장음표시 사용
241쪽
ramulorum in iis prominentium extremitates magis inscctunt; tum etiam quia plurcssimul eo ruentes, plures ejusmodi meatus sibi aperiunt. Notandum enim est , plures esse tales meatus in chalybe, qui scilicci ex solis serri ramcntis constat A quam in magnete in quo multum est materiae lapideae, cui serri ramenta infixa sunt; atque ideo cum paucae tantum particulae striatae, ex magnete debili serrum ingrediantur, non omnes ejus meatus aperiunt, sed paucos tantum,& quidem illos, qui extremitatibus ramulorum quam-maxime flexilibus claudebantur. Unde fit, ut etiam vile servum , in quo scilicet istae ramulorum cxtremitates sunt valde flexiles, ab ipsa Terra magnete quidem maximo , sed admodum debili, nonnullam vim magneticam brevissimo tempore possit accipere. Nempe si sit oblongum , nulla tali vi adhuc imbutum , & una sua extremitate versus Terram inclinetur: protinus ex hoc solo acquiret, in ista extremitate versus Terram inclinata, vim poli Australis in his Borealibus regionibus ; & momento illam amittet, ac plane contrariam acquiret, si eadem ejus extremiatas attollatur, & opposita deprimatur.
Sed si quaeratur, cur ista vis in Terra maximo magnete, debilior sit quam in aliis minoribus: Respondeo, me non putare illam esse debiliorem, sed potius multo fortiorem, in media illi Terrae rogione, quam totam particulis striatis perviam esse supra dictum
est; verum istas particulas striatas, ab ipsa egressas, maxima ex parte reverti per interiorem illam superioris Terrae regionis crustam, ex qua metalla oriuntur, & in qua sunt etiam multi meatus, iis recipiendis idonei; atque idcirco perpaucas usque ad nos pervenire. Judico enim istos meatus, tum in illa crusta interiore, tum etiam in magiactibus, & ferri ramentis, quae in venis hujus exterioris continentur , planξ alio modo conversos esse, quSm meatus mediae regionis ; ita ut particulae striatae , quae per hanc mediam regi nem ab Austro ad Boream fluunt, revertantur a Borea ad Au
strum , per omnes quidem superioris partes, sed praecipue per ejus
crustam interiorem , itemque per magnetes & serrum exteri ris ; quo cum maxima earum pars se conserat, paucae supersunt quae per hunc nostrum aerem, & alia circumjacentia corpora, meatibus
idoneis destituta , sibi viam quaerant. Quae si rectE conscio, m
gnes e terra excisus, & in cymba super aquam libere collocatus candem illam sectem, qua semper antea dum terrae haerebat, Septentriones
242쪽
PARs Q U ARTA. 2o I triones spectavit , debet adhuc in Septentriones convertere : ut Gilbertus virtutis magneticae praecipuus indagator, & ejus quae in Terra est primus inventor, expertum se esse assirmat. Nec moror quod alii contrarium putent se vidisse; forsan enim iis imposuit, quod cum illa ipsa pars terrae , ex qua magnetem excidi curaverant , esset magnes, poli magnetis excisi ad eam se converterent; ut paullo ante dictum est, unius magnetis fragmentum ad aliud
Jam vero, cum ista virtus magnetica non communicetur serro CLXVII.
oblongo, nisi secundum rius longitudinem, certum est acum ipsa iis
imbutam , suas semper extremitates versus easdem terrae partes de- ct 'semperbere convertere, versus quas magnes sphaericus polos suos conver M istit; & semper ejiismodi acus suae magneticae virtutis polos in extre- mitatibus istis praecise habere. bis suis ha- Et quia facilius earum extremitates a reliquis partibus dignosci ci XV iit possunt, quam poli magnetis, ipsarum ope notatum est, magneticae Cur poli Virtutis polos non ubique Terrae polos accurath respicere, sed varie ''ς ς μ variis in locis ab iis dcclinare. Cujus declinationis caussa , ut jam 2, ρωὸλ ante Gilbertus animadvertit, ad solas inaequalitates quae sunt in hac accurat.
