장음표시 사용
11쪽
Pro I Ogu S. Byrrhia, servus Charmi. Cmarinus, adolescens, amans Philumenam. Chrs mea, Senex, frater Philu
Crito, hospes ex Andro. D avis, servus Simonis. Dromo, orarius.
Gbeerium, quae et Pasibu-Ia, amica Pamphili filia Chremetis. Lesbia, obstetri Glycerii. Pamphilus, adolescens, filius Simonis. Simo, senex, pater Pamphili. Sosia, libertus Simonis. Persona muta Archylis, ancilla, adstetrix Glycerii. I.
12쪽
I ahula inscribitur Andria. Andriae nomen huic comoediae inditum est a puella Glycerio, cuius in a fabula praeoipua partes sunt. Ea patriam habehat Andrum, unam insularum Cycladum Steph. Byet. v. Aνδρος. Acta Ager Comoediam proprie dicuntur histriones, qui eam
in scena exhibent, qui inde etiam actores vocantur. eaut Prol. V. 5. hodis Sum acturus Heautontimorumenon. Drahenti ad Liv.
Ludis Megalensibus. Hi Iudi instituebantur in honorem Cybeles, quae graece μεγαλη μγητηρ, Iatine ea agna vocabatur. Ovid. Fast. V. 194. A voce μεγαλη formatum est Megales etsi vel malesia, ut Promiscue scribi docet ulier ad Liv. XXXIV. 54. 3. Semper autem Latini dicunt ludi malo ista, ut Iudi Olympia, Iudi Pythia, ludi Cerealia, nunquam vel rarissime Iudi Megalenses. Vid Quinctil. Inst. I. i. p. 32. GeSN. Aedilibus curultibus. Ad Aedilium curam etiam Iudi soIennes pertinebant; scenici ludi si edendi essent, Aediles fabulas emebanta poetis. Vid. Euri prol. v. o. In huius et sequentium ahulartim didascaliis in Aediles ludos edidisse dicuntur Caesar et separatim et cum collega edidit, ut auctor est Suetonius in eius vita C. 10. erunt L. Ambit ius Turpio, L. Attilius Prasn sinus. Hi gregis scenici magistri erant. Modo fecit i. e. leges musicas praescripsit, quas tibicen in Cantando, actor in agendo observaret quae quales fuerint, explicat illustris Benti eius in Schediasm demetr. Terent. odi proprie dicuntur in musicis Cic. de Orat. III. 26. Noques id actores prius videsrunt, quam ipsi poetae, quam denique illi etiam, qui fecerunβmodos. Idem Tusc. Disp. I. . 44. Pressi et flebitis modi. Tibiis paribus desaetris et si fistris. De his tibiis multi multa Scripserunt. Caliger, cuius notam prodidit Cl. armannus Antholog. Lat. Tom. . p. 182. fatetur se nihil incertius legisse, quam quae de his tibiis tradantur. Est tota Graeca. Ita est quamvis fabula scripta sit atine, tamen expressit mores Graecorum, et inde Tersenti et Plauti fabulae fere omnes dicuntur palliatae, quum Graeci a Romanis dicantur
13쪽
Sororem salso creditam meretriculae, Getiere Andriae, Glycerium vitiat amphilus rGravidaque facta, dat fidem, uxorem Sihi Fore hanc γ nam aliam pater ei desponderat, Gnatam Chremetis: atque ut amorem comperit, Simulat suturas nuptias; cupiens, Su quid haberet animi filius, cognoscere. Davi suasu non repugnat amphilus. Sed ex Glycerio natum ut vidit puerulium Chremes, recusat nuptias, generum abdicat. Mox si iam Glycerium insperato agnitam
Hanc Pamphilo dat, aliam Charino coniugem.
Comoedia Andria quum palliata sit, de loco nomen accepit, a Menandro prius, et nunc ab ipso erentio qui, quum de Chryside loqueretur, Sic ait mi, Mereor, ne quid Andria apportet mali, et hoc conamuli vocabulum est et in Graeca et in Latina lingua. Iac majori ex parte motoria est, continetque actusnnaatorum dolescentium et patrum piorum. Sunt ibi callidi Ser i, Stutae ancillae, severi senes, adolescentuli liberales in hac primae partes senis Simonis sunt secundae Davi tertiae Chremetis, et deinceps reliquoraim. Prologus in hac acer inducitur et in adversarios non mediocriter exasperatus, Sed tamen id subtiliter ut omnia lacessitus facere videatur ac dicere. Ilic protasis subtilis, epitast tumultuosa, catastrophe Paene tragica et amen repente ex his turbis in tranquillum pervenit. Ilaec prima acta est ludis Megalensibus, M. Fulvio et M. Glabrione Aedilibus curulibus. gerunt L. Attilius Praenestinetis et
L. Ambivius urpio. Modo fecit Flaccus, Claudii filius, tibiis
14쪽
paribiis, dextris et sinistris. Et est tota Graeca, edita M.
