장음표시 사용
91쪽
aut suo inaniti,neq; uigilijs defetigati. Periculosum enim siquis ita afiectus frigidae lauacro utatur. Calidum uero balneuct optimum & tutissimum est: lassitudinem soluit. humorum repletionem per halitum digerit: item excalfacit , mitigat, emollit,flatus ubicunq; decubuerint diffundit, somnum conciliaticarne replet. Est autem aptissimum omnibus, & uiro αmulieri,& puero & seni,&priuato.
. De balineis naturalibus. cap. LII. NAturalium balneorum alia nitrum, ilia salem,alia Humen,alia sulfurialia bitumen,alia aes,alia sertum repraesentant: nonnulla composita ex his omnibus reperiutur. Itaq; aquarum naturalium uis est quae desiccet & calefaciat ampliter,ac humidis frigidisq; assectibus maxime conducit.Iam uero quae nitrum,& sialem obtinent,capiti, thoraci fluxione tentato,stomacho humentiori,aquae inter cutem,t moribus I xis,cedemata Graeci uocant qui ex morbis proueniunt,& pituitosis sunt accommodatae. Aluminatae sanguinis reiectioni,stomacho uomitioni opportuno, immoderadiis mulierum purgationibus,continuisq; aborribus utiles eritanni Sulsuratae neruos emolliunt,calefaciuntqM & dolores mitia gant , stomachum uero enervant euertunto; . Bituminatae caput replent. instrumenta sensbus distribuendis dicata, onsendunt: calefaciunt autem continue,& temporis processu emolliunt. Quae aeris naturam occupant,ori, tonsillis,uuae,& oculis praecipue conserunt. Ferri uirtutem sortitae, stomacho & lieni sunt utiles. Oportet autem in aquam sine tumultu, & lente descendere,quo uirtus corpori relaxato accedena immergatur.
Quae victus ratio quolibet anni tempore sit
utilis. cap. LIII. Non alienum est,pro singulis quoq; anni temporibus
uictum instituere.Ac hyeme quidem pluribus uti laboribus,plus esse conuenit praesertim diebus aquiloniis. Nam austrinis laborare quidem similiter,sed minus cibi S potus assumere oportet. Summatim humido tepore corpus omnino siccum reddere,quemadmodum in frigido, calidius: carnes calidas comedere & olera,plus uini bibere oportet. Verὸ autem ineunte alius uomitu, alius pcr aluum euacuari debet, alius
92쪽
vlius sanguinis demissione, prout cuiusq; consuetudo & uolutas fuerit.Per aestatem a laboribus conquiescendum, ciboque demendum est,qui recte frigidioris erit naturae: potione lar- flore utendum,ac omnia fieri debent,quae ad refrigerationem umiditatemq; conserunt. At in autumno , quoniam prorsus inaequalis inordinatusq; est,& omnigenos morbos inuehit,magna uictus habenda sollicitudo est: frigus uitare, concubitu &Digidae potu prorsus abstinere expedit.ite fit Sidus aurorae aer, meridianusq; ardor recte cavebitur,poma astatim assumere noxium est, ut quae non copia tantum obsint,uerumetiam uitiosos procreent humores,& instationes. Etenim praetantissima ipsorum,nempe ficus & uuae, flatus pariunt corrumpuntq; cubos, nisi ante alios praesumantur: ita uero neq; inflant, neque corrumpunt . Vbi aer frigidior euadit, corpus pro frigoris ratione calefacere,omnia u peragere oportet, ceu hyeme aduetante. Nihil mali autem fuerit post aequinoctium uacuationsi ex commemoratorum aliquo tentare,ne aliquid supersuum in corpore retentum,hyeme iacessat negotium.
