Des. Erasmi Roterod. De utraque verborum ac rerum copia lib. II. Ad sermonem & stylum formandum utillissimi

51쪽

Et quemadmoum dicimus graecari, cur non itidem dicamus juvenari, poetari, cornicari, rhetoricari, philosophari , theologari Z Vulpinari etae. εκίζειν quod ausus est dicere Plautus ut Laureati, nummati, scutati, cur non itidem pileati, larvati, personati, Sc si quae uiu similia cur non siccescere sicut

'resceres Et in his quidem fictionibus Graeci longe

Cin: Latinis feliciores Q forum sunt illa, Creti sta re Platonissares, aliaque innumera. Nobis tamen nonnihil audendum censeo, praesertim in carmineata n vertendis Graecis auctoribus Certe quaere D riuntur , apud idoneos auctores, ea fiunt audacter usurpanda. Neque enim ullum verbum nobis videri debet durum aut obsoletum , quod apud scrip 9- rem probatum reperiatur. :ra quidem in re longe lateque dissentio ab his, qui vocem omnem euom baram horrent, quam apud a Cicer non legerint. Quin illud etiam observandum ejusdem dictiaonis interdum variam esse paragogen , quem ad modun superius attigimus, Voluptuosus' voluptuarius , edax δ edo , homunculus , Omulus, homuncio, pauyillum paucula. Haruiri igitur omnium rerum observatio copiam orationis non mediocriter adjuvabit, propterea quod in his faetitiis nominibus , magna pars Pum lingua Latinae sita est.

A P. XXI. Variandi ratio per Metalapsin.

ABusioni continis est Metalepsis, quae transnsumptio Latinis dicitur. Ea erit, ubi gradatim itur ad id , quod ostendimus i ut speluncis abdidit atris. Nam nigra in te ligura ur, ex nigris obscurae I per hoc demum in praecepsi rofundae , Sic Graeci vocant acutum , quod eo intelligi volunt. Verum hujus figurae usus magis incidet in carmine, quam in oratione soluta: Gynecdoche species videri potest, quemadmodum d ea quae sequitlir.

52쪽

A P. XXII. Variandi ratio per Metonymiam.

Nsque mediocriter ad copiam orationi

tropus, qui vocatur Mezonymia , quae dicitur nominis transmutatio, ea fit compluribus moiadis vel cum inventorem pro re subjecta ponimus ut apud Maronem Cererem corruptam undis apud Terentium sine Cerere maccho friget Venus. apud Horatium Receptus terra Neptunus , Clalles aquilonibus arcet Vulcano dicare. Vario Marte Pugnare Venus Confert oculis: volt. Hic inventor, aut qui praesidet, pro re subjecta ponitur. Quod si vertas, erit duriusci Ut vinum precemur. Nam hic deus praesens adest, hic vinum , pro naccho positum est. Vel cum id quod continet pro eo quod continetur, usurpatur , ut eporos cados, caelo gratillimus annus, id est celitibus seculum felix. Aut contra id quod durius ac violentius fit. Virgil.

Iam proximus ardet

et calinon Nominem, pro tomo posuit. Terent. Eamus ad nos,

id est ad aedes nostras , , cum dicimus hominena devorari, cujus patrimonium consumitura hunc tibi comedendum propino. Horatius, de sene gustarit, id est, de pecunia senis ubi dominus rei, pro re ipsa nitur Vel , cum ex iliciente , ilectum si, gnificamus , hic melior remis 3 significat ni nive-

Iocitatem, sed quae per remos fit. Vel contra, ut frigus pigrum , incestumque timorem Dit pallida mors , audax juventa Taliantesque habitant morbi triplisque senecti M. Praeceps ira hilaris adolescentia . inconsultus morra inverecunda nox laudax vinum. Vel cum

ducem ponimus pro his, qui subsunt ut, cum ab Annibale caesa apud Cannas sexaginta millia dicimus. ut Cum auctorem , pro opere ponimu , ut,

cum dicimus . Virgilium vendi Plinium semper in manibus habendum. Simile est huic, cum sacrile'

53쪽

pium deprehensum dicimus , non facii legum

cx, armorum scientiam habere, non artis. Ad hanc classem arbitror referenda quae pariter ad personam et ad rem referuntur ut, facunduS homo, facunda oratio, audax homo, audax facinus: eonfutasti hominem, confutasti hominis argumenta. Sed quoniam haec passim obvia sunt, desino persequi. A P. XXIII Variandi ratio per Onccdochen.

