장음표시 사용
61쪽
vel per aliquam inhi 'entiam,vt sortes est quantus,vel qualis.Secundo ab aliquo Intri
Deo ipsi denominato importante respectum intrinsecu ad terminum, ut Sortes est pater. ' Tertio ab aliquo extrinseco importante respectu extrinsecum,ut Sortes est locatus con Z-ρ δε- stat enim locum non esse subiective in locato, sed in locante, & sic se habent sex vltima σμὸ is predicamenta,puta actio,& passio,quando,ubi,situs,&habitus. De hac re discrimina ' ' tur satis,tum Logici,tum Metaphysici,ut est videre apud Caiet.in postpred.c.de opposit. Sept ma dii ' Septima diuisio entis est per ens actu,& per ens potentia, siue per actum N potentiam. Hρ - ς' Hanc ponit Arist. 3.met.tex. I . di dat exemplum de vidente, quod actu videt aliquam
picturam,& aliquod est videns in potentia illam picturam; & aliquod est sciens in a . quando actu utitur scientia, & aliquod est sciens in potentia,quia potest uti scientia; lealiquod est quiescens in actu, N aliouod est quiescens in potentia, quia ei poterit inhae rere ipsa quies: & sic aliqua est substantia in actu, ut triticum, & aliqua in potentia, Vtriticum in herba. Ponit etiam diuisionem istam Arist. s. Metap tex. r 3 ubi dicit quoa potentia & actus sunt eiusdem generis,licet aliqui voluerint, dictum hoe intelligi debere de potentia obiectiva,& actu entitativo,non aute de potentia siabiectiva, & actu iam minia indi mali,quia potentia obiectiva,& actus obiectivus nedili sunt eiusdem generis, sed speciei, numeri: illud enim idem,quod est in potentia,postea fit in actu, Sortes enim, qui est mi 'potentia,non distinguitur a seipso numeraliter,ut est in actu. Non potest dictum hoc θ' intelligi de potentia subiectiva,quia potentia subiectiva, & actus non sunt eiusdem spe elei,aut numeri mam substantia quq est si1biectum accidentium, non est eiusdem generis
eum accidentibus. Deinde habetur ab exemplis,quae ipse ponit de hac diuisone ut vigi-Ians ad dormiens, & videns ad claudens oculum, & elaboratum ad illaboratum, quaeriatur modo,quae potentia est ista, quando aliquis est Videns, & habet potentiam ad cia dentu oculum, de sic de alijsynon est potentia subiectiva,quia talis potentia manet simul cum actu, quia ex potentia subiectiva, dc actu sormali fit compositum per se, ut scripsit Arist. R. Metaph. tex. I S. ergo intelligendus est Arist.de potentia obieetitia, que non stat eum actu simul. Hanc etiam potentiam obiecit uam posuit Aug. I a. consessi c. 9.ubi ponit ipsam materiam creari a Deo, sed antequam crearetur erat in potentia non sit biectiva, ergo obiectiva, aliter Deus creasset illud,quod erat impossibile,quod non est crede dum, quia Deus non creat impossibilia,& sic dicendum est de toto Mundo, antequam creare-νο mula ine tur erat in potentia obiectiva.Sed pace istorum dico eos aberrare toto coelo: nam ubiq; μμε erraba Ioeorum Arist. in doctrina sua,non ponit nisi duas potentias,activambo passiuam. Et patet hoc ex 3 .Phystex a. ubi diuidit ens pro definitione motus in actum , & potentiam. Et s.Met.tex. I .& v. etiam Metaph.tex. II. potentia enim aut est principium transitiu-tandi aliud, inquantum aliud, aut transmutandi ab altero inquantum ab altero; si primo, timc erit activa; si secundo,tunc erit passiua,ergo obiectiva est chimerica; non Peripatetica realis. Quod in Theologia sit etiam chimerica,patet; quia in Theolosia omne, quod est,aut Creator,aut creatura, sed potentia obiectiva neutru istorum est, igitur M. Si dieis ut illi respondere solent ad utrunque argumentum, quod concludit de ente existente, non autem de ente non existente, quale est listentia obiectiva. Contra. Tune sequeretur inter contradictoria dari medium, nam potentia obiectiva non est Creator, non creatura, ergo nihil erit. Deinde non sunt multiplicanda entia sine necessitate, sed ponere potentiam obiectivam ,est multiplicare entia sne necessitate, quia sussicit ponere possibile Logicum, quod est non repugnantia terminorum. Nec argumenta illorum
aliquid concludunt.Non primum,quia potentia subiectiva potest dupl iciter considerari, Uno modo respectu actus, quem primo, & per se respicit, , sic est eiusdem generis cum
suo actu. Alio modo respectu actus,quem secundario respicit,& sic verum est potentiam subiectivam esse subiectum accidentium. Secundum argumentum est fundatum supra exemplis,quae dantur non ut ita sint, sed ut addiscentes adiscant. Deinde, stando etiam praecise in exemplis, dicimus,quod videns, est in potentia activa ad claudendu oculum, sicut habens seientiam est in potentia activa ad utendum illa, & sic non est necesse ponere potentiam obiectivam. Ad tertium dicitur, quod materia prima, & totus mundus erat in potentia activa ipsius Dei, ex parte materiae erat non repugnantia terminorum,
quae dieitur possibile Logicum. Patet ergo diuisionem istam entis, non debere intelligio'βην de potentia obiectiva, & actuentitativo, sed de potentia subiectiua, & actu se ali. ρ ρ di I Octava diuisio entis est per absolutum, & relatiuum, ens Hrmaliter absolutum est il-Ita,quod non est rmaliter ad aliud, sicut est Deus,& omnia attributa in diuiuis, S tria
62쪽
genera generalissima tantum: scilicet substantia,quantitas,&qualitas. Ens yem respectauum dicitur illud,quod sormaliter est ad aliquid, sicut sunt in diuinis proprietates no- tionales,& relationes communes,& septem illa praedicamesta scilicet ad aliquid, actio, sὸν -& pallio, quando, ubi, stus,& habitus. Hanc diuisionem, licet non ita ampla posuerit H Aristoteles, tamen insinuauit eam in principio praedicamentorum, ubi enumerauit Oinnia decem praedicamenta cum exemplis suis. Vbi nota, quod aliuoluta,aliquando etiam relativa elle possunt,licet non rmaliter, hoc est quidditatiue,bene autem denominati rue,ut dicit Philoponus 3.de anima,comm . .quia omnia entia mundi, aut sunt intelligiabilia, aut sensibilia; & quia intelligibile resertur ad intellectum, & seia sibilς ad sensum, propterea omnia entia relativa dici possitnt. Et hinc factum es quod relativa quaedam, sunt imposita ad significandum ipsas habitudines relati uas,ut dominus,seruus,& pater,