terrae superficie, rescrri debet. Manifestum enim est, in unius hujus L .e,
exterioris terrae partibus, multo plura ferri ramenta, pluresque ma- riganiurignetes reperiri, quam in aliis; quo fit, ut particulae striatae, a terra se. η iii intcriori egredientes , majori copia versus quaedam loca strant, quam vcrsus alia, sicque ab itineribus suis saepe deflectant. Et quia polorum magnetis, vel extremitatum acus conversio, pend i , δε- lo cursu istarum particularum, omnes earum inflexiones sequi debet. Hujusque rei experimentum facere licet in magnete, cujus figura non sit sphaerica: nam si acus exigua supra diversos ejus partes collocetur, non semper eodem plane modo ad ejus polos se convertet , sed saepe ab ipsis aliquantum declinabit. N cc putandum est in eo disparem esse rationem , quod inaequalitates quae sunt in extima terrae superscie, ad totam ejus molem comparatae, perexiguae sint; non enim cum ipsa, sed cum acubus aut magnetibus in quibus declinatio fit, sunt comparandae , sicque satis magnas cta apparet. CLXIX. Sunt qui dicunt, istam declinationem no n semper in iisdem icr- i, ' a'. 'rae locis eandem manere, sed cum tempore mutari: quod mini- ua Gai nanime mirum videri debet ; non modo quia serrum quotidie,cx unis '
243쪽
xurrae partibus in alias ab hominibus transfertur; sed etiam quia ejus globae, quae sunt in hac terra exteriore, quibusdam in locis cum tem- pQ e corrumpi possunt, & aliae in aliis generari, sive ab interiore CLXx xerraco is Sunt etiam qui dicunt, istam declinationem nullam esse in m gnixe sphaerico, supra polum suum Australem, in his Borealibus bii, . . .' Ig Pnibus, vel supra Borealem in Australibus, perpendiculariterim i b Pnte, illumque hoc pacto cymbae impositum, quandam aequatoris a' 'I' irim , semper accurate candem versus Boream , &oppositam
n V ses Austrum convertere. Quod an verum sit, nullo mihi adhuc Ierra ai. ς perimento compertum est. Sed facile mihi persuadeo non omnia '' ' no candem , nec sorte etiam tantam esse declinationem, in magne-xe ita constituto, qu1m in eo cujus poli aequaliter a Terra distant. Nam particulae striatae, in hac superiore Terrae regione , non m do per lineas aequaliter ab ejus centro distantes , ab uno polo ad alium revertuntur, sed etiam ubique praeterquam sub aequatore nonnullae ab interioribus ejus partibus ascendunt: S magnetis supra polos erecti conversio ab his ultimis, declinatio vero a prioribus praecipue dependet. Praeterea magnes trahit serrum , sive potius magnes & serrum adinvicem accedunt: neque enim ulla ibi tractio est, sed statim atque ferrum est intra sphaeram activitatis magnetis, vim ab eo mutuatur , I particulae striatae ab utroque egredientes , aerem interm dium expellunt; quo fit, ut ambo ad invicem, non alter qu im duo magnetcs accedant. Imo etiam serrum liberius movetur quam magnes, quia constat iis tantum ramentis, in quibus particulaestriatae suos habent meatus, magnes autem multa materia lapidea
Sed multi mirantur magnetem armatum , sue laminam ferream -- ἡ magneti adjunctam, plus serri posse sustinere, quam solum m mutio plu, gnetem. Cuius tamen ratio detegi potest ex eo , quod etiamsis f sii- plus sibi appensi serri sustineat, non tamen idcirco plus ad se alliciat, si vel minimum ab eo rςmoveatur; nec etiam plus sustineat, si corpus aliquod, quantumvis tenue, interjaceat: hinc enim apparet, istam majorem ejus vim, ex sola disserentia contactus oriri: quddnempe laminae serreae meatus, aptissim ξ congruant cum meatibus ferri ipsi appcnsi, & ideo particulae striatae, per hos meatus ex uno ferro in aliud transeuntes, omnem aerem intermedium expellant,
244쪽
