장음표시 사용
431쪽
lib. eodem cap. Numerus equorum, qui ou in pertraherent, non certus & legitimus: ille pendebat solum ex nu u. dc stustio agitatoris: hinc currus biiuges, triiuges, quadriiuges, sciuges decemiuges. Augustus seiuges, Nero aurigauit decemiuges. Nec descendebant in circum equi, quin prius aetas subducta suillet ad quintu annum. Plinius lib. g. cap. 42. Diuersa circo ratio quaeritur: itaque bina in alio subiugantur imperio, non ante quinquennes ibi certamen ineunt. Atqui versicu-
Omnia non pariter rerum siunt omnibus apta,
probabitur in equis quorum alios ad vecturam, alios ad cursum Marcus Varro scribit dociles. Lampus apud Silium, Irpinus apud Martialem, Corita apud Iuvenalem, Arion Adrasti. Cyllarus Castoris: ii omnes in decursu praeualebant. Itaque peritus belli alios eligit, alios quadrigarius. Romani in aurigatione Circensi equos Italicos, quos dicerent vernaculos, sibi putarunt conuenire, quorum bonitatem attingit Plinius lib. vltimi cap. vlt. Omnium pulcherrima est Italia parens mundi abera, viris, 'minu, ducibus, militibus , peruitise, artium praestantia, ingeniorum claritatibus, iam situ ac salubritate corti atque temperie, accessu cunctarum gentium facili, latoribus portuosis, benigno ventorum a se fatu. Quicquid est quo carere vita non debeat, nu quam est praestantius , fruges , inum, vellera, lina, vestes. Ne equos quidem in triga's praeferri ullas vernaculis animaduerto. Quum primum generositas apparuerat in Circensi spectaculo, incipiebant esse in deliths. Suetonius in Caligula cap. ss. Iulius Capitolinus in Vero imperatore. Elephanti curules. certamen curule in Vaticano.
Circus stratus. HAbebant de docebant elephantos AH, Asiani, Graeci ad praelia:
Romani magis ad spectacula. Non solum quadrigae equoru in Circensibus decurrebant, sed etiam elephantorum. Suetonius in Claudio cap. M. Claudius Caesar auiae Liuiae diuinos honores O' Circensi pompa currum elephantorum Augusteo similem decernengum curauit. Heliogabalus apud Lampridium currui Circensi admouit elepha tes. Nero commisit camelorum quadrigas. Vaticanus collis locus fuit, ubi saepius currus agitarent imperatores. Suetonius in Claudio api. Circen sis frequenter in Vaticano comm sit, nonnunquam interiecta per quinos mi pus venatione. Plinius cap. II. lib. 38. Vaticanum eleganter appellat Circum Neronis. Lampridius in Heliogabalo : Fertur in Euripis vino plenis nauales circensis exhibuisbe, quadrevi in Vaticana artasse Amtis pepulchris qua Obsistebant. Cirrus
432쪽
sternebatur ut superficies aequabilis, tersa,&quasi rasa esset, suet. cap. 38. in vita eius. Caligula, ut Cirsences ludos faceret honorificentiores, pro arma consternebat Circum minio, & chrysocollatcdm mi iiij arena rubens sit, chrysocolla caerulei coloris. In circensibus a Miae contentiones. Privata interdum Auriga M. O Lympijs aurigatio cernebatur. Sed ludis Circensibus vatias
exercitationes usurpari solitas discimus a Suetonio cap. 1i. invita Claudij. Fiebant agitationes ad voluptatem in priuato se ectaculo. Heliogabalus, apud Lampridium, quadrigas Circennum in porticibus sibi semper exibuit pransitans vel coenitans, & conuiuas senos agitare cogebat. Non nunquam priuatis locis instituebantur, ut posito tyrocinio audacius prodirent in publicum. Suatonius cap. 22. Nero voluit aurigare, atque etiam Jectari sepius positoque in hortis inter semisiam sordida plebem rudimento uniuersorum se oculis Circo maxima praebuit aliquo liberto mittente mappam.