filius, & talia vocantur relativa, secundum esse ; quaedam vero sunt imposita ad signifi- candas res, quas consequuntur quaedam habitudine, sicut mouens inopum, caput α, i hcapitatum, & alia huiusmodi, quae appellantur relativa lacundum dici. l . . Vbi etia considera diligenter aliam diuersitatem relativorum, quia cum relatio requi- R. u.is Hylirat duo extrema,Tripliciter se habere poterit.Quandoq; enim ex utraq; partς est res rationis tantum,ut quando. cordo,vel habitudo non potest esse inter aliqua, nisi secundum se ratione apprehensionis tantum,utpote cum dicimus, idein eidem ideminam secunda
quod ratio apprehendit bis aliquod unum, & statuit illud ut duo, & sic apprehendit aliquam habitudinem ipsius ad seipsum; & similiter est de omnibus relationibu4, quq sunt
inter ens, de non ens,quas format ratio, inquatitu apprehendit non ens, ur quoddam ex tremuin; & idem est de omnibus relationibus,quae consequuntur actu rationis Vt genu , species, di huiusmodi. Quaedam vero relationes sunt,quantum ad utrunqῆ extremum, res A. et naturae, quando .f. est habitudo inter aliqua duo, secundum aliquid realiter conuestlans , Vtrique,ucut patet de omnibus relationibus,quae consequuntur quantitatem, t .magnu, ruri v Paruum,duplum,& dimidium, & hii iusmodi, nam quantitas est in utroq; extremorum; . di simile est de relationibus,quq cosequuntur actionem,& passionem,Vt motivum si m
bile, pater & filius,& similia. iandoq; vero relatio in uno extremorum est res naturae, Rrum AD N in altero est res rationis tantum;& hoc contingit,quandocunq; dito extrem non sunt Unius ordinis,sicut sensus, de scientia reseruntur ad sentibile,&scibile,quae quid inqua α' βtum sunt res quaedamanesse naturali existentes, sunt extra ordinem est e sensibilis,&.intellii filis.& id in scientia quidem di sensu est relatio malis, secundum quod ordinatur ad iciendunKvel sentiendum res, sed ipsae in seipsis conside Mae,' sunt extraordinem huiusmocii,unde in eis non est aliqua relatio realiter, ad scientiamin sensum, sed secundum rationem tantum, inquantum intellectus apprehendit res,vi terminos relatio in Mikntiae,& Iensiis: & propterea Arist. 3:Met.tex. is, ait, quod non dicuntur relative, eoquod ipsa reseruntur ad alia, sed quia alia reseruntur ad ipsa; & similiter dextrum, non dici tur de columna, nili inquantum ponitur anini I ad dexteram, unde huiusmodi relatio non est in columna, sed in animali. Haec omnia complectuntur sub hac diuisiunci M. Nona diuisio entis est, per unum,& multa; quam diuitionem posuit Arist. I o. Metaph.
tex.9. Vbi narrat quai r genera oppositionum,stitiiset,secundum priuaticu em,& habi- ρω .m. , intum,Vtccecitas,&visio; secundum contrarietatem, ut album,& nigrum; secundum contradictiΘi ni vi sedensiu non sedens; secundum ad aliquid. vi pater, & filius. Edquia unum iacitiit multis inodis,ut scripsi Arist. i. Metaph.tex.s. o Mensura de senisurarum.
Vnum enim habet rationem primae mensurae, & numerus est multitudo mensurata per num, Vnum Vero quod conuertitur cum ente, opponitur multitudini per modum priuationis,ut indiuisum diuisb. quia illa quorum rationes sunt oppositae, illa quoque sunt opposita, sed ratio unius confluit in indivisibilitate, ratio multitudini S diuiuonem n- L . - ..., vinet, sequitur inde necessario unum opponi multitudini, &econtra . Sed ditas,nullum oppositum constituitur exsito opposito, sed unum constituit multitia , .em dinem,ergo non opponitur multitudini. Ratio h c facit difficultatem multis, proptςre suas tu qui disputationibus vacas,quod totum est duplex,quoddam homogeneum,quod T. 4 vi componitur ex similibus partibus; quodda vero heterogenetum, quod coponitiis ex parri avum cibus diuimilibus.In quolibet autem toto homogeneo totum csistituitur,ex partibus habentibus sermam totius; Isicut quaelibet pars aquae est aqua,Stalis cst constitutio continui ex sitis partibus: in quolibet autem toto heterogenemqu libet pars caret istu acto Lius; nulla enim Pars inui, est domus,nec aliqua pars homirus, est homo,&talla iratum, ε . G est mula
63쪽
est multitudo: Inquandium erg' pars eis; non habet formam multitudinis. eo ominet muli do x unitatibus, Mut domus ex non domibus, non quod unitates constituane multitudinem Secundum id quod habent de ratione indiuisionis,prout opponuntur mul titudini , sed secundom hoc quod habent de entitate , sicut di partes domus constituunddomum per hoc,quod sunt quaedam corpora, ndii per hoc, quod sunt non domus. ItaquαDrmaliter respondendo ad arg. dicimus ad minorem, quod Vnum bifariam considera tur, Primo mc O,ut exercet aetiam priuationis,Secundo modo,ut habet rationem entis sormaliter, & completiuE: primo modo opponitur multitudini,& non componit eam , secundo modo non opponitur, & ideo eam componit. ἰSed dices adhuc contra,Si unum opponitur multitudini,ut exemet actum priuationi ergo est posterius multitudine, & definitur per eam, quod est inconueniens, quia multi ludo definitur per unum; consequentia probatur, quia priuatio est posterior habitu, εο definitur per ipsum, vel erit circulus in definitione. Nisi dicamus, diuisionem esse pri rem unitate non simpliciter,sed secundam rationem nostrae apprehensionis,apprehendi. mus eninssimplicia per composita: unde definimus punctum cuius pars non est,uel principium lineae, sed multitudo etiam secundum rationem consequenter se habet ad unum. quia diuisa non intelligimus habere rationem multitudinis, nisi per hoc, quod utrique ciuersorum attribuimus unitatem, tunc unum ponitur in ,finitione multitudinis,non autem multitudo in definitione unius, sed diuisio cadit in intellectu ex ipsa negatione entis, ita quod primo cadit in intellectu ens, secundo quod hoc ens non est illud ens, di se secundo apprehendimus diuisionem, tertio unum, quarto multitudinem & sic patet Blutio ad hane instantiam, & quomodo haec diuisio datur per opposita, &C. Decima diuisio entis est per ens abstractum.