essiciantque , ut eorum superficies se invicem immediath contingentes, dissicillimh disjungantur: jamque supra ostensum est, nullo glutino duo corpora melius ad invicem posse alligari, quam immediato contactu. Meatus aulcm magnetis, non ita congruunt cum meatibus serri, propter materiam lapideam quae in eo est; hincquest , ut semper aliquantulum spatii inter magnetem & serrum debeat remanere, per quod particulae striatae, ex unius meatibus ad meatus alterius perveniant. Mirantur etiam nonnulli, quod quamvis poli magnetis contrariae virtutis esse videantur, se tamen invicem juvent ad serrum sustinendum: ita ut, si ambo laminis ferreis armentur, possint sere duplo plus serri simul sustinere, quam unus solus. Nempe si A Best magnes, cujus polis adjunctae sunt laminae C D & E F , ita utrimque prominentes , ut serrum G H iis applicatum , superficie satis lata ipsas tangat, hoc serrum G H duplo sere gravius cia
se potest, quam si ab una tantum ex istis G l
laminis sustineretur. Sed hujus rei ratio evidens est, in motu particularum striatarum jam explicato: quamvis enim in eo contrariae sint, quod quae r unum polum ingrediuntur,non possint etiam ingredi per alium,oc non impedit quo miniis in sustinendo serro consentiant; quia venientes ab Australi magnetis polo A, per laminam chalybeam C D reflexae, ingrediuntur unam ferri partem b, in qua faciunt ejus polum Borealem ; atque inde suentes usque ad Australem a , occurrunt alii laminae chalybeae F E, per quam adscendunt ad B, p tum magnetis Borealem ; & viceversa egressae ex B, per armaturam E F, scrrum appensum H G, aliamque armaturam D C, revertuntur ad A. Hic autem motus particularum striatarum rir magnetem &serrum , non ita videtur consentire cum motu circulari ferrearum rotularum , quae turbinis instar contortae, diutius gyrant e ma etependentes, quam cum ab eo remotae terrae insistunt. Et sanξ si particulae striatae motu tantum recto agerentur, & singulos ferri meatus per quos ingredi debent, e regione meatuum magnetis ex quibus egrediuntur , offenderent, judicarem cas sistere debere gy
rationem istarum rotularum. Sed quia semper ipsaemet gyrant,' C c 3 unae
Cur ejus pst h, quamvis contrarii, se invicem juvent ad se rum susti
CLXXIV. Cur gyratistratulae fer
245쪽
tau unius magnetis, augeat vil
ro 6 PRINCIPIORUM PHILoso PHIAE Unae in unam partem, aliae in contrariam, & oblique transire debent ex meatibus magnetis in meatus serri, quomodocunque rotula vertatur , aeque facile in ejus meatus ingrediuntur, ac si esset immota, minusque ipsius motus impeditur a contactu magnetis, cum ei sic appensa gyratur, quam a contactu Terrae, cum suo pondere illam premit. Variis modis vis unius magnetis augetur vel minuitur, alterius magnetis aut serri accessit. Sed una in hoc generalis rcgula est, quod quoties ita sti sunt isti magnetes, ut unus in alium particulas striatas mittat. se invicem iuvent; contra autem, si unus ab alio eas abdu-mismai tim cat, sibi obstent. Quia quo celerius & copiosius istae particulae, per lieri-. unumquemque magnetem fluunt, eo malor in eo est virtus, & magis agitatae , ac plures ab uno magnete vel serro in alium mitti possunt, quam eo absente ab aere, aliove ullo corpore in ejus locum constituto. Sic non modo, cum polus Australis unius magnetis,
polo Boreali alterius conjunctus est, se invicem juvant ad ferrum aliis suis polis appensum sustinendum; sed etiam cum disjuncti sunt,& serrum inter utrumque collocatur. Ex. gr. , magnes C juvatur a magnete F , ad serrum DE sibi conjunctum retinendum ; & viceve sa, magnes F juvatur a magnete C , ad hujus serri extremitatem L in aere sustinendam : p test enim esse tam gravis, ut ab eo solo sic sustineri non posset, si alia extremitas D alteri corpori , quam magneti C innite
CLXXVI. Sed interim quaedam vis magnetis F, impeditur a magnete C, C m g nempe illa quam habet ad serrum D E ad se alliciendum. Notan-ῖ ,' . dum enim est hoc serrum, quamdiu tangit magnetem C , attrahirum sibi non non posse a magnete F quem non tangit, etiamsi hunc illo multo . --is potentiorem esse supponamus. Cujus ratio est,quod particulae stria
bitare at- tae per hos duos magnetes, & per hoc serrum, tanquam per unicumr here neu magnetem, modo supra explicato transeuntes, aequalem sere ha-
η beant vim in toto spatio quod est inter C S F, nec ideo possint serrum D E, non sola ista vi magnetica, sed insuper contactu suo magneti C alligatum, versus F adducere. . Atque
246쪽