TEhementer adjuvabit copiamin Synecdoche,

V quam quidem intellectionem vocant, quo niam ali nil ex alio intelligimus, ut, cum ex uno plures intelligimus ut, quod supra retulimus Romanus praelio victor Et , cenus fugatus, pro P ni. Ex parte to iam, ur, muCronem, pro gladio: tectum pro domo : Retroque ut ingens a vertice POR tus: Et sontemque ignemque ferebant : Pontum dixit pro procella, fontem pro parte aquae. Ita Maro Ex specie, genus, Horata Iracundior Adria, pro quovis mari Acheloia pocula, pro quovis fiuvio Maro. Quod non ita Commode vertitur. Ex maceria rem confectam ut ferrum pro gladio,abies aut pinus, pro navi Ex praecedentibus sequentia ut virgineam solvit Zonam, id est , de virginavit: subdidit equo calcaria, id est, Cucurrit. Item , cum lautumi unctum dicimus, quod nitidum, ac splendidum volumus intelligi. Breviter , cum quocunque modo aliud ex alio intelligitiirci vixerunt, pro mortui sunt. Nos quoque Boruimus t c, fuimus

Et iam summa procul illarum culmina fumant. Noctem imminentem intelligimus,cum longe aliud sit dictum. Porro hic ex signo rem signatam cola ligimuS.

C A P.

54쪽

DC COPIA VERE. A P. XXIV.

ΡPxcipua variandi ratio sum illi per i ιμι αν r. e. per aqvipoliantiam. Ea constat ne itionis additione detractione, genii natione dc

verbis contrariis, ut, primas obtinet, non est in postremis. Vir egi egie doctus vir minime indi)ctus omnia fecit, ni nil non ecu nonnihil fallaciae intendendum in hominem, id est , aliquci allaciae Asia sumto a item verbo diverso, Mapnosica aut adempta nega. ione , statim in vana orationis aciem constitueris placet, non displicet accipio Conditionem non iecuso conditi nem Verum de his reliquisque a cui pollen iis exactius suo loco tractabimus Eorum vero quae inter se pugnant varia est ratio. Quaedam Contraria iunt, til amor , odium iratus , propitius , ormosus deformis. Quaedam privative dissident ut, caecus N videns, mora uiasin vivus surdus e audiens s mutus loquens. In his

quod remanet, non prirdicatur nisi de his quorum natura capax est oppositi. Neque enim lapis dicitur mortuus aut oecus. Quaedam contradictorie disias dent ut nolo, volo doctus non doctus probat non probat. Est puella deformis, est minime for-imosa est homo minime surdus est egregie fimosa est homo minime surdus , est egregie au tus est parum auritus est surdaster non possum non probare. De Relativis mox dicemus. Ad hanc formam pertinent, quae actionem lassionem de- charant ab illo grave vulnus accepit, inflixit illi grave vulnus in Cicerone quaedam desiderantur

Cicerone docti ouaedam dcsiderant Debis alibi dictum est.

55쪽

nonnullis comparativis dictionibus fit his

commuintio citra negationem , translatis un-ta at partibus ut anteponit famam pecuniae,

poli habe pecuniam i unae minoris facit famam quam pezim iam , pluris tacit pecuniam quam fa- quam honestum: posterius habet honestum , quam lucrum. Atque haec quidem copia nascitur Ex contrariis. Culus minii sunt suspici despicit, curat, negligi , appetit, astidit atque id gemis innumera. A P. XXV I. Variandi ratio per 'lativorum commulκtionem.

