Book V

41쪽

nuper danda esse aera militibus, quia numquam data essent. quonam modo igitur nunc indignari possunt, quibus aliquid novi adiectum commodi sit, ei laborem etiam novum proportione iniungi Θ nusquam ne opera Sine emolumento neque emolumentum ferme in inpenSa opera est labor voluptasque dissimillima natura, societate quadam inter se naturali sunt iuncta moleSte antea serebat miles se suo Sumptu operam rei publicae praebere gaudebat idem partem anni Se agrum Uum Colere, quaerere, unde domi 1 militiaeque se a Suos tueri posset; gaudet nunc fructui 6 sibi rem publicam esse et laetus Stipendium accipit aequo igitur animo patiatur Se ab domo a re familiari, Cui gravis inpensa non St, paulo diutiu abeSSe an, si ad Calculos

eum res publica vocet, non merito dicat annua aera habes, is annuam operam de an tu aequum en Se militia semenstri

solidum te stipendium accipere Θ invitus in hac parte 8 orationis. Quirites, moror; Sic enim ageres debent, qui

merCennario milite utuntur; mox tamquam Cum Civibus agere volumus agique tamquam Cum patria nobiSCum aequum: CensemuS aut non SUSCiPi bellum Portuit hi bilia b ti aut geri pro dignitate populi Romani et perfici disgrace tinaban-

- do the war aster

spei nostrae finem captis Veis inposuerimus si herculesus nulla alia cauSa, pSa indignitas perseverantiam inponere debuit decem quondam annos urbs oppugnata est ibi unam mulierem ab univerSa Graecia quam procul ab domo pquodi terras, quot haria MiStanS nos intra vicesimum 1alapidem in conspectu prope urbi nOStrae annuam oppugnaso tionem perferre piget scilicet quia levis causa belli est, nec satis quicquam iusti dolori est, quod no ad PerSeveran-

42쪽

13 dum stimulet Septies rebellarunt in pace numquam fida fuerunt; agros noStros milies depopulati sunt; Fidenatis 14 deficere a nobis Coegerunt; Colonos nostros ibi interfecerunt; auctores fuere Contra ius Caedis inpiae legatorum nostrorum; Etruriam omnem adverSus nos Concitare voluerunt hodieque si moliuntur; res repetentis legatos noStros haud procul 5 afuit quin violarent. cum his molliter et per dilationes To abando bellum geri oportet si nos tam iustum odium

iij nihil movet, ne illa quidem, Oro VOS, movent pa angerous operibus ingentibus Saepta urbM est, quibus io intra muros Coercetur OStiS agrum non oluit, et Culta

3 evastata sunt bello Si reducimuS Xercitum, qui est, qui dubitet illos non a cupiditate solum ulciscendi sed etiam necessitate inposita ex alieno praedandi, Cum Sua amiSerint, agrum nostrum invasuros non differimus igitur bellum istori, 4 Consilio, sed intra finis nostro accipimus quid illud, quod

proprie ad milites pertinet, quibus boni tribuni plebis olim

stipendium extorquere voluerunt, nun Consultum repente

5 Volunt, quale est vallum fossamque, cingentis utramque rem operiS, per tantum Spati duxerunt; Castella primo uoPaUCa, POStea exerCitu aucto Creberrima secerunt; munitiones non in urbem modo sed in Etruriam etiam spectantis, si 6 qua inde auxilia veniant. Opposuerer quid aurris, quid vineas uestudinesque et inlium oppugnandarum rurbium apparatum loquar cum tantum laboris exhaustum sit et sad finem iam operis tandem perventum, relinquendane haeCCenSetiS, ut ad aestatem rurSus novus de integro his in stituendis exsudetur labor inualito est minus opera tueri facta et instare ac perseverare defungique Cura irevis enim profecto res est, Si uno tenore peragitur, ne ipsi per oin termissiones has intervallaque lentiorem Spem nOStram