PARs Q UARTA. 2o 7 Atque hinc patet , cur saepe magncs debilis aut exiguum serrum , detrahat aliud serrum a magnete sortiore. Notandum enim est hoc nunquam ficri, nisi cum magnes debilior tangit illud serrum , quod detrahit a magnete sortiori. Quippe cum duo magnetes , ferrum oblongum polis diis milibus tangunt, unus in una extremitate , alius in alia, R deinde isti duo magnetes ab invicem removentur , ferrum intermedium non semper debiliori , nec etiam semper sortiori, sed modo uni , modo alteri adhaerct: nullamque puto esse rationem , cur uni potius quam alteri adhaereat , nisi quod eum cui adhaeret, in majori superficie quam alium
Ex eo vero, quod magnes F juvet magnetem C, ad serrum D E sustinendum , manifestum est cur ille polus magnetis , quia nobis vocatur Australis, plus serri sustineat quam alter, in his
Borealibus regionibus r etcnim a Terra maximo magnete juvatur , eodem plane modo ac magnes C a magnete F; contra autem alius polus, propter stum non convenientem, a Terra impeditur.
Si paullo curiostis consideremus, quo pacto limatura ferri circa magnetem se disponat, multa ejus ope advertemus , quae hactenus dicta confirmabunt. Nam in primis notare licet, ejus pulvisculos non consese coacervari, sed unos aliis incumbendo , quosdam quasi tubulos componere, per quos particulae striatae liberius quam per aerem suunt, quique idcirco carum vias designant. Quae viae ut clard ipsis oculis cerni possint, spargatur aliquid istius limaturae supra planum, in quo sit soramen cui magnes sphaericus ita immissus sit, ut polis suis utrimque planum tangat,eo modo quo Astronomorum globi Hori Eontis circulo immitti solent, ut sphaeram rectam repraesentent, & limatura ibi sparsa disponet se in tubulos, qui flexus particularum striatarum circa magnetem, sive etiam circa globum Terrae, a nobis supra descriptos exhibebunt. Deinde si alius magnes eodem modo isti plano juxta priorem inseratur, & polus Australis unius, Borealem alterius respiciat, limatura circum jam se ostendet etiam , quo pacto particulae striatae, per istos duos magnetes tanquam per unicum moveantur. Eius enim tubuli, qui ab uno ex polis se mutuo respicientibus , ad alium porrigentur, erunt omnino recti ; alii vero, qui ab uno ex adversis polis ad alium pertingent, erunt circa magnetes inflexit ut hic sunt lineae
Cur in his Borealibus rigionibus, polus s alis ma-gvetii sit
247쪽
B R. V X T a. Notari etiam potest, cum aliquid limaturae serti ex
polo, ex. gr. Australi, unius magnetis pendet, si polus Australis alterius magnetis infra positi, versus illam convertatur, & paullatim ei appropinquetur, quo pacto tubuli ex ea consecti primo sursum se retrahunt & inflectunt: quia scilicet eae particulae striatae, quae per illos fluunt, repelluntur ab aliis quae veniunt a magnete inseriore. Ac deinde, si iste inferior magnes multo potentior sit superiore, tubuli isti dissetvuntur, & limatura decidit in inferiorem: quia scilicet particulae striatae ex hoc inferiori adscendentes, imp tum faciunt in singulos istius limaturae pulvisculos, quos cum ingredi non possint , nisi per casdem illorum superficies quibus msegneti superiori adhaerent, eos ab hoc superiore disjungunt. Contra vero, si polo Australi superioris magnetis, cui limatura ferri
adhaeret, polus Borealis inferioris obvertatur, haec limatura tubulos suos recta versus inscriorem dirigit, & quantum potest producit ; quia utrimque particulis striatis, ab uno magnete in alium transeuntibus, viam praebent i, sed non ideo a superiori separatur, nisi prius inferiorem tetigerit , propter vim contactus , de qua egimus paullo ante. Atque propter istam eandem vim , si lim tura magneti quantumvis torti adhaerens, tangatur ab alio debiliori magnete , vel tantum a serreo aliquo bacillo, nonnullae ejus partes sortiorem magnetem relinquent & debiliorem , sive ferreum bacillum , sequentur; illae scilicet , quae majori superscie hunc quam illum tangent. Cum enim exiguae istae superficies variae sint, & inaequales, semper accidit, ut quasdam limaturae
248쪽
P Ans QUARTA. 229 maturae particulas uni magneti vel secro, alias alteri firmius jungant.