& ens non abstractum; quam diuisionem Arist. non videtur ita explicitὶ ponere, tamen aliquo pacto insinuauit A. Met.tex. I. ubi dicit, est autem quaedam scientia,quae speculatur ens inquantum ens, caeterae vero scientiae abscindunt quandam partem entis rise quia ens inquantum ens est abstractum abstraῆctione fis mali, scilicet ab omni materia sensibili,& intelligibili; i& tale ens consideratur ab ipso Metaphysico; ens ureb non abstractum est duplex, quia vel non est abstractum materia intelligibili, licet sit abstractum a materia sensibiliam uniuersali,quam parti eulari,& tale res quantum,quoη consideratur a Mathematico, puta linea,superficies,&corpus, vel erit ens, non abstractum a materia sensibili uniuersali, quamuis sit a str1ctum a materia se billi particulariὲ &.tale erit ens mobile, quod speculatur ipso Physicus; ens quoque bst actum est du ex. quia vel est abstractum per existentiam, fleeale est Deus benedicta cam toto choro Intelligentiarum, vel est abstractum per indifferentiam, ει tale est en 'unum, verum, bonum, & caeterae passiones entis, haec dicuntur abstracta per indisserentiam,quia indifferenter reperiuntur in saperioribus,re inferiori husr fiam Deus est enς, res, bonus, verus, &c. sic etiam proportionaliter, lapis est ens, hus,vetis, licet diuersa ratione,hbe etiam modo dicimus de alius rebus,tam superi .ribus, quam inferioribus, &c. I ,. l a
CAPIT VLVM VIGESIMUM SECUNDUM.
Hic exprimitur. O' Letiratur, quasi prima entis Misso.
Axi M A est discordia inter Doctores de haere, quaerendo, quaenam
prima entis diuisio sit inter has decem diuisiones in praecedenti cap. assignatas. Nam Scotus in quolibetis quolib. . videtur velle,quod prima diuisio entis realis si per quantum, Si non quantum; quia de ratione optimς diuisionis est, quod diuisum complectatur membra diuisiua, re econtra membra diuidentia ipsum diuisum, ita quod illud membrutatius non pateat, nec oppositum, sed nulla stat entia, quae non conti neantur aliquo illorum duorum membrorum. s. aut sub quanto, aut sub non quanto, aut de quibus quantum & non quantum non praedicentur. Et si daretur aliqua alia priam a diuisio,tunc sub illius diuisionis membris contineri non possent relationes Origini quae nec quantae, nec non quantae aliteh sunt, nec istae relationes continentur sub fi nitare, aut insinitate, quia nec finiti, nec infinitae sunt, ergo partitio inquantum,& non . quantum,
64쪽
nitaS, aut quaecunque alia quidditas, in a ultimi, &. Maiunia abstra H e;'ad indigari, M est persectior altera,pura leonitate,vel innitare, ero Dei Iesetivis accem liqua qui ditate in sua ultima sui abstractione sed secundum ordinem id Deum,s talesias τὸ species rerum, ut docet Arist. R. Met.te fveiu uin ειν est Infinita, nec finita, nec una, nee plures, ut testatur Auleennas in fila Metaphysicii, te
in ista abstractione habet ordinem ad Deumi & est imperiectiomeo, & nbinctioris qua alia quidditate, & natura, ergo sie abstracta adhue est quanta P Adωςquia de Miquidditate sic abstra , est demonstrabilis quantitas virtutis r nauriti tali praecision competit sibi definitio sua essentialis , que sine dubio, piastantibἡ ή 8 iobilior est defit D
tione leonis, ergo omnibus alijseir riseriptis homo erit quantia, & tamen se aesti. latur ab unitate, &multitudine,&ab omni alio posteriorKω . Caietanus in p. p. S.Thomae, inexpbsitione primiequit,st. art. videtur strifide, id lens prima sui diuisiondidiuidatur sine finitum & infiniinisti, quia soles in descien l. hse,ita de ente,sed scientia primo diuiditur per finitani &lannitam te deinde scientiai, Mim -- finita diuiditur per speculativam & practucam; ita etiam .ieendum est de ibin eiuri di
i Ioannes Vallonis in te rasea super Formalitates siti, sustinere videtur 'ens resila prima sui diuisione diuidi per Deum di creaturam,& no' per quatituri 3c non quantuni, aut per finitum & infinitum. Ratio sua est,qnia modus intrinsecus insequior quiddit tem,&estp'sterior ipsa, sed Deus & creatura sunt quidditi res, & naturae quaeram, fi Deum & infinitum, quantum & non quantum, sunt modi eneis, igi rhrima diuisio imitaentis realis, erit per Deum & creaturam, tanquam per quidditates si naturas,qupriora suis modess, & hoc loquendo de diuisione entis in se,& apud intellectum distincthconcipientem,& phantasmatibus non indigentem,&c. et
et Simplicius in principio libri pr dicamentorum vult, quod prima diuisio et tis est pel Ophi Sin pila. primam causan'ει primum causatum, & haec est communis opinio Greeorum S Boetivi se in econtra defendio in eodem loco primam diuisionem entis fieri per subluistiani & abcti - deps,quia omne ens aut est in se,aut in alio; si primo modo.tunc est substantia;si sem 'do, tutic est accidens, di sic hic erit prima diuisio entis . e . . riz I unio I in
Aliqui ex nostris, ut Soncinas ro. Met.q. r.contendunt probare primam diuisioneribentis esse per unum de multa'uia si accipiatur aliqua natura abstracta. puta trimanities, ill , est distincta a suo modo intrinseco ex natura rei, ergo est indiuisa an, de divisita: quolibet alio, suod non est ipsa, & sic est una & non plures, antequam sit quanta rivin quanta,& fili ita & infinita,& sic de alijs modis intrinseeis,qui sis r memineris: m: distincticuieulli antapst. Nee valet responsio,si dicatriae,quod sin primό fimo fimi, Sit nata re non distinguliun me non distinguitur, sed bene in secundo sisno fiaturae, ut aliqui' - ε -A M. v ἰ volentes erit te hoe argumentum, quia non potest euadi quin quid ditas alim ia tot suo modo intrinseeo, &distincta ex natura rei non sit in se misiuisa, aut diuitas;
quia implicat oppositum dicere, ergo h erit prima divisio entis. -naaz. . Auerris .Mericomm. I 3. & 6.Met.comm . . asserit, ens prima diuisione diuidi in emper se in ens phracti dens;& ibidem etiam affirmat,ens per se diuidi is decem pres; eamenta4α in ν Metaphceomm. I. assirmat quoque ens diuidi per potentiainsacthm i&.in proIom Nintaph. 4es ibit ens diuidi in substantiam& aecidens, quia alia est di uisio in substantiania accidens, Salia in ens per se,&inens peraceidetis,quia diuisicientis in substantinuis effaceidens est de diuisionibus entis , quod est Bbiectum in MetisphyMa,quod serundum amissolutam considerationem non vadit initii sit sistanti uaut accidens, sed diuisso Mis in per se, &per accidens est diuiso penes,m os praedia