FAcilis est item variandi ratio per dictiones

Relativo quae copta ad contrario imis mi percinent. Uxor illius esse non vult non uli Num mari irino recusat illius es socer re tria satilium generum pude me hujus nurusci pudet me ualis socrum videri non alium mihi patrem optem, nullius malim esse ii ius: O me tali felicem piaec prore Felicem me , qui tuus simili reipuius cave isti locaveri agrum ne committas ut hic agrum conducat tuum iamdudum expecta: vii, nubat exspectat ut se vir aliquis ducat nolim ubi debere, o in te mihi creditatorem hoc me docuisti, hoc ex te didici hoc mihi retu it Paulus hoc ex Paulo audivi: caineste et uri e Calrte natus es, plurimum ex ea re capies molumenti, ea res plurimum tibi adserete monimenti 'iterae non parum ornamenti tibi conciliabunt, ex ireris non partim orna nenti tibi aC-

cedet pater filio recoliciliatus est illius cum pa

56쪽

DE COPIA VERr A P. XX VII. Variandi ratio per Amplisicationem. EX Auxesii, hoc est, amplificatione,Variatur Oratio cum amplificandae rei gratia verbum atrocius subjicimus loco proprii 3 ut cum occisum dicimus, qui sit caesus , latronem, qui sit improbus occidisse, cui res acerbior acciderit ex an a , dolore affectum 3 enectum , cruciatum qui nihil responderitu revixiise , qui spem receperit oblitum injuriae, qui ignovit. Huc per inen id appellationes illae exaggerantes, de ilibus ante nonnihil memini, cum carnificem appellamus hominem immitem, sacrile una , sceleratum, veneficum, malum. Praeterea illae, scelus , monstrum, pestis, labes Postremo iae, Atreus pro crudeli bardanapalus, pro eis a miniato De quibus suo loco copiosius. A P. XXVIII. VarIandi rati per 3perboleo.

V Ari id Hyperbole, quam quidam superla

nem nominavit. Hoc mendacio, ut inquit neca, pervenimus ad verum , plus enim dicit Hyperbole , quam tes habet, attamen quod verum

est, ex falso intelligitur, ut hic vel saxa, sua loccitate possit rumpere 3 coelum digito attingi , Ocyor Euro Et, fulminis cyoralis Sublimi feriam vertice sydera. A P. XXIX. Variandi rati per μείω , id est per in in tionem. DI versus variandi modus per μειααν , hoc esper diminutionem ue veluti quoties attigisse dicimus eum , uitu avito laesisse , qui vulneravit. Interdum diminutio sapit hyperboleno uti vix ossibus haerentu brevior pygmaeo i minus habequar

57쪽

loco disseremus. A P. XXX. Variandi ratio per compositonem.

V Ariatur oratio nonnihil re ex Compositione. Ea sita est in his ferme figuris, Asyntheto, Po

lysynther i Venes, vidi, vici Maro,

Tectumque, Larentque, Armaque, A cleumque canam, regamque hare

tram

Syeteugmeno 3 id fit quoties ad unum verbum plures sententiae respondent. Fit autem trifariam 3 aut cum praeponitur, aut cum sequitur, aut cum interponitur, ut deflorescit forma, vel morbo, vel aetate.

Hic praeponitur Vel morbo, vel aetate forma deflo rescit. Hic subjicitur. ut aetate forma deflorescit, aut morbo. Hic in medio intercedit. Item M. Tuli vicit pudorem libido, timorem audacia rationem amentia. Contrari Neque enim is es Catilina, ut te aut pudor unquam a turpitudine, aut metus a periculo, aut ratio a furore revocarit. Non nunquam&per iterationem repetitur non conjunis ctio, sed nomen aut verbum, quam Epanalepsin vocant Nihil ne te nocturnum praesidium palatii, nihil urbis vigilia nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic magnificentissimus senatus habendi locus, nihil horum ora vultusque moverunt λ Simile huic fuerit: Vicit pudorem libido, vicit timorem audacia, vicit rationem amentia ut per αν νυ/ώαν Vicit timorem andacia, rationem superavit amentia, libido pudorem expugnavit. Experiamur igitur, quo rationibus eadem sententia posit per has figuras variari. Contemnit deos,contemnit homines, deos contemnit, homines contemnit Comtemniti deo, homines 3 dc deosd homines contemnit deos Contemnit atque homines Ad hunc locum pertinent illaci inediae, quam frigoris patientior lucri, quam gloriae cupientior . chariorem habeo neminem re neminem habeo

58쪽

heochari orern Quanquam hae non ita rais uni momenti . adjuvant tame . E q. Ccausis ob eam rem Deam ob rem ob causam tam parvulam tam parvulam ob causam: Veniam ad te, quando ita vult pater 3 quando ita vult paeter veniam. Ejusdem rationas est , cum ex oratione simplici, duplicem iacimus aut conli Omnia

tua mihi debes quicquid habes, id omne mihi .ebes.

