-tiam , cujus illae sint, necessario inveniri; & quo plures in eadem re t 'sive substantia deprehcndimus, tanto clarius nos illam cognosccre. Plura vero in mente nostra, quam in ulla alia re a nobis deprehendi, ex hoc manifestum est, quod nihil plane essiciat, ut aliquiil aliud c gnoscamus, quin idem etiam multo certius in mentis nostrae cognitionem nos adducat. Ut si terram iudico existere, ex eo quod illam tangam vel videam, celth ex hoc ipso adhuc magis mihi judicandum est mentem meam existere; scri enim forsan potest, ut judicem me terram tangere, quamvis terra nulla existat; non autem, ut id judiacem, & mea mens quae id judicat nihil sit; atque ita de ceteris. Nec aliam ob causam aliter visum est iis, qui non ordine philos, x itpha sunt, quὶm quia mentem a corpore nunquam satis accurate Cur non distinxerunt. Et quamvis sibi certius esse putarint, se ipsos existere, quam quidquam aliud; non tamen adverterunt, per se ipsos, restat. mentcs solas hoc in loco suisse intelligendas; sed contra potius intellexerunt sola sua corpora, quae oculis videbant, & manibus palpabant, quibusque vim sentiendi perperam tribuctant; hocque ipsos i1 mentis natura percipienda avocavit. Cum autem mens, quae se ipsam novit, & de illis omnibus rchus 'XIII. Α Σ ' adhuc
43쪽
4 PRINCIPIORUM PHILO so PHIAE . .
ν liquarum adhuc dubitat, undiquaque circumspicit, ut cognitionem suam ul- ' , Ba ternis extendat, primo quidem invenit apud se multarum rerum thii .h. ideas,quas quamdiu tantum contemplatur,nihilque ipsis simile extra depenriar. se esse assirmat nec negat, salii non potest. Invenit etiam communes quasdam notiones, & ex his varias demonstrationes componit, ad quas quamdiu attendit, omnino sibi persuadet esse uras. Sic, exempli causa, numerorum & figurarum ideas in se habet, habetque
etiam inter communes notiones, quodsi aequalibus aequalia addas, qua
inde exsurgent erunt aequalia ,& si miles; ex quibus facise demonstratur tres angulos trianguli aequales esse duobus rectis, &c. ac proinde haec & talia sibi persuadet vera esse, quamdiu ad praemissas, ex quia bus ea deduxit, attendit. Sed quia non potest semper ad illas attendere, cum postea recordatur se nondum scire, an sortὶ talis naturae creata sit, ut fallatur etiam in iis,quae ipsi evide*issima apparent, videt se merito de talibus dubitare, nec ullam habcre posse certam scientiam , priusquam suae auctorem originis agnoverit. xiv. Considerans deinde inter diversas ideas,quas apud se habet,unam εο Ihii esse entis summe intelligentis, sumnia potentis & summe persecti, us: is, quae Omnium longd praecipua est, agnoscit in ipsa existentiam, non in mytro δε possibilem& contingentem tantum, quemadmodum in id eis ali rum omnium rerum, quas distinctὶ percipit, sed omnino necessariam & aeternam. Atque ex eo quod, exempli causa, percipiat in idea trianguli necessario contineri, tres ejus angulos aequales esse duobus rectis, pland sibi persuadet triangulum tres angulos habere aequales duobus rectis ; ita ex eo solo, quod percipiat, existentiam necessariam & aeternam in entis sumnia persecti idea contineri, pla-nὸ concludere debet, ens sumis persectum existere. Magisque hoc credet, si attendat nullius alterius rei ideam apud
se inveniri, in qua eodem modo necessariam existentiam contineriatafum M. animadvertat. Ex hoc enim intelliget, istam ideam entis summErum conce- persecti non esse a se essictam , nec exhibere chimaericam quandam,p sed veram & immutabilem naturam, quaeque non potest non existe-
e riam, re, cum necessaria exulentia in ea contineatur.
seu contingentem duntaxat contineri.