eandi per se, ver per accidens. m Unde ex varietate tot tintarumque opinionum, veritas huius satisoccultati, , - Misis
nisi illamus, distinguendo, qtiod diuisio est ni tiplex, ut diemus cap.de diuisionibus ἐquia Alga est diuisio generis in species, Malia est diuisio meris in elis, elas', & Alia Iest diuisio totiustin partes subiectivas,& Aliasubiecti in areidentia; de qumus india sigio ' mirum .diatim dicemus. Adiaetiam,quod prius,multiti modis dicitur,ut seriesidueiu postpraedin et taeamentis,& .F.Metaphyres, eap.de priori. Nam aliquia est prius sim tester ; aliquid m.
est prius secundunt dignitatem natui , & aliquid est prius se ita. trilinem doctrint, ve clare est. ibi videre. Si loquamur de di lane entis , laeundum' ordiniuri doctrim bii G a Dicerem
65쪽
incerem trimocli diuisim entis indece Iridicame ita est prima;quia de ea tractat Arist. s. let qM antecedit alios libyqs post seges: Diuo secundo.*diuisio entis,in ens per se, in ens per.accidens, sequitur dibisionem entis in decem praedicamenta; quia de ista in diuisione di Outat Arist. 6. Met.ubi excludit ens per accidens a principali cosideratione Metaphysic. ut scribit S.Titam. ig principio illiu librii Tertio dico, , diuisio entis in ens n animam,&in ens extra assimam, equitur illam secundam diuisicinem;quia de hac diis sputat etiam Arist. 6s letaon in fine, ubi etiain excludit ens in anima,seuens rationi vaprincipali consideratione Alataphys. Dico quarto, quod diuisio entis in substantiam, &accidens, iuxta ordinem d ritia: ut dictuna esta sequitur antecedentes prςnominatas
diuisitone quia de ista divi sione .tractat Arist. inet.& in 8. Me t. vi perbellE docet Auerri in prologo 7. Met. Dico quinto, ut diuisio entis per actum &potentiam,sequitur praeno minatas antecedetes; quia de hac tractat. Arist, in st. lib. Met.qui appellatur tractatus de potentia.& actu, qui sunt disserentiε valde oppositae,& contingunt omnibus pridicamenitis, ut scripsit Auer. IAς ani .com. . Dic se toto diuisio entis Iaer unum,& multa, qui tur diuisiones recitatas; quia de hac disputat Arist. Io. Met. per totum: Dico septimo, in diuisio per abstractum & non abstrat m, sequitur antedictas diuitiones; nam de ista tractat Arist. I 2.Mut. dc loquor de abstracto per existentiam , sicuti est Deus benedictus eum toto choro Intelligentiarum a Dico postremo, quod diuisio entis iuxta sententiam keripateticorum, & iuxta opiniones antiquorum, sequitur omnes alias praedictas diui- siones; nam de ista tractat Arist. in i 3.de i . libras Metaphysicorum, si illi sunt veri &le- gitimi libri Arist. nam aliqui non ignobiles Metaphysici volunt esse libros editos a The Brasto discipulo Arist. sed de hoc alias iussici nobis modo exprimere ordinenardi uiationum entis,de quarum ultima disputatur in illis libris, puta deunte Mathematico ab . fracto,&de ente ideati,iuxta opiniones Pithagori,S l latonis,&aliorum antiquorum. Si autem loquamur de prima diuisione entis sinipliciter: Dicerem. quod prima diui sita entis simpliciter, est per ens reale , di ens rationis ; nam illa est prima diuisio inter omnes alias, Auς tradizur Per me inpra magis distantia, sedens in anima, & extra animam, seu ens ruale,& ena rationis,. magis dist3nt, quam quςlibet alia entia rei per quae traduntur aliε di sis ones, ergo ista diuitio erit prima inter omnes , clim tradatur pumembra contraria , & per me irabra.magiS distantia euacuatiua diuisitan : nam aliud est
loqui d: diuisionς ςuacuaticinis, S: aliud est loqui de diuisionu per essenti aliora, se intii ora. PHterea dico 'cundo, quod diuisio ciat s,qua genus partitur in suas species, est 1 3 decem predicanWnt , non loquendo de sepe proprie sumpto, sed de genere an io-m,quandoquides xy33 la membra usi cns primo diuisiim,quibus primo c petit ratio significata MMinple piis, sed lix cratio, quς est esse, primo competit substantiae, deinde meris pr dicat nentis,ergo c diuisio entis in predicamenta decem, prout genus diuiditur in specie erit prima, uamcndo sentisi de species largo vocabulo: Dico terti quia prima diuisio entis qua genus diui itur in suas disterentias,erit ipsius entis, in ens perscide in eas per aeddens; quandoquidena illa diuisio debet esse omnium prima, quae traditur per disserentias communines , quiadiuisio tradi debet per ea que sunt continu-piora sedlie diis di: seren iς per se,& per accidens sunt omnibus alijs coni muniores, ergo enserit primo diuisum in has duas disserentias; cum ille disserenti sint commini
res sub quibus alis o tinentur, sed sub his duabus disserentiis, scilicet per se,& per ae-eidens, omnra aliq c tinentur,ut sunt sinitum,& ipfinitum, actus,& potentia, perscide per accidens, I Womnes continentur sub ente per se, igitur hς disterentis eront omnibus aliis uniuersatio si licet ens non habeat proprias diiunensias, habet tamen modos quosdam.quibus contrahitur. ad diuersas natur ri puta ad substantialii, & ad quantita tem di ad qualitatem, & ad riteras aliaβ mitiss*S prsdic mentorum . Et ex hac veritate excluditur ullaedam alia dubitatio, quam aliqui Metaphysicantes magnifaciunt, asserentes, In qualibet diuisi*ye membra diuidentia sunt extra rationem
reii diuisi,sed nihil potest esse cura ratio in entis, igiturςns nullo pacto poterit diuidi in disseretnum tanquam in membU Oppo sita si non aduor erunt isti, maiorem propositionem byer ari in diuisione,qua gznus Uniuocum diuiditur in suas differentias, puta animal in raso tri& in irrationale,ulsificatur t*tinen in cliuisione,qua analogum trans Mens diuidi trux in sua analogata. & ratio 4 Hrsitatis est,quia genus significiat quandam naturam P cisam, quae com nil cum suis disterentira ad cόnstituendas naturas Ocifirus, de propterea dicitur pus cxtra ἔδxionem suarum dis rentiarum diuidentium.