' P. XXXI. Variandi ratio per σύν αξιν, dist, 'Ur sctionem. - ordine, sive constructione item, nonnulla D sermonis varietas existit, id quod superius at- tigimus. Nam pleraeque dictiones sunt qua non

respuunt diversam constructionc in ut multum pudorem, bc multum pudorisci scripti mihi, plit ad me diversum, seu alienum huic, diversum, cum idem huic &idem cumlinc jacta Os jactat sede suis maloribu, de tes,mniavi, te somniavi, de te ridet, te ri-dCἰ tota nocte potavit, totam noctem potavit Romanorum summus, summus inter C manos ser-Vitus morte durior , crvitus durior quam Orb: damnatus est de repetundis, damna us est repetundarum natus glori P natus a. gloriam auae partes furat, tuarum est partium. A p. XXXII. Variandi ratio per Mutar nem I S in

variis modII.

V Ariatur ora io,quoties alio,atque alio affectu,

ac velut habitu profertur, quam interim gurae minationem licebit appellare, ut non est mi erum mori: , usque adeone mori miserum est ni nil est te an iuri an quicquam te vanius Hic per interri gationem variata estigura non magia la dem ascCu .us es, egregiam vero laudem es a sucu

ta : non ista curat populus Ad populus cura scilice

59쪽

LIAE PRIMUS.

Hic per ironiam commutata est sermonis facies uehementer amat pecuniam Dii boni, quam amat pecuniam: per admirationem versus est orationis Colorci tum Deo contemnit, tum homines haud scio magis ne Deos contemnat, an homines. Hic per dubitationem commutata est orationis formaci Nihil mihi charius, aut antiquius fama , dispeream , si quid mihi charius fama Hic per ad jurationem V riatus est sermo. Ista nunquam cogitavio dii meliora, quam ut ista cogitarim. Hic per abominationem commutatus est color. Est vir iis gni vanitater singularem hominis vanitatem l Hic per exclamationem. Non modo virgines aliquot constupravit verum etiam vestalem incestu polluit virgine complures stupravit, ut interim de vestali cestu polluta sileam. Hic per occupationem p ria tus est sermo. Cum o genere sis obscurissimo, rere nulla, nullis literis, nulla forma, nullo ingenio quid est cur te adeo iactes' quid habes cur tam sis insolens' natalium splendorem' atqui genere es obscurissimori opes at vel Iro ipso pauperior es. Eruditionem' sed bonas iteras nec attigisti unquam. Formam 3 at ipso Thersite deformior es. Ingenium' at istud profecto nactus es stupidisti mum. Quid igitur ista tua jactantia est, nisi mera in fania Hic per subjectionem variatus est oratio t is habitus. Neque vero solum per omnes figuras

verum etiam per locos prope omnes variari potest ratio. Ceterum quoniam inae magis videntur ad rerum copiam pertinere, secundo commentario de his diligentius disseremus. Hactenus formas ferme omnes paucis indicavimus, quibus . manente sententia, commutatur oratio. A P. XXXIII.

Experientia.

NUn quo res fiat dilucidior , experiundi gra

tia, sententiam unam , atque alteram propo- namus, conemurque quoad fieri poterit ean

60쪽

non quod omnis variandi ratio in unam alam pia ure rationem positi incidere, sed quot incident, tot

utemur, Sumaturque illi se loco

Tu l, non ad n ynonymiam tua amplitudinis, tuae celli iii lactatis, Periphrasis Si nomen pirat . IV, Fausti, Heter

Valde vehementer, nimium mire, mirifice, magnifice&c Synonymia est magnopere, summo pere, supra modum, praeter modum, unice, Auxesis es, Haud mediocriter, non parum, non vulgariter,

per contraria, d negationem dici non potet quantopere incredibile dictu ; verbis consequi nequeam , atque id genus cia, hyperbolen sapiunt. DELECTARUNT:

Oblinarunt, recrearun, e Thil alia trit . nymia est Nicii luod in exhil arunt, metaphora vide. ur