43쪽

LIBER V. 7

sacimus loquor de operae et de temporis iactura quid prapericuli, quod differendo bello adimus, num oblivisci nos haec tam crebra Etruriae concilia cie mittendis Veios

auxiliis patiuntur 3 ut nunc res se habet, irati Sunt, oderunt, s negant miSSuros quantum in illis est, capere Veios licet. quis est, qui Spondeat eundem, Si differtur bellum, animum postea fore, Cum, Si laxamentum dederiS, maior frequentior Ioque legatio itura sit, cum id, quod nunc offendit Etruscos, rex Creatus eis, mutari spatio interposito possit vel Consensul Civitatis, ut eo reconcilient Etruriae animos, vel ipsius voluntate regis, qui obstare regnum suum saluti civium nolit Θvidete, quot res, quam inutile Sequantur illam viam Con osili, iactura operum tanto labore factorum, vastatio inminens finium nostrorum, Etruscum bellum pro Veiente Concitatum.1 hae Sunt, tribuni, ConSilia VeStra, non hercule dissimilia acria si quis aegro, qui Curari Se fortiter paSSUS Xtemplo Convalescere possit, ibi gratia praesentis aut potionis longinquum et forsitan insanabilem morbum essiciat. si me dius fidius 6 ad hoc bellum nihil pertineret, ad diSCiplinam hmughphege

uo certe militiae plurimum intererat insuescere ex so the salie

Sed. Si etiam aes dentior sit, pati taedium 'Vy 'PV 'xiQR stet quamvis erae spei exitum exspectare et Si non sit aestate perfectum bellum, hiemem opperiri nec Sicut aestiVaS ViS,us Statim autumno teCta a receSSu Circum SpiCere ObSeCro 3 vos: venandi Studium C voluptas homines per nives Cpruinas in montis silvasque rapit belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam Vel lusus a voluptas elicere sole: adeone effeminata Corpora militum nostrorum 4so OSSe putamuS, adeo molli animoS, ut hiemem unam durare in castris, abesse ab domo non possint ut tamquam navale

44쪽

bellum tempestatibus aptandi et observando tempore anni 5 gerant, non aeStus, non frigora pati possint Z erubescant profecto, Si qui ei haec obiciat, contendantque et animis et corporibus Sui virilem patientiam inesse, et se iuxta hieme atque aeState bella gerere OSSe ne Se patrocinium mollitiae inertiaeque mandasse tribunis et meminisse hanc ipsam potestatem non in umbra ne in tecti maiores suos 6 creasse hae virtute militum VeStrorum, hae Romano nomine sunt digna, non Veios tantum nec hoc bellum intueri, quod instat, Sed famam et ad alia bella et ad Ceteros o populo in poSterum quaerere an mediocre discrimen opinionis Secuturum ex a re putatiS, utrum tandem finitimi populum Romanum eum Sse putent, Cuiu Si qua urbs primum illum brevissimi temporis Sustinuerit inpetum, 8 nihil deinde timeat, an hic Sit terror nomini noStri, Ut sexercitum Romanum non taedium longinquae oppugnationis, non vis hiemis ab urbe Circumsessa Semel amovere possit, ne sine ullum alium belli quam victoriam noverit

.. ne inpetu potius bella quam perseverantia conquere unies gerat quae in omni quidem genere militiae, oeom gedhibit ma ime tamen in ObSidendis urbibus necessaria an insubordi est, quarum plerasque munitionibu a naturali

nate. . v. t.

