Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

101쪽

pes ausus es collocare:None hic Christi doctritia, quanta puero usq; imbi, berat, abutebatur iam namque irridereri exagitare solebat: christi nos nihil aliud,quam Marcum &Lucam, legere permittebat, ceteras diciplinas attingere edictis vetabat, dum eis opes auferret, id se ex Christi praecepto facere dictitabat C. Caesarem dictat0re numeras inter doctos,

ptime, sed quid ille unquam egit

Republica, ut Reipub. iura tueretua non potentiae suae caussa Nonne tandem dissidens a civibus leges & Iibertatem populo Romano ademit, Remq; publicam vi, armis inuasit, & aduersariis deuiistis oppressit Uuius factum imitatus est no mulio post Octavianus ex sorore nepoS,Vna Cum reliquis triumuiris, indicta etia acerbissima in ciues pscriptione. Hi duo si post partas victorias ciuitati iussu arreliquissent,&virtutePrincipes libCtate ceteris pares esse voluissent Ius ipsi audissent,ri historiae deo; loquerentur. Septimium Severu doctum emademque crudelem fuisse ac

cepimus.

102쪽

epimus. In eodem reponen numero alienum Augustum, hominem

improbissimu nequissimum quem

tamen Poemate Oratione valuisse plurimum, d nemini suae aetatis Poetarum Oratorum secundum fuisse constat: hi veteres sunt: sede recentioribus plures alii possent ab eisdem fortaste nominari quibus cum doctrina non deesset, defuit iusticia&recte imperandi voluntas. Possem ego quoque nisi offensionem timerem adducere nonnullos, qui eiusdem notae fuerunt. Doctrina aderat sed no multa doctrina praestabant. Quid ergo iactamus doctrinam vel uti iusti imp erit opificem , si eius etiam participes

iniuste imperantes videmus Existimandum est potius, naturam ad bene imperanduin, quam doctrinam,Valere. Haec me valde commouent quae nisi refellantur,nulla erit utilitas superiorum sermonum frustra haec inter habita fuerit colloquutio audaciores

reddentur aduersarii, licisse gloriabuntur. MAR. Quid ergo Alberte Iurim tu tam facile de sententia disce-

103쪽

81 D PRINCI P. DOCTR. dis , ut iam putes contra quam olim existimabas, doctrinam regnantium non ipsis regnantibus, non populi. tilem foret A L B. Nondum equidem id puto scit nothi vim contrario runa: quq nisi diluantur,magnum generant errorem δε aduersariis palmam aC-quirunt. M R. Iure tu postulas, Alberte , aut refelli obiecti, aut si fieri id

nequit alteri parti victoriam concedi Itaque mecum nunc evolvo, quom odo id apte facere possim: inprimisqucogor ingenium tuum&eloquentiam admirari. Nam, acute, quid ex Contraria parte aduersus superiin e sermones obiici posset, vidisti, eaqudilucide, eleganter exposuisti. a

put autem eorum omnium, quae dixisti,illud est , nihil prodesse doctrinam magnis in imperiis: propterea quod plures docti, eruditi viri eam obii

nentes foede peccarui:, summa cum pernicie populorum regnauerunt: dc

ne id fingi putaretur,exempla multo rum attulisti, ea omnia clarari illustria,ut id saluo pudore inficiari queat nemo. Equidem fateor eorum missimilium

104쪽

illiu opera magna doctrinae calutiam impQ sita, adeo ut ira cuncton odioq; sint digni, cu eis licuis- doctrinae facultate, pulsis&factis anis animi cupiditatibus, iuste impare, felicemq; sibi ac populis vitan parare,quanta mortalib. posside- fas est , hacq ratione doctrina ex-lCre,non tantu apud ciues suos, sed enigenas etiam, atq; adeo barbaros ines,illi non soli1 hoc modo nolo irarui, Verre conuerso deturpartit, aestiteruntq; improbissime viuedo, a plurib doctrina Contemneretur, luti nullius boni causta esset,&nihili cultoris, afferret, quod tam e lon est secus. Magia cnim quoddam immesum bonum doctrina homi-b praestat,ita ut nemo Vnquam tan- fuerit facundia, qui satis pro dignite illam laudarit: quid enim praestat,nquies e rudi uri imperitorum nu- ero aliquis imo vero quid non prae-at Haec diuina mysteria, naturae co-iavi actiones nobis denu tiat: Haec

tendit, quo cogitat , dicta , facta astra referre debeamus, cui insi a

105쪽

dis, Ut iam putes contra quam olim

existimabas, doctrinam regnantiuim nothipiis regnantibus, non populis v tilem Dre ALE. Nondum equidem idputo sed nosti vim contrariorvi ar aiς nisi diluantur,magnum generant errorem, aduertariis palmam ad quirunt M M. Iure tu postulas, AL berte, aut refelli obiecta, aut Menequit Ateii parti 'ictoriam concedItaque mecumnunceu luo,quόmo. d id apte facςre possim: inprimisque cogor ingenium tuum&eloquentiam admirari Nain, ute, quid ex contraria partu aduersas saperi u es sermones obiici possςt, idisti, eaque dilucide, eleganter exposuisti. put autem eorum omitium, quae dixi

s hillud est, nihil prodessedo bina magnis in imperiis propterς quod plures d.ti, eruditi viri eam obti Mentes scede peccatui vi similis cuin

pernicie populor in regi auexunt: nei fingi putaretur,exempla multo- aumattulisti, ea omnia clarari illustria,ut id aluo pudoreinficiari queat

