장음표시 사용
251쪽
xs8 PRINCIPIORUM PHILoso PHI EB R V X T a. Notari etiam potest, cum aliquid limaturae serti ex polo, ex. gr. Australi, unius magnetis pendet, si polus Australis 1lterius magnetis infra positi versus illam convertatur, & paullatim ei appropinquetur, quo pacto tubuli ex ea consecti primo sursum se retrahunt & inflectunt: quia scilicet eae particulae striatae , quae per illos fluunt, repelluntur ab aliis quae veniunt a magnete inse-i riore. Ac deinde, si iste inferior magnes multo potentior sit superiore, tubuli isti di Glvuntur. & limatura decidit in inferiorem; ' quia scilicet particulae striatae ex hoc inseriori ascendentes, impe- tum faciunt in singulos istius limaturae pulvisculos; quas cum ingredi non possint, nisi per easdem illorum stiperficies quibus magneti su periori adhaerent, eos ab hoc superiore disjungunt. Contra vcro, si polo Australi superioris magnetis, cui limatura serri adhaeret, polus Borealis inferioris obvertatur, haec limatura tubulos suos rccia versus inseriorem dirigit, & quantum potest prin ducit; quia utrimque particulis striatis, ab uno magnete in alium transeuntibus , viam praebent , sed non ideo a superiori separatur, nisi prius inseriorem tetigerit , propter vim contactus , de qua egimus paullo ante. Atque propter istam eandem vim, si ii matura magneti quantumvis forti adhaerens, tangatur ab alio debiliori magnete , vel tantum a serreo aliquo bacillo , nonnullae ejus partes sortiorem magnetem relinquent, Se debiliorem, sive
serreum bacillum , sequentur ; illae scilicet , quae majori superficie hunc quam illum tangent. Cum Urim exiguae istae superficies variae sint , & inaequales , semper accidit , ut quasdam li
252쪽
ΡΛns Qv ARΥΛ. 2Cyniaturae particulas uni magneti vel serro , alias alteri, firmius jungant. Lamina ferrea , quae p*lo magnetis admota, ejus vim sustinendi serri multum auget, ut ante dictum est, impedit ejusdem vim ferri ad se alliciendi aut convertendi.Nempe lamina DCD, impeditne magnos iis, cujus polo adjuncta est, acum EF ad se alliciat, aut convertat. Iam enim advertimus, particulas striatas , quae progrederentura B versus EF, absque hac lamina esset, id ea reflecti ex C versus extremitates D D, propterea quod liberius per ipsam quam per aerem fluunt, sicque vix ullae ad acum EF perveniunt.Eodem modo quo supra diximus paucas a media Terrae regione ad nos pervenire, quia maxima earum pars, per interiorem crustam superioris Terrae regionis, ab uno polo ad alium revertitur; unde fit, ut debilis tantum vis magnetica totius Terrae hic apud nos sentiatur. Sed praeter ferrum, aut magnetem, nullum aliud corpus in locum lamina: CD poni potest, a quo magnes AB impediatur, ne vim suam in acum EF exerceat. Nullum enim habemus in hac exteriore terra, quantumvis solidum durum, in quo non sint plurimi meatus; non quidem ad mensurain particularum striatarum cstbrmati , sed multo majores ; utpote qui etiam globulos secundi elementi recipiunt , & per quos idcirco istae particulae striatae non minus libere transire possunt , quam per aerem , in quo istos etiam globulos secundi elementi obvios habent
Si serrum , aut magnes, diu detineatur aliter conversus ad Temram , aliosve vicinos magnetes, quam sponte se converteret si nihil ejus motum impediret, hoc ipso vires suas paullatim amittit; quia tunc particulae striatae, ex Terra vel aliis masnetibus vicinis advenientes, oblique velavcrse ipsius meatibus occurrendo, paullatim eorum figuras mutant, & corrumpunt. Denique vis magnetica humiditate , rubigine , ac situ valde minuitur; & valido igne planc deletur. Rubigo cnim ex surri ramentis etflorescens , meatuum Otificia occludit ; id inque prae
Cur lamina ferrea,polo metuetis eo uncta, vin vim trabendi vel
niens ejus vires pax latim immi
253쪽
