장음표시 사용
51쪽
assentimurrim elare pereeptis, egea in eidamus in
veritatem: a 'tu ex eo cou gere,
XLVI. Exemplo doloris osen ditur, ei ram esse posse percepti nem, etsi non sit distinue , nouautem distinctam, nisi si clara.
IL PRINCIPIOR v Μ PHILOs OPHIAE ita nescire nos non falli. Sed sane raro contingit, ut assentiai nur iis, ruae advertimus a nobis non esse percepta; quia lumen naturae nobis ictat, nunquam nisi de re cognita esse judicandum. In hoc autem frequentissime erramus, quod multa putemus a nobis olim filisse percepta, iisque memoriae mandatis, tanquam omnino perceptis, assentiamur, quae tamen revera nunquam percepimus. quod Aunmamus, eQuis antea satis a nobis perspecta.
Quin & permulti homines nihil plane in tota vita percipiunt sa- tis recte, ad certum de eo judicium serendum. Etenim ad perce-' ptionem cui certum & indubitatum judicium possit inniti, non modo requiritur ut sit clara, sed etiam ut sit distincta. Claram voco illlam, quae menti attendenti praesens & aperta est sicut ea clare a nobis videri dicimus, quae oculo intuenti praesentia, satis sortiter &aperte illum movent. Distinctam autem illam, quae, cum clara sit, ab omnibus aliis ita sejuncta est& praecisa, ut nihil plane aliud, qualia quod clarum est, in se contineat. Ita dum quis magnum aliquem sentit dolorem, clarissima quiadem in eo est ista perceptio doloris, sed non seniperest distincta; vulgo enim homines illam confundunt cum obscuro suo judicio de natura ejus, quod putant esse in parte dolente simile sensui doloris, quem solum clare percipiunt. Atque ita potest esse clara perceptio, quae non sit distincta; non autem ulla distincta, nisi sit
Et quidem in prima aetate mens ita corpori suit immersa, ut quamvis multa clare, nihil tamen unquam distincte perceperit:cumque tunc nihilominus de multis judicarit; hinc multa hausimus praejudicia, quae a plerisque nunquam postea deponuntur. Vt autem nos iis possimus liberare, se inmatim hic enumerabo simplices o-m s notiones, ex quibus cogitationes nostrae componuntur ; &quid in unaquaque sit clarum, qiiidque obscurum, sive in quo possimus falli, distinguam.
Quaecunque sub perceptionem nostram cadunt, vel tanquam res, rerumve assectionesqiiasdam consideramus; vel tanquam aeternas veritates, nullam existentiam extra cogitationem nostram h bentes. Ex iis quae tanquam res consideramus, maxime generalia sunt subitantia, duratio, ordo, numerus, & si quae alia sunt Husin di, quae ad omnia genera rerum se extendunt. Non autem plura quam duo summa genera rerum agnosco; unum cst rerum intelle
52쪽
P A R s P R I M A. II ' alium sive cogitativaru ini, hoc est, ad mentem sive ad substan- velut aetertiam cogitantem pertinentium; aliud rerum materialium, sive quae pertinent ad substantialia extensam, hoc est, ad corpus. Perceptio, en me volitio, omnesque modi tam percipiendi quam volendi, ad sub- ratio. stantiam cogitantem reseruntur; ad extensam autem magnitudo, sive
ipsemet extensio in longum, latum & profundum ; figura, motus, situs, partium ipsarum divisibilitas, & talia. Sed & alia quaedam in