Hoc, inquam, sicila credet mens nostra, si se prilis omnino prae --,ia; . ' judiciis liberarit. Sed quia sumus assueti, reliquis Omnibus in rebus
suo minis essentiam ab existentia distinguere; atque etiam varias ideas rerum , quae nusquam sunt, aut suerunt, ad arbitrium effngere, s ' . esse
Deo conceptu contineatur , recte concludi Deum
modo in uoissa nece*ras exoren
44쪽
PARs PRIMA. sesu contingit, cum in entis summE persecti contemplatione non ita Des . absum us planὸ defri, ut dubitemus, an sortὶ ejus idea una sit ex iis, quas ad arbitrium eFnximus, aut saltem, ad quarum essentiam eri- xvi iis .
Ulterius vero considerantes ideas, quas in nobis habemus, vide- XVII. mus quidem illas, quatenus sunt quidam modi cogitandi, non mul- ω'stum a se mutuo disserre, sed quatenus una unam rem,alia aliam re- stri, id is praesentat, esse valde diversas; & quo plus persectionis objectivae in objectiva se continent, eo persectiorem ipsarum causam esse debere. Nam quemadmodum, si quis in se habet ideam alicujus machinae valde re istis μυ- artificios merito quaeri potest,quaenam sit causa a qua illam habet; σε αε- an nempe viderit alicubi talem macllinam ab alio factam; an mechanicas scientia tam accurath didicerit, anue tanta sit in eo ingenii vis, ut ipsam multibi unquam visam per se excogitare potuerit ' Totum enim artificium quod in idea illa objective tantum,sive tanquam in 'imagine continetur, debet in ejus causa , qualiscunque tandem sit, non tantum objectivὶ sive repraesentativE,saltem in prima & praecipua , sed respia formaliter aut eminenter contineri. Sic quia Dei, sive entis summi ideam habemus in nobis, jure pos- XVI M. sumus examinare, a quanam causa illam habeamus; tantamque in ea immensitatem inveniemus, ut planὶ ex eo simus certi, non posse illam nobis suisse inditam , nisi a re, in qua si revera omnium per- stere. sectionum complementum, hoc est, nisi a Deo realiter existente.
Est enim lumine naturali notissimum, non modo a nihilo nihil seri; nec id quoia est persectius ab eo quod est miniis persectum,ut a causa inciente & totali produci; sed neque etiam in nobis ideam sive im sinem ullius rei esse posse , cujus non alicubi, sive in nobis ipsis,
sive extra nos, Archetypus aliquis omnes ejus persectiones reipa continens, existat. Et quia summas illas persectiones, quarum ideam habemus, nullo modo in nobis reperimus, ex hoc ipso rectὸ concludimus eas in aliquo a nobis diverbo, nempe in Deo, esse; vel certE aliquando suisse, ex quo evidentissimξ sequitur, ipsas ad-
Hocque satis certum est & manifestum iis qui Dei ideam contem- rura non plari, summasque ejus persectiones advertere sunt assueti. Quamvis enim illas non comprehendamus, quia scilicet est de natura infiniti, iis- is ut a nobis, qui sumus finiti, non comprehendatur, nihilominus ta-fecti rmen ipsis clarius & distinctius quam ullas res corporeas intelligere A 3 Possu- bis evrom.
45쪽
existero XXI. Existentiae nostrae di
Ex nostro modo ex stentiam Dei cognoscendi, omnia ejus artributa naturali ingenii vi cois assibilia simul cog osci.
Deum non .s corpo- reum, nee sentire ut nos,nee me is maluiam peccan.