66쪽
sed analogum transcendens,ut est ens,non signi sic t n turam aliquam pravisam, te T Mminatam, sed illimitatam omnia comprehendentenu&propterea debet mcludi in suis diiserenti js,vel modis diuidentibus ipsum,praesertim cum nidiam compositionem faciat 'cum eis: Dico postremo, quod diuitio qua ens diuiditur in suas passiones, diuisione qua subiectum diuiditur in sua propria accidentia, dicitur esse omnium prima, quia illa est prima diuisio alicuius diuisi,qua diuiditur in ea, quae identificantur cum ipso, sed sic est, quod ens quando diuiditur in accidentia sua propria, quae sunt passiones eius,in diuissione diuiditur, igitur assumptum verum ; quod quidem ab omnibus Philosopliis comprobatur , praesertim cilin ipsum ens non diuidatur in accidentia cummunia, quia einu illa talia euenire possunt.
Et ex his quae dicta sunt, habetur veritas huius negoti j, quia inanis, & superuacanea est disputatio ista, quam Formalizantes nimis anxie perquirunt, quae namque est prima diuisio entis, num illa quae est per quantum&non quantum, vcl illa quae est per finitum di infinitum,aut illa quae est per unum & multa,quia qu libet istarum diuisio potest dici prima in suo genere,& ordine i sicuti Theologi disputant de pt alis, quod naq; est primum,an superbia,vel cupiditas cum do utrisq; dicatur, initium omnis peccati est super- Inistam om-bia,& de auaritia scribitur,radix omnium malorum est cupiditas quae propositiones in- ς'
telliguntur in diuersis generibus,di ordinibus, sic etiam dico de istis diuisionibus entis Si quis adhuc instaret, quaerendo, inter istas divi siones quibus ens diuiditur diuisione
generis in species, vel generis indisserentias, vel subiecti in accidentia, quq nanque sit prior simpliciter Dicas,respondendo, quod cum prius posterius dicant comparationem,& comparatio non est,nisi inter ea, que sunt eiusdem speciei, ut scribitur 7.Physic. tex. 16. di cum illae diuisiones non sint eiusdem speciei,iininossint diuersorum g erum,& rationum, propterea non potest unica, de simplici responsione respondcri, sed cum diststinctione,quemadmodum dictum est. Sic istis interrogationibus sati tacere oportet.
Hic exprimitur quid sit essntia, atque existenti
Ui A hoc nomen eientia, est veluti quoddam abstractum respectu ἰχ 'pinusius entis, & quia abstractum d concretum sic se ha ni ad inuicem, a Winumquod abstractum est quid simplex, caneretum vero est quid composi tum,quemadmodum albedo,& at mala eniim albedo non possit i teli igi sine subiecto, perfecta intelleuione , tamen de se dicit pu'm L,Qrmam non int mantem subiebum, nec fibi inhaerentem, sed .ipsam significat per modum per se stantis. spossibile esset, sed album dicie quid compositum, quandoquidem di si dicat puram qualit xem de suoprinci gali signi-ncato,ut scripsit Ari9.in praedicamentis, cap.de siusta ia, dicit tame*ipsam qu lita tem, sicilicet ali dinem existentem in stabiecto,unde rame ut subiectum,&de secunda ri intellectu signitieato importae, di e notae subi edium. Hoc etiam pacto se habene visentia & ens, sicuti abstractum di concretum, quia essentia, quae est quid abstractum, . dici z puram essentiam per modum pex se stantis,ens. ω quod est quid comotus - , dicit essciuiam &esse alicuius rei: hinc essentia est quid simplex, ens o compostum, Eris a g.
dc quia composiluin est notius simplici, propterea per ens facilius cognosci tur ellantia.. tum respecta Attende etiam,quod aliud est emitas,& aliud est essentia,quia essentia rςperitur in illo e uiae .ente, quod diuiditur ab Arist 3.Mee.tex. 3. per decem praedicamenta, cntit . vero reperitur in priuationibus, & negationibus, quae non habot essentiain, sed bene habent FH,ω - , Ontitatem,quia quemadmodum priuationes, & negationes, dicuntur entia imperfecta, non habeno ita etiam dicuntur habere entitatem in xrfectam, sed nsen dicuntur habere essentiam, quia essentia sumitur ab ente reali, non autem ab ente ratiocis. Et quia diuerse opiniones circumsem tur de ipso emς, sic etiam&de ipsae encia,. ideo has recensere volui.Nam aliqui voluerunt,ut suit Avicennas,ens ipsum non pridicari in quid de rebus,quae habetit esse ab alto,quia ino hibus rebus,quq habent esse ab alio, aliud est esse rei, quod ipsum nomen entis sormaliter si nificat, bc aliud ipsa qssentia, siue quidditas rei, secundum quam si prςdicatio inquetitione quid in , di quia silus
67쪽
mus non est ab alto,igidire de selo Deo ens dicitur quidditatiuὁ,de aliis vero a Deo no i
praedicatur quidditatiue, sed tantuni secundum quaestionem an est. Et hanc opinionem sequutus est Caietanus in predicabilibus in expositione eap de genere, ubi mouet istarii quaestionem,num ens praedicetur quidditatiueῖ & soluendo, dicit,quAd indiget distum ne Metaphysicali, veritas tamen est, quod ens non praedicatur in quid.
