장음표시 사용
71쪽
tum est concoquere,tuc ia & cibus solidior recte datur qui noipsum repleat. At si sorte imprudentibus nobis puer replet suerit,somniculosior aut statim & torpidus magis euadat, uenter in tuna escat, insteturq;, & urinae aquosiores reddantur,quae repletionis notae sunt, nihil exilii bere oporter, donee cibos pinus ingestos consumpserit. Abunde autem suerit, duobus arinis lacte puerum enutrire, inde ad cibos solidiores transgredia
De pustulis puero obortis quae Exanthemata dicuntur. Cap. VI. PVstulis quae*puero percute ueluti emorescunt, Graeca
ἐεα κμαισα nominant, primu sane nullii lacessere negotium oportet,ubi uero probe ad summa eruperint, tunc hun curare tentabimus, balneis,quibus mijciatur myrtum aut lentiscum,aut rosa. deinde rosiaceo aut lentiscino utendum: ceratoq; cum cerussa,ad haec nitro abstergere lenius expedit nam
ualentiora non sustinebit. Optimurii uero est nutricem dulciori uictu uti. Laudatur autem maxime si puer etiam ipse neq; pleniore,neque nimis tenui cibo alatur. At si uenter ipsius norespondeat,tunc mel cibo infusium simul coquerere oportet: sine sic quidem descenderit, terebinthinae instar ciceris inijcies umectata aluo,milium potisimum offerre conducit.
De tussi grauedine pueri. cap. V II. od si quandoq; tussicula aut grauedo pueris amigat,
melitisimi dicti adhiberi debent Conuenit igitur puero liberaliore aqua calida toto caput ipsius melle copioso calido illinere, deinde digito linguam leniter premere: multum enim hoc pacto pituitae uomitu egeret.
Rurietibus gingiuis fometo utedu est,& liberali unctione ex oleo discoctor in quo cerae momentu eliquaru sit. In margine alterius exemplaris manuscripti haec uerba lestin tur, o δα κσμος ε i πwἱασσμ τις σχ. τόις ρυλοις εώ φ . μέν κοπια οδάο .' Id est, Odaxesinus est superuacanea quaedam caro adnata gingiuis similis dentibus. De dentium ortu. Cap. IX. DEntiunt septimo quidem mense pueri experiuntur autem tunc inflammationes gingiuarum, maxillarum,& tendivum,aliquando etiam conuulsiones Tunc igia
72쪽
- LIBER I utur puero nihil dudu,quod madi postulet.digito aut in lauacro
gingiuae continenter contrectari,& gallinaceo adipe uel leporis cerebello emolliri debent. Vbi iam dentes prodierint,ceruix, caput,& maxillae delicatis lanis puris contegentur, oleoque dulci & calido fouebuntur. idemq; meatibus auditorijs instillabitur. Caeterum plenius infantem tune alere, & calida lauare oportet :& si alui profluuium experiatur, tentabimus eam epithematis quae praecipue sistunt,contrahere, inspergendo lanae cuminum,aut anethum, aut apium. Salutare est etiam semen rosarum admiscere, & summatimi calide desiccare. At si uenter nihil reddit, melle in glandis Gguram coacto inserius leniter irritabitur, aut nepita detrita cum melle illinetur. Porro conuulsionibus pu erorum optime uidetur auxiliari heliotropium in aqua elixum, si puer in hac lauetur. consere & irino aut cyprino,& sycionio perungere, &uniuersum calefacere.Cum aute exortis dentibus digitos mordet uulneratq; , bene faciet radicem itidis derasam, nec admodum siccam,ore conti nere. Hoc remedium ulceribus quoque opitulatur: butyrumq; cum melle illitum adiuuat.Gingiuaruautem pruri tus,ueteris salsamenti caro lenit. t In ueteri eodice hoe loco duplex est striptura prior eni in Μοα-κM DOGνων Posterior κω calido desiccare.