6 . PRINCIPIORUM PHILoso PHIAE possiimus, quia cogitationem nostram magis implent, suntque simpliciores, nec limitationibus ullis obscurantur. Quia vero non omnes hoc advertunt; atque etiam quia non, quemadmodum habentes ideam artisciosae alicujus machinae, scire solent undenam illam acceperint, ita etiam recordamur ideam Dei
nobis aliquando a Deo auuenisse, utpote quam semper habuimus; quaerendum adhuc est, a quonam simus nos ipsi,qui summarum Dei persectionum ideam in nobis habemus. Nam certe est lumine naturali notissimum eam rem, quae novit aliquid se persectius, a se non esset dedisset enim ipsa sibi omnes persectiones, quarum ideam in se habet; nec proinde etiam posse ab ullo esse, qui non habeat in se omnes illas persectiones, hoc est, qui non sit Deus. Nihilque hujus demonstrationis evidcntiam potest obscurare,
modo attendamus ad temporis sive rerum durationis naturam; quae talis est, ut ejus partes a se mutuo non pendeant, nec unquam simul existant; atque ideo ex hoc quod jam simus, non sequitur nos in tempore proximὰ sequenti etiam futuros, nisi aliqua causa, nempe eadem illa, quae nos primum produxit, continuo veluti reproducat, hoc est, conservet. Facile enim intelligimus nullam vim esse in nobis, per quam nos ipsos conservemus; illurnque in quo tanta est vis, ut nos 1 se diversos conservet, tanto magis ctiam se ipsum conservare, vel potius nulla ullius conservatione indigere, ac d nique Deum esse.
Magna autem in hoc existentiam Dei probandi modo, mr ejus scilicet ideam, est praerogativa; quod simul quisnam sit Quantum
naturae nostrae seri infirmitas, agnoscamus: Nempe ad ejus ideam nobis ingenitam respicientes, videmus illum esse aeternum, omniscium, omnipotentem, omnis bonitatis veritatisque sontem, rerum omnium creatorem , ac denique illa omnia in se habentem, in quibus aliquam persectionem infinitam , sive nulla imperfectione terminatam , clarὸ possumus advertere. Nam sane multa sunt, in quibus etsi nonnihil persectionis agno scamus, aliquid tamen etiam imperfectionis sive limitationis deprehendimus; ac proinde competere Deo non possunt. Ita inmatura corporea, quia simul cum locali extensione divisibilitas includitur, estque imperfectio esse divisibilem ; certum est, Deum non esse com
pus. Et quamvis in nobis persectio quaedam sit, quod sentiamus, quia tamen in omni sensu passio est, & pati est ab aliquo pendcre, nullo
46쪽
ΡΑRs PRIMA. Tnullo modo Deum sentire putandum est; sed tantummodo intelligere S velle: Neque hoc ipsum ut nos, per operationes quodammodo distinctas, sed ita, ut per unicam, semperque eandem & smplicissimam actionem, omnia simul intelligat, velit & operetur. Omnia, inquam , hoc est, res omnes; neque enim vult malitiam peccati, quia non est res. Jam vero , quia Deus solus omnium, quae sunt aut esse eos int, vera est causa; perspicuum est optimam philosophandi viam nos se quuturos, si ex ipsius Dci cognitione rerum ab eo creatarum expli- μα cationem deducere conemur, ut ita scientiam persectissimam quae Pii- est ecte iam per causas, acquiramus. Quod ut fatis tuto A sine er p randi periculo aggrediamur, ea nobis causela est utendum, ut sem- zzz
per quam maximoecordemur, & Deum auctorem rerum esse infi- nitum, S nos omnino sinitos. ' . OIta si sorid nobis Deus de se ipso, vel aliis aliquid revelet, quod X
naturales ingenii nostri vires excedat, qualia jam sunt mysteria I, I
carnationis & Trinitatis, non recusabimus illa credere, quamvis D ao non clare intelligamus; Nec ullo modo mirabimur multa esse, tum in immensa ejus natura, tum etiam in rebus ab eo creatis, quae ca- ptum nostrum excedant. .,
Ita nullis unquam fatigabimur disputationibus de infinitor Nam 'ς- sanξ cum simus finiti, absurdum cssct nos aliquid de ipso dc termina- -- ire , atque sic illud quasi finire ac comprehendere conari. Non igitur - -- respondere curabimus iis, qui quaerunt, an si daretur linea infinita, o nus media pars elisit etiam infinita; vel an numcrus infinitus sit par jani tamve impar, & talia; quia de iis nulli videntur debere cogitare, nisi qui mentem suam infinitam esse arbitrantur. Nos autem illa omnia, in quibus sub aliqua consideratione nullum snem poterimus invenire, non quidem assirmabimus esse infinita , sed ut indefinita spem bimus. Ita quia non possumus imaginari extensionem μή hia ram magnam, quin intelligamus adhuc majorem esse posse, dice- partim mus magnitudinem rerum possibilium esse indefinitam. Et quia
non potest dividi aliquod corpus in tot partes, quin singulae ad- z.ET .