Marcello et Cn. Sulpicio coss. Pronuntiata lite est Andria T rontii, ob incognittim adhuc nomen poetae, et minoris apud populum rictoritatis ac meriti. Diverbiis aut canticis lepide distincta St; et SucceSSi Spectata rospero, hortamento poetae fuit ad alias conscribendas. Initium autem προτατικὰν π9Oςωπον, i. e. adVentitiam personam, recipit Sosiae propter Volvendam argumenti obscuritatem. Persona autem prolatica ea intelligitur,
quae semel inducta in principio fabulae in nullis deinceps fabulae partibus adhibetur. Adnotandum sane, puellarum liberalium nullam orationem in proscenio induci, in comoedia palliata praeter invocationem Iunonis Lucinae, quae et ipsa quo que p08 Scenam sieri solet.
Chremes et Phania fratros Athonsenses fuerunt. Eorunι Chremes profecturus in Asiam. Pasibulam Hiolam, quam tum unicam habebat, fratris siles credidit o Profecto em contiga,
tit in Graecia magni bellorum tumlutum earcitarentuT'. su OS fugiens Phansa, quum . imposita secum . in natim puella, ad fratrem iter cepisset, vi tempestatis fracta navi apud Andrum instriam eiectus est Ibi applicat is ad Andrium quendum, hominem haud ragna in Ο quo tamen benigne hu- nranitfrgus CXCeptus, non fila mullo post moritur Novos Andrius relictas apud cis puellas commutat nonigra et pro Pasibula Glycerium nominat; quumque per aliquot anno eam cum sum Chrysi is, pari utramque studio, educaS8et, decedit ipse quoquo iis vita Chrysis, suae se et ' orbam et inopem videret, brepta Secum Glycerio , Athenas navigat: ibi uuna aliquamdiu stam lana telaque tolerasset, ad OStremum do lescentum blanditiis et pollicitationibus Dicta, quaUStum corpor socero incepit. Ventilabat ad iam inter ceteros Pamphilus, Simonis uius probus et liberali praeditus ingenio adolescens;
qui non Chrysidis illo Viridom sed ipsius Glycerii mirisco
busto idemque jam gravidaes dedit, eam sibi uxorem fors. Susceperat et postea Chremes illam filiam. Philumenam nomine, eamquU iam enim nubilis erat Pamphilo, bona dolo-εcentis imprusus fama, collocare cupiebat quid multa ultro
15쪽
ι Simonem Monit cum eo negotium ' conficit. Inscio am-ihil, im communi sonum sententia faciundis nuptiis consti uitur dies. Adhuc haec erant, suum: Chrysis moritur , Ibi rimum Simo do sui amoro cognovit Nam quum ambo man funus prodiissent, iccidit, ut positi in ignem Chryside, ἰlycerium so prae doloris impatientia eodem coniectura ide-etur Adcurrit Pamphilus, eamque mediam impleaeus . ita onsolari coepit, ut plurimas minimequo dubiam totius rei iam is cationes daret Itaque venit ad Simonem postridie Chre-
ros . conditionem renuntiat comperisse se, iamphilum pe-o rinam illam haberi in uroris loco; Noscius Mae ct natam 'SSU Uam, suam ita contumelias causa peregrinam nominaTet. audere. ea r intellecta. Pamphilus i dolere contra ac ringi
limo. di enit interea dies, sui nuptiι initio fuerat praest
ut us Simo, Deleratoria quadam calliditato. simulandas sibid portentandum silii animum nuptias statuit hoc cogitans, Sibnueret filius oram sibi obiurgandi illius caussan fors, uno ad eum diem nussa satis iusta fuerat: si annueret, ilo se, quod vellet, a Chremet impstraturum, atque ita Ceras