De oris ulceribus quς Aphthae dicuntur. Cap. X.
Boritur puero etiam ulcus quod aphtha uocarur, noc subalbidum, nunc subrubrum,alias ciustae modo ni- gresces,quod omnium periculosissimu & lethale est. Remedio erit, iris cum melle,& sicca inspirata Item rosiarum solia contusa, earumi flos, crocum, myrrhae exiguum, galla, lachryma thuris & cortex eius de, S simul S priuatin . linsula melle tincta: ad haec mulsa,& mali punici dulcis succus Pitcit.
Ad femorum intertrigines. Cap. XI. FEmorum intertrigines myrtus arida iuncus angulo
Ad ames humentes. Cap. XII. AVrium humiditates lana ex alumine imposita,aut mul-
sium,aut uinum uetus instillatum, aut crocum ea uino detritum desiccaui.
73쪽
s PAVLI AEGINE TAEDe Uriasii. Cap. X III.
SYriasis,est inflammatio partium circa cerebru eiusq; mtabranas: concauum in ea fit sinciput, concaui itidem cum pallore oculi,accedit & corporis totius siccitas Succurrit huic malo uitellus oui sincipiti cum rosaceo, romenti modo impositus: sic tamen,ut continue renovetur.
t Oportet eidem loco imponere solia herbae quam Graeciheliotropion, latini solarem nuncupant, cucurbitae ramenta, cucumeris,quem peponem dicunt, cutem carni adiacentem, aut hortensis solani succum cum rosaceoi In ueteri codice hic locus sic legitur, κατὰ πῆ ρηέγμα κ
Id est,heliotropi j quod scorpiuron uel scorpioειdes dicitur,
Ratio uictus infantium atq; reliquarum deinceps aetatu ,ad usiq; declinantes. Cap. XIIII. Posteaquam lacte nutriri insantes desierint, liberiore eis
modo & suo ingenio hilariter uiuere permittemus: exercitia autem & alimenta leuiora. Ab anno sexto& septimo,tum pueri,tum puellae, literatoribus blandis humanisque tradentur,tales enim cum animi remissione & gratia docent. Animi autem relaxatio ad probam corporis educatione plurimum adsert momenti. Duodecimum annu egressi, ad grammaticos iam S geometras mittendi sunt,corpusq; eoru exercere oportet. A quartodecimo usq; ad primum & vigesimum, mathematicis disciplinis &sapientiae studio incumbent: exemciiijs pluribus propter corporis robur credentur ut & animo S corpore laborantes,a libidinis impetu coerceantur: his etiauinum circuncidendum est. Aetate florentibus educatio abis-luta tum animi,tum corporis congruit, eoq; exercitijs omnibus,praesertim quibus qui', asileuit,utendum cibo pleniore S ualenti Declinantibus autem remissa competit S animi &corporis educatio Exercitia enim qualiacuq; fuerint pro horum ratione imminuere oportet: alimento detrahendum, ut
quorum habitus iam frigescere incipiat.
74쪽
7 LIBER I i . De frictione praeparatoria, quae parascevastisd
ANte exercitatione corpus mediocriter calefacere oportet frictione linteis adhibita,deinde nudis manib'oleo intinctis perfricare , usq; dum bene incalescat emolliaturque,colore uiuido rubescat, & in tumorem attollatur.