huc ex his partibus divisibiles intelligantur , putabimus quanti- ρ ρ
talem esse indefinite divisibilem. Et quia non potest fingi tantus Σωstellarum numerus, quin plures adhuc a Deo creari potuisse credamus , illarum etiam numerum indefinitum supponemus; atque ira 'de reliquis. .
47쪽
omnia quae clara percipimus, vera es, ae rogiisbitatio
8 Ρ strucr IORUM PHILoso PRIAE Haecque indefinitadicemus potius quam infinita; tum ut nomen infiniti soli Deo reservemus, quia in eo solo omni ex parte, non modo nullos limites agnoscimus, sed etiam positive nullos esse intelligimus; tum etiam, quia non eodem modo positivh intelligimus, alias res aliqua ex parte limitibus carere, sed negativὸ tantum eorum limites, si quos habeant, inveniri a nobis non posse confi
Ita denique nullas unquam rationes circa res naturales, a sine,' quem Deus aut natura in iis faciendis sibi proposuit, desumemus; quia non tantum debemus nobis arrogare, ut ejus consiliorum participes nos esse putemus: Sed ipsum ut causam essicientem rerum omnium considerantes , videbimus, quidnam ex iis ejus attributis, quorum nos nonnullam notitiam Voluit habere, circa illos ejus eia sectus qui sensibus nostris apparint, lumen naturale quod nobis indidit, concludendum esse ostendat; memores tamen, ut jam ductum est, huic lumini naturali tamdiu tantum esse credendum , quamdiu nihil contrarium 1 Deo ipso revelatur. Primum Dei attributum quod sic venit in considerationem , est, quod sit sumnia verax, & dator omnis luminis; adeo ut pland repognet ut nos fallat, sive ut proprie ac positive sit causa errorum, quibus nos obnoxios esse experimur. Nam quamvis sortὸ posse sallere, nonnullum ingenii argumentum apud nos homines esse videatur , nunquam ceria fallendi voluntas, nisi ex malitia vel mctu & imbecillitate procedit, nec proinde in Deum cadere potest. Atque hinc sequitur, lumen naturae, sive cognoscendi sicultatem. a Deo nobis datam,nullum unquam objectum posse attingere,quod non sit verum, quatenus ab ipsa attingitur, hoc est, quatenus esuE& distincte percipitur. Merito enim deceptor esset dicendus, s perversam illam ac falsum pro vero sumentem nobis dedisset. Ita tollitur summa illa dubitatio, quae ex eo petebatur, quod nesciremus, an .soria talis enmus naturae, ut falleremur etiam in iis, quae nobis evidentissima esse videntur. Quin & aliae omnes dubitandi causae prius recensitae, facile ex hoc principio tollentur. Non enim amplius Mathematicae veritates nobis suspectae esse debent, quia sunt maximὰ
perspicuae . Atque si advertamus, quid in sensibus, quid in vigilia , quidve in somno clarum sit ac distinctum illudque ab eo quod confusum est & obscurum, distinguamus; secise quid in qualibet re pro vero habendum sit agnoscemus. Vec opus est ista pluribus verbis hoc
48쪽
hoc in loco persequi, quoniam in Meditationibus Metaph ci jam
utcunque tractata sunt, Z accuratior eorum explicatio ex sequentium cognitione dependet. Quia vero, etsi Deus non sit deceptor, nihilominus tamen saepe X X X l. . contingit nos falli, ut errorum nostrorum originem & causam inve- I ρ stigemus, ipsosque praecavere discamus, advertendum est, non tam Dein sto. illos ab intellectu, quam a voluntate pendere; nec esse res, ad qua- ωπω . eserum productionem realis Dei concursus requiratur: sed cum ad ' e-