Victus eorum qui in laboribus uitam agunt. Cap. LIIII. SI quis in laboribus uitam transigit,cosiderandia est,priuGne is exerceri consueuerit,an nullo exercitio se credens, mediocriter et eiusmodi consiletudinem serat, ita ut non l. morbo implicetur, continue, facili praeditus perspiratu meas tuum,eiusmodi enim corporis naturam ad alia consuetudine traducere non oportet,imo nec eos qui ex longiore temporis interuallo aegrotant. At si assidue quis morbo conflictari uidetur,in humorum quide redundantia πλμDie graeci appellant,eo per totam salubrena uictus rationem,consiliu diriges, is ut humoru mediocris si t copia: in eoru uero prauitate κωκο-ο χυε ία graecis dicitur,ut optimos efficias.Qui igitur humorum I. redundantia laborant,in balneum deduci, deinde frictionema adhibere,& paululum dimoueri prius debent. Qui uero eius. . modi sacere antea sitnt aggressi, ijs haec eadem paululum au-- gere, cibo autem detrahere, eumq; imbecillis materiae in- gerere considemus. A t qui prauos humores colligurinon uno . eonsilio tractantur,quoniam neque una uitiosi humoris spe
93쪽
ries est. Nonnulli si quidem frigidiorem magiscupituitosam
.colligunt alis calidiorem biliosioremque,quemadmodum ali, melancholicam magis accumulant. Quapropter singuli,cibo potuq; abstinebunt,quae collectam ipsis humorum colluuiem. selent generare. In omnibus autem his commune est prae dium,alui subductio. Vetus seriptura est ξαρίως, id est, facite: non μετριως. ι Ante hoc uerbum in manu scripto est vox. id est, sem periquar omissa uidetur a librariis.
Proficiscentium uictus ratio. Cap. L V.F ocillime quis prosectionem inibit,si inunctus siti & no
sortiter incedat. praeterea ad prose iscendi facilitatem conducit per aestatem fascia mollis digitos sex,aut septelata,quinq; autem cubitos no minus oblonga, lumbos ad ilia usq; coplexa.Item baculus ad iter utilis habetur. Etenim per decliuia praemissus,corpus quod praeceps ruit ceu coto cuidam innixu retinet, tuum ascendendu est,ipsi innitentes facilius ita acclivia corpus promovemus.porro cum in itinere cessamus, unctio & pauxillum cibi cuiusda aestiui,potioq; modica eo tepore conuenit:a prandio ante quam iter arripiamus,conqui scendu est.Si vero necessitas abeundi fuerit & sitis urgeat, tenuis polenta ex aqua cu salis mometo bibetur: aestus ardorq; solis caueri debet, cui nec corpus nudu exponere sta cotecta elle oportet,iae ex itinere siccescant indurescat.Hac.n.ratione& minus lassatur,& nultu ex praedictis affectibus similiter percipit Hyeme quu frigus urit,antequa itineri te accingas uentre subducto,& unctione adhibita hyemaleis cibos copioso assumes,potione modica.Carterii fascia longiore no solu lumbos,sed sipina quoq; & pectus recte inuolues.Requiescenti autem,s interea uehemes frigus urat,neq; ungi,nem cibum po- tumue assumere praestat,neq; alio quoda modo resci debes, si inibi mansurus es. At si secundum longas prosectiones, alios lualidos labores, etsi lassitudinem quis non sentiat, non aliter quam lassi curabit.minus enim sic periculis erit opportunus.
Nauigantium uictus. Cap. LVI. Vomitionibus quibus nauigantes premuntur, primum
oborientibus nec facile,nec utiliter succurrimus: ut quae
Omiuno magna ex parte praesidio ecte soleat, A uomitu
94쪽
unitem cibi non eopios,nec quilibet offerri debent, sed aut i ticula uti sicca,decoctaq;,cui pulegi j modicum sit adiectu, aue
panem ex uino aquoso,& odoro maceratum ingerere oportet potione uti modica,eaq; uel ex uino prorsius aquoso , uel aceto mulso. Lenticulam incoqui dum emollescat, conueniet: mox in tenuem puluerem redigere,inde siccare, postea in uassctile condere.A t si diutius crebriusq; uomitus urgeat, cibo magis subtrahendum est,eademq; potione modica utendum, uel aceto mulso cum aqua,in quo thymum aut pulegium co- maduerit : item aqua cum polentae polline aut uino odorato, eoq; aquoso cum illius polline similiter, recreatio tentabitur. Ad graueis autem nauium odores, aut mala cotonea naribus admouentur,aut thymus,aut pulegiu. Mare nequaquam aspiciendum est,usq; du in nauibus uersari assuescas . Aquis porro cura adhibenda est,ne turbida cedi odoris,ac salsae existant .