De exercitatione. Cap. X VI. EXercitatio motus est uehemens: uehemetiae autem sinis est,respiratio crebra. Id itero conrodi praestat, quod parte is instruinentarias morbis non opportunas emcit, di lanctionibus obeundis ualidas: praeterea ut alimenta sortius attrahant,promptius immutent, & liberalius reficiantur, caloris beneficio quem illa excitauit. addein meatus expur pet, recrementa, propter ualidam spiri tus motione,expellat. Quoniam igitur alimentorum per corpus membratim digestionem adiuuat,t non debet crudi incocti φ, siue cibi, siue humoris copia,in uentre,aut uasis cotineri. periculum enim est, ne priusquam probe suerint concocti,in uniuersas animantis particulas distrahantur. Vnde manis esto liquet exercitatione cibum praecedere oportere. Notae autem quae opportuni talem laboris subeundi ostendant,ex urinarum colore petun tur : erenim aquosa nondum coctum humorem qui ex uentre distributus est,significat: rufa autem &biliosa, iampride elaboratum esse notat: mediocriter pallida,concoctionem modo facta indicat. Tunc igitur ad exercitia ueniendum est depositis prius recrementis: tu quae in uesica,tu quae in aluo cotinetur. t Veterum librorum alter habet hanc scripturam sis μητε
μή rε χυμων. c. Id est non debet crudorum & incoctorum neque ciborum,neq; excremetorum, neq; humosum copia, &c.
Quam lectionem meliorem esse facile quiuis ex secundo libro περι υγι-- intelligere potest.
De exercitationem generibus. cap. XVII. Mnis exercitationis commune est, et an inrali ex ipso
caloris augmentum excitat. Singulae autem exercitationes proprium habet officium,ualida sane, hoc est, uiolenta musculis & n ciuis robur praestaret, cuius generis est
75쪽
quum quis sedit,& maximo onere sublato, aut eodem loco manet,aut paululum procedit: item acesiuis ambulatio huius quoq; generis existit: praeterea per senem manibus apprehensum scandere,altaq; plurima consimilia. Celeris aute exercitatio citra robur uiolentiamq; peragitur: id genus sunt,cuidsus umbratilis,armorum meditatio,aut quu duo summis marnibus concertant,tum quae per corycum & paruam pilam sit exercitatio. Composita autem ex ualida & celeri, quado quas ualidas diximus ijs omnibus ut uehementibus uti licet, motus modo celeritatem adijcias. Praeterea per alias exercitationes
lumbi magis quam brachia cruraue laborant: per alias spina
tota,aut thorax tantu,aut pulmo.Exerceri uero oportet quo . - usin corpus in tumorem attollatur & rubestat, motus prompte aequabiliter &continue ardat . Inter mec autem sudorem cum calido uapore mixtum cernes. Pausandum uero ab exercitatione tunc primum est,quum aliquod horum suerit immutatum,nempe si contactior corporis moles uidebitutillico de. sistendum est: similiter quii coloris gratia deperiticessare oportet Quinetiam quum motus remittere quippia cernitur,pr tinus desinere conueniet. Itide si in sudore ulla qualitatis eius, aut quati talis mutatio accidat: quum enim is aut minor,aut
frigidior factus intelligitur,tuc desistendu scias.oleo mox coopori superfuse,apotherapia uti deinceps oportebit, inde sti-ctione apotherapeutica adhibere,ut pqdotribet factitare solet.
De generibus frictionum. cap. XVIII. .
INter frictiones,dura ligare corpus potest: mollis soluerer
quapropter quae supra modum resoluta sunt, duriter perfricare oportet: quae autem astricta, molli ter At si mediocri quis corpore praeditus sit,neq; molliter, neq; duriter fricanda id esse constat,sed quatenus licet uter m excessiis uitari debet. Siquidem multa & dura frictio, corporis mole deprimit: modica uero S mollis, e cotrario implet porro tres quantitatis stictionu differentias, si tribus quae a qualitate ducuntur, iunxeris, noue coniugationes esseceris,ut subieciu est Etenim una iuxta quantitatem, nempe multa,si tribus quae a qualitate sumuntur,durae dico,molli,& mediocri, adiungatur,treis secududuritiem disteretias efficit: modica rursus si eisdem tribus ad-.A. datur,
76쪽
eatur,treis alias procreat. At mediocris qualitate eisde tribus iuncta,alias treis progignit,ut in sermula subiecta uidere licet.
