Ezechielis Spanhemii Dissertationes de praestantia et usu numismatum antiquorum

431쪽

38 D IssERTATIO QUINTActum, ut ejus exemplo Athenienses cadem appellati In Orat. ne fuerint insigniti, auctore Demosthene, f τ

βησαν, quin etiam inter Herculis Liberos, qui alios servavit, SERVATOR Es aetasunt. Quem titulum iisdem theniensibus in Panegyrico vindicat Isocrates. In Thoorat. de banis autem eundem suggillat Graecus Orator, qui Phi-C0 QM--Macedonem, gravem saluti Graecorum Rogem , eodem SERVATOR Is titulo cohonestabant. Quo nomine quoque Tullius Verrem exagitat, eodem In Verrem. titulo a Siculis decoratum. Itaque eum non sium Patra-y - num istius Inoia, sedetiam So TER A inseriptum vidi. θ- riuusis heu quantum est ita magnum, ut Latino uno verbo

exprimi non possit. Is es enim SOTER, qui lutem dedit ;& quae ibi plura rationem hujus nominis illustrant.

Graecorum enim more, ad Romanos quoque vel Pr,sides vel Augustos transiit usus illius appellationis, Io Flae- quam Augusto etiam tribuit Philo, ο Σ Ω T H P - Ευερ- Vcci. -& firmat Vetus Inscriptio, Iερως λῶp' .e .. ,. 6-ΣΩ T H P O Σ, Sacerdotis Dea Romae or Amrasi SERVATOR Is, ad exemplar nempe Sacerdotis annui Σ Ω Τ Η P sa N Antigoni & Demetrii ab Ath Plui. in De-niensibus, ut Plutarchus reseri, instituti. Sic alibi mo

Caium. νοφθώς. Hinc eandem quoque Athenienses decernunt H ADRI AN O, in praeclaro Nummo inscripto,

Excerpt. sequutis temporibus Rex Regum Chosroes, sed auxi-Lςg- -ς lii indigus, litteris ad Mauritium Imperatorem scriptiS, eum ΣΩΤΗPOΣ nomine cum epithetis aliis compellat, sicut Romanos in genere, ut paullo ante vidimus, Σ Ω T H P Α Σ vocare non crubescit. Julianus Orat. iii. vero Caesar, Eusebiam Augustam, conjugem Constantii,

432쪽

DE PRIes T. ET UsU NUMIS M.tii, ΣΩT EI PAN etiam vocat. Mulieribus cnim nonnunquam tributum hoc nomen, exemplo BERENI-c Es supra indicatae, aut alterius ex eadem Lagidarum stirpe, non S O s P I T AE, sed 'apti feralis Erynnis C L E o P Α T R AE, cui tamen ΣοT H P Ο Σ cognomen nummi etiam largiuntur. Ita enim i m potius vel ΣΩ TEIPΑΣ, quam cum Tristano ΣΩΤHPΑΣ. .' enim &-cx aequo Graecis Patris in casu recto, non autem Σωα est. Hinc Venus Σωέρ in Inscri

Quod autem antea recte conjeceram , evicit postea L dem Cleopatrae nummus mihi inspectiis inter alios Regiae Gazae Parisiensis, inscriptus ΘΕΑNCΩΤΗPΑ; pro qua priori voce male oc A N legerat idem Trist, nus. Neque dissimilis error viri incomparabilis in Eusebianis novissimae revisionis, ubi fide similis Nummi In addend. hanc Cleopatram AEgyptiace O-- τειρο cognomia natam tradit. Alias idem Σ Ω Τ Ε i P Α Σ cognomen o io ' currit adhuc hodie in praeclaris aliquot Nummis: quo scilicet praeter Minervam apud Athenienses, D I A N ΑSyracusis, CEREs Apameae, P Ros ERPINA CPetici colebantur , ut ostendunt selecta illorum locorum numisinata, vel Σ Ω Τ E I P Α tantum inscripta cum Dearum illarum emgie, vel ΚOPH CΩTEIPA, ut in In Gara