Lamina ferrea, quae polo magnetis admota, eius vim sustinendi ferri multum auget, ut ante dictum est, impedit ejusdem vim ferri ad se alliciendi aut convertendi. Nempe lamina DCD, impeditne magnes A B, cujus polo adjuncta est, acum E F ad se alliciat, aut convertat. Jam enim advertimus particulas striatas , quae progrederentur a B versus E F, absque hac lamina esset, in ea resecti cx C versus extremitates D D , propterea quod liberius per ipsam quam per aerem fluunt , sicque vix ullae ad acum EF perveniunt. E dem modo quo supra diximus, paucas a media Terrae regione ad nos pervenire, quia maxima e rum pars, per interiorem crustam superioris Terrae regionis, ab uno polo ad alium revertitur; unde fit, aut debilis tantum vis magnetica totius Terrae hῖc apud nos sentiatur. Sed praeter serrum, aut magnetem, nullum aliud corpus in locum laminae C D poni potest , a quo magnes Α Β impediatur, ne vim suam in acum E. E. exerceat. Nullum enim habemus in hac exteriore terra , quanatum vis solidum S durum , in quo non sint plurimi meatus; non quidem ad mensuram particularum striatarum efformati, sed multo majores, utpote qui etiam globulos secundi elementi recipiunt ; & per quos idcirco istae particulaestriatae , non minus libere transire possunt , quam per acrem , in quo istos etiam globulos secundi elementi obvios habent.
Si serrum aut magnes diu detineatur aliter conversus ad Terram, aliosve Vicinos magnetes, quam sponte se converteret si nihil ejus motum impediret, hoc ipso vires suas paullatim amittit; quia tunc particulae striatae, ex Terra vel aliis magnetibus vicinis advenientes, oblique vel averse ipsius meatibus occurrendo, paullatim corum figuras mutant, & corrumpunt. Denique vis magnetica humiditate , rubigine, ac situ valde minuitur; & valido igne plane deletur. Rubigo enim ex serri ramentis efforescens, meatuum orificia occludit; idemque prae-
CLXXX. Cur lamina ferrea pabmagneris emuncta .ellus vim trahendi vel ι emerintendi fleret impediat. CLXXXI. '
Cur eandem nullius ali rivi corporis
interpositio impediat. CLXXXII.
utens, ejus vires p.ru latim imminuat.
249쪽
mist, ct stat aeris humiditas & situs, quia rubiginis initia sunt. Ignis au-
2 tem agitatio istorum ramentorum positionem plane disturbat.