stat aeris humiditas & situs, quia rubiginis initia sunt. Ignis autem agitatio istorum ramentorum politionem plane disturbat. Nihilque puto hactenus circa magneteiat vere ac pro certo fuisse observatum , cujus ratio ex iis quae explicui, non facile intelligatur. Hic autem occasione magnetis qui trahit serrum aliquid addendum cst de succino , gagate, cera, resima , vitro, Si similibus , qliae omnia minuta corpora etiam trahunt. Mamvis cnim
mei non sit instituti, paticularia ulla explicare, nisi quatenus re quiruntur ad generaliora, de quibus egi, confirmanda; nec examinare posssim istam vim in gagate vel succino, nisi prius ex variis experimentis plures alias eorum proprietates deducam , & ita intimam ipsorum naturam investi m : quia tamen eadem vis in vitro etiam est, de quo mihi paullo ante nil agendum y ad ignis effetiis demonstrandos, nisi eam explicarem, alia forsan quae de illo scripsi, possent in dubium revocari. Praesertim quia forte nonulli, videntes, istam vim in succino, cera, resina, & oleagineis sere omnibus reperiri, putabunt, ipsam in eo consistere, quod tenues quaedam & ramosae istorum corporum particulae, frictione commotae, frictio enim ad illam vim excitandam requiri solet, per aerem vicinum se dissundant, ac sibi mutuo adhaeresectates protinus revertantur, & minuta corpora, quae in itinere offendunt, secum trahant. Quemadmodum videmus, ejusinodi pinguium liquefactorum guttas , bacillo appensas, levi motu ita excuti posse,
ut una earum parte bacillo adhaerente, alia pars ad ali linuti distantiam ab co recedat, statimque revertatur, nec non testucas, aliave obvia corpuscula, secum adducat. Nihil cnim tale in vitro
licet imaginari, saltem si natura ejus sit talis, qualem eam se pradescripsimus ; ac proinde in ipso alia istius attractionis caul Iacst assignanda. Nempe ex modo quo illud generari dictum est, facile colligitur , praeter illa majuscula intervalla , per quae globuli secundi
elementi versus omnes partes transire possunt , multas etiam rimulas oblongas inter ejus particulas reperiri, quae cum sint angustiores , quam ut istos globulos rccipiant, soli in ateriae primi clementi transitum praebent ; putandumque cst , hanc materiam primi clcmenti , omnium meatuum quos ingreditur figuras induere assuetam, per rimulas istas transeundo , in quasda in quali fascio Diuilired by GO le
254쪽
fasciolas tenues, latas, & oblongas estbrmari ; qtiat, cuna sinites
rimulas in aere circumjacente non inveniant, intra vitrum se continent, vel certe ab eo non multum evagantur, & circa ejus particulas convolutae, motu quodam circulari ex unis ejus rimulis in
alias fluunt. Quamvis enim materia primi clementi sui dissimast, quia tamen constat minutiis inaequaliter agitatis , tit in tertiae partis articulis 87 & 88 explicui, rationi consentaneum est,
ut credamus , multas quidem cx maxime concitatis ejus minutiis, a vitro in acrem assidue migrare, aliasque ab acre in vitrum earum loco reverti ; sed cum cae quae revertuntur non sint omnes
aeque concitatae, illas quae minimum habent agitationis , versus rimulas, quibus nulli meatus in aere correspondent, expelli, atque ibi , unas aliis adhaerentes , fasciolas istas componere: quae fasciolae idcirco siccessu temporis figuras acquirunt determinatas, quas non facile mutare possunt. Vnde fit, ut si vitrum satis valide fricetur ; ita ut nonnihil incalescat ; ipsae hoc motu foras excussae , per acrem quidem vicinam se dispergant, aliorumque etiam corporum vicinorum Incatus ingrediantur; sed quia nos tam faciles ibi vias inveniunt, statim ad vitrum revolvantur; & minutiora corpora , quorum meatibus sunt implicitae , siccuni ad