IN Circi carceribus erant repagula, seu trabes ligneae,quibus equo rum impetus cohiberetur. Erant & fores, quibus apertis currus emitterentur. Ouidius tib s.Tristium ei. io. Utque fores nondum referati carceris acer Nunc pede nunc ipsa fronte lacesiit equus. De repagulis Silius lib. is. Iamque ubi prolato soluere repagula seno. Potes seu ostia fuerunt duodecim, ut admonet diserte Cassio dorus lib. s. variarum epistola ante penultima ad Faustum, eius verba sunt: ais ni adi odecim si as posurrunt: haec ab Hermulti funibus demissis subita aequalitate pandu tur. Ausonius epist. 13. ad Ursulum grammati
O ita quot pro parte aperit stradentia Circus. Praetet illa ostia , quae Zodiaci duodecim signa repraesentarent, fuit in medijs carceribus maximum ostium in medio, quo senatores spectituri supra carceres ipsos in cuneis altis dc editis considerent: Sed illo ostio non emittebantur currus ; eius meminit idem poeta cum ait.
433쪽
Excepto medium quod patet ad ostium. Alba autem linea carceribus ad metam quasi regula directa duce. batur non longe ab ostij s in utrunque podium. Est podium, veluti pes inuri, qui proxime ad terram pertinet. Sidonius Apollinatis innendecasyllabis describens ludos Circenses ait. Partem si patefecerit sini PamTOMι ad podrum ferens habenas.
Hoc est,tinea, uin extenderetur ad terram,signum erat emittendos iam esse currus. O uid. el. 1 lib. 2 amorum.
QVid frusti a refugi si cogit nos linea iungi. Qua ornamenta in circo: lux poeta Lucretio.
Circus erat pompa celeber numereque Deorum.
Antonius iussit ut imago aurea Circensibus per pompam serretur a thore Iulio Capitolino. Fortassis etiam in Circo sacellum dijs exstructum maximE Neptuno, cum huic deo essent Circςnses, quemadmodum scenici Libero patri, venationes Saturno. Igitur maior pars ornamenti dc celebritatis, vel statuis, vel a sacellis. Scio delphines, columnassessias, messias obeliscos, oua castorum exorna ste Circum; oua, inquam, quae constituerentur notata calce pro- pter metam, unde quam nunc in Circo metam dicunt Latini, calcem antiquos appetasse scribit Seneca. quia scilicet finis curriculi oua essent, & circuitus metarum ouorum erectionibus exprimeretur. Quae, velim studiosi expendant, ut ratio usus illius prouerbialis loquutionis assignetur: A carceribus ad calcem : Nec non facessant negotium amplius Lucretiani versus. Tu mihi seupremae prescripta ad candida calcis Currenti statium praemonstra cassida Nsusea.
Numerus factionum. conditis. aurigabat nobilitaι
Romana interdum. π Actiones quatuor aurigauerunt, veneta, prasina, alba,rosea. S, T donius in hendecasyllabis.
Albus, CP venetus, irens, rubensique. Quibus 1 Domitiano additae fuerunt duae: altera aurati, altera purpurei panni. Alexandet Seuerus notauit conditionem factionum cenucim
434쪽
tenuem, ut scribit Lampridius : Frequentauit Imperator stemmia cum summa donandi parsimonia dicens σ venatores. ω' aurigas sic alendos, quasi fervos mini bos. Visum est agitationes fieri a senatu; sueta cap. i8. Caligula edidit O' Circenstes plurimos a mane usique ad vesteram interiecta modo Africanorum venatione , modo Troiae decur one : neexilis nisi ex senatoribus ordine aurigantibus. Cornelius Tacitus lib. I s. Nero circen si ludicrum edebat Dabitu aurigae permixtus plebi . vel curricuis insistens. Iulius Caesar Circensibus, spatio Circi ab v traque parte producto , M in gyrum Euripo addito , produxit nobilii limos iuuenes, Suet. cap. 39. Aurigae sibi ministros habebant cum in spatio decurrendo postent re aliqua indigere. Vitellius Caio
Caligulς auriganti ministrauit. Suetonius cap. IT. Erat in eo enormis procerita facies rubi si, plerumque inolentia, πenter obesus, aberu femur seu, debile impulsiu olim quadrigae: quia aurisanti Cato miniistratore exhiberet, minutissimis ictibus excarnificatus cir confectus est. Ministri nominantur tentores. viatores, succonditor, procurator dromi, quorum partes Amunera discuterem nisi praecurrisset vir doctissimus Turnebusio Advers. Domini factionum. numerus missionum. ERant Romae qui pretio constituto factiones Zc curules equos
producerent: illi faciebant rem suam maiorem si plures missus exiberentur. Lampridius in vita Commodi : Circenses multos aud dia non libidine potius, quam reli one, Cr ut dominos factionum ditaret. N unquam missionum Circentiu constitit numerus, quia id est et arbitrio eius qui ludos institueret. Quamuis Varro & Seruius tradiderint mi illis viginti quatuor olim tantummodb exibitos, quorum ultimus appellaretur aerarius, quia de collatione populi exibeoatnr. Expedit meminisse centum missus Domitiani, qui perficiebantur quinis sip tijs, cuin per septena spatia prius solerent peragi : Nec vacat qubdviginti quatuor missimis conditio huius certaminis expeditur, ut diei noctisque horae tali numero clauderentur. Cassiodorus leg. lib.