L Mediocris De uocis exercitatione. Cap. XIX. lNter uocis exercitationes silauis lenisq; modulatio nihil
ad sanitate tuenda proficit: grauioris aute uocis sonus utilis habetur,eoq; exercere eum oportet.Ita enim aer copio. sissimus inspiratu in corpus attractus,thorace, uentre,& me ius totius corporis diducit, dilatat, aperitq; .Quapropter ipsa lectione humiditates quae redundant, excernit. sortius igitur legentibus,magis & per sudor es: lenius autem, per latentem totius corporis perspiratum. Accidit enim propter extenuatione multa recrementa,yempe sputa, mucos & pituitam,persereatum excerni cossimi m. Ijs uero qui propter frigiditatem excalseri desiderant,quodna aliud praesentius remedium esse . potueritu, quam functio quae respiratione peragitur λ Consiliuigitur est,hos frequeter legere,ut toto corpore relaxato,susarque carne,arteria & alios spiritus trasitus studiose rarefacientes,per grauiores uocis actiones moduletur. Vti aute oportet uocis officio neq; temere,neq; in conbderate: sed quia nec ut tiosis corruptisq; humoribus repleti stant,neq; magnae&eui- detes stomachi cruditates apparet,ad uocis exercitatione a cededu est,ne corrupti uapores per corpus largius distribuant.
De lassitudinibus ob exercitationem. cap. XX.
UL rosa lassitudo ab excrementorum tenuium simul& acrium copia contrahitur. Ten ria nullum quidem excrementu, ius ratio aliqua sit habenda,in corpore cotineri indicat, sed tu musculis nei uis quae affectos sidi quo
77쪽
quo tendi uidentur, residet. Ea uero quae inflamationis specie prae se feri,in qua nimirum ceu contusas, aut inflammatione obsessas parteis sentimus,luc solet incidere,quum musculi impendio excalfacti,aliquid ex circulasis sibi recrementis attraxerunt. Est & alia quaeda praeter has quarta affectio, quae oritur,quum musculi stupra quam par est,siccantur,ita ut uestibus exutis squalens corpus contractumq; appareat, atq; ad motus pigrum, Remedium ulcerosae lalsitudinis est,si quae redundat, evapores frictione multa molliq; cum oleo copiosiore, quod omnis astrictionis sit expers.Altera lassitndo in qua lesio sentitu hoc pro curatione desiderat,ut relaxetur. sane relaxatur quod distentum est,pauca & molli frictione,eaq; ex oleo dul ciatq; egelido : item intermissione omnino,quiete,balneis teperatis atq; io calida,mora longiori : adeo si bis tErue ipsem laues,plus proseceris.Tertiae lailitudinis inflammatoriae curationis consilium, ad tria dirigitur, nempe superuacanei euacuationem,extenti remissionem & inflammationis resti;erium : itaq; &oleum copiosum tepidumq;,&frictiones mollissimae,& lenta in temperatis aquis mora, eiusmodi lassi iudines persanant. pari modo & multa quies,unctiones assiduae. Quarta affectio nihil sane a priori consuetudine immutari postulat, nisi calidiorem aquam quae sensim contrahat: altero
die,apotherapiae exercitationem. protinus autem in lauacra
frigidi soli j exiliant,r omnes autem qui lassitudinibus laborant,cibo boni succi refici debent a Vetus eodex hanc scripturam habet, ἐυθυqyεκε et κεκοπωμεν ι δέοντο τροφους. Id est simul atq; balneo excesserint oleo indigent.Quam lectionem Copus sequitur,sed scriptura qua Oroscius restituit ταμες ρι κεκοπωμένοι cylawrcitam melior est.