nobis experimur, quae nec ad solam mentem , nec etiam ad soluiti corpus reserri debent, quaeque, ut insta suo loco ostendetur, ab arcta& intima mentis nostrae cum corpore unione proficiscuntur.' nempe appetitus famis, sitis , &c. Itemque commotiones, sive animi pathemata, quae non in sola cogitatione consistunt, ut commotio ad iram , ad hilaritatem, ad tristiciam, ad amorem, &c. Aedenique sensus omnes, ut doloris, titillationis, lucis & colorum ; norum, odorum, saporum, caloris, duritici, aliarumque tactilium qualitatum. Atque haec omnia tanquam res , vel rerum qualitates seu modos X LIX. consideramus. Cum autem agnoscimus, fieri non posse, ut ex nil, Io aliquid fiat, tunc propositio haec, Ex nihilo nihil fit, non tanquam res aliqua existens, neque etiam ut rei modus consideratur, sed ut veritas quaedam aeterna, quae in mente nostra sedem habet, vocaturque communis notio, sive axioma. Cujus gcncris sunt: Impossibile est; idem simul esse& non esse: Quod factum cst, insedtima esse
nequit: Is qui cogitat, non potest non existere dum cogitat: Et alia innumera. Quae quidem omnia recenseri facile non pollunt, sed
nec etiam ignorari, cum occurrit occasio ut de iis cogitemus, S ivil- lis praejudiciis excaecamur. Et quidem quantum ad has communes notiones, non dubium
est, quin clare ac distincte percipi possint; alioqui enim communes Hreipi Idnotiones non essent dicendae: Vt etiam revera quaedam ex ipsis, non novom saeque apud omnes isto nomine dignae sunt, quia non aeque ab omnibus percipiuntur. Non tamen, ut puto, quod unius hominis co- juria. gnoscendi facultas latius pateat quam alterius; sed quia sorte communes istae notiones adversantur praejudicatis opinionibus quorundam hominum, qui cas idcirco non facile capere possunt: etiamsi
nonnulli alii, qui praejudiciis istic sunt liberi, evidentissime ipsas percipiant. Quantum autem ad ea, quae tanquam res vel rerum modos sp - B 3 ctainu a minita: er. Dipiliam by Cooste
53쪽
LIII. tu que sub aliae umim esse praecipuum
attri uturn, ut mentis cogitatio, corporis extensio.
tis, seorporeae. item Deir PRINCIPIORUM PHILoso PHIAEctamus, operae pretium est, ut singula seorsim consideremus. Per substantiam nihil aliud intelligere possumus, quam rem quae ita exus it,ut nulla alia re indigeat ad existendum. Et quidem substantia quae nulla planc re indigeat, unica tantum potest intelligi, nempe Deus. Alias vero omnes non nisi ope concursus Dei existere posse percipimus. Atque ideo nomen substantiae non cimvenit Deo & illis unia voce , ut dici solet in Scholis, hoc est, nulla cj in nominis significatio potest distincte intelligi, quae Deo & creaturis sit communis. Possunt autem subitantia corporea, & mens, sive substantiaco gitans , creata, sub hoc communi conceptu intelligi; quod sint res, quae solo Dei concursu egent ad existendum. Veruintam non potest substantia primum animadverti ex hoc solo, quod sit res exi- 'stens, quia hoc solum per se nos non afficit: sed facile ipsam agnoscimus ex quolibet ejus attributo, per communem illam notionem, quod nihili nulla sint attributa, nullaeve proprietates, aut qualitate Ex hoc enim, quod aliquod attributum adelle percipiamus, concludimus, aliquam rena existenim, sive substantiani cui illud tribui possit, necessario etiam adesse. Et quidem ex quolibet attributo substantia cognoscitur: sed una tamen cst cujusque substantiae praecipua proprietas, quae ipsius naturam essentiamque constituit, & ad quam aliae omnes referuntur. Nempe extensio in longum, latum & profundum, substantiae corporeae naturam constituit ; & cogitatio