433쪽

386 DissERTATIO QUINTA Quae illustrant utique lapides antiqui, in quibus aut

eiciem Proserpinae, SANCTAE, SERVATRICI; aut alias FORTUNIs, S A LUTARI BUS, inscripta elogia : exemplo nempe APOLLINIS SALUTARIS, ut vocatur iste in nummis Volusiani. Quod attributum, cum F o R T V N usi etiam tribuit Pind Od. O- rus, Τυχη ς tum alicubi T A E M I D I; alibi c-iymp tiam MEDEAE, tanquam navis Argo servatrici. Ut . jam illud prieteream, inde Soteria vel Uictos olim ludos in Deorum honorem celebratos, ut liquet

In Musto rursus ex praeclaro nummo Ancyranorum , percusso SV 'Τ temporibus Caracallae , Α CLII TEIA CΩTHPEIAΙCΘ. ΠΥΘΙΑ ΑΝ ΚΥΡΑ C. Mitto vero hic notos ex

libris juris civilis, sici vel locorum servatores in celebri ribus oppidis constitutos, qui saluti civium eorumque commodis consulerent: se u ut Porphyrius alicubi lo-xib. iv. de quitur, τ mλεων Unde insuper δὴ 'φ liquet, quam meliori titulo ac jure non unius Urbis aut Populi, sed univcrsi generis humani liberat rem antiqua Hellen istarum pietas S o T E RE M sal

Cogno- ΕΠΙΦΑNoΥΣ familiare in iisdem Numismatibus Miki, Occurrit, quo praesentes in Mysteriis Deos, iis His Gentiles olim prosequebantur. Unde etiam Epipha-N-mis, niae frequentes & salutares eorum ad paritiones dictae , De Inere- ut eruditis notum. Ainc Lucianus agens de Heph

stione ab Alexandro consecrato, somnia ejusdem, Epiphanias quasdam, aliaquc ejusdem vaticinia ab adul toribus refert jactata, quo juvenili Alexandri cupidistati indulgerent. Ita ut cundem Heroibus illis vel Divis continuo adscriberent, de quibus in genere ait e

Lib. m. Inde autem

ad Reges Alexandri successores, tanquam manifestos

434쪽

DE PRAEs T. ET UsU NUMIs M. 387di conspicuos quosdam in terris Deos, Hephaestione certe haud inferiores, & tum magis visibiles, transsata eadem appellatio , ut prae aliis nummus ANTIOCHI

clare exprimit, cum utroque titulo ΘΕΟΥ ΕΠ Ie Α-NΟΥΣ. Quod ipsum firmat egregie Appianus, qui Insyliaeli. Antiochum nauat Epiphanem dictum, quod expul-sse patrio regno tyrannis, quasi patrius & domesticus Rex illis adparuisset, Qua rati ne certe apud Libanium dicuntur Caesares Consta In Basilies. tius & Constans, suis Provinciis αν ἀ - πων ς πινέντες, aut apud Claudianum,

---, Uenerabilis illi, De Bello Ceu Numen P R AE S E N S uJI E vocor. Gildon.

Epiphaniae enim illae Gentilium, quod observo, & hic ad rem facit, maxime de patriis ac domesticis Diis &corum manifestatione vel praesentia cui Tullius illam

cato sumebantur , ut praeter alios, auctor mihi Dio Chrysestonius, qui tradit vulgo credi convores H Orat. roas ac Deos, ut maxime eos decet, adire froquenter I i uas civitates, & maxime festis ac solemnibus diebus, aliis autem non conspicuos. Neque vero inanes habitae

ejusmodi Epiphaniae, sed qualis hujus Antiochi apud

Syros suos praesentia, essicaces & salutari quodam auxilio praeditae; quae nempe aut aegris salutem,aut adflictis selatium, aut laborantibus praesidium portendere consueverant. Hinc ut tria haec beneficia paucis comple- mrb Isis culta apud AEgyptios ob aegrorum in ad parib tionibus curam,teste Diodoro,- τ ει λυπε ιυς επιφά- L b- x.& Philippo Medico ob senatum Alexandrum gr.

tes habebant Deo,auctore Curtio. Hinc rur- Lib. v.

siis tradit Eunapius, Antistitem a Juliano Caesare mis sum in Graeciam calamitatibus adflictam,

435쪽

Lib. v. Lib. I II.