1 VinCit atque expugnat, Sicut Veios expugnabit, nisi auxilio hostibus tribuni plebis fuerint, et Romae invenerint prae cis 11 sidia Veientes, quae nequiquam in Etruria quaerunt an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque Contingere poSSit, quam ut Seditionibus primum urbs Romana, deinde Ia velut e montagione Castra inpleantur at hercule apud hostis tanta modestia est, ut non obsidionis taedio, non sodenique regni quicquam apud eo novatum Sit, non negata

45쪽

auxilia indi Etruscis inritaverint innimos; Morietur enim I 3 extemplo, quicumque erit editioni auctor, ne 'uiquam dicere ea licebit, quae apud vos inpune dicuntur. fustuarium i meretur, qui Signa relinquit aut praesidio decedit auctoress signa relinquendi et deserendi castra non uni aut alteri militi sed universis exercitibus palam in Contione audiuntur adeo quicquid tribunus plebi loquitur, etSi prodenda 15 patriae dissolvendaeque rei publicae est, adsuesti aequi audire et dulcedine potestatis eius Capti quaelubet sub ea, Scelera latere initiS reliquum St, ut, quae hi Vociferantur, 16 eadem in Castris et apud milites agant et eXerCitu Corrumpant ducibusque parere non patiantur, quoniam ea demum 17 Romae libertas e St, On Senatum, non magiStratUS, non legeS non Ore maiorum, non inStituta latrum, nonis diSciplinam vereri militiae Par iam aetiam in Contionibus irat Appius uribunis Tplebis, cum subito, Unde minime qui Crederet, digagie ataCCePta Calamita apud Veios et superiorem Jei induces be

a maiorem ardoremque ad obsidendos pertina V ' δὲφους cius Veios fecit nam Cum agger promotu ad urbem Vineae aque tantum non iam iniunCtae moenibus essent, dum opera interdiu fiunt intentius quam nocte Custodiuntur, patefaCta repente porta ingens multitudo, facibus maxime armata,us ignis Coniecit, horaeque momento Simul aggerem a VineaS, stam longi temporis opus, incendium hausit; multique ibi

mortale nequiquam opem ferentes ferro ignique absumpti sunt quod ubi Romam est nuntiatum, maeStitiam Gmnibus, senatui Curam metumque inieCit, ne tum ero SuSao tineri ne in urbe seditio ne in Castris posset, et tribuni plebis velut ab se victae rei publicae insultarent. Cum s

46쪽

repente, quibUS CenSUS equester erat, equi publici non erant adsignati, concilio prius inter sese habito senatum adeunt factaque dicendi potestate equis se suis stipendia facturos 6 promittunt quibus Cum amplissimis verbis gratiae ab

senatu Ctae SSent, famaque ea forum atque urbem per s

vasisset, Subito ad Curiam Concursus fit plebis pedestris ordinis aiunt nun esse operam rei publicae extra ordinem polliceri, Seu Veios, Seu quo alio ducere Velint. Si Veios ducti sint, negant se inde prius quam Capta urbe hostium redituros esse. tum vero iam superfundenti Se iolaetitiae vix temperatum est; non enim, sicut equites, dato magistratibus negotio laudari iussi, neque aut in Curiam

Vocati, quibus responsum daretur, aut limine Curiae Continebatur Senatus, Sed pro Se quisque e Superiore loco ad multitudinem in comitio stantem voce manibusque SignifiCare is

Io publicam laetitiam, beatam urbem Romanam et inviCtam et aeternam illa concordia dicere, laudare equites, laudare plebem diem ipsum laudibus ferre, viCtam esse fateri Comi-i tatem benignitatemque senatus Certatim patribus plebeique manare gaudio lacrimae deinde revocatiS in Curiam patribus uoI Senatus Consultum factum est, ut tribuni militares contione advocata equitibus peditibuSque gratia agerent, memorem pietatis eorum erga patriam dicerent Senatum fore placere autem, omnibus hi voluntariam extra ordinem professis militiam aera procedere; et equiti Certus numeru aeri eSt s13 adSignatus tum primum equi Sui merere equite Coeperunt voluntariuiductus Xercitus Veios non amissa modo restituit opera sed nova etiam instituit ab urbe CommeatuSintentiore quam antea subvehi Cura, ne quid tam bene merito exercitui ad usum deeSSet. Q