constituit naturam substantiae cogitantis. Nam omne aliud quod corpori tribui potcst, extensionem praesupponit, estque tantum modus quidam rci extensae ; ut& Omnia, quae in mente reperimus, sunt tantum di x crsi modi cogitandi. Sic exempli causa, figura nonnisi in rc extensa potest intclligi, nec motus nisi in spatio extenso; nec imaginatio, vel sensus, vel voluntas, nisi in re cogitante. Sede contra potcst intelligi ex-tcnsio sine figura vel motu, & cogitatio sine imaginatione, vel sensu. ita de reliquis: ut cuilibet attendenti sit manifestum. Atque ita facile possumus duas claras dc distinctas habere noti nes, sive ideas, unam substantiae cogitantis creatae, aliam substantiae corporeae si nempe attributa omnia cogitationis ab attributis extensionis accurate distinguamus.. Vt etiam habere possumus ideam claram di distinctain substantiae cogitantis increatae atque
indopendentis, id est. Dci; modo nc illam adaequato omnia quae in Deo sunt exhibere supponamus, nec quidquam etiam in ea esse Di ligod by Eooste
54쪽
P A R s . P R I M A. fingamus , sed ea tantum advertamus, quae revera in ipsa continentur, quaeque evidenter percipimus ad naturam entis sui iurae perlecti pertinere. Nec certe quisquam talem ideam Dei nobis ineste negare potest , nisi qui nullam plane Dei notitiam in humanis mentibus esse aria tretur. Duratio, ordo, & numerus, a nobis etiam distinctissime intelligentur, si nullum iis substantiae conceptum affingamus , scd putemus , durationcm rci cujusque , cile tantum modum , sub quo concipimus rem illam, quatenus este persevcrat; Et similiter, nec ordinem, nec numerum csic quicquam diversum a rebus ordinatis, & numeratis, sed elle tantum modos, sub quibus illas consi
Et quidem hic per modos plane idem intelligimus, quod alibi pet
attributa, vel qualitates. Sed cum consideramus substantiam ab illis affici, vel variari, vocamus modos; cum ab ista variatione talem posse denominari, vocamus qualitates; ac denique, cum generalius spectamus, tantum ea substantiae inesse, vocamus attributa. Ideoque in Deo non proprie modos aut qualitates, scd attributa tantum esse dicimus, quia nulla in eo variatio est intelligcnda. Et etiam in rebus creatis, ea quae nunquam in iis diverso modo se habent, ut existentia & duratio, in re existente & durante, non qualitates, aut modi, sed attributa dici dcbent. Alia autem sunt in rebus ipsis, quarum attributa vel modi esse di-euntur; alia vero in nostra tantum cogitatione. Ita cum tempus aduratione generaliter sumpta distinguimus, dicimusque esse numerum motus, Cli tantum modus cogitandi. Neque enim profecto intelligimus in motu aliam durationem quam in rebus non motis : ut patet ex eo, quod si duo corpora, unum tarde , aliud celoriter, per horam moveatur, non plus temporis in uno quam in alio numercmus, etsi multo plus si motus. Sed ut rerum omnium durationem metiamur, comparamus illam cum duratione motuum illorum maximorum, & maxime aequabilium, a quibus sunt annid: dics; hancque durationem tempus vocamus. Quod proinde nihil , praeter modum cogitandi, durationi generaliter sumptae superaddit. Ita etiam cum numerus non in ullis rebus creatis, sed tantum in abstracto, sive in genere consideratur, est modus cogitandi duntaxat: Vt & alia omnia quae universalia vocamus. Fiunt
nisaei, 'κ ἶ-t rates, at tributa.