In Thalia.

388 DissERT ATIO QM INT A fert Deorum Samothraciae Epiphaniam, ob admiranda quae praestabat in periculis auxilia ; & Polybius, consternatis Poenis Heroem quendam , viam iis docet per Alpes indicasse. Ut vel inde fatis liqueat,

cur codem sensu quo δ φάνεια, ita sta ρουπα quoque non

solum pro praesenti Numinis, sed aptas ficacia quoque usurpetur in bistola Divi Petri εν aut cur apud Ma

cabaeorum scriptores, non semel praeclarum Dei factam notet, ut jam vidit ο -- Grotius. Unde perspicuum etiam, cur tot gaudiis & acclamationibus prosequerentur Gentiles hanc domesticorum suorum Numinum apparitionem, ut Syri ad conspectiim hujus DEI EPIPHANIS ANTIOCHI; aut Memphitae apud Herodotum, qui ad Dei saepe apud suos manifesti praesentiam, AEgyptios resert ingenti gaudio dolibutos festos etiam dies agere. Praesentiam enim illam, non votis solum sed sacrinciis etiam, & vario mysteri

rum appacatu consueverant elicere, quo respexit Eu-

χιοι εἰας φομενῖλω, cst a Ut tanquam stonte vocato, citrapraevias qua a Micitationespraesenti Deo. Ubi nempe cam adparitionem intelligit, quae sponte a Deo con-ccssa, citra operosiorem adparatum, quo solebat eadem

provocari. Sacra cnim instituta a Gentilibus ad imp trandas vel celebrandas illas domesticorum Numinum. adparitiones, cum aliunde, ut tentatis Tullo sacrificiis apud Livium, tum ex Athenaeo licet colligere , qui r fert Demetrium Phalereum, fratre Himeraeo ab Antia patro trucidato, illius Epiphania celebrasse, m Olm-φανιοι F,ων. Quae sacrificia scilicet ad indicandam Datris Epipi ANIAM & quas in Deos relati praesentiam seu manifestationem instituebat Demetrius: haud aliter ac illo Epiphaniae aisii mento, con

436쪽

secrationem Hephaestionis mentiebantur, amici Alc-xandri. Ut videas , mi OCTAVI, non hodie primunt, vel veris vel fictis adparationibus, fidem divinitatis quaesitam, ac suum Divis cultum ea hominum opinione invaluisse. Eadem vero sacra Θ En t ANIActiam dicta, ex Philostrato observo , ubi Lacones interrogati, an ob pnaesentiam Apollinis Tranci Theophania agitarent, εἰ ηλλο φοινιαεπ' Unde Lib. 1 v. patet E 'πιφανώας & λοφανείας voces de ipsa adpariti ne; E'mφανια Vcroseu Θεοφι α usurpata pro festis in

eorum memoriam aut desiderium agitari solitis: quod discrimen cliam scriptoribus aliquot Ecclesiasticis o servatum videas, quibus alias - Θεοφάνια aliquandoctiam Θεοφάνεια non jam de Christi vel Magorum ad- paritione, sed de Christi Baptismo frequenter usu γpantur, ut praeter Chrysostomum aliosque, liquet ex Pag. ii 3 Balsamone in Bibliotheca Juris Canonici: quo sensu etiam dies Baptismi E'mφάνι -VOcatur in Con-Lib. v. eapstitutionibus Apostolorum. At vero hujus ANTIΟ-xH. p.91sHI exemplo, qui hoc nomen DEI EPIPHAN Isin Nummis adhuc praefert, idem quoquc legimus Caium Caesarem ambivisse. In Eusebii corte Chronico ex ve

sone Hieronymi, dicitur Caius Petronio Praesecto Syriae praecepisse, sibi statuam poni Hierosblymis, sub nomine Jovis OPTIMI MAXIMI. Haec autem p strema in Eusebianis Graecis Soligeri exprimuntur, ΔΙΟΣ ΕΠΙΦΑNoΥΣ, hoc es uxta eundem Scaligoriim, Mustris , pro vulgata scilicet cognominis hujus Epiphanis apud Interpretes significatione. Ita tamen ut hujus appellationis dignitatem aut vim vocis non videatur mihi adsequutus , qua meo judicio instar JovIS PR. ESENTIS & manifesti, absens etiam

Caius a Judaeis suspici Hierosolymis ac adorari impie Ccc 3 voluit.