ριplias diis adiurantibus factum iri aeteriens igitur apud
0rum, securo iam et nihil tale metuenti Filio, Pamphile, inuit abi domum ac deos comprecare; maeor tibi ducenda odio est Hoc dicto, elut in Toviso quodam iactito, Sauci us adolescens, quid ageret aut quid consilii caperet, nescis-at; suum ad eum Davus, vafro admodum ac versus iugei ServuS, animaducti s a Senia Stutia, accurrit. Erat tum unaum Pamphilo Charinus, qui adolescens miro quodam amOTU Philumenas incensus, frustra saepe tentatis illius nuptiis, ad
Stremum audit, eam eo dis nupturam Pamphilo, In summam feSperation Um adductus, cum orabat , si alvum S Tellet, ratre eam ne duceret, vel saltem nuptiis dies aliquot producerct. mphilus eum sua quidem cauSSa bono SS animo atquct m tia ad impediendas nuptias moliri iubebat fg quantum in s'sset, Fscturum, it , daretur sibi. Adreniens, m dixi asus Charinum ian spei plentim, abire ad ambiendos Senis micos iubet, ieinde seorsum aut philo coniectura Sua GPU-it, psi SuadCtqus, it patri dicat, ' S paratum CSSM NXOTem ucere; nam e pacto, inqui , et patri omnem obiurgandi ocrisionem praecideris, et non erit tamen verendum, o mi fias iant: nunquam enim Chreines tibi, se/nc repladiato. liuiuria ic se crum χογνὸν iissu/ um est IIaec ili do serri consiliorcia lo/lge aliter cecidore ac putabaIuur: CXoria enisu Chrs nee n Sinio. Ita res in verarum nuptiarma dis ortirien adduci- ιr Forte eo ipso die Glyceri uir, zaclis temporibu S, Pti CTUIHI CPCI AD Eum puerum iacus, stitnu aliter nuptias disturbaro
uouis OSSUt, pras foribus aediunt Simo iis ab ancilla colloco ρι-
16쪽
dum curat. In eum quum incidisset Chremes, e s Pamphiloriatum USSs cognOSSst, rursum abducit animum a nuptiis. Turbae maxrmas concitantur donec advenit Crito Andrius
εἰ s hereditatem Athenas venerat. Eius interventu Chremes suam agnoscrt. Ita summa omnium laetitia Charino Philamo uia, riseerrum Pamphilo nubit.
17쪽
VETA, quum primum animum ad scribendum adpulit,
Poeta quum primum animum id scribendum adpu- Iit Principium factum est in commendatione personae, quod Prudens, quod honestus Terentius. Et honore maiore Poetam potius, quam Terentium dixit, ut illum hoc ipso, de quo laborat, nomine Ornaret. Poeta iuum primum. J Omnis huius prologi intentii hoc agit, ut novo Poetae veniam paret, et veteri odium: et ut quam maxime modestum minimeque irra item Verentium probet Poeta suum primum animum adpulit. J Sensus hic est: Proposuerat quidem Poeta noster, ut in Prologis argumenta narraret: sed hoc imputat Luci, Lavinio adversario, qui tum facere mori permisit, quod propo fuerat; mnledictis suis ad respondendum eundem provocans Adpu Iit. J Adpellere proprie dicitur, cimi ex pelago aut freto quis ad litus accesserit Virgilius linc me digressum vestris Deus adpulit OVIS.
Adpuli ι. I I. secunda lectione Attuli fuit, sed adpulit magis: cOMMENTARIUS.