Forma, materia metae. quot spatijs illa circumsectebatur.
F gura metae piramidis est a lato incipiens in acutum. Metasuit ab initio lignea de tophacea: postea ex marmore, & auro illita, Sumtonius in Claudio cap. xi. Decurrebatur ex lege & instituto septiea
435쪽
ad meram. Propertius. Non priuι infecto deposcit praemia cursi.
Septima quam metam triuerit ante rota.
Ausonius. rbosiphore, clamosi statiosa per equora Circi
Septenas solitus vicitor obire vias, Improperanter agens primos a carcere cursius, Fortu praegrsu ut potireris equis; Promptum veloces erat anticipare quadrigas, Victores etiam vincere laus potior.
Lactantius lib. diuinarum institutionum suboscure septena illa spatia explicat, cuius verba sunt haec. septem erant spatia quae totidem metis interiacebat. Nam videretur commentari septem numero esse metas. ad quas septies currus circumflectendus.
IN spectatoribus factiones, quia distraheretur fauor nonnulorumlin prasinam, aliorum in venetam. Plinius lib. . epist. 6. : Miror tot
millia virorum, tam pueriliter cupere currentes equos .insistentes curribus homi nes videre. .si tamen aut velocitate equorum , aut hominum arte traherentur,
esset ratio nonnulla: nunc fauent panno , pannum amant : cu' si in ipse cursu, medioque certamine hic color istuc, isse hinc transferatur, studium, fauorq e transibit. Spectatores inuicem contendebant deposito pignore : alij
alium victorem sore asse erabant. Iuvenalis Sat. 2. spectent iuuenes, quos clamor,'audax
sponsio, quos cultae iscet assedisse puellae. Cassiodorus scribit urbem non minus solicitam suille de victoria
equos agitantium, nec aliter inter se contendere consueuisse, qu in si reipublicae discrimen adesset. Non pigebit tanti anthoris verba inserere: Hoc tantum dicimus omnimodis stupendum, quod illic, si rac/tera stectacula, femor animorum inconsiuita grauitate rapiatur. Transit pra- simus, praecedat venetus,qpotior turba ciuitatis as igitur uiihilproficientes feruenter insultant: nihil patientes grauiter vulnerantur: ad inanes contentiones sic desim itur , tanquam de statu periclitantis patriae laboretur. Iuvenalis eadem sat. Et fragor aurem percutit euentum virita quo colligo panni: Nam si deficere maestam attonitamque vide sHanc urbem veluti cannarAmque in pultiere victis Consulibus.
436쪽
Caligula iactioni prasinae fuit addictus, unde cum turba popularis faueret alteri aurigarum factioni. quae veneta nominaretur, subtristis
exclaniavit. Vtinam populus umcam ceruicem haberet.
Loca Senatoria, equestria vularia in Circo. AD imperium Augusti spectaculum Circense senatus, eques. plebs inibant promiscui. Imperator Augustus iussit quidem
seorsim spectaret senatus, seorsim eques: non tamen illis certa loca constituit. Itaque in diuersis Circi partibus spectabatit senatores, donec Claudius imperator senatui suum locum definiuit. Suetonius :
in Claud. p.ri.Circo maximo marmoreis carceribi inurati jue metis excul
to propria senatoribus constituit loca promiscue sterilaresotitu. Nero equiti; Suetonius cap. H in Nerone.Circensibin loca equiti secreta a caeteris tribuit. Promiscua spectandi licentia iniqua est, quando sine discrimine nobiles de ignobiles, opulenti ,& pauperes consusE occupatis ordinibus spectant, cum deceret nobiliores seiunctos a popularibus h bere in spectaculis honoratiora. Domitianus suscepta morum correctione licentiam theatralem promiscue in equite inhibuit.