ipsum reseruntur, esse tantum negationes; & cum ad nos, priva- adnvi pri-tiones. 'xxx Quippe omnes modi cogitandi, quos in nobis experimur, ad Dis., iis, duos generales referri possunt: quorum unus est, perceptio sive ope- tum in nobis ratio intellectus; alius vero, volitio sive operatio voluntatis. Nam sentire, imaginari, & pure intelligere, sunt tantiam diversi modi per- his, ii cipiendi; ut & cupere, aversari, assirmare, negare, dubitare, sunt di- πή- Metversi modi volenm. zoperat. Cum autem aliquid percipimus, modo tantum nihil planὰ de nem iu&κ- ipso assi emus vel negemus, manifestum est , nos non falli; ut ς es ii ineque etiam cum id tantum assirmamus, aut negamus, quod clarE Nestim is & distincte percipimus, esse sic Armandum aut negandum : sed rare, nisi
tantummodo, cum, ut fit etsi aliquid non recte percipiamus, de zzzz r
eo nihilominusjudicamus. ' percepta
Atque adjudicandum requiritur quidem intellectis; quia de re, et oquam nullo modo percipimus, nihil possumus judicare: sed requiri- mistur etiam voluntas, ut rei aliquo modo perceptae assensio praebeatur: intesiectura .
Non autem requiritur saltem ad quomodocunquejudicandum in- tegra & omnimoda rei perceptio; multis enim possumus assentiri, requisi ad quae nonnisi perobscure & confvsh cognoscimus. judican- Et quidem intellectiis perceptio, non nisi ad ea pauca quae illi I x x stosferuntur , se extendit , estque semper valde finita. Voluntas Hane inti vero ins nita quodammodo dici potest: quia nihil unquam advertimus, quod aliculus alterius voluntatis, vel immensae illius quae in Deo est objectum esse possit , ad quod etiam nostra non se esse. . extendat: adeo ut sacilh illam, ultra ea quae clarε percipimus, extendamus ; hocque clim facimus, haud mirum est, quod contingat nos falli. Neque tamen ullo modo Deus errorum nostrorum autor fingi XXXVI.
potest, propterea quod nobis intellectum non dedit omniscium.
49쪽
imputari Est enim de ratione intellectus creati, ut sit finitus; ac de ratione ' ros ' intellectus siniti, ut non ad omnia se eXtendat. XXXVII. Quod vero latissimh pateat voluntas, hoc etiam ipsus naturar convenit; ac summa quaedam in homine persectio est, quod agat 1 G. g. ' per voluntatem, hoc est libere; atque ita peculiari quodam modonem, sit auctor suarum actionum, & ob ipsas laudem mereatur. Non 2-- enim laudantur automata,quod motus omnes ad quos instituta sunt, lautalem; accurate exhibeant, quia necessario illos sic exhibent; laudatur a ct p hq tem eorum artifex, quod tam accurata fabricarit, quia non neces-
. . sario, sed libere ipsa fabricavit. Eademque ratione, magis profecto
dignum rei nobis tribuendum est, quod verum amplectamur, cum amplectimur, quia voluntarie id agimus, quam si non posscmus non amplecti. XXXVIII. Quod autem in errores incidamus, desectus quidem est in nostra rise M' actione sive in usu libertatis, sed non in nostra natura; utpote quaest Zai eadem est, cum non recth, quam cum recte judicamus. Et quamvis non in πρstro tantam Deus perspicacitatem intellectui nostro dare potuisset, ut 'λbri, nunquam salicremur; nullo tamen jure hoc ab ipso possumus exiles esubiti- re. Nec quemadmodum inter nos homines, si quis habcat potesta- Rue tem aliquod malum impediendi, nec tamen impediat, ipsum dicimus esse ejus causam; ita etiam, quia Deus potuisset essicere, ut
quam au- nunquam falleremur, ideo errorum nostrorum causa est putandus.