106쪽

similiu opera magna doctrinae calumniam imposita, adeo ut ira cunctorum odioq; sint digni cu eis licuis.set doctrinae facultate, pulsis, fractis vesanis animi cupiditatibus, iuste imperare, felicemq; sibi ac populis vita comparare quati resis est, hacq ratione doctrina extollere,non tantu apud ciues su0s, sed alienigenas etiam, atq; adeo barbaros omnes,illi non soli1 hoc modo nolonorarui, Verre Conuerso deturparui,

praestiteruatq; improbissime viue do, ut a plurib doctrina Contemner tur, veluti nullius boni caussa esset,&nihil sui cultorib afferret, quod tam e longe est decus. Magnu enim quoddam desim mesum bonum doctrina homini b. praestat,ita ut nemo Vnquam tanta fuerit facundia, qui satis pro dignitate illam laudarit: quid enim praestat, inquies e rudi uri imperitorum numero aliquis imo vero quid non praestat Haec diuinam steria, natura co

107쪽

stentes itineri mortalis huius vitae 1 dium recteperagrare possimus Horum omniu cognitio a doctrina pro- ficiscitur quaei magna, atque adeo

maximasent contemni profecto non debet, etiamsi docti plures ad eius prςscriptuni minime vivant:nis contemnimus quoque arma te armo

rum ossicinas, propterea quod non nulliin bello foedo amin proiiciant, sique hostibus dedant Tyrannice imperariuit nonnulli omni do inainstructi, esto. Num ob id doctrina

Culpari meretura non arbitror. Nulla uuippe doctrinae eulpa est, si homines 'non cogit in numnonenim hanc habetfacultatem:potest quidem mo--nere, erudire, impellere denique, tad meliora se conuertant, Muirimis partes sequantur sed cogerenonpo-4est. Atque id ipsum quod cogere non possit, hominisgratia institutum fuit. ut boni cui in operis doctrina in strumentum,homo dux ecit, hinc hinnirilaus praemiumque accederet. Si enim doctrina hominem cogeret ad bonum , doctrilia homine uter

108쪽

tur omnisque actio hone1ta doctrinae

adscriberetur,non homini: nunc meliori hatione effectum est, ut homo doctrina,non ut doctrina romine v-tatur Sicut hec in naui clauus utitur Gubernatore, sed Gubernator clauo: ideo recti cursus laus non clauo, sed Gubernatori debetur. Denique Vires melius perspiciatur, ponamus nobis ante mentis oculos Principes duos; malitin unum,bonum alterum S videamus quid doctrina si adsit in utroque possit. Deinde si non adsit, quide eo sequatur. Et malus quide princeps cissi doctrina teneat, qua rempu-bh ca ad ministrare queat, tame ei non assentitur; contrariaque si agat, id sibi di rationibus suis putat fore utilius: deo nihil ea utitur. Itaque siue Phalaris, siue Caesar,sive quis aliusTyrannidem affectauit, laan consecutus, Tyrannice imperauit, lauic doctrina non ipsi, non populis Arofuit. Fateor, Alberte, Mi nomento me hoc tibi aD firmasse,in Tyranno doctrinam, neCipsi, nec populi idesse, sicut nec aurum, laec assientum prodest mortali

109쪽

um nemini,si eius dominus ad ostentatione in tantum, non ad fructum a i Jiqμς , Vtatur. At in Principe boi quis citari queat, quantam do strina populis asserat utilitatem quantam ue iucunditatem Hicest quoi cupimus gentibus nationib' imperantem videre:qu yelit&possit legitime ιmperam nautia lit efficit iusticiae amor, cultus,t possit,a doctrina mu- tuatur. Hoc ego principe nil ait statuo in terris gloriosius, nihil splendidius: cui ad remm volunta Sisi accessit regia scientia , tum mulio viti; tum assidua disciplinarum ra*atin

one Comparata. Parum ne igitur ti-

doctrina , Alberte, videtur posse,s AEq, qui bonus studet esse Princeps, id agie, ut uoci clipit, essiciatinam voluntas planon multum audis habet,nisi resisequaturi H est illud quod momenti duco es in docta. na quod per eam eficii Princeps iusticiar studiosus , ut cimi omni vim tute' tranquillitate populi, quos sub se habet, felix agitem aeuum hoc do ina absente continserem qui vult

110쪽

quit propter inscitiam. X hoc maxinae perspici potest, quantum praesidii sit indoctrina ad beatum populorum regimen, quum adest, si cogitetur, quantum astera detrimenta,

ubi abest. Loquor autem de bono Principi, cui salus leatitudo populoru sit cordi. Nam in malo principe doctrinae inopia nullii affert populis detrimentum , quoniam, si Cius habeat copiam , nihil magis, teretur, quando semel statutum est ei malum esses, Tyrannice imperare. Itaque iam , ut concludatur hic se ino, Alberte , sic habeto, me plurimi facere doctrinam in Principe eo, qui iuste studeat gere, e priticipatum,

quo studio teneri cunctos Principes oportebat. Nam doctrina id efficit, ut conatus suos ad optatum exitum valeat perducereri quod unum maxime spectatur Nam consummatio operis pene sola commendat artificem. In malo autei, Principe doctrinam non requiro , quia nullum ab ea oo Dulis iuvamen profi-