1. Poeta. Hoc nomine insignitur Terentius cunctis Comoediarum Prologis Rationem dat Donatus. - Animum ad scroben dum adpulit. I, Et proprio, et transisti loquitur. . Proprie Poetarum
18쪽
8 PROLOGUS Id Ibi negoti rgdidit solum dari,
Ροpulo sit lacerent, quas fecisset fabulas. Verum aliter evenis e multo intelligit:
Iam postea Sic animum ad uxorom ad pulit. - . Id segotiJ. odopro molestia et cura non Iahore. - . Populo ut placorone ut, ne non agnasicat ne est modo coniunctio. Fabulas J Ad fo-c ιδ ast retulit fabul qa, non adis I ac θ risit. Et est figura Syllep-εas. Fct C ἐβδσι. Bene fecisset, non acripsisset. Unde et Poetae ἀποτου ποιειν, ad es , a faciendo dicti sunt. Sic Virgitius Pollio os ipso facta ον carmina. - Verum I iter evenire multo inest scribere Cicero pro Archia cap. 3. M adscribendi tudium contulit. Horat Serm. . 10 72. Saopes stilum vertas, iterum, qua digna egilant Scripturus. TransIate animus adpolli dicitur. Cicero de Orat. 11. OZ Tanquam ad aliquem ibidinis copulum, Sic tuam mentesm ad Philosopluam adpulisti. Eadem ratione et navigium et animus aestuare,
Aedilibus de inbus vide Euri. Prol. 20. Rectius Rulini en . hoc sibi curandum credidit Heri autem servis, magistratus Ciuihus dicuntur negotium dare, ubi rem graviorem imperant. Vide infra I 2 41 tV 4 50. Sallust Catil. 40. P. Umbreno cuidam negotium dat. Contra autem, quod facile fit, mullo sgotio fieri dicitur.3 POP ut' ut placerent, quas bescias est fabulas. Urdo est, ' fabulae placerent populo, suas fabulas fecisset Nequa de αντιπτωσει cogitet Eleganter autem Suhstantivum repetitur, additum pronomini relativo. Sic Heaut Prol. 20. Vide r. Sancti Minervam, Lib. II cap. Prius igitur substantivum hoc Ioco i0r ellipsin desideratur. 4Nulla Ilipsis est Attractioni genus, hodie in vulgus notum, 1llustravit Rubrahentus, Cuius hae sunt verba, Fabulas Texentius graeco more posuit pro fabulae. io v. 26. Posthac quas sacre des integro comoedia3. Eun. IV. 3. 11. Eunuchum quom dedisti no-bι' quantas dedit turbas . Ovid. Met. XIV. 350 oculeres manu, ouas egerat herbas. Vid. Perigon ad Sanct Minerv. I. . not a , LOL et
1ae, quum non exiguntur vel exploduntur. Unde Hec Prol. II. 12 inqui Fσσσς' ut vectarentur, ubi Sunt cognitia, Placitae sunt Suet. Ner Cap. ΑΣ Cαιdam Scenico PlaCenti unctam misit, abusi sum occupa
versu' Fabulas autem antiquissimi dixerunt quosvis sermones inde fabular et confabulari est sermones caedere Demum sermo anilis et fictus dictus est fabula. Sic infra I. 3. 19. et V 4 22 Alcme hinc argumenta ludorum et dramatum fabulas vocare placuit.
4. aliter ν enire. Quae casu et citra culpam humanam
19쪽
Non qui argumentum narret, sed qui malevoli Veteris Oetae maledictis respondeat.
solligis. Sic Virgilius: Maior rerum inihi nascitur ordo. Maius opus moveo. Non enim lio se elegisse digit, sed quasi ex ordino ipso naturi sibi esse. In Lolligit. Quod credimus, plerumque falsum quod intelligimus, Certum est. Alit e autem contra SignifiCat. Virgilius: Dis aliter Nisum. V. rum aliter emenim multo intelligit. Adeo nec praeparaverat, ne intenderat quenquam laedere, ut spe falsus, lacessitusque hoc faciat. 5. Opes ram abutitur. JUtimur fructibus rei quae ab amantibus salvo usu nobis subministratur: Abutimur, quando deperdimus et rem et fruCtum. Nain usui est ager, domus : abusui vinum, oleiam, et caetera huiusmodi Cicor : Non obest inquit ea multor, cui vir bonorum suorum usum fructum egGνιt, collis inariis et oleariis lonis relictis, putares id ad a pertinere; Sus enim, non abusuS, legatus St. Ea inter es urit contraria. Hae in Top. 6. Non qui argum ctritum nam est. Quod vere prologi est filicium. Qui. Pro ut ergo non est modo prora omen. Sed qui males Ooli veteris Oetae. Primum a natura, malevoli, deinde a tempore, vel ab invidia, veteris a signo aemulatiora is, Polita E. - . Veis eris. Volus plerurnque ad laudems interdum ad vituperationem, ut hic, et alibi, Vetus, vetern OSu Senctae Veteri S. JPro carios et quasi rancidi posuit, atque ideo malo voti non criminibus, sed maledictis. Quid autem inter maledictum et crimen intersit, docet Cicero in Tusculanis. Vos Orci s. Ratio invidiae Pisit o. JCausa insectationis Male dictis. Criminatio adversarii. Vetoris Poetae. I Quia senex. Lucius edebat fabulas, indolescentulo uno νου- ACcidunt, evenires dicuntur. Infra . . 3. Heaut II. 3. 114. Sallust.