. Motus tamen I .sent.dist. 3.q. 3. asserit, ens praedicari quidditatiue de omnibus rebus,
non tamen de omnibus disserentijs, nee etiam de passionibus suis: quia si de disserenti juvltimis praedicaretur quidditatiue, tunc sequeretur, quod i disserentiae ultimae essent ditarentes per alias disserentias. ' Verum hae duae opiniones prqenarratae sunt extreme. Propterea media via incedendum est,distinguendo, quod res aliquando significat existentiam, seu actum essendi,ali quando vero significat ipsam essentiam;primo modo ens de nulla re praedicatur in quΨstione quid est, praeterquam de Deo: & ratio est,quia omnes res possitnt esse,& non esse, siue sint disserentiae ultim , siue passiones, solus Deus est necesse esse, & eius existentiata est sua quidditas, quae est aeriis purus, & nihil habet admixtum potentis, propterea ipso soloens,quod significat existentiam,pr dicabitur quidditatiuE, di propterea Deus dicitiir purum esse,ut ipsemet testatus est Moysi, Exodi 3.cap. Ego sum qui sum; ens vero quod significat essentiam,pridicatur in quaestione quid est, nanibus rebus completis,nec resere,an sint ab alio. Nec etiam valet,quod dicit Scotus,quod tunc vltimae di serentiae essent diiserentes, quia ultimae disserentiae sunt illa,quibus alia disserunt, sicuti albedo non dicitur alba, sed est natura quaedam , qua subietium est album . Fh ab hocente,quod quidditatiue dicitur de rebus sumitur essentia, quae essentia aliquando vocatur quidditas, aliquando vocatur sorma, aliquando vero natura: dicitur enim essentia, prout unaquaeque res peream,&in ea habet actum essendi; dicitur quidditas, quatenus signifieatuY per definitionem, nam la definitio explicat quid sit res; dicitur naturata'. quatenus habet operationem, natura enim dicitur, quod est principium motus & quietis; dicitur forma, prout simificatur perstetio, dicςrtitudo rei. . t o A PVnde concludo, quod ista quatuor nomina, scilicet essentia, quidditas, forma, & natura sunt iclam realiter, M. di figunt r*tione, sicut humaniras est eadem reali et essentia hominis, ' Miris hominis, .rma hominis, natura hominis, sed disterunt ratione ab in-uiςem, prout aliquod illorum nominum assumitur: nam humanitas dicitur esse essentiae hominis inquantumhbirio ibi ea,& per eam habet quod sit homo, homo enim ab hum nitate habet Ac per humanitatem,quod ita hoc nomine homo dicatur: hunaanitas quom dicitur quidditas liminis, inquantum humanitas significatur per definitionem homi nis, nihil eniin aliud signifkatum per hanc definitionem, animal rationale mortale, nisi ipsa humanitas, di itur etiam humanitas sorma hominis, prout per humanitatem ce tificatur esse hominis, B: distinguitur ab omni alia re, quae non est ipse homo: postremo humanitas dicitus natura hominis, inquantum per humanitatem, homo ipse exercet suas operationes. Et haec essentia, natura, quidditas, & .rma, alio pacto reperitur in
substantijs simplicibus, 3d in substanti is compositis ; quandoquidem in simplicibus veriori,& nobiliori modo idest, secundum quod substantiae simplices habent verius At no bilius esse; in substanti jj vero compositis reperitur quidem, sed non ita excellentius lquia cum claudat materiam , & Hrmam , est quid compositum . Non enim essentia substantiarum compositarum est .rma tantum, ut voluit diuinus Plato, asserens, animam rationalem esti totam Octhliam hominis, de uniri eorpori, sicut motor mobili ;& nauta naui, ut etiam inhait Averr. rmam .lam esse quidditatem, & materiam es eius vehiculum.Neque etiam quidditas, seu essentia est relatio existens inter materiam& λrmam, vel aliquid stiperadditum illis, quia hoc de necessitate esset accidens extradneum i re, nec per eam res ipsaeognosceretur: relinquitur ergo,qiiod essensa in stibastantiis compositis est quoddam emi positum ex materia & forma, ut docet Boet.in liabro pridieamentorum; & Auleennas in sua Memphysica; & Arist. s. Metaph. tex. 11. ves dicit, quod in qiiidditatibus compositorum accidit error, non autem in qtiidditatibus simpli um, propter multitudinem partium, ex quibus sunt compositae illae quidditates unde ex evum compositione error accidere test ἱ rius'in simplicibus eii , carean partibus, di m non habet. Et ex hoc prouenit 'nod essentia substantiarum eomposita rum iliGriihi, secundum signatum,do non signatum, quamuis modus signationis diuer
sty sit in diuersis,quia designatio individui, restae speciei,est per materiam signaturi
68쪽
s ciei respectu generis, estner differentiam constitutivam,quae ex forma rei tequitur αα Maedeterminatio, seu designatio, quae est in specie secta generis, non est per alia D. M quid messentia speciei existens,quod nullo modo sit inessentia generis, immis quicquid est in specie, est etiam in genere, ut non determinatum, si enim animal non esset totum, ruod est homo, sed pars eius, non praedicaretur de eo, cum nulla pars integralis prae- 'ut Dicetur de suo toto.