Quod autem hic de vitro notavimus, de plerisque aliis corpo- CLXXXII. ribus ctiam credi debet: nempe quod interstitia quaedam inter eorum particulas reperiantur, quae cum nimis angusta sint ad globulos secundi elementi admittendos , solam materiam erimi recipiunt; & cum sint majora iis quae in aere circumjacente ioli isti ma- ' teriae primi elementi etiam patent, implentur minus agitatis ejus minutiis ; quae sibi mutuo adjunctae , particulas componunt, diversas quidem habentes figuras, juxta diversitatem istorum interstitiorum , sed maxima ex parte fasciolarum instar tcnucs, latasti oblongas ; ita ut circa particulas corporum quibus insunt, se convolvendo , assidue moveri possint. Interstitia enim a quibus figuram suam mutuantur, cum debcant esse valde angusta, ut globulos secundi elementi non admittant, nisi essent oblonga rim rum instar, vix possent esse majora iis, quae inter aeris particulas a globulis ejusdem secundi elcmcnti non occupantur. Quapropter etsi non negem, aliam caussam attractionis, ante expositam , in aliquibus sorte corporibus locum habere posse; quia tamen D d 1 non
255쪽
ΣI 2 PRIN CIPIO RV M P HI L o sop H I AEnon est ita generalis, & attractio ista in valde multis corporibus ob servatur, non aliam puto in illis , vel saltem in maxima illorum parte , quam in vitro , eile quaerendam. VII, Caeterum hic notari velim, particulas istas, in meatibus cor-
telagi, quis- poruin terreitrium ex materia primi clementi enormatas , non Nam couga modo variarum attractionum, quales sunt in electro & in magne-
φρ sp s d & aliorum innumerabilium & admirandorum estectuum
ommuis mi- caullas es C polle. Quae enim in unoquoque corpore Iormantur,
robitam es aliquid singularc habciat in sua fagura. Quo differunt a reliquis omnibus, in aliis corporibus formatis: cumque retineant maxi- qualitates mam agitationciat primi elementi, cujus sunt partes, minimas ob caussas fieri potest, ut vel extra corpus in quo sunt non evagentur, sed tantum in ejus meatibus hinc inde discurrant; vel contra celerrime ab c' discedant, & alia omnia corpora terrestria pervadentes , ad loca quantumlibet remota brevissimo tempore perveniant, ibiqtie materiam suae actioni recipi cndae idoneam inventcntes , raros aliquos effectus producant. Et sane quisquis conside- . rabit L quam mirae sint magnetis ex ignis proprietates, ac quam diversae ab iis quas vulgo in aliis corporibus observamus, quam ingens flamma ex minima scintilla momento temporis possit accendi, quam magna iit ejus vis; ad quam immanem distantiam stellae fixae lumen sutilia circum quaque diffundant, & reliqua, quorum caussas. meo judicio, satis evidentes, & principiis omnibus notis, & ab omnibus admissis, figura scilicci, magnitudine, situ S motu particularum materiae, in hoc scripto deduxi: facile sibi pei suadebit, nullas csse vires in lapidibus aut plantis tam occultas, nulla sy mpathiae vel antipathiae miracula tam stupenda, nihil denique in natura universa, quod ad caullas tantum corporales, sive mcnte & cogitatione destitutas, debcat referri, cujus ratio ex iis dem illis principiis deduci non possit: adco ut aliqua alia ipsis ad- CLXXXVIII. jungere non sit necesse. Ι)lura non adderem in hac quarta principiorum Philosophiae tibvid δε parte, si squemad inodum mihi antehac in animosuit duas adhuc animali alias, quintam scilicet de viventibus, sive de animalibus 5 plan. 22 ρ tis , ac sextam de homine , essem scripturus. Sed quia nondum mai. i. omnia, de quibus in iis agere vellem, mihi plane perspecta sunt , Drancognia nec scio an satis unquam otii habiturus sim ad ipsas absolvendas, ... .hi. ne prio e. idsirco diutius retineam, vel quid in iis desiideretur, Disitigeo by GO le
256쪽
quod ad alias reservarina, pauca quaedam do sensuum objectis hic subjungam. Quippe hactenus hanc Terram, totumque adeo hunc mundum aspcctabilem, instar machina: dcscripsi, nihil praeter figuras & motus in co conssiderans; sensus autem nostri multa alia nobis extabcnt: colores scilicet, odores, sonos& similia, de quibus si plane tacerem, praecipuam explicationis rerum naturalium partem viderer omisisse. Sciendum itaque , humanam animam , etsi totum corpus informet , praecipuam tamen sedem suam habere in ccrebro di in quo solo non modo intelligit, & imaginatur, sed etiam sentit: hocque opere nervorum, qui florum instar a cerebro ad omnia reliqua membra protenduntur, iisque sic annexi sunt, ut vix ulla pars humani corporis tangi possit, quin hoc ipso moveantur aliquot nervorum extremitates per ipsam sparse, atque earum motus ad alias eorum nervorum extremitates , in cerebro circa sedem animae collectas, transferatur, ut in Dioptricae capite quarto satis suis explicui. Motus autem qui sic in cerebro a nervis excitantur, animam, sive mentem intime cerebro conjunctam, dives