As τηις Tio, quam Graeci siegnosin uocant, accidit, aut obstructis, aut densati, meatibus. obstructio quidem ex copiosis crastisq; humoris crudis concoctionemq; non expertis, oritur: densatio autem, ab ijs quaere stigerant, aut astringunt, aut desiccant. Ac deprehenditur sane iam dictus affectus, statim ubi se exuerint , ex colore albo,& cutis tum duritie, tum densitate: tum .ili in ipsa exercitation:
78쪽
estatione uix incalescant. succurrit huic affectioni calefactio.
quae ualentiore exercitio,balneisq; , calidioribus petenda est. Mora uero in stigido solio diuturna non sit imo nec ipsa aqua nimium sit frigida .Vbi uesteis sunt induturi, ungentur aliquo quod mediocriter calfaciat oleo,dulci ac tenui . Cutis autem densitatem abunde etiam sanat oleum anethinum, praesertim si uiride suerit anethum,oleumq; ex populo nigra consectum.
Despontaistis lassitudinibus. . Cap. XXII.
OV o N i A M ulcerosa lalsitudo ex actium recreme
torum uitio contrahitur, siquidem paucus bmnino uitiosius humor fuerit, apotnerapiae exercitatio QN . fecerit: si copiosior, & altius in corpore redundarit, eiusmodi malo obnoxijs, nec exercitationem, nec ullum omnino motum iniungemus, sed quiete . semnoq; recreatos abstinere cibo totu die cogemus, deinde uesperi pinguiter unctis, remperatoq; balneo lauatis,cibia boni succi & sorbilem modicum dabimus, non tamen a uino eos arcentes.hoc enim semicrudos humores,si aliquid aliud,cocoquit. Si ergo his peractis
symptoma conquieuerit, ad consueta munia paulatim res cendi sitiat: sin in posterum etia diem remaneat, de ualenci re iam remedio considerandu est. Si enim uires constentaeuo rum at rerum,aut sanguis mittendus est, aut purgatio exhibenda, sed ita ut discernamus,utrum magis expediat. Quod si uires inualidae sin anguinem dimittere haud quaquam oportet,sed deiectionem mediocrem tentare. At si crudi humores omnino fuerint, neq; sanguinis detractio,neq; purgatio, neq; exercitium ex usu est,imo ne mouere quidem in totum, aut lauare expedit. Tales igitur in quiete omni seruandi sunt, cubis, potionibusque,& medicamentis, quae ex tenuen Gincidantu; sine manifesto calor reficiendi. Pro cibo igitur Oxymel, modicum ptisanae, nonnunquam,& mulsae exhibebitur. Quoniam uero praecordia eiusmodi omnibus turgida, in stataq; sunt, ac
facile quicquid assumpserint in status conuertitur satius fuerit cum cibo piperis aliquid offerre. Utilius autem erit,& medicamento quod diospolites dicitur, uti: item diatrion pepereon, simplici: utilissimumq; ipsis est oxymel. Potui sumet apomel, praesertim ubi coacuit,uinaq; leuiter acescentia. cibi erui qui iure calo te attenuent,cuiusnodi est capparis si ex oxymelite.
79쪽
aut Oxelaeo assumatur. Porro tensionis lassitudo quae sine exerciti j soboritur, copiam innuit solidas corporis parteis diste dentem. Constat autem omnibus, optimum esse praesidium quum sanguinis copia subet aut uenam incidere, aut malle los scarificatu sauciare.Qua uero inflammationem repraesentat lassitudo spontanea,ea ne paucis quidem horis, nedu duobus, tribusiae diebus eodem tenore consistit,sed protinus febre accendit uehementissimam, nisi sanguinis iis tractione malo prius occureris. Praestiterit autem,si sieri queat, bis eodem diei anguinem detrahere: ac primum quidem ita mittere conuenit,ne animi desectu homo periclitetur: secundo autem, ne
desectio quidem ipsa sormidari debet.Atqui sic affecti sanguinem non dimiserint, hi ut periculum evadant struenturque, bonae sortunae benescio opus habent.