Iug. 7. Ea res longes aliter, ac ratus erat, evenit. 5. In prologis acribundis. Scripserat iam plures Prologos et plures Poeta noster fabulas ante Andriam. - pctram abutitur. Large utitur opera seu inultam operam impendit Cic. Famil.
IX. . Quae igitur tudia, fgnorum hominum Sententia , vacationem habent etiam publici r nuncris , iis concedentes republica cur non buta- mari Fam X. 15. Obsesquioque meo, Si ita iaceret , ad Inne reSah uteretur.
6. Qui. J Errat Donatus Manifeste prono mera est. Sic uti. Prol. 7. Plaut. BaeChid. I. I. 58. Sumne autem nihili , qui nequeaΠι Ingeni moderari nos Malo Doli et oris pie tae. Idem conviCium est Heaut Prol. 22 et Phorm. Prol. 14.7. Malo di cacis. Sic Phorm. Prol. 3. et 16. Sed contra 21. Benedi Ctis si cortasset , audisset bono. De constructione vocabuli vid. Cellar Antih. 240. et Cur. Poster. 235.
20쪽
Nunc, quam rem iii dent, quaeso animum advortite. Menander fecit nuriam et Perinthiam: Qui utramVis recte norit, ambas moverit. 10Non ita dissimili sint argumento, sed tamen
Vers. 10. Benti et tamen, quia argumentum secundam producit. Hermantius in disputat de Benileii edit. Terentii attamen vel ια-men egendum Censet, non Et tamen. rentio. Et elegariter , males Noli esseris post a ma Ict dictis Commendati poetae a persona adversarii. Nos non do t. Excusatio respondentis, quod non obsistat, sed respondeat. - . Nun quam rem Niti dent. Utrum, nunc animadυθrtito, an, nunc viti dent pEt oratorie quasi multos facit, cum unum supra dixerit. Ut Virgilius Desistes manum committere Teucris. - Nunc quam rem iti O. JPropositio est. - Quam. Qualem. Vitio doni. J Vituperent, Culpent. Vituperare, est mala Vitio dare, et etiam hona. Advortite. JLegitur et autendit s. Unde manifestum est, et χν rtiis, et attendite, non esse plenum, nisi addideris animum. - . Me
nandes fecit Andriam. Narratio est. Et proprie fescit, Cri-hit enim Terentius, qui etiam argumentum componit. Sed saepe ad Iaudem Terentii fecit, pro eo, quod est, transtulit. 10. Vtram Dis. Prima scena Perinthiae pene iisdem verbis, quibus Andria, scripta est; aetera dissimilia sunt, exceptis duobus ocis, alter ad versus XI altero ad versus X., qui in utraque fabula positi sunt. Qui norit unam, ambas O Nesrit. Omnem rem uno verSu Overit.
Utram vis. Duest harum. . 11. Non ita dissimili sunt.Jordo, ta Ora Sunt. Ergo is subdistinguendum. Non ita dissse mili unt argumento. Ita, proe valde; et caute Potuit enim 8. Visio oris. J Adelph. Prol. 3. et III. 3. 4. 9. Menandes r. Vide Quinctil. Inst. Orat. X. 1. - Andriam et Porinthi am. Utramque a mulieribus dictam illam ab ea, quas ex Andro insula hanc ab ea, quae ex Perintho, Thraciae oppido, Vene-xat Athenas. 10. Qui utram ν is resci norit, ambas noverit. Sic Phorm. II. 1. 35. num cognoris, Omne noria.
11. Non ita dissimili. Emphasin vo C. ita reCte Observat Donatus. Sic Nepos Pelop. cap. 2. Non ita magnis copiis. - Ita tanquam augendi particula ponitur pro valde, admodum Nepos in Pelop. . . Magnae aves res non ita magnis copiis Sunt geStas. LiU. IV. 12. . Haud ita multum frumenti adsectum est, ubi id Drahen-horchius. Praeterea in his verbis quidem ex ellipsi omittitur, cui respondet sed tamen Liv. VII. 30 17. Non loquor apud recuSantem iusta bella Populum, Aed muρn, ubi vid. Interpretes. - Sed aman.