gruaedam attributa es in rebus radia in eo itarime. Ex
Numerum,unt verissalia omni. Is
55쪽
ir 6 PRINCIPIORUM PHILOSOPHIAE' LIX. Fiuntque haec universalia ex eo tantum, quod una& eadem ide, 'LMmeis utamur ad omnia individua, quae inter se similia sunt, cogitandarunum & idem nomen omnibus rcbus per ideam istam repraesentatis imponimus, quod nomen est univcrsale. Ita cum videmus duos lapides, nec ad ipsorum naturam. sed ad hoc tantum . . . Κ, quod duo sunt, attendimus, formamus ideam ejus numeri quem
cies. Esse' vocamus binarium; cumque pollea duas aves , aut duas arbutes videmus, nec etiam Carum naturam, sed tantum, quod duae snt. Hi, conlideramus , repetimus eandem ideam quam prius , quae ideo est universalis; ut & hunc numerum eodem universali nomine binarium appellamus. Eodemque modo , cum spectamus figuram' tribus lineis comprehensam , quandam cjus ideam formamus . quai vocamus idcam trianguli; & eadem postea ut universali uti mur, ad omnes alias figuras tribus lineis comprehensas animo nostro exhibendas. Cumque advertimus, ex triangulis alios esse habentes unum angulum rectum , alios non habentes , formamus
ideam universalem trianguli rectanguli, quae, relata ad praecede tem ut magis generalem, species vocatur; Et illa anguli rectitudo. est disterentia universalis, qua omnia triangula recti gula ab aliis distinguuntur; Et quod in iis basis potentia aequalis sit potentiis laterum , est proprietas iis omnibus & solis conveniens: Ac denique, si
supponamus, aliquos ejusmodi triangulos moveri, alios non moveri , hoc erit in iis accidens univcrsale. Atque hoc pacto quinque universalia vulgo numerantur, genus, species, disterentia, proprium, &accidens.
LX. Numerus autem in ipsis rebus oritur ab earum distinctione: quae Dedistin- distinctio triplex est, realis, niodalis,& rationis. Realis proprie tantum est inter duas vel plures sit bstantias: Et has percipimus a se e reab. mutuo realiter esse distinctas , ex hoc solo, quod unam absque altera clare & distincte intelligere possimus. Deum enim agnoscentes ,
certi sumus, ipseni posse essicere, quicquid distincte intelligimus;
adeo ut, exempli causa, ex hoc solo, quod jam habeamus ideam substantiae extensae sive corporeae, quamvis nondum certo sciamus ullam talem revera existere, certi tamcn smus, illam posse exist re; atque si existat, unamquamque ejus partem a nobis cogitatione
definitam realiter ab aliis ejusdem substantiae partibus este distinctam. Itemque ex hoc solo, quod unusquisque intelligat, se essercita cogitantem, & possit cogitationc excludere a se ipso omnem aliam Disitirco by Corale
56쪽
ΡΑRs PRIMA. ITaliam substantiam, tam cogitantem quam extensam, certum est,
unumquemque , sic spectatum, ab omni alia substantia cogitante, atque ab omni substantia corporca, realiter distingui. Ac etiamsi supponamus, Deum alicui tali substantiae cogitanti substantiam aliquam corpoream tam arcte conjunxisth, ut arctius jungi non possint, ct ita ex illis duabus unum quid conflavisic, manent nillilo minus realiter distinctae; quia quantumvis arcte ipsas univcrit, potentia, quam ante habebat ad eas separandas, sive ad unam abs quc alia conservandam, seipsum exuere non potuit, & quae vel a Deo possent separari, vel sejunctim conservari , realiter sunt distincta. Distinctio modalis est duplex, alia scilicet inter modum proprie dictum, & substantiam, cujus cst modus; alia inter duos modos ejusdem flabstantiae. Prior ex eo cognoscitur, quod possimus iasi. quidem substantiam clare pcrcipere absque modo, quem ab illa dif- terre dicimus, sed non possumus vice versa modum illum intelligere sine ipsa. Vt figura& motus distinguuntur modaliter a subitantia corporea, cui insunt; ut etiam assirmatio & recordatio amcnte. Posterior vero cognoscitur cx eo, quod unum quidem modum absque alio possimus agnoscere, ac vice versa; sed neutrum tamen sine cadem substantia cui insunt: Visi lapis moveatur, & sit quadratus , possum quidem intelligere ejus figuram quadratam sine motu, & vice versa, ejus motum sinc figura quadrata; sed nec illum motum , nec illam figuram possum intellisere sine lapidis substantia. Distinctio autem qua modus unius substantiae differt ab alia substantia , vel a modo alterius substantiae, ut motus
unius corporis ab alio corpore, vel a mente, atque ut motus a duratione; realis potius dicenda esse videtur, quam modalis; quia modi illi non clare intolliguntur sine substantiis realiter distinias, quarum sinat modi.