47쪽

InSequens annus tribunos militum consulari potestate 3 habuit C. Servilium Ahalam tertium, Q. SerVi log os nkurilium, L. Verginium, Q. Sulpicium, A. Manlium TheseoplaisCa-

ccura omnium in Veiens bellum intenta est, ς' P neglectum Anxuri praesidium vacationibus militum it Volscos mercatorex vulgo receptando proditis repente portarum Custodibus oppreSSum est minus militum periit, 3 quia praeter aegros lixarum in modum omne per agrosio Vicinasque urbis negotiabantur nec Veis melius gesta res 4 quod tum caput omnium Curarum publicarum erat ; nam et duces Romani plus inter se irarum quam adverSus OStiSi animi habuerunt, et auctum est bellum adventu repentino Capenatium atque Faliscorum hi duo Etruriae populi, si quia proximi regione erant. devictis Veis bello quoque Romano Se proximos ore Credentes, Falisci propria etiam 6 causa infesti, quod Fidenati bello se iam antea inmiSCuerant,peae legatos ultro citroque missos iure iurando inter se obligati cum exercitibus necopinato ad Veio inCCOSSere. uo forte ea regione, quam Sergius tribunus militum praeerat, Castra adorti sunt cingentemque uerrorem intulere, quia

Etruriam omnem excitam sedibus Magna molae adesse

Romani Crediderant. eadem opinio Veientis in urbe con ecitavit. ita ancipiti proelio castra Romana oppugnabantur; 8as ConcurSanteSque Cum huc atque illu Signa transferrent, neCVeientem satis cohibere intra munitione ne Sui munimentis arcere vim a tueri se ab exteriore poteranti OSte Una Spe erat, Si ex maioribus Castris Subveniretur, ut diversae legiones aliae adversus Capenatem a Faliscum, aliae Contras eruptionem oppidanorum pugnarent; Sed Castri praeerat

Verginius privatim Sergio invisus infestusque S. Cum Io

48쪽

pleraque CaStella Oppugnata, Superata munitiones, utrimque invehi hostem nuntiaretur, in armis milites tenuit, Si opus o foret auxilio, Conlegam dictitans ad se missurum huius adrogantiam pertinacia alterius aequabat, qui me quam

opem ab inimico videretur petisse, vinci ab OSte quam

12 inCere per i 'em maluit diu in medio caesi milites; postremo desertis munitionibus perpau C in maiora Castra, par maxima atque ipse Sergius Romam pertenderunt ubi Cum omnem Culpam in cnilegam inclinaret, acciri Verginium Ι3 e CaStriS, interea praeeSSe legato placuit acta deinde in io Senatu rex AESt, Certatumque inter Conlegas maledictis. Ipauci rei publicae, huic atque illi, ut quosque Studium privatim aut gratia OCCUPaverat, adSunt. 9 Primores patrum, sive culpa sive infelicitate inperatorum tam ignominios Clade aCCepta eSSet, CenSUere 35

tribunes abdicate non XSPeCtandum iuStum tempuS Comitiorum,

0mcς esse, qui kalendis Octobribu magi Stratum OC- Ciperent. in quam sententiam cum pedibus iretur, Ceteri tria buni militum nihil contradicere; at enimvero Sergius Vergini stousque, Propter quo Paenitere magiStratuum eius anni Senatum apparebat, primo deprecari ignominiam, deinde intercedere Senatu ConSulto, negare Se ante idu Decembris, Sollemnem ineundis magistratibus diem, honore abituros esse. inter haec tribuni plebis, cum in concordia hominum SeCundiSque s rebus civitatis inviti silentium tenuiSSent, feroce repente minari tribunis militum, nisi in auctoritate Senatu eSSent, Se 5 in vincula eos duci iussuros esse. tum C. Servilius Ahala tribunus militum quod ad vos attinet, tribuni plebis, minasque VestraS ne reges libenter eXPerirer, quam non sopius in eis iuris quam in vobis animi esset; sed nefas St

49쪽

VIII XVIII. B.C. Oa-396 mar it the Etruscans and witis the Volsci. Elections and solitica dissules in Rome. Jtendere adverSuM auctoritatem SenatuS proinde et vos 6 desinite inter nostra Certamina locum iniuriae quaerere, et conlegae aut faCient, quod CenSet Senatus, aut, Si pertinacius tendent, dictatorem extemplo dicam, qui eo abire magis iratu Cogat. Cum Omnium adsenS Conprobata oratio eSSet, gauderentque patres Sine tribuniciae potestatis terriculis inventam esse aliam vim maiorem ad Coercendo magiStratus, viCti Consensu omnium Comitia tribunorum militum 8 habuere, qui kal. Octobribus magiStratum occiperent, Seque1 ante eam diem magiStratu abdiCavere.

L. Valerio Potito quartum, M. Furio Camillo iterum 10

Μ. Aemilio Mamerco tertium, Cn. Corneli o

Cosso iterum, M. Fabio Ambusto, Iulio DiscontentostheIulo tribunis militum Consulari potestate multa is domi militiaeque gesta. nam et bellum multiplex fuit a eodem tempore ad Veios et ad Capenam et ad Falerios et in Volscis, ut Anxur ab hostibu recuperaretur, et Romae simul 3 dilectu simul tributo Conferendo laboratum est, et do tribunis plebi cooptandis contentio fuit, et haud parvum motum duo: iudicia eorum, qui paulo ante ConSulari poteState fuerant, excivere. Omnium primum tribunis militum fuit dilectum

haberi, ne iuniore modo ConScripti, Sed seniores etiam coacti nomina dare, ut urbi CUStodiam agerent. quantum 5 autem augebatur militum numeruS, tanto maiore pecunia in

os Stipendium pii erat; eaque tributo conficiebatur invitis conferentibus qui domi remanebant, quia tuentibus urbem opera quoque militari laborandum Serviendumque rei publicae erat. haec, per Se gravia, indigniora ut viderentur 6

tribuni plebis seditiosis contionibus faciebant ideo aeras militibus Constituta esse arguendo, ut plebi partem militia, partem tributo Conficerent. unum tellum annuis iam

50쪽

tertium trahi et Consulto male geri, ut diutius gerant. in quattuor deinde bella uno dilectu exercitus scriptos, et puero quoque a Sene eXtraCtOS. iam non aeStatis nec hiemis discrimen esse, ne ulla quies umquam miserae plebi sit quae nunc etiam Vectigali ad ultimum facta sit, ut cum 9 consecta labore vulneribus, poStremo aetate Corpora rettulerint incultaque omnia diutino dominorum desiderio domi invenerint, tributum ex adsecta re familiari pendant aeraque militaria velut laenore accepta multiplicia rei publicae

reddant. Ioi Inter dilectum tributumque et OCCupato animo maiorum Dispute bout rerum Curi Comitiis tribunorum plebis numerus

obtineri non poterat, tamen labefactandae legis Treboniae is CaUS erfectum St, ut Cooptarentur tribuni plebis C. Lacerius 11 et M. Acutius haud dubie patriciorum opibus fors ita tulit, ut eo anno tribunus plebi Cn. Trebonius esset, cui nomini ac familiae debitum praeStare videretur Treboniae legi patro- Cinium. is, quod petissent patre quondam, primo incepto uorepulsi, tandem tribuno militum eXpugnaSS VOCiseranS, legem Treboniam Sublatam et Cooptatos tribunos plebis non suffragiis populi, Sed inperio patriciorum e revolvi rem, ut aut patricii aut patriciorum adseculae habendi tribunis plebis sint; eripi Sacratam leges, extorqueri tribuniciam spotestatem, id fraude patriciorum, scelere a proditione Conlegarum factum arguere. Cum arderent invidia mon1 itii os s. P tre modo Sed etiam tribuni plebis, cooptatigius an Vergin Pariter et qui COOptaverant, tum ex Collegio tres P. Curatius, . etilius, . inucius, trepidi orerum Suarum, in Sergium Verginiumque priori anni tribunos