Praef 7us Circensitum. P Raetor dabat signum ludorum committendorum. Martialis Epig.
1'. lib. I 2. Cretatam Praetor cum vel et mittere mappam.
Liuius lib.8.quia L .Plautius,praetorgraui morbo forte implicitus erat,signum mittedu quadriga daret. Mappa signum,Tertullianus lib. de spectaculis. Dehinc ad signum anxij pendent. Vnius dementiae una vox est;m iroticunt, e nuntiant inuirem quod sit mulao omnibus visium est,nec vident missum quid sit. Mappam putant, pia est diaboli ab alto precipitata figura. Visum autem est aliquando contulem preelle. & quadrigarum emittendarum date si gnum. Praeclare apud Ciceronem poeta Ennius. Expefiunt, veluti Consul cum mittere signum vult, omnes auidi Jediunt ad carceris oras Qua mox emittat pictis e faucibus currus. Visum etiam Romae imperatorem praesidere. sexcenti loci ad manum, ted luc de Augusto unus Suetonij faciet satis cap. I. Augustus Jectaculo interdum aberat petita venia, commendati se his , qui suam xi cem praesonia fungerentur.
437쪽
Equi curules ex Hispania, Italia. ΡRii mim equi curules sunt idem cum Circensibus. Nam & in'
veteri glollario ita scriptum legitur: Curulis equus. Et Apuleius lib. . Asini aurei ,δe celeritate Circensium equorum agens ita scribit: Cusi me concito proprio , t Herculeis e sentirem non asi
num me, Ne metiam equum eurulem nimia velocitate reflatam. Symm
chus lib. 4. epist. ς o. Q drigarum curuliu nobilitas praeparanda est, id est quadrigarum Circensium. Sed eiusmodi curules equi ex italia &Hispania petebantur maxim E. Iam diximus de vernaculis siue Italis: de Hispanis Symmachus lib. 4. epist. 6o. epist. O . a. lib. 7. epist. io s. lib. s. epist. H.8. non semel facit mentionem. Velocitas equorum Hispanorum nota est ex Plinio lib. 8. cap. 62. ubi vento concepti esse dicuntur.
Vulnerati agitatores quid sibiad remedium adhibebant.
PLinius lib. 28. cap. 17. rota vulneratos fimo aprugno sanati& refici scribit etiam quae infra sunt apud eundem , Videntur ad rem institutam plurimum sacere : adhuc enim de fimo aprugno loquens; Cinerem , inquit, eius reuerentiores ex aqua bibunt feruntque σ Neronem hae potione recreari solitum , cum sic quoque sie trigario vellet approbare. Nec praetereundum illud diui Ambrosij in Apologia David. cap. s. de cutilibus equis elisis in certamine curuli: Plerique equorum cum ceciderint se iactare consueuerunt, quos castus non laesierit, iactando se debilitant εν frangunt. Abi qualis curulium equorum fertur natura, cum in certamine curuli elisi fuerint, vel fortuitu ceciderint, nequaquam mouere see consueuerunt, quandam tenent quietis patientiae Asiciplinam. His p cous non nocuit,quies prodest. Certe non acerbatur offensio. Nonne mutis animatibus deterioribus climandi qui stri
agitiis iaciant σ putant insigne virtutis esse, ubi lapsus es criminis. Equorum bonitas impedita malis imprecationibus. MVlti ex agitatoribus impediebant aduersariorum equos daemoniacis imprecationibus. Cassiodorus lib. h. var. epist. si. de quodam nobili auriga loquens f. Frequentia palmarum eum dici faciebat maliscum. Necesse enim ad peruersitatem magicam referri, quando victoria equorum meritu non potest aplicari. Arnobius lib. I .aduers gentes. de magorum artibus: Quu enim hos nesciat familiarum diserumpere charitates aut sine clauibus restrare, quae clausa sunt, aut ora silentio vincire, aut in curricu los equos debilitare, incitare, tardare. Ammianus Marcellinus lib. i8.eius
modi aurigis Circensibus nescio quid criminis impingit. Alius si credi-
438쪽
tor suum flagitare molestiu aduerterit debitum, ad aurigam confugit audentem omnia, eumque xiveneficum curatvrteri. Diuus Hieronymus in vita diui Hilarionis: Auriga in curru percusus a daemone totus obriguituta ut nec manum agitare, ree ceruicem posset restinere. Delatus ergo in lecto, cum solam linguam moueret ad preces,audiuit non pri- pose sanari quam crederet in Issum,c stonderetpristin arti renuntiaturu.Credidit, lopondit aluatus est.