Denique distinctio rationis, est inter substantiam & aliquod ejus L XII. attributum, sine quo ipsa intelligi non potest; vel inter duo talia a De V tributa ejusdem alicujus substantiae. Atque agnoscitur ex eo, quod non postumus clam S distinctam istius substantiae ideam formare, si ab ea illud attributum excludamus; vel non possimus unius ex ejusmodi attributis idcam clare percipere, si illud ab alio separentus. Vt quia substantia quaevis, si cesset durare, cessat cl- iam cile, ratione tantum a duratione sua distinguitur; Et omnes
57쪽
18 PR I N CIPIOR vM P R IL O IOPHIAE niodi cogitandi, quos tanquam in objectis consideranaus , ratione tantum differunt, tum ab objectis de quibus cogitantur, tum a se mutuo in uno& eodem objecto. Memini quidem, me alibi hoe genus distinctionis cum modali conjunxisse; nempe in fine responsonis ad primas objectiones, in Meditationes de prima Philosoplita; sed ibi non crat occasio de ipsis accuratc dist)rendi, S: sufficiebat ad
meu in inflautum , quod utramque a reali distinguerem. Cogitatio S extensio spectari possunt ut constituentes naturas substantiae intclligentis & corporeae; tuncque non aliter concipi debent , quam ipsa Libstantia cogitans S subitantia extensa, hoc est, quam mens & corpus; quo pacto clarissime ac distinctissime intel. ligitntur. Quin & facilius intelligimus substantiam extensam, vel substantiam cogitantem, quam substantiam solam, omisso eo quod cogitet vel sit extensa. Nonnulla enim est difficultas, in abstrahenda notione substantiae a notionibus cogitationis vel extensionis , quae scilicet ab ipsa rationc tantum diversie sunt;& non distinctior fit conceptus ex eo, quod pauciora in eo comprehendamus, sed tantum ex eo, quod illa quae in ipso comprehendimus, ab omnibus aliis accurate distinguamus. Cogitatio de extensio sumi etiam possunt pro modis substantiae; quatenus scilicci una & cadem mens plures diversas cogitationes habere potest; atque unum & idem corpus, retinendo suam ean-dcm quantitatem , pluribus diversis modis potest extendi ; nunc scilicet magis secundum longitudinem , minusque secundum latitudinem , vel profunditatem, ac paulo p6st e contra magis secundum latitudinem, & minus secundum longitudinem. Tuncque modaliter a substantia distinguuntur, & non minus clare ac distincte quam ipsa possunt intelligi , modo non ut substantiae, sive rcs quaedam ab aliis separatae, sed tantummodo ut modi rerum spectentur. Per hoc enim, quod ipsas in substantiis quarum sunt modi considcranaus, eas ab his substantiis distinguimus, & quales revera sunt agnoscimus. At e contrario, si casiacm absque substantiis, quibus insunt, vellemus considerare , hoc ipso illas ut res subsistentes spectarei rus, atque ita ideas modi & substantiae confunderemus. Eadcni ratione diversos cogitationum modos , ut intellectionem, imaginationem , recordationem , volitionem ,&c. itemque diversos modos extensionis, sive ad extensionem pertinentes, ut figuras omnes, & situs partium, & ipsarum motus, optime percio . piemu ,
58쪽
piemus , si tantum ut modos rerum quibus insunt spectemus; de quantum ad motum, si de nullo nisi locali cogitemus, ac de vi, a qua excitatur , quam tamen suo loco explicare conabor non inquiramus.