Nihilque puto hactenus circa magnetem verὸ ac pro certo suis. se observatum , cujus ratio ex iis quae explicui, non facile intelligatur CLXXX lv Hic autem occasione magnetis qui trahit ferrum, aliquid ad-De ς' dendum est de succino , eaeate , cera, resina, vitro & simili-
Iudeis, . re bus, quae Omnia minuta corpora citam trahunt. Quamvis enim
ra . resina, mei non sit instituti, particularia ulla explicare, nisi quatenus r et quiruntur ad generaliora, de quibus egi, confirmanda; nec examianare possim istam vim in gagate vel succino, nisi prius ex variis experimentis plures alias eorum proprietates deducam , & ita intimam ipsorum naturam investigem : quia tamen eadem vis in vitro
etiam est, de quo mihi paullo ante suit agendum, ad ignis effectus demonstrandos, nisi eam explicarem, alia forsan quae de illo scripsi, possent in dubium revocari. Praesertim quia sorte nonnulli, videntes istam vim in succino , cera , resina , & oleagineis serὰ
omnibus reperiri , putabunt ipsam in eo consistere, quod tenues quaedam & ramosae istorum corporum particulae, frictione com- motor, frictio enim ad illam vim excitandam requiri solet,) per aerem vicinum se diffundant, ac sibi mutuo adhaerescentes protinus revertantur, & minuta corpora quae in itinere offendunt, secum trahant. Quemadmodum videmus ejusmodi pinguium li- . quefactorum guttas, bacillo appensis, levi motu ita excuti posse, ut una earum parte bacillo adhaerente , alia pars ad aliquam distantiam ab co recedat, statimque revertatur, nec non festucas, aliave obvia corpuscula secum adducat. Nihil enim tale in vitro
licet imaginari, saltem si natura ejus sit talis, qualem eam supra descripsimus; ac proinde in ipso alia istius attractionis caussa estas lignanda. CLXXXV. Nempe ex modo quo illud generari dictum est, facile colligitur , praeter in majuscula intervalla, per quae globuli secundi
istiGaismi elementi, Versus omnes partes transire possunt, multas etiam ri-- viiro. mulas oblongas inter ejus particulas reperiri , quae cum sint angustiores, quam ut istos globulos recipiant , soli materiae primi elementi transtum praebent, putandumque est , hanc materiam primi clementi , Omnium meatuum quos ingreditur figuras induere assuetam, per rimulas istas transeundo, in quasdam quasi fasci
250쪽
fasciolas tenues, linas, & oblongas cfformari, quae, cum similes
rimulas in aere circumjacente non inveniant, intra vitrum se continent , vel certe ab co non multum evagantur, & circa ejus particulas convolutae , motu quodam circulari, ex unis ejus rimulis in
alias fluunt. Quamvis enim materia primi elementi sui dissimast, quia tamen constat minutiis inaequaliter agitatis, ut in tertiae partis art. 87 & 88 explicui , rationi consentaneum est,
ut credamus multas quidem ex maxime concitatis ejus minutiis , a vitro in aerem assidue migrare, aliasque ab aere in vitrum earum loco reverti; sed cum eae quae revertuntur, non sint omnes aeqvd concitatae , illas quae minimum habent agitationis, versus rimulas, quibus nulli meatus in aere correspondent, expelli, atque ibi unas aliis adhaerentes , fasciolas istas componere : quae fasciolae, idcirco successu temporis figuras acquirunt determinatas, quas non facile mutare possunt. Unde fit, ut si vitrum satis valide fricetur, ita ut nonnihil incalescat, ipsae hoc motu foras excussae , per aerem quidem vicinum se dispergant , aliorumque etiam corporum vicinorum meatus ingrediantur, sed quia non tam faciles ibi vias inveniunt, statim ad vitrum revolvantur, & minutiora corpora , quorum meatibus sunt implicitae , secum adducant.
Quod autem hic de vitro notavimus, de plerisque aliis corporibus etiam credi debet; nempe quod interstitia quaedam inter e rum particulas reperiantur, quae cum nimis angusta sint, ad globulos secundi elementi admittendos, solam materiam primi recipiunt, & cum sint majora iis quae in aere circumjacente, soli istimateriae primi elementi etiam patent, implentur minus agitatis ejus minutiis; quae sibi mutuo adjunctae, particulas componunt diversas quidem habentes s guras, juxta diversitatem istorum interstitiorum , sed maxima ex parte fasciolarum instar tenues , latas& oblongas ; ita ut circa particulas corporum quibus insunt, se convolvendo, assidue moveri possint. interstitia enim a quibus fguram suam mutuantur, cum debeant esse valde angusta, ut globulos secundi elementi non admittant , nisi essent oblonga rimarum instar, vix possent esse majora iis, quae inter aeris particu las , a globulis ejusdem secundi elementi non occupantur. Quapropter etsi non negcm, aliam caussam attractionis ante expositam , in aliquibus sorte corporibus locum habere posse; quia tamen D d 1 non