' Animal enim dupliciter aeeipi potest, primo modo praeelse, ut dicit formam, ex quae Aa Aufio oriantur sensus,dimotus, quibus animal a non animali discernitur,&sic est para; secun 'si modo accipitur animal, ut dicit rmam quamcunque ex qua oriuntur sensus,&m 'tus non praecise, & sic est totum,& dicitur genus: unde primo modo, homo est compos ius exanimali & rationali, tanquam ex partibus essentialibus, & sic nec animai,nec in tionale praedicantur de homine;secundo vero modo,animal praedicatur de homine, quia est totum tenus, & sie elim homo res eis indiuidui, & com prostinctu animalis ; divit incli--senericum omen puta animal, maliter,& determinath explicat ma- rialem pemctiostem hominis, stilicet senstiuam,' ideo genus sumitur a materia, disse reotiae vero nomen , puta rationale, sermaliter, &de ominaia explicat sermalem rei
persectionem, & ideo ditarentia si itur a Brma, species sputa homo) Hidistinctε, aetii
tamen explieitemiampi definitio autem puta khlmes rationale die sn singula,ut di- Citur ra lyctex.s non Φst ita in simplicibus substantiis, quandoquidem quid istas sub--tiae simplicis est ipsemmet simplest,quia non est aliquod recipiens ipsam, praesertim s ut in Prima Qqui est Deus, est suum existere, & siumene cum sis simpliciter irrecepciis: Vnde Deus non habet essentiam, neeum, aut existere, quia essentia eius est ipsuiri esse , di existere, de ideo non est in genere; quia osti te quia est in genere ἰ habet quidditatemm aeter suum esse,sed Deuς non habee quidditatem praeter sium esse,qitia est sua quid di ras,t c sua existentia: ut dictum est, igitur ex hoe iundamento manifeste apparet Deumno esse in genere, habet tamen omnes persectiones, & ntibilitate , quς inueniuntur in omnibus generibus. Substantiae vero alit intellectuales ereatq,ut sunt Intelligentiq,m re Philosophico loquendo, esim esse ipsarum non sit receptum in materia, est tamen romptum in earum natura; Ze essentia, idcirco est limitat ,&finitum, ad eapaestatem
nar ae mi pientis propterea quidditas ipsarum,& essentia, seu na usa est inlita abs di lareopea in aliqua materia, propterea die se infinin iliferi .s aia' earum i EFinia μλrris, non limitantur ad eapacitatem alleuius marer Helpientis eis, si me tamen si
nixε superius, quantum ad suum esse, quod recipiunt ab ipὶ Deo glorioso. I lex hodiprouenit , s in talibus lubstantijs non imie nitur multitudo sediuiduorum in Nara speeiem lsidn anima humana, opter corpus cui unitur,& licet indiuiduatio eius ςτDpm dei redeat Mossonaliter, qua heustis in prineipiunt, nonetamen uant m
radicaliter, iii Qbstantiis vero si tualibus, eam genus qtiam dissifrentia. untur at ea quidditarei quia prout onmm tintini materi, i, uinitur in eis Dan quodestime letiualitas,seu immaterialitas; Drout verb discriminantur in inrelle alitate,dsin inia materiat nate, secundiloen idum peristionis, sumitur in is mct iis, nobis tame ., -- ignora: Meidentiaquoque nedum si stantiae sensisti,&Intellectualis essentiam habe- re dicuntur; sed eo modo quo definiti mem habent; & quia habent dehnitionem incompletam,ideoeti,m essentiam incompletam habere dilatiniust, Veterea'nim possitne d- finiri, nisi in eorum definitione ponatur subieetam, tanquam a tui ridideri generis. iEt hinc est quod in eis alio modo sumitur gentis,& disserentia, mi s eieri quam im stanti js,quia ins flaniij ex matellain serma substantiali fit per se unum,una qua dam natura ex em coniunctione resultante quae proprie in prae amendo substanti g
69쪽
eollocatur, hinc in sit inantiis---n positim significant pro se ira
genere esse dicuntur, sicut genera, vel .i ies,ut hom0 vel anina ,non autem forma via materia est in prqdicamento hoc mago, nisi per xestu timictu, sicut principia i a mnem principiatorum eis: dicuntur,sed ex acca nte & sibiscio non sit umim pre se. odenore resultat aliqua natura ex eorum c0niuncxime, cui natige inteptio generiscvri speciei pollit atrribui: unde nomina accidunti uiu concretiue dicta, non ponuntur in ptκ dicamento, sicut species, vel genera, ut album vel nauticum, niti per reductiouem Asbluio secundum qiuod abstracta signi sic iitur,ut albedo Smulica,&quia accidentia non ς-- ponuntur ex materia & λrma, ideo no p est in eis imi genus a materia, &diisere tia a forma, sed oportet, ut primum genus sumatur ex Nis modo ellandi, secundum quod ens dixerit m qu, secundum prius di posterius de decem generibus prεdὐeaturi cui dicitur quantitas ex eo, quod est mςnsura substantiae,& itas secundum quod est dispositio substantis , disserentiae vero in eis sumuntur ex diuersitata Principiorum ex quibus causantur. Eiquia haec principia aliquando sunt occului ideo eorram disserentias aliquando sumimuνως eissctibus accidentium, sicut congregatiuum & di regativum visus , dicuntur distarentiis coloris, quae causantur ex abundantia, ε paucitate, lucis, ex qua diuerse specie ν ςqloris causantur. Et hinc prouenit, quia aliquando accidens definitur in ina actio, quando subiectum ponitur ineius Ofinitione loco disserenti , dicen do, si irritas est curuit s nasi, Attaluando vero accidens 4efinitur in conereto S est, qui do subiectuin ponitur in eius defiuitione loco generis, dicendo,simum est nasus curuus. Ex quibus omnibus apparet, que sit eisς dia Qbstantiarum simplicium, compositarum, S accidentium, di quaenam sit essentia in communi, quia est illud quod per se, de primo de re prςdicatur, v ς ς xpressit Arist. 7.Mexapli.tex. 1 i. intelligendo peressentiam ipsum quod quid erat esto; ναις sentia est illud,sqod significatur per essentialem definitio m. ut docuit P q.as .art. . ad 3.S. Thui vel essentia est illud,cui in actus est esse, ut i
tur ad praedica Rum subiunn , Finxistentia quamitatis reducitur ad medicame tum quali tiratis, spdς alij Et quia substantia diuiditur in uiateriant, .rma,ερα--posimi Mis ilentia putςst viis Mi iugi vel tanquam principis 4 quo fluit,v l ramistri
subiecti, non eniti ον istentia primu N per se aequaliter competit omnibus rebus, n quepartibus,sive intes lilius,siue eitcntiali hus, quia res Gnaues praesertim uniuersalesurba existum separatae a uo 'laribus, ut paterex Arist. 7. Meta texes I. neque enim existentia
potest omnem ἔν pys hus,qui 3 per se non eximimos e 'o, Illud enim per indominino exviit, quod p sp iv primo reneratur , sed partes per is, & priuao non generantur, sed tant4m eoins um,idm isummi 'ositum: est quod per se,&primo existi p.&est subiectum pilat existentiae, live 'hae in ipsa forma, vel tanqnas ad musa disponentita .