Supersunt sensus , affectus, & appetitus. Qui quidem etiam LX vi. clare percipi possunt, si accurate caveamus, ne quid amplius de ae inmoritis judicemus, quam id praecise , quod in perceptione nostra continetur,& cujus intime conscii sumus. Sed perdifficile est, id ob- 'es lis servare, saltem circa sensus; quia nemo nostrum est, qui non ab ineunte aetate judicarit, ea omnia quae sentiebat, esse res quasdam extra mentem suam existentes, & sensibus suis, hoc est, perce- eri iuptionibus, quas de illis habebat, plane similes; adeo ut, videntes , exempli gratia, colorem, putaverimus, nos videre rem quandam extra nos positam, & plane similem ideat illi coloris, quam in nobis tunc experiebamur; idque, ob consuetudinem ita judicandi, tam clare & distincte videre nobis videbamur, ut pro certo & indubitato haberemuS. Idemque plane est de aliis omnibus qnae sentiuntur, etiam de tu LX V II. tillatione ac dolore. .Quamvis enim haec extra nos esse non puten--Οtur; non tamen ut in sola mente, sive in perceptione nostra, solent spectari, sed ut in manu, aut in pede, aut quavis alia parte nostri . corporis. Nec sane magis certum est, cum, exempli causa, dolorem sentimus, tanquam in pede, illum esse quid extra nostram mentem in pede existens, quam cum videmus lumen tanquam in Sole, illud lumen extra nos in Sole existere; sed utraque ista praejudicia sunt pri- mae nostrae aetatis , ut infra clare apparebit.
Vt autem hic quod clarum est, ab co quod obscurum, distingua- L X VIII. mus, diligentissime est advertendum, dolorem quidem & colorem, i & reliqua ejusmodi, clare & distincte percipi, cum tantummodo ut sensus sive cogitationes *ectantur. Cum autem res quaedam esse eis , Ibis
judicantur extra mentem nostram existentes, nullo plane modo posse intelligi quaenam res sint, sed idem plancellc, cum quis dicit se sv
videre in aliquo corpore colorem, vel sentire in aliquo membro do-guen 3.lorem, ac si diceret se id ibi videre vel sentire, quod quidnam sit plane ignorat, hoc est, senescire, quid videat aut sentiat. Etsi enim minus attendendo, sibi iacile perluadeat se nonnullam ejus habere notitiam, ex eo quod supponat esse quid simile sensui illi coloris, aut doloris, quem apud se experitur; si tamen examinet quidnam C i sit, Dissiligod by GOrale
59쪽
quorum uno errorem - praeci e mtu, alio in errorem mistiaemgu.
ro PRINCIPIORUM PHILos OPHIAE sit, quod iste sensus coloris, vel doloris , tanquana in corpore col rato , vel in parte dolente existens repraesentet, omnino advertet se id ignorare.
Praesertim si consideret, se longe alio modo cognosccre,quidnam sit in viso corporc magnitudo, vel figura, vel motus, saltem locatis: Philosophi enim alios quosdani motus a locali diversos cssingendo,naturam ejus sibi minus intellii bilem reddiderunt) vel situs,vel duratio , vel numerus; & smilia, quae in corporibus clare percipi jam dictum cst; quam quid in eodem corpore sit color, vcl dolor, vel odor, vel sapor, v ci quid aliud ex iis, quae ad sensiis dixi esse reserenda. Quamvis enim videntes aliquod corpus, non magis certismus illud existere, quatenus apparet figuratum, quam quatenus apparet coloratum; longe tamen evidentius, agnoscimus, quid sit inco cilc figuratum, quam quid sit esse coloratum. Patct itaque, in re idem esse, cum dicimus,nos percipere colores
in objectis, ac si diceremus, nos percipere aliquid in objectis, quod quidcin quid sit ignoramus, sed a quo cssicitur in nobis ipsis sensis quidam valde manifestus & perspicuus; qui vocatur sensus colorum. In modo autona judicandi permagna cli divorsitas. nam quamdiu tantum judicamus aliquid esse in obsectis hoc est, in rebus, qualescunque demum illae sint, a quibus sciasus nobis advenit) quod quid-nain sit ignoramus , tantum abest ut fallamur, quin potius in eo errorem praecavemus, quod advertentes nos aliquid ignorare, minus proclives simus ad temere de ipso judicandum. Cum vero putamus
nos percipere colores in objectis, etsi revera nesciamus quidnamst, quod tunc nomine coloris appellamus, nec ullam similitudinem intelligere possimus, inter colorem quem supponimus csse in objectis, & illum quem experimur esse in sensu ; quia tamen hoc ipsum non advertimus, & multa alia sunt, ut magnitudo, figura, numerus,&c. quae clare percipimus, non aliter a nobis sciatiri vel intelligi, quam ut sunt, aut saltem esse possunt in objeetis; facile in cum cr- rorem delabimur, ut judicemus, id, quod in objectis vocamus colorem, esse quid omnino sinite colori quem sentimus, atque ita ut id, quod nullo modo percipimus, a nobis clare percipi arbitremur.