Quomodo extenuetur corpus. cap. LVII. um immodice corpus plenum est, extenuare ad a
que imminuere oportet. Quia ergo calidior teperatura&siccior gracile corpus reddere demostrata est, crassis eam,si mediocres reddere uoluerimus inducemus Didia cisti aut citas exercitationes,uictu extenuantem,similiaq; medicamenta,& animi curas, temperametum siccius & calidius, eoq; corpus gracilius efficere. Quae igitur uictus ratio ext nuet,nulli no cognita est medicameta uero uehemetiora haec sunt,rutae semen,praesertim sylvestris,cum ipsis corymbis, aristolochia rotuda,tenue centauriu,gentiana, polium, quaeque ad urinam ciendam ualentiora sunt,uti petroselinum: singulan q; haec,& per se,&cum aliis omnia, humores abunde extenuant, inaniuntq; corpus. Quin etiam sales ex crematis viperis largiter extenuare solent: ipsiq; adeo theriace. digerit au-xem,extenuatque oleum cui radix sylvatici cucumeris, hibi
iri, gentianae, panacis, & aristolocniae sit incocta, si illina-xur sic polium Scentaurium. At cibus non statim a bal-nςQ dari debet, sed prius somnus est indicendus. Praestaret Miλm aquam balnei ex iis esse quae digerant, si ciuidem sponte sua scaturienrem habeamus, qualis est Mitylenae: sin mi mi , salis fiorem aquae marinae commiscebimus. Vino u te
95쪽
mur tenui & albo . Caeterum frictio sicca linteis erassioribus durisq; adhibita,idem abunde essicit. Adhaec oportet cibi minus quam pro exeicitiorum ratione ipsos allumere riuuat etiam obarsbs insolatus.praebibere autem non debent,sed epulas semel tantum die sumere,magis expedi t. item corpus nitroci sale asperiore infricare. In balneis copiosum nitrum ext nuat, modicum uero probam corporis nultitionem excitat. Postremo extenuat & medicamentum,quod recipit piperis &petroseli ni duas portiones,assari & anisi dimidiam. Hoc & urinae & aluo promouendae essicax est. ,
Quomodo tenues impleantur. Cap. LVIII. Vum extenuatos implere uolumus, uinum quidcm
crassum.cibus autem crassi succi, exercitatio modica, frictio mediocris, &ut summatim dicam omnia praedictis contraria expediunt.Commodum est iisdem & pice diebus tribus quatuorue interpositis.oblini. Si ieiunus aliquis lau etur,ante balneum linteis corpus donec rubescat,mfricare debet,deinde frictione dura no tame multa cute cogere, quo densa duraq; euadat. Expedit igitur ijs qui pallido sint colore praediti, nec alimentum sentiui,iram animiq; motus excitare. De partium attenuat arum curatione. Cap. LIX. -Xtenuantur plerunq; partes nonnullar,uel diuturna ipsarum quiete,uel deligaturae modo quo confracta ia- sciatur. Itaq; uirtus partis extenuatae firmari, sanguisque ad ea elici debet copiosus,frictione moderata, aptoq; motuin caletis aquae mediocri superfusione. Haec sane tantisperfaci eda fiunt,du rubesces corpus attollatur, cessandu uero priusquam collabat. Iam &picatione praedi ctis membris, adhibere cogruit. Quia autem frigidiorem parte senseris, linteis ipsam confricare,ac calefacienti quoda medicamine oportet. Vsus sum aliquadp& thapsia,nuccum melle,nuc cu cerato illines.