simode afficiunt prout ipsi sunt diversi. Atque hae diversae mentis affectiones, sive cogitationes, existis motibus immediate consequentes, sensuum perceptiones, sive, ut vulgo loquimur, scii sus appellantur. Horum sensuum diversitates , primo ab ipsorum nervorum diversitate, ac deinde a diversitate motuum, qui in singulis nervis fiunt , dependent. Neque tamen singuli nervi faciunt singulos sensus a reliquis diversos, sed septem tantum praecipuas differentias in iis notare licet, quarum duae pertinent ad sensus internos, aliae quinque ad externos. Nempe nervi qui ad ventriculum, oesophagum, fauces, aliasque interiores partes, explendis naturalibus desideriis destinatas, protenduntur, faciunt unum ex sensibus internis , qui appetitus naturalis vocatur ; Nervuli vero qui ad cor & praecordia , quamvis perexigui sint , faciunt alium sensum internum , in quo conlittunt omnes animi com motiones , sive patheniata , & affectus , ut hae titiae , tristitiae , amoris , odii & similium . Nam , cxempli caussa , sanguis rite temperatus , facile ac plus solito in corde se dilatans , nervulos circa orificia sparsos ita laxat & movet , ut inde alius motus in
cerebro sequatur , qui naturali quodam sensu hilaritatis afficit D d 3 mcn-
internis, hoc est, de animia' delibras, , de apye
257쪽
PRINCIΡIOR v Μ ΡHIL Os PHIAE mentem: ac etiam aliae quaevis caussae, nervulos istos eodem in do moventes, eundem illum laetitiae sensum dant. Ita imaginatio
fruitionis alicujus boni, non ipsa sensum laetitiae in se habet, 1ed spiritus ex cerebro ad musculos quibus illi nervi inserti sunt , mittit, eorumque ope orificia cordis expanduntur, & ejus nervuli mo- vcntur eo motu ex quo sc qui debet ille sensus. Ita audito grato nuncio, mcns primum de ipso judicat; & gaudet gaudio illo intellectuali, quod sine ulla corporis commotione habetur, quodque idcirco Stoici dixerunt cadere. posse in sapientem; deinde cum illud imaginatur, spiritus ex cerebro ad praecordiorum musculos fluunt, & ibi nervulos movent, quorum ope alium in cerebro in tum excitant , qui mentem asscit laetitiae animalis sensu. Eadem rationc sanguis nimis crassus, maligne in cordis vretriculos fluens ,& non satis ibi se dilatans, alium quendam motum in iis deni praecordiorum nervulis facit, qui cerebro communicatus , sensuin tristitiae ponit in mente, quamvis ipsa forte nesciat cur tristetur taliaeque plures caussae idem praestare possunt. Atque alii motus istorum nervulorum cssiciunt alios astectus, ut amoris, odii, in tus, irae, &c. quatenus sunt tantum aflectus, sive animi path mata, hoc est, quatenus sunt confusae quaedam cogitationes, quas
mcns non habet a se sola, sed ab co quod a corpore, cui intime conjuncta cit , aliquid patiatur. Nam distinstae cogitationes . quas habemus de iis quae amplectcnda sunt , vel optanda, vel fugienda, &c. toto genere ab istis aiklibus distinguuntur. Non alia ratio est appetituum naturalium, ut semis, sitis, &c. qui a nervis ventriculi , faucium , &c. pendent , suntque a voluntate comcdendi, bib cndi, &c. plane divers, scd , quia ut plurimum ista voluntas sive appetitio eos comitatur, idcirco dicuntur appetituS. Quantum ad sensus cxternos, quinque vulgo numerantur, pr pter quinque diversa objectorum genera , nervos iis servientes moventia , totidem genera cogitationum confusarum , quae ab istis motibus in anima excitantur. Nam primo nervi in universi corpo iis cutem desinentes , illa mediante a quibus ibet terrenis corporibus tangi pollunt, & ab illis integris moveri, uno modo ab illorum duritie, alio a gravitate, alio a calore, alio ab humiditate, &c. quotque diversis modis vcl moventur , vel a motu suo ordinario impediuntur, tot in mente diversos sensus excitant.
258쪽
PARS Q v ARTA. 2IS ex quibus tot tactiles qualitates denominantur. Ac praeterea cum isti nervi solito vehementius agitantur , sed ita tamen , ut nulla laetio in corpore inde sequatur, hinc fit sensus titillationis, menti naturaliter gratus, quia vires corporis, cui arcte conjuncta est, ei testatur , si vero aliqua laesio inde sequatur , fit sensus doloris. Atque hinc patet, cur corporea voluptas & dolor tam parum diltent ab invicem in objecto , quamvis in sensu contrarii
Deinde alii nervi, per linguam & partes ei vicinas sparsi, ab CXCII. .eorundem corporum particulis, ab invicem disjunctis, & simul cum saliva in ore natantibus, diversimode moventur, prout ipso rum figurae sunt diversae , sicque diversorum saporum sensus cia
ficiunt. Tertio, duo etiam nervi, sive cerebri appendices extra calva- CXCIII. riam non exsertae, moventur ab eorundem corporum particulis
disjunctis, & in aere volantibus , non quidem quibuslbet, sed
iis quae satis subtiles ae simul satis vividae sunt , ut in nares attractae per ossis spongiosi meatus, usque ad illos nervos perve- veniant ; & a diversis corum motibus fiunt diversorum odorum sensus. Quarto , duo alii nervi in intimis aurium cavernis reconditi, CXCIV. excipiunt tremulos & vibratos totius acris circumjaccntis motus. Αer enim membranulam tympani concutiens, subjunctam trium ossiculorum catenulam, cui isti nervi adhaerent, simul quatit; atque ab horum motuum diversitate, diversorum sonorum sensus
Denique nervorum opticorum extremitates, tunicam , rctinam C X C V. dictam , in oculis componentes, non ab aere nec a terrenis ullis cor-poribus ibi moventur, sed a solis globulis secundi elementi, unde habetur sensus luminis & colorum : ut jam satis in Dioptrica & Mcicoris explicui. Probatur autem evidenter, animam non quatenus est in singu- CXCVI. lis membris, sed tantum quatenus est in cerebro, ea quae corpori accidunt in singulis membris nervorum ope sentire: primo cx 'eo quod morbi varii, solum cerebrum asscicntes, omnem sen- nus es in
sum tollant, vel perturbent; ut & ipse soninus, qui est in solo cerebro, quotidie nobis magna ex parte adimit sentiendi facultatem, quam postmodum vigilia restituit. Deinde ex eo quod cerebro
259쪽
116 PRINCIPIORUM PHILOso PHI Erebro illaeso , si tantum viae per quas nervi a membris externis ad illud porriguntur, obstructae sint, hoc ipso illorum membrorum senuis etiam perit. Ac denique cx eo quod dolo aliquando sentiatur, tanquam in quibusdam membris, in quibus nulla tamen est doloris caussa, sed in aliis pcr quae transciint nervi, qui ab illis ad cerebrum protenduntur. Quod ultimum innumeris experimentis ostendi potest, sed unum hic Ponere sitfficiet. Cum puellae cuidam , manum gravi morbo affectam habenti , velarentur oculi quoties Chirurgus accedcbat , ne curationis apparatu tum baietur, eique, post aliquot dies brachium ad cubitum usque, obgangraenam in eo serpentem, suis let amputatum, & panni in ejus locum ita substituti, ut eo se privatam cile plane ignoraret, ipsa interim varios dolores, nunc in uno rius manus quae abscissa erat digito, nunc in alio se sentire querebatur: quod sane aliunde contingere non poterat, quam ex eo quod nervi qui prius ex cerebro ad manum descendebant, tuncque in brachio juxta cubitum terminabantur, codem modo ibi moverentur, ac prius moveri deinbui sient in manu, adsensum hujus vel illius digiti dolentis aniniae in cerebro residenti imprimcndum. CXCvii. Probatur deinde, talem esse nostrae mentis naturam , ut ex eo Mentom solo , quod quidam motus in corpore sant ad quani bet cogita. I. I hi P tiones, nullam istorum motuum imaginem reserentes, possit im- δεώ re,ob, i pelli; dc speciatim ad illas confusas, quae sensus, sive sensationes motu varii dicuntur. Nam videmus, verba, sive ore prolata , sive tantum, ', quaslibet in nimis nostris cogitationes & commotionestari. excitare. In eadem charta, cum eodem calamo & atramento, si tantum calami extremitas ccrto modo supra chartam ducatur .
literas exarabit, quae cogitationes praeliorum, tempestatum, su-riarum, asscctusque indignationis & tristitiae in lectorum animis concitabunt; si vero alio modo fere simili calamus moveatur, cogitationcs valde diversas, tranquillitatis, pacis, amoenitatis, affectusque plane contrarios amoris & laetitiae effciet. Respondebitur fortalse, scripturam vel loquelam nullos affectus, nullasque rerum a se diversarum imaginationes immediate in mente excitare, sed tantummodo diversas intellectiones; quarum deinde occasione anima ipsa variarum rerum imagincs in se offormat. Quid autem dicetur de sensu doloris & titillationis λ Gladius corpori' nostro admovetur; illud scindit; ex hoc solo sequitur dolor; qui
260쪽
PARS Q V ARTA. 2I7 sane non minus diversus est a gladii , vel corporis quod scinditur locali motu , quam color , vel sonus , Vel odor . vel sapor. Atque ideo cum clare videamus, doloris sensuin in nobis excitati ab eo solo, quod aliquae corporis nostri partes contactu alicujus alterius corporis localiter moveantur , concludere licet , mentem nostram esse talis naturae , ut ab aliquibus etiam motibus localibus omnium aliorum sensuum affectioncs pati possit. Praeterea non deprehendimus ullam differentiam inter ner-CXCV m. vos, ex qua liceat judicare, aliud quid per unos, quam alios, ab organis sensuum externorum ad cerebrum pervenire, Vel omni- extermino quidquam eo pervenire praeter ipsorum nervorum nrotum localem. Videmusciue , hunc motum localem, non modo sensem
titillationis, vel doloris exhibere, sed etiam Iuminis & sonorum . . Nam si quis in oculo percutiatur , ita ut ictus vibratio ad reti-ς ἔβimus nam usque perveniat, hoc ipso videbit plurimas scintillas luminis fulgurantis ; quod lumen extra ejus oculum non erit ; Atque si quis aurem suam digito obturet, tremulum quoddam murmur audiet; quod a solo motu aeris in ea inclusii procedet. Denique sepe advertimus, calorem, aliasve sensiles qualitates , quatenus sunt in objectis, nec non etiam formas rerum pure materialium , ut cxempli gratia, formam ignis, amotu locali quorundam corporum oriri, atque ipsas deinde alios motus locales in aliis corporibus efficere. Et optime comprehendimus, quo pacto a varia magnitudine , figura & motu particularum unius corporis, varii motus locales in alio corpore excitentur ; nullo autem modo possumus intelligere, quo pacto ab iisdem magnitudine scilicet, figura di motu aliquid aliud producatur, omnino diversae ab ipsis naturae , quales sunt illae formae substantiales & qualitates reales, quas in rebus esse multi supponunt; nec etiam quo pacto postea
illae Malitates aut sermae vim habeant in aliis corporibus motus locales excitandi. Quae cum ita sint,& sciamus, eam esse animae nostrae naturam , ut diversi motus locales sufficiant , ad omncs sensus in ea excitandos; experiamurque, illos re ipsa varios sensus in ea excitare; non aulcm deprehendamus, quicquam aliud, praeter ejusmodi nὶOtus , a sensuum ex tornorum organis ad cerebrum transire : omnino concludendum est , non etiam a n bis animadverti, ea, quae in objectis externis, luminis, coloris,
odoris , saporis , soni, caloris, frigoris , & aliarum tactilium