Palmae in Circensibus plures : pecunia )ifloribus attributa. TRia palmarum genera in Circensibus fuisse huiuscemodi inscriptiones ostendunt: viiit C X X X. secund. tulit LXXXVIII. ter tulit.
VII. Vt qui primas tulit, vicisse dicatur absolute, alij secundarum,
tertiarumque palmarum. Nero ampliauit numerum palmarum,ut est apud Suetonium cap. χχ.in vita Neronis. Quod vero pecunia fuerit atributa victoribus,docet hic locus Suetonis cap. 4. Perfidiae vero tantae inoa modo argentarios pretiis rerum coemptarum, Ied cr in praetura mesecede palmarum quadrigarios fraudauerit. Iuuen. lat. 7.
Accipe victori populus quod postulat aurum. Quadrigae curules temporibus Caesarum Chriylianorum impugnata. CAEsares C hristiani retinerunt aurigationem Circensem reluctantibus Episcopis. Cliti stomus & Augustinus scripserunt aduersus aurigarum sectiones: hoc interea perfecerunt suis declamationibus sancti illi viri ut saltem omnis theatrorum atque CircensiuVoluptas per uniuersias urbes prohibita sit dominicis diebus, & festis Natalis, ac Epiphaniae Domini, Paschae item, & per totam Penthecosten, L Dominico. de spectaculis. in cod: Theodos. Concessi quadrigari j fortassis ut exemplo eorum sic currerent Christiani, ut apprehenderent. de meminissent qubdnis legitime certauerint, coronari no npossint. Hic, ut commentarioli, non iusti voluminis esset species quaedam, inserui lautum particulas libri de aurigatione Olympica Graecorum re Circensi Romanorum seripti anno aetatis nostrae vigesimo, ut studiorum meorum ratio in adolescentia constaret; in iliaque particulis nil immutandu putaui ctim aliquid iacilius co donetur culpet iuuenili Redeo ad Persiu, unde digressiis: metae quam mollis sexus, quanti laboris, quantae indu striae metam vitae attingere,Seneca cap. 9.de tranquillitatae vitae, non in cursu tantum, circique certamine, sid in his stat)s vitae interius flectendum. QV Is MODUS ARGENT
Aurum, argentum, aes in triplici genere insectum, factum, sigia tum. Modus habitus lege fuit auro, argento aeri; Titus Liuius lib.
439쪽
3 . in oratione C toni , C Mum erat, quo ne plus auri cm argenti facti, quo nep si1 nati argῆti m cru domi haber uni quam lege tractu aliquo temporis abolitam restituit Iulius Caesar ut narrat Dio. lib. so. Aurum factum est, unde altiso opus aliquod effecit; infectum , quod rude adhuc, & in massa est, signatum, quod forma aliqua percussum
est. quod,ut cum Iuvenale loquar,concisium est in titulos faciesque minutas. quodque nummi atque pecuniae appellationem recipit. Ornatus muliebris, veluti annuit, inaures , stalaginium, lunulae, periscelide in auro, eo mutu .in axges' o. iacto . sta Agmium genus inaurium Caecilius norat ex auro, stata mi: mex'rρ domi est. Lunulae apud Issidorum sunt bullulae aureae dependentes. Periscelides. eodem Isidoro authore lib. I9. cap. 3I. sunt ornamenta crurum mulierum, siue armillae pedum, a quibus gressus earum ornantur. Pocula aurea, Due argentea continentur sub auro, argento facto:
olim velli dabatur concitus optio deligendi poculi aurei , argentei cristallini; Martialis. l . .