vel tanquamuic hi serinali, ut docilix siuerinus Boetius intabro ἡe unitate, tu uno. existio iam uim m i sormamovenire, & eam nil aliud esse, matri actum inmae in m teriae M. iamJb mistin driant a.de anima, in expositione optimi textus,a mares omnes hahm Mod sint,& quodpxist3noti di quod habeant uni tytem, quemadmodunias
existenti I ibi ab I dine est ςx Matia calidi est a calore, de existentia equi est a
. Et ,hocendis', nat iam priss -'qui habe existentiam sine sorma, sed esse ponam potentiini,&ηQψm sua natura continere actirin e ih Polligo secundo, emam non cod πος ad xxistentiam in Mners causa es ienφ,quiaWausa eficiens non agit, antequam xHMinod prius in tempore,aut natura, ipsam capsam essicientem existere, quan ibar Gsλι λrma tiari existentia .non φxistit propterea impossibile est se am in mirrere akeri ti in in genere .causae ciςnti .Concurrit emo ipsa forma ad producendam existentiain in genere causidi Hrmalis, ut optime docuit Arist. a.deant. rex. 1 I. exIuimas, Fa ratisne anima sit- π is vivus , rara,& firus, di diςix,
70쪽
quod se aest causa existentiae, quia substantra, aliquando dicitur Ipsa essentia , aliquando Nema a existentia, quae est substantia singularis, & quod proprie est, actus est,
ut dicit Arist et .deant. tex. . ' . .
. Et si diras, qubd effectus sermalis non dissere re ipsa a serma , ut esse album non dis- - D. sere realiter ab albedine, sed existentia creata realiter distere ab ipsa .rma, ergo non V est esse et mali scipsius ῆrmae, & praesertim cum in mysterio Incarnationis fuit ani-'ρυα, ρν-ma ipsas Sahiatoris nostri sine propria existentia, quia existebat existentia ipsius verbi. Sed ad hoc respondet Capreolus a .sententiarum, distiniae 8.quaest. 1 .distinguens de este 'ctu ipsius serinae, quod est duplex, alter primarius,qui est este essentiae,& alter secundatarius, qui est esse existentiae, ut esse album respectu albedinis, & esse calidum respectu ea laris , hi sunt etaetus secundarii ipsius Hrmae, sed esse disgregativum visus, est edictu, primarius ipsius albedinis,& esse calefactivum, est essectus primarius caloris. Tune di eo, quoddicetisma non distinguatur a primo effini eius λrmali, qui est esse essentiae nec ab eo ullo pacto separari potest, distinguitur tamen a secundario effectu eius, qui est esse exissentis; dc sine illo esse poterit: & hoc pacto in mysterio Incarnationis anim a illa benedicta dedit esse essentis, & tamen existit per existentia Verbi,quia non dedit Bam propriam existentiam,quae quidem existentia si proprie loquimuri non est ipsa larmata,esim de ratione somς sit constituere rem intra determinatam naturam, & componere ipsam secundum essentiam,quq duo non possunt conuenire ipsi existentis. Et primo determinare rem ad certam naturam illi conuenire non potest,cum ipsa ex se sit illimita rta, & a larma limitetur ad determinatum gradum alicuius naturq; neque componere illam, secundum essentiam,cum non attineat ad e sientiam. Concludo ergo,existentiam ipsam est. secundarium ei um sermae, non autem primarium I & hinc est, quia actus actus es Iv- dicitur superior tornati,&hec existentia dicitur aetus primus,&νItimus:primus scilicet in intentione, quia id quod primo natura intendit est existentia rei; est vero actus vltimus in generatione, per hoc enim res reponitur in aliquo genere determinatE, quia habet ipsam existentiam . . V . Et ex hoc sequitur etiam, existentiam ipsam esse nobiliorem,&praest intiorem ipsa , essentia, quia semper actus est nobilior potentia, ut docet Arist. 9. Me t. tex. I . sed existentia est actus ipsius: essentiς, essentia vero est eius potentia: unde clare seqv itur exi
stentiam esse nobiliorem essentia. Quod eodem libro docuit Philosophus dicens poste riora generatione esse nobiliora, sed actus est posterior generatione ipsa potentia, de eum existentia sit actus, ut dictum est)& estentia sit potentia, sequitur veri mimum esse, existentiam pristare essentiam in perfectione, & nobilitate . . Adde etiam, quod illud semper est meliuς, quod aceedit ad rationem sinis, existentia vero masis accedit ad rationem sinis,quim essentia,dictum enim est, exist rntiam esse . quid ultimum & postremum , veluti finis qui est ultim 1 actualitas , & abGlutio rei, &hine est quod est magis appetibilis. Et si fieri postet, ut alicui ham mi proponeretur, si
valeret separare egentiam ab existentia, nulli dubium est,qubd quilibet magis appeteret habere existentiam,quam essentiam: & hoc vult Sanctus Thomas ex prede, i. arte, in tuast Iclueti. .art. I. aa tertiuin, ubi di ζ, ipse ira esse persectissimu in om aium coinparatur ad efomnia, ut actus; nihil enim habet actualitatem, nisi sit in rerum natura. Etiam D Dionysius de diuinis nominibus, cap. r. dicit, nullam persectionem a Deo nobis maiorem esse collatam, quam ipsa cxistentia .
Et prῬterea si quis voluisset habere claram resolutionem de ipsa existentia, debet
dieere existentiam esse primum actum impressum a Deo, cuilibet enti creato , quo primo illud constituitur extra facultatem sitarum causarum; quem adire dum rosa.que non existit, non est actu, adueniente existentia statim constituitur in actu, non secundo siciliret,quia actus secundus est operatio, sed in actu primo, qui aetus primus est impressus I o. Quod verbum non est intelligendum, quod solus Deus conserret existentiam is, quia coneturrie etiam, & agens secundum, sed dicitur quod est a Deo,quia primo & magis intimri & mpterea virtute propria imprimitur a Deo; quamuis enim homo gene- as,mori oret existentium tui filii, illam tamen non producit propria virtute. Et intelligitur etiam moquod hec existentia imprimit cuilibet enti creato completo, existenti in predicamenio substantiq . quando est extra facultatem Garum causarum, quia tempore quo est in causis suis res,n In existit: tunc enim persecte res completa habet existentiam, quando