Victus sinum ratio. Cap. XXIII. SP nectus quum sicca,stigidaq; existat, per calefacientia,
humectan tiati; corrigi debet. Frictio itaq; adhibenda est, citra lassitudinem: imbecilliores ter die cibo resci d bent : ad tertiam quidem horam, panis exiguo cum melle attico: septima uerociora ubi frictionum,exercitationesq; ipsis congruas,& balneum suerint experti, primum sane quae aluu emolliunt,assument,deinde pisces,aut auiculas, hinc in coenaea qnae optimi succi sunt,& aegre corrumpuntur. Non probi' beo item uinis ex melle praeparatis uti praecipue quibus de calculo in renibus creato,aut etiam podagra susipitio est, quo do petroselinu uino recte iniscitur. At si quado pituita inuentriculo contracta, necessitas est aliqua quae eam incidant,deligere,protinus ad humectantem uictus rationem , digrediendui est: ac fici maturae ante alium cibum ipsis exhibetur: per hy mem uero caricae,si nullum in dextra praecordioru parte symptoma accidere sentiandi A t quia serosa pituitosaq; in senili χorpore excrementa colligutur, urinam quotidie promouererconsilium est, &aluum siubducere,praesertim oleo quod ante cibum absorbeant. Clarum uero est, omnia olera ante cibu ex leo , garoq; sumi oportere: item olivas muria seruatas,quas .halmadas dicunt,&dam a cena. Quod si uenter magis astri inus nihil deiecerit,& mercurialis herba,& cnicu abunde sunt..benefacit etiam resina terebinthina , interim unius aueli
80쪽
nae,interim duarum triumve magnitudine sumpta. Iam olea quibus aluus contracta est, per clystere utilisit me insunditur.
ITI De rugosio corpore. Cap. XX II II. Rugat corpus erui farina,viti albae misi a.
Aliud sinexma quo continue corpus abstergitur.
Fi c i pingues simul cum bryonia contusae,farina erui,combusta sepiae testa cum mellis momento affuso.
Quomodo corpus Dauiter oleat. Cap. XXV. VT corpus bene oleat, eidem unctioni cupressi comam
aridam contusam admisceto,aut piceae cortice. Meminisse uero debes, ut mane postquaui corpus uestimentis menterint,pauxillum casiae aut sabinae herbae degustent.
QVomodo habitus recalescat. Cap. XXVI. VVandoquide uero habitui senu succurrere oportet,uta
turdu lauat,puluere calefacienti,aquae indito qui conflat,nepita,sampsucho,hyssepo,baccis lauri,rore mari-no,lapide pyrite,sale,faece combusta, nitro, pumice,pro cuiusqν ratione: item sinapis,herbae pediculariae, & cocci gnidis mome .a balneo,acopo quod calefaciat utatur,vinu fulvu uetus potet,sumatque propoma ex mulio pipere, ruta, & consimilibus
utiomodo color malus emendetur. Cap. XXVII Corpus declaratu pallidumve uita laeta & cibus gratus
emendat, miscetur aute huic radicula,porrum,& uiride cicer. Iam mali punici dulcis succus sorbitionis modo sumptus,bonii colore essicit.Proficit et oleu cuibryoniae radix diutius sit incocta.ide & corporis cutem intendit, erugatq;. Ijs autem,qui corpori nitorem conciliant miscere covenit pastillos,qui sunt ex cuiusda abstergentis farina, bulbo, narcisso, debryoniae radice.bene colorant,si copia datur,tu radix,tum semen amara' amygdalae in aqua elixa, qua pro lauacro utitur.
LI ο cere senum corpora prohibemus, si cute ipsoru cras. sam,& iniurijs haud facile opportunam, habitumque calidiorent reddiderimus . Vt autem celerius id assequamur,sale in balneis,super partem quae nigruerit uti conueniet eandcmque sementis per spongias decocto raphani aut absinthii immersas, adiuuare,' Quomodo