437쪽

cenet lil. Maximiani. In Praefat. Lib. LI T. De Legat. ad Caium. utarch.

3 o D IssERTATIO QUINTA voluit. Gemino nempe instituto, quo eosdem Iovis titulos & honores ambiens Diocletianus, constimus se

PR,ESENS JUPPITER cominus invocari voluit , aut

quo passim Caesares praesentes Dii seu Epiphanes, apud Poetas ac oratores invocantur, i inmo Diis etiam manifestiores , sicuti de Augusto loquitur Ovidius, O mihi Dii Disant, quibus est manifestor ipses.& Valerius Maximus, qui ejus rei causam adfert ; quod

caetera divinitas opinione colligitur, tua PR E SENTI de . paterno avitoque sideri par videtur. Familiare vero

id prae aliis Cato, ut absens etiam praesentis Dei instar colli vellet: unde sicut in I cmplo Hiero lymitano id fieri jussit Romae constitutus, ita ejusdem Roma a sentis sellam in Urbis Templo positam Patres adoras se, & argentum, ex more introducto sub Augusto, qu si praesenti obtulisse auctor cst Dio. Tangit alias &commemorat pluribus hanc Cati vesaniam Philo, qui eandem refert Inscriptionem statuae, quam volebat imbi Hierosolymis dedicari, sub titulo nempe ΔΙΟΣ Ε

paullo ante eidem , sed ingratae Urbi contigerat, in conspectu unici & veri vel Δ I Ο Σ vel O E O Υ Ε Π I Φ Α-N Ο Υ Σ. Neque vero ideo, quod inter λώτους seu ii visibiles Deos primum locum Jovi adscripserit Themlogia Gentilium, minus hoc illi EΠΙΦANoΥΣ seu PRAESENTIs cognomen ex ejusdem placitis convenire quisquam existimet. De his enim alioqui non conspiacuis Diis, nec Φανο δεις instar Solis & Lunae, Epiph niae illae Gentilibus proprie dicebantur, tanquam de singularis cujusdam& aliis inconcessi beneficii praer gativa, ut supra ex Dione Pructo vidimus. Hinc se quens etiam Deorum PRAESENTIUM aut citam PR,AEsENT IssIMORUM mentio in Inscriptioniabus

438쪽

DE PRAEs T. ET USU NUMIs M. 39ibus antiquis, seu quod eodem redit, ΘΕΩN EIII p Α-NEΣTΑΤΩ N, quod & Constantino tribuit orator Anonymus, quando illum dabitis diem, quo P R AE S E N-TISSIM Usibi. DEUS omni pace composita. Tales nempe Dei Epiphanes praecipue a Germanis nostris olim

culti; quos tradit Caesar, Deorum numero eos solum ducere, QUOS CERNUNT, ct quorum opibus aperte Comment. juvantur , Solem puta, Vulcanum, Limam. Ex his lib. vi autem facile adsequimur, cur cam vocem Epiphaniae, non ad fictam aut inanem, sed ad veram vel Θ Ε Ο Φ AN EI AN vel salutaris syderis adparitionem , primis Christianae Reipublicae Triumviris manifestati, Societas Christiana jam olim traduxerit. Ad hanc vero Q ΕΟΥ ΕΠΙ ι ANoΥΣ appellationem, Antiocho in ejusdem Nummis, aliisque dein tributam, respexisse patet Chosroem Persarum Regem apud Simo itam, Lib. iqui inter inanes titulos, ambitiosum quoque illum prae-