Hicque primam & praecipuam errorum omnium causam licet agnoscere. Nempe in prima aetate mens nostra tam arcte corpori crat alligata, ut non alia. cogitationibus vacaret, quam iis solis, per qitigoo by Corale
60쪽
per quas ea sentiebat quae corpus assiciebant, necdum ipsas ad quisquam extra sepositum reserebat, sed tantum ubi quid corpori incommodum occurrebat, sentiebat dolorem; ubi quid commodum sentiebat, voluptatem ; & ubi sinc magno commodo vel incommodo corpus assiciebatur, pro diversitate partium in quibus , & modorum quibus assiciebatur, habebat diversos quosdam sensus, illos scilicet quos vocamus sensus saporum, odorum, senorum, caloris, frigoris, luminis, colorum, & similium, quae nihil extra cogitationem positu in repraesentant: Simulque etiam percipiebat magnitudines , figuras, motus, & talia; quae illi non ut sensus, scd ut res quaedam, vel rerum modi, extra cogitationem existentes aut sal- tem existendi capaces, exhibebantur, etsi hanc inter ista differentiam nondum notaret. Ac deinde cum corporis machinamentum,
quod lic a natura fabricatum est, ut propria sua vi variis modis moveri possit, hinc inde temere se contorquens, casu commodum ouid assequebatur, aut fugiebat incommodum, mens illi adhaerens incipiebat advertere, id, 'uod ita assequebatur , aut fugiebat , extra se esse; nec tantum illi tribuebat magnitudines, figuras, motus , & talia, quae ut res aut rerum modos. rcipiebat,
sed etiam sapores, odores, & reliqua, quorum in se sensum ab ipse inci advcrtebat. Atque omnia tantum reserens ad utilitatem corporis, cui erat immersa, eo plus aut minus rei esse putabat in unoquoque objecto a quo assiciebatur, prout plus aut minus ab ipso assiciebatur. Vnde iactum est, ut multo plus substantiae, seu corporcitatis , esse putaret in saxis aut metallis , quam in aqua vel acre, quia plus duritiei & ponderositatis in iis sentic-bat. Quin & aerem , quandiu nullum in eo ventum , aut frigus , aut calorem experiebatur, pro nihilo prorsus ducebat. Et quia non plus luminis a stellis , quam ab exiguis flantinis lucernarum ipsi affligebat , idcirco nullas stestas flammis istis majores sibi reeraesentabat. Et quia nec terram in gyrum verti, nec ejus super iem in globum curvatam clic notabat , ideo procliavior erat ad putandum, & eam immobilem, & rius superficiem planam esse. Milleque aliis ejusmodi praejudiciis, a prima insantia mens nostra imbuta est ; quae deinde in pueritia nos recordabatur suisse a se sine s.ffcienti examine rccepta, sed tanquam sensu cognita, vela natura sibi indita, pro verissimis, evidentissimisque Umisit.