Optimi temperamenti notae. Cap. L X. Emperatissimus homo est,cuius corporis copositio omnium extremoru exacte mediii occupat, nepe gracilitatis,crassitiei,mollitudinis, duritiae, caloris, frigiditatis, humiditatis,& siccitatis,in uniuersium naturq ac animi sun tiones het inculpatas medius quoq; est glabri & hirsuti,nigri & al pilos in pueritia rusos magis ij nigros hetan uigore, e prio.. Interpe
96쪽
Intemperatorum corporum notae. Cap. LXI. Corpora moderato calidiora citius dentient,incresce
que sinu liter: tangentibus autem calidiora, munusque pinguia apparent:colore sunt rubido,pilis nigris, mediocriter hispidis, & latis ueni s . At si quis simul & pinguis, &crassus latiores uenas habeat, is ob consuetudinena, non natura pinguis euasit. Frigidioris temperaturae nota est, si ad tactum frigidius apparet corpus,flabrumque sit & pingue,color una cum capillis rufus,si multa inest frigiditas,liuens quodammodo & plumbes,uenae angustiores: si gracilis est eo temperamento praeditus, neque necessario talis , sed ex consuetudine factus est. Sicca autem temperies durior est,graeciliorque temperata,atque hirsuta, durities igitur a sicca temperie omnino separari nequit,gracilitas autem non modo naturaleis temperaturas, sed etiam ex longa consuetudine acquisitas comitatur . Indicium siccitatis est,si corpus aegre mouetur, siccum, &squalidum a siccantibus euadat. Humida temperies, caetera quidem temperatae similis est, sed mollior, corpulentiori, , ae ab hac separari nequit,mollities,quemadmodum,& crassitudo non insitum modo temperamentum,comitatur, sed etiam ex longa quadam consuetudine constituitur. peculiare uero humiditatis signum est,corpus maxime hirsutum,facilis pilorum capitis prouentus,ijque nigri sunt, & per iuuentutem copiosi: processu temporis caluitium sequitur,uenae latae sunt, scuti &. arteriae grandes, simulque uehementissime pulsant . praeterea totum corpus ualidum, articulatum, mastulosum, pinguedinis expers apparet,cutis dura,& nigrior. Frigidum humidamque temperaturam testatur thorax angustus , sicut etiam totum corpus glabrum,cutis tenera & alba, capilli, subrufi,praesertim in iuuentute, hac praediti in senio non calvescunt, uerum statim timidi, pusillanimes, pigri, uenis latentibus, crassi pinguesque & semoribus, &musculis indistincti, inarticulati, blesique fiunt. At si humiditas stigidi iasque magis suerit adaucta,color una cum pilis rufas uidetur: si plurimum increuerit, livescit a Porro calidum ac humidum temperamentum mollius carniosusque, optima temperie existit: auctum amplissime, putridis affectibus opportunum est. Quum autem paulo quidem humidius,multo aut e calidius fuerit, eo donatit mollio
97쪽
molliores paulo, corpulentioresque temperatis existuntanon paulo uero hispidiores, imo etiam ad tactum calidiores apparent, nigri ipsis pili existunt, & caro pinguitudinis expers Quod si paulo quidem suerit calidius,multo autem humidius, mollis his caro, multaq; existit,& color ex rubron albo commistus,tangentibusq; paulo calidiores apparent At si frigiditas pariter cum siccitate ex aequo augescit, corpus erit durum gracile,album,non musculosem nec articulatum, pilisque u cuum, tangentibus frigidum deprehenditur pinguedo tamen, graciles licet elusimodi existant, per carnem dispersa est, color autem & capilli frigiditati proportione resipondent. Quod ad animi mores pertinet,pusillanimes, timidos & tristes eiusmodi teperamentu essicit.Ac,ut semel cxpedia,in coiugatis temperaturis semper euincentis qualitatis notae superare solent.
De capitis formatione. Cap. LXII. Exiguum sanὸ caput praua cerebri structuram proprie
notat. magnum uero non necessario bonam testatur. Si
nanque tale insitς uirtutis,materiam probam,multamque efformantis robore factum est,bonu est indicium:sin ex solius materiae copia, non item. Verum distinguere ea conuenit figura,& ijs qua ex illo processerint. Figura quidem,si concinna,aptaque fuerit,haec enim semper bona est constructio,ijs autem quae ex illo procedui,si optime sit disposita,& si neruosum genus ipsi integrum,bene habitum, ualens, sique oculi acriter cernant. In acutum fastigiata capita, deficientem in fronte, uel occipite habent eminentiam, autetnagis quam decens est, auctam. Plerunque igitur,ut magnam,ita has quoque deprauatas comperiemus fit tamen,sed raro ut nonnulls ex his bonae prouenianticum formas scilicet uis, non inualida suerit.
Temperaturae cerebri notae. Cap. LXI II. CErebrum temperatum moderatas habet,& animi sunctiones,& excrementa, minimeque ab omnibus ext
ris offendetur. Talium pili capitis in infantia subrufi,
pueritia subflaui apparenimbi ad adoleverint flauescunt, meisdij quodanimodo inter crispos exactae ac simplices nec tamen faci te calvescunt. Si uero calidius temperato extiterit,omnia quae circa caput existunt, & calidiora, & