Book V

61쪽

Camillus dictator dictus magistrum equitum P. Cornelium

Scipionem dixit. omnia repente mutaverat inperator mu 3tatus; alia spes, alius animui hominum, fortuna quoque

alia urbis videri omnium primum in eos, qui a Veis in s illo pavore fugerant, more militari animadvertit effecitque, ne hostis maxime timendus militi esset deinde indicto dilectu in diem certam ipse interim Veios ad confirmandos militum animos intercurrit, inde Romam ad scribendum

novum exercitum redit nullo detractante militiam peregrinato etiam iuventus, Latini HerniCique operam suam pollicenteSad id bellum venere quibus Cum gratias in senatu egiSSet 6 dictator, satis iam omnibus ad id bellum paratis ludos

magno e Senatu Consulto Vovit eis aptis se facturum aedemque Matutae matris resectam dedicaturum, iam anteis ab rege Servio Tullio dedicatam. profectus Cum exerCitus ab urbe exspeCtatione hominum maiore quam Spe in agro primum Nepesino cum Faliscis et Capenatibus Signa Confert. omnia ibi summa ratione consilioque Cta Ortuna etiam, ut 8 sit, SeCuta est non proelio tantum fudit hostis sed castrisuo quoque eXuit ingentique praeda est potitus; Cuius pars maXima ad quaestorem redacta est, haud ita multum militi datum. inde ad Veios exercitus ductus, denSioraque CaStella facta, et a procurSationibus, quae multae temere inter murum a vallum fiebant, edicto, ne quis iniuSSU pugnaret, ad opusus milites traduCti operum fuit omnium longe maXimum a Iolaboriosissimum cuniculus in arcem hostium agi Coeptus. quod ne intermitteretur opus, neu sub terra Continuus labor IIeOSdem Conficeret, in partis ex munitorum numerum divisit; senae horae in orbem operi attributae sunt; noCte ac dies numquam ante miSSum, quam in arcem iam faCerent.

Dictator cum iam in manibus videret victoriam esse 20 urbem opulentiSSimam lapi tantumque praedae fore,

62쪽

quantum non omnibus in unum conlatis ante bellis fuisset, Discussio at ne quam inde aut militum iram ex malignitate

: zά 'b is Praedae partitae aut invidiam apud patres ex

spolis a Veii prodiga largitione Caperet, litteras ad senas tum misit: deum inmortalium benignitate, suis consiliis, spatientia militum Veios iam fore in potestate populi Romani; quid de praeda faciendum Censerent Θ duae senatum distinebant Sententiae, Seni P. Licini, quem primum dixisse a filio interrogatum ferunt, edici palam placere populo, ut, qui particeps SSe praedae vellet, in CaStra Veios iret; alteracio Ap. Claudi, qui largitionem novam, prodigam, inaeqUalem,

inconsultam arguenS, Si Semel nefas ducerent aptam ex hostibus in aerario exhausto belli ῬeCuniam 8Se auCtor erat stipendi ex ea pecunia militi numerandi, ut eo minus6 tributi plebes conferret eius enim doni Societatem senSura aes aequaliter omnium domoS, non avida in direptiones manus otiosorum urbanorum praereptura fortium bellatorum praemia esse, Cum ita ferme eveniat, ut Segnior it praedator, ut quisque laboris periculique praecipuam petere partem soleat. Liciniu Contra SuSpeCtam et inviSam Semper eam eto pecuniam fore aiebat auSaSque Criminum ad plebem, Sedi- tionum inde a legum novarum praebituram satius igitur esse reconCiliari ae dono plebi animoS, exhaustis atque exinanitis tributo tot annorum SUCCurri, et Sentire praedae fructum ex eo bello, in quo prope ConSenuerint gratius id os fore laetiusque, quod quiSque Sua manu ex OSte aptum domum rettulerit, quam Si multiplex alterius arbitrio acci-9 piat ipsum dictatorem fugere invidiam ex eo Criminaque;

eo delegasse ad senatum Senatum quoque debere reiectam rem ad se permittere plebi a pati habere, quod uique fors so1 belli dederit. hae tutior visa Sententia St, quae POPU- larem Senatum faceret edictum itaque est, ad praedam

63쪽

Veientem, quibus videretur, in Castra ad diCtatorem profi-LCiSCerentur. JΙngen profecta multitudo replevit castra tum dictator 21

s milites caperent, duo ductu inquit, lythice o Veii et Apollo, tuoque numine instinctu pergo ad delendam urbem Veios tibique hinc decimam partem praedae VoVeo te Simul,

Iuno regina, quae nun Veios OliS, Precor, Ut no VictoreSin nostram tuamque o suturam urbem Sequare, ubi tero dignum amplitudine tua templum accipiat. haec precatus Superante multitudine ab omnibus locis urbem adgreditur, quo minor ab Cuniculo ingruentis periculi sensu AESset. Veientes ignari se iam a suis vatibus, iam ab externis oraculis proditos, iam in partem praedae uae vocatos deos, aliosis voti e urbe Sua VOCato hostium templa noVasque sedis SpeCtare, Seque ultimum illum diem agere, mihil minus 6 timentes quam Subrutis muniCulo moenibus arcem iam plenam hostium esse, in muro pro me quiSque armati diSCurrunt mirantes, quidnam id SSet, quod, Cum tot persa dies nemo se ab stationibus Romanus moviSSet, tum Velut

repentino icti furore inprovidi Currerent ad murOS. Inseritur huic loco fabulas inmolante rege Veientium 8 vocem haruspicis dicentis, qui eius hosti e eXta prosecuiSSet,

ei victoriam dari, exauditam in Cuniculo moviSSe Romanosa milites, ut adaperto Cuniculo exta raperent et ad dictatorem ferrent. Sed in rebus tam antiquis si, quae Similia veris Sint pro Veris CCipiantur, satis habeam; hae ad Stent tionem Caenae gaudentis miraculis aptiora quam ad idem neque adfirmare neque refellere operae Pretium St. 3 uniculus delectis militibus eo tempore plenus in aedem IOIunonis, quae in Veientana arce erat, armato Conque, os repente edidit, et pars aversos in muris invadunt Oii.

64쪽

XIX-XXIII. B. C. 396 Conques of Veii.Jhostis, par ClauStra Portarum reVellunt, ParS, Cum e teCtis saxa tegulaeque a mulieribus a Servitiis iaCerentur, inferunt 1 ignis. Clamor omnia Varii terrentium a paventium vocibus Ia mixto mulierum a puerorum ploratu Conplet momento

temporis deiectis ex muro undique armati patefactiSque por stis cum alii agmine inruerent, alii deSerto Scanderent murOS, 13 urbs hostibus inpletur; omnibus locis pugnatur deinde multa iam edita Caede senesCit pugna, et diCtator praecone edicere iubet, ut ab inermi abstineatur ii finis sanguinis fuit. 14 dedi inde inermes coepti, et ad praedam mile permiSSu rodictatoris discurrit. quae Cum ante oculo eiu aliquantum spe atque opinione maior maiorisque pretii rerum ferretur, 15 dicitur manus ad Caelum tollens precatus esse, ut SP Cui deorum hominumque nimia sua fortuna populique Romani videretur, rudi eam invidiam denire quam minimo ravo sprivat, incommodo publicoque populi Romani cliceret. 16 Convertentem se inter han venerationem traditur memoriae prolapsum Cecidi Sse idque Omen pertinuiSSe poStea eventu rem Coniectantibus visum ad damnationem ipsius Camilli, captae deinde urbis Romanae, quod post paucos accidit uoI annOS, Cladem atque ille dies Caede hostium ac direptione 22 urbis opulentissimae est Consumptus; postero die libera Corpora dictator Sub Corona Vendidit ea sola pecunia in publicum redigitur, haud sine ira plebis; et quod rettulere secum praedae, nees duci, qui ad Senatum, malignitatis sa auctore quaerendo, rem arbitri Sui reieCiSSet, ne Senatui, sed Liciniae familiae, ex qua filius ad senatum rettuliSSet, Pater tam Popularis Sententiae auctor fuisset,

Iuno is remove aCCeptUm referebant. Cum iam humanae opes

' 'N' egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona o ipsosque deos, sed Colentium magis quam rapientium modo, 4 Coepere. namque delecti ex omni exercitu iuvene pure

65쪽

lautis Corporibus, Candida Veste, quibus deportanda Romam regina Iuno adsignata erat, venerabundi templum iniere, primo religiose admovente manuS, quod id Signum more 3 Etrusco nisi Certae genti SaCerdo adtrectare non SSet solitus dein Cum quidam seu Spiritu divino taCtus seu iuvenali ioco visne Romam ire, Iuno Θ' dixisset, adnuisse ceteri deam conclamaverunt inde fabulae adiectum est 6 vocem quoque dicentis velle auditam; motam Certe Sede sua parvi molimenti adminiculis, sequenti modo CCepimusaeo levem C facilem tralatu fuisse integramque in Aventinum, aeternam sedem Suam quo Vota Romani diCtatori vocave 7rant, perlatam, ubi templum ei poStea idem, qui voverat, Camillus dedicavit. hic Veiorum CCaSu fuit, urbis opu 8 lentissimae Etrusci nominis, magnitudinem suam vel ultimai Clade indicantis, quod decem aestates hiemeSque Continuas CircumSeSSa, Cum plus aliquanto Cladium intulisset quam accepiSSet, postremo iam fato quoque urgente operibus

tamen, non Vi XPugnat eSt. Romam ut nuntiatum est Veios CaptoS, quamquam et 23, prodigia procurata fuerant et Vatum reSPODSa Humoh6sCa et Pythicae Sorte notae, et, quantum huma millus. in tithe

Furium maximum inperatorum omnium lege Pψλλψ rant, tamen, quia tot anni Varie ibi bellatum erat multaeque ad Clade aCCeptae, Velut ex inSperato inmensum gaudium fuit, et priuSquam Senatu decerneret, plena omnia templa o 3 manarum matrum grates dis agentium erant. Senatus in quadriduum, quot dierum nullo ante bello, supplicationes decernit adventu quoque dictatoris omnibus ordinibus ab obviam effuSi Celebratior quam ullius umquam antea fuit, triumphusque omnem Consuetum honorandi diei illius modum aliquantum exceSSit maxime Conspectui ipse est 5

66쪽

curru equis albi iuncto urbem invectus parumque id non 6 civile modo sed humanum etiam visum. Iovis Solisque equis aequiperatum dictatorem in religionem etiam trahebant. triumphuSque ob eam unam maxime rem Clarior quam gratior fuit. tum Iunoni reginae templum in Aventino locavit dedicavitque Matutae matris p atque lis divinis 8 humanisque rebus gestis dictatura se abdicavit agi deinde de Apollinis dono coeptum. Cui Se decumam VOViSSe praedae partem cum diceret Camillus, pontifices solvendum religione sopulum menserent. haud facile inibatur ratio io iubendi referre praedam populum, ut ex ea pars debita in

1 SRCrum OCerneretur tandem eo, quod lenissimum videbatur, decurSum St, Ut qui Se domumque religione exsolvere vellet, cum sibimet ipSe praedam aeStimaSSet Suam decumae 1 pretium partis in publiCum deferret, ut e eo donum aureum, is

dignum amplitudine templi ac numine dei, ex dignitate populi Romani fieret ea quoque Conlatio plebis animos a Camillor alienavit inter haec pacificatum legati a Volscis et Aequis Venerunt, inpetrataque pax, magis ut fessa tam diutino bello adquiesceret civitas, quam quod digni Peterent. o

XXIV XXXIII. B.C. 395-391 mar ira Me Etruscans and the Aequi Politica disputes a Rome. J24 Veis captis sex tribunos militum Consulari potestate insequens annui habuit, Quos l. Cornelios. Cossum et Poae eonestida CiPionem, Valerium maximum iterum,ed illi Capena. I Fabium Ambustum citerum. L. Furium Medullinum quintum, Servilium uertium. Corneliis usFaliscum bellum, Valerio a Servilio Capenas sorti evenit.

ab eis non urbes vi aut operibus temptatae, Sed ager Stdepopulatu Praedaeque rerum agrestium Ctam nulla felix arbor, nihil frugiferum in agro relictum ea Clades Capena

67쪽

tem populum Subegit; pax petentibus data, in Faliscis

bellum reStabat. Romae interim multiplex seditio erat, Cuius leniendae causa coloniam in VolSCOS, QUO tria milia CiVium Phopoga sor a

Romanorum Scriberentur. deducendam centa migrRtion to VCH.Suerant, triumvirique ad id Creati terna iugera et septunces viritim diviserant. ea largitio raperni Coepta. quia rape 5 maioris avertendae SolaCium ObleCtum Censebant: Cur enim relegari plebem in Volscos, Cum pulCherrima urbs ei ager-1 que Veientanu in ConspeCtu Sit, uberior ampliorque Romano agro urbem quoque urbi Romae vel situ vel magnificentia 6 publicorum privatorumque teCtorum C OCorum Praeponebant. quin illa quoque aCtio movebatur, quae OS Captam utique Romam a Gallis celebratior fuit, transmigrandi Veios. et Ceterum artem plebis, partem senatus destinabant ad habi 8tandos Veios duasque urbis Communis rei publicae incolia Populo Romano POSSe adversu quae Cum optimates ita tenderent, ut morituros Se Citius dicerent in Conspectu populi Romani, quam quicquam earum rerum rogaretur; quippe Iouo nunesin una urbe tantum dissensionum esse quid in duabus urbibus fore victamne ut quisquam victrici patriae praeferret sineretque maiorem fortunam apti eSSe VeiS, quam incolumibui fuerit postremo se relinqui a civibus in opatria poSSep ut relinquant patriam atque CiViS, nullamos Vim Umquam SubaCturam, et T. Sicinium, is enim ex tribunis plebis rogationis eius lator erat, Conditorem Veios sequantur relicto deo Romulo, de silio, parente et auCtore urbis Romae: haec Cum foedis Cer 25

. Opposition is

iam1nibus agerentur, nam Partem tribunorUm the patricians.

a Plebi patres in suam sententiam traxerant syst x APQllo nulla res alia manibus temperare plebem Cogebat, quam a

68쪽

XXIV XXXIII. B.C. 393-391 mar mith the Etruscans and the Aequi Politica disputes a Rome.Jquod, ubi rixae Committendae Causa Clamor ortu eSSet,

principes Senatu primi turbae offerentes se peti feririque 3 atque CCidi iubebant ab horum aetatibus dignitatibusque et honoribus violandis tum abstinebatur, et ad reliquos 4 similis Conatus verecundia irae obstabat Camillus identi sdem omnibus locis Contionabundus haud mirum id quidem esse furere Civitatem, quae damnata voti omnium rerum potiorem Curam quam religione se exsolvendi habeat nihil de conlatione dicere stipi verius quam decumae, quando ea se quiSque privatim obligaverit, liberatus sit populus roxenimvero illud se tacere Suam ConSCientiam non pati, quod

ex ea tantum praeda, Une rerum moventium Sit, deCum

designetur, urbi atque agri Capti, quae et ipsa Voto Con- tineantur. mentionem multam fieri Cum ea disceptatio, anceps senatui visa delegata ad pontifices esset, adhibitoris Camillo visum Conlegio, quod eius ante OnCeptum Otum Veientium fuisset et post votum in poteStatem populi Romani venisset, eius partem decumam Apollini sacram esse. ita in aestimationem urbs agerque venit. pecunia ex aerario prompta et tribunis militum Consularibus, ut uoaurum X ea Coemerent, negotium datum . Cuius Cum Copia non SSet, matronae Coetibu ad eam rem Consultandam

habitis communi decreto pollicitae tribunis militum aurum. omnia ornamenta Sua in aerarium detulerunt grata ea res ut quae maxime Senatui umquam fuit honoremque ob seam munificentiam ferunt matronis habitum, ut pilento adio sacra ludosque, Carpentii&St ProfeStoque uterentur. Ondere ab singulis auri accepto aestimatoque, ut pecuniae Solverentur, Crateram auream fieri placuit, quae donum Apollini Delphos portaretur. Qi Simul ab religione animos remiserunt, integrant Sedi-

69쪽

LIBER M. 33

tionem tribuni plebis; incitatur multitudo in omnis principes, ante alios in Camillum eum praedam Veientanam Iapublicando sacrandoque ad nihilum redegiSse absentis ferociter increpant praesentium, Cum Se ultro iratis offer- rent, Verecundiam habent. Simul eXtrahi rem ex eo anno 13 viderunt, tribunos plebis latores legis in annum eosdem reficiunt; et patres hoc idem de intercessoribus legis adnisi. ita tribuni plebis magna ex parte eidem refecti. comitiis 26

tribunorum militum patre Summa ope ViCerunt, Ut . 1 Furius Camillus Crearetur proPter bella Simu Mah ii Fa

labant parari ducem; sed largitioni tribuniciae strii adVerSarius quaerebatur. Cum Camillo Creati tribuni militum a Consulari potestate L. Furius edullinus Sextum, C. Aemilius, L. Valerius Publicola. Sp. Postumius, Cornelius is iterum principio anni tribuni plebis nihil moverunt, donec 3 Μ. Furius Camillus in Faliscos, cui id bellum mandatum erat, proficisceretur differendo deinde elanguidi res, et

Camillo, quem adversarium maxime metuerant, gloria in FalisCis Crevit. nam cum primo moenibu Se OSte tene 4 a rent, tutissimum id rati, populatione agrorum atque in- Cendiis villarum coegit eos egredi urbe. sed timor longius progredi prohibuit; mille fere passuum ab oppido CaStra locant, nulla re alia sidentes ea satis tuta esse quam dissicultate aditus asperis Confragosisque Circa aedi partim raritSa partim arduis viis. Ceterum Camillus captivum indidem 6eX agri Secutu ducem Castris multa nocte motis prima luce aliquanto Superioribus locis se ostendit triarib Romani muniebant. aliuS AEXercitu proelio intentus stabat ibi inpedire opus conatos hostis fundit fugatque; tantumques inde pavoris Faliscis iniectum St, ut effusa fuga CaStra Sua, quae Propiora erant, praelati urbem peterent. multi caesi 8

L. V. 3

70쪽

vulneratique, priuSquam PaVente porti inciderent. Castra Capta praeda ad quaeStore redacta Cum magna militum ira sed severitate inperi victi eandem virtutem et oderant et mirabantur obsidio inde urbis et munitiones, et interdum per CCaSionem inpetu oppidanorum in Romanas sstatione proeliaque parva fieri, et teri tempus neutro inclinata Spe, Cum frumentum Opiaeque aliae X ante Convecto largius obsessis quam obSidentibus Suppeterent. Io videbaturque aeque diuturnus futurus labor C eis fuisset, ni fortuna inperatori Romano simul et Cognitae rebu robellicis virtutis specimen et maturam victoriam dediSSet.

27 os erat Faliscis eodem magistro liberorum et Comite uti, Simulque plure pueri, quod hodie quoque

millus and the in GraeCix manet, unius murae demanda-β 00ὶφ' xς bantur principum liberos, sicut fere sit, qui s scientia videbatur praeCellere, erudiebat is Cum in pace instituisset pueros ante Urbem luSUS XerCendique CauSaproducere, nihil eo more per belli tempus intermisso, modo brevioribus modo longioribus spatii trahendo eo a porta, lusu sermonibusque variatis longius solito, ubi res dedit, uoprogressui inter Stationes tot hostium mastraques inde

3 Romana in praetorium ad Camillum perduxit. ibi scelesto

4 facinori scelestiorem sermonem addit Falerios Se in manus Romanis tradidisse, quando eo puerOS, UOrum ParenteS

5 capita ibi rerum sint, in potestatem dediderit. quae ubi asCamillus audivit, non ad similem inquit tui nec populum

neesinperatorem Celestus ipse Cum Celesto munere VeniSti.

6 nobis cum Faliscis, quae pacto sit humano, SOCieta non est quam ingeneravit natura utrisque, Si eritque. Sunt et belli sicut pacis iura; iusteque ea non minu quam o fortiter didicimus gerere. arma habemu non adVerSUS eam