Cum nitro madeas Opimiano, Propinas modo conditum Sabinum, Et dicu mihi, Cotta, vis in auro
Aurum, argentum factum, vel est purum, vel caelatum; hinc illud
Plini j Iunioris epist. r. lib. 3. apponitur caena non minus nitida quam frugi in argento puro σ antiquo; id est in argenteis poculis, aut vasculis quae solo pondere debeant aestimari, sine ulla caelatura. Signati auri species .aureus, qui centum nummis laxabatur: eadefuit aestimatio aurei Romani & solidi. Biniones erant aurei maioris formae duplicisque aestimationis. Egesippus lib. s. Aliqui biniones au- os absiorbuerant, cum adornarent fugam. Philippeus dictus a Philippo
rege Macedone valebat circiter duos aureos Gallicos . sestertium amplum, vel quia nummus erat omnium apud Romanos maximus, vel
potitis quod veteres Romani solebant luminas reuocare ad rati nem feliciorum. Argenti signati species, denarius, cuius aestima tio satis nota & notata. Olim rationes fiebant ad denarium, vel ad sestertium ; ut si centum millia aeris debita suis leni ritio, eam suminam sibi in aere numerari nolebat, in argento optabat; nemo enim est, qui non magnam summam in argento quam in minuto aere malit
habere; non recusabat debitor, sed aliquid deduci volebat si ad de
Nummus asper, id est recens bene percullus, non vetus, neque tritus. atque ipso usu laeuis fugientibus notis, nec forma expresse. Veteres nummi pluris habiti recentibus fuerunt,saltem aetate Plauti, quemadmodum conqcitur in prologo Cassinae; antiqua opera π xe
440쪽
ba vobis placent, aequum est placere, veteres fabulaw; nam tunc nouae, quae prodeunt comordiae ulto siunt nequi ei quam nummi. PATUAE E LARGIRI.
Prima tempora & media patriae debentur, nec ante sexagesimum annum in otium secedere licet.
Non inuidendum patronis, in quos animus clientum liberalis est; plura in duodecim tabulis.
Hircosi centuriones philosophiam ultro derident: hos enim siquis ad philosophiae studium exhortetur, statim dicturi sunt; quid mihi cum miseris ac aerumnosis philosophis λ quantum decet sapio mihi. Absit ut velim ego simillimus esse iis . qui demittunt os vultumque, qui dentibus nescio quid taciti instendunt, qui nil nisi praeter inanes nugas, & somnia aegrotantium effutiunt; haec ita Turn.
Plerique laudi ducebant habere totum latus horridum, & brachia, hirsuta, Iuvenalis. His da membra quidem, G dura per brachia sectae
Verumtamen constat apud Romanos sine ulla mollitiei suspicione alas velli solitas, sed postea eo delitiarum ventum est , ut volsellis, pice, resina, de pumice brachia, crura, aliasque partes laevigarent; quam ad rem ministerio seruorum utebantur . quos alipilos vocar
ciant. ARCESILAS. a. . l . . .
Idem philosophus, qui & Arcesilaus ab alijs, inter quos Laertius in eius vita; quem Cicero omnem philosophandi rationem, ait s stulisse: asseuerabat enim nil certb sciri polle; meminit huius opinio- nis Aristoteles in Metaphysicis; utebaturque argumento remi instacti, de colli columbini, in quo aliud quid videtur, quam reuera est,
Philosophi motibus victinvestitit; vultu probabantur; hi demissio vultu tenui victii prolixis capillis,cum pallio &claua. Quod crinem, barbamque promitterent, scribit Seneca ep. s.& ep. 98. Firmicus lib. 8 .cap. 6.Gellius lib. r3. cap. 8 Artemid. lib. I. cap. Is . dc 32. Primus au tem philosophorum barbam aluisse dicitur Antisthenes, Suidas. Dei allio Lactantius lib. cap. 2 Apul. i. Florid. Capitol.in Antonino phi-osopho, Duodecimum annum ingressus habitum philosophi sumpsit, δε- inceps tolerantiam,cum fuderet in pallio , humi cubaret. Philosophi etiain exemplum Herculis clavam, id est baculum nodosum gestabant,