P ' Potestas enim, quam homines habent uni in alios, ad hoc est insti- 'mi ut ipsa utantur ad illos a malis revocandos: ea autem, quam Deus habet in omnes, est quam maximὸ absoluta & libera: idemque summas quidem ipsi debemus gratias, pro bonis quae nobis largitus est; sed nullo jure queri possumus,quod non omnia largitus sit, quae agnoscimus largiri potuisse. XXXlX. Quod autem si in nostra voluntate libertas, & multis ad arbidi i , n trium Vel assentiri vel non assentiri possimus , adeo manifestum est,
ὸν βυ- ut inter pri s & maxime communes notiones, quae nobis sunt in- σψ natae, sit recensendum. Patuitque hoc maximὰ paulo anth, cum de omnibus dubitare studentes , eo usque sumus progressi, ut fingeremus aliquem potentissimum nostrae originis auctorem, modis omnibus nos fallere conari; nihilominus enim hanc in nobis libertatem esse experiebamur, ut possemus ab iis credendis abstinere , quae non plane certa erant & explorata: Nec ulla magis per se nota & perspecta
esse potant, quam quae tunc temporis non dubia videbantur.
50쪽
Sed quia jam Deum agnoscentes, tam immensam in eo potestarem esse percipimus, ut nefas esse putemus existimare, aliquid unquam a nobis fieri posse,quod anth non ab ipso fuerit praeordinatum; facile possumus nos ipsos magnis dissicultatibus intricare , si hane
Dei praeordinationem, cum arbitrii nostri libertate conciliare, atque' utramque si mul comprehendere conemur. Ille vero nos expediemus, si recordemur mentem nostram esses nitam; Dei autem potentiam, per quam non tantum omnia, quae sunt aut esse possunt, ab aeterno praescivit, sed etiam voluit ac praeordinavit, esse infinitam : ideoque hanc quidem a nobis satis attingi,ut clare & distincte percipiamus ipsam in Deo esse; non autem satis comprehendi, ut videamus quo pacto liberas hominum actiones indeterminatas relinquat; libertatis autem & indisserentiae quae in no bis est, nos ita conscios esse, ut nihil sit, quod evidentius & persectius comprehendamus. Absurdum enim effet, propterea quod non comprehendimus unam rem , quam scimus ex natura sua nobis en debere incomprehensibilem, de alia dubitare, quam intime comprehendimus , atque apud nosmet ipsos experimur. Jam vero, clim sciamus errores omnes nostros a voluntate pendere, mirum videri potest, quod unquam fallamur, quia nemo est
qui velit falli. Sed longe aliud est velle silli, quam velle assentiri iis, in quibus contingit errorem reperiri. Et quamvis revera nullus sit, qui expressh velit falli, vix tamen ullus est, qui non saepe velit iis assentiri, in quibus error ipso insciolontinetur. Quin & ipsa veritatis assequendae cupiditas, persaepe essicit, ut ii qui non recte sciunt qua ratione si assequenda, de iis quae non percipiunt judicium serant, atque idcirco ut errent.
Certum autem est, nihil nos unquam salsum pro vero admissiu- ros, si tantum iis assensum praebeamus quae clare & distinera percipiemus. Certum, inquam, quia clim Deus non si sallax , sicultas percipiendi quam nobis dedit, non potest tendere in salsum ; ut neque etiam facultas assentiendi, clim tantum ad ea, quae clare percipiuntur, se extendit. Et quamvis hoc nulla ratione probarctur ita omnium animis a natura impressium est, ut quoties aliquid clare percipimus, ei sponte assentiamur, & nullo modo possimus dubitare , quin sit verum. Certum etiam est, cum assentimur alicui rationi quam non percipimus , vel nos falli, vel casu tantum incidere in veritatem; atque
LMmodo arbitrii no stri liberta ct Dei prae