A primo vero Antiocho Epiphane dicta videtur urbs Epiphania, ex qua oriundus Euagrius, & de qua praeter Geographos adcundus Josephus. Quod vero non Antiq. lib. Praetereundum hoc loco, familiare illud ΕΠΙΦΑ P τ N O Υ Σ cognomen, non L A G I D I s tum &SELEUC I D I s , hoc est notis Alexandri Haeredibus ovasit , sed ad N 1 co MLDΕs Bithynios, T I GRA NES Am menios,&Parthorum ARS A CE s ac VOLOGE SES erantiit: quod vix aliundc, quam ex residuis eorum Numismatibus nobis liquet. Donec posteriori aevo, non Epipi AN Es solum, sed ΕΠΙΦΑNEΣTATO I dicti horum succe res Persarum Reges, ut modo Vidimus , quando scilicet EPIPHANEs dicti corum Praefecti ut vel arguit una inscriptio litterarum Var

439쪽

mim Kε- PTOLEMAEUM Soteris filium maiorem, &fratrena Philadelphi gestasse, praeter Auctores, Nummus ejus

britate vero seu vi unca fulminis, nomen hoc illi adiit Aliki,. haesisse tradit Pausanias , Memnon autem apud Pli lium, ab importunitate morum seu vaecordia. Sicut , Ad Iliad.A. lias apud Eustathium lego, Κερι νον quendam a voracbring dictum, quod impetuose inmensas irruens, eas dem plane consumeret , quemadmodum alio iterum sensu , sed in sequiorem itidem partem, Alexander Annaeo nostro alicubi dicitur, Terrarum fatao madum FULMENQUE . Unde mirum videri posset, hoc contumeliae,juxta Memnonem,Vocabulum,non a malev

lis solum, aut joco militari, huic Ptolemaeo tribui, sed etiam in nummis ejusdem signari. Quod Caios & Antoninos Bassianos in Caligulae aut Caracallae nominisbus haud videmus usurpan. Quamquam enim A

appellationes in Ptolemaeorum numisinatibus etiamnum obviae firmare Memnonis sententiam possent, quod frequenter nempe, nec honor nec injuria, sed caseus satur l. fecit haec nomina, ut Macrobius docet in Asinae & Scr tib i. cre 6 se cognominibus contigisse , quae nobilissimis apud Romanos viris adhaeserunt , aliunde tamen potius, &a Jovis FULMINATOR Is epithetis, juxta steris aliaque cognomina inde petita, lubet istud quoque In Inrati- CEαAUNI derivare: quod firmat ctiam Lucianus, qui AEgyptios prae gentibus aliis Deorum cognominiabus usos docet. Id vero illustrat eximius Justini locus de Clearcho Heracleae Tyranno, quiJovis filius credi

Lib. xvi. voluit ; filium quoqueseum CERAUNON vocat, ut Deos nou mendacio tantum, verum etiam mmimbus illudat. Ita eodem

440쪽

DE PRAEs T. ET UsU NUMIs M. eodem nomine insignitus occurrit unus e Seleucid rum genere, Callinici nempe nepos & Magni Antiochi frater, quem CERAUNON ctiam dictum observat in Chronico Eusebius. Propiorem Vero hujus nominis rationem liceatmihi ex Appiano eruere, qui S leucum Nicatorem in condenda Seleucia ad mare, si quutum refert augurium fulminis, & ideo Fulmen in eadem urbe haud aliter ac instar Numinis consecra

foeneratur Hesychius, qui Jovem sub CERAUNI 1 nomine Seleuciae cultum observat, Κ EPAT NI ΟΣ ονοις Σελα κια. IIaec autem mire illustrant, cum antiquus Seleucensium Nummus, cum S leuci conditoris etfigie & Fulmine alato in aversa nummi parte, ac epigraphe Σ E nae r ΚM N.

Tum duo insuper sequentes Nummi, uterque cum Fulmine mense imposito,& prior quidem sub Pio C: sare percussus, cum inscript. ZEYC Κ ΕΡΑΥNIo C; alter itidem cum ipso nomine Seleucensum, C E L E YR E n N quos vere Regia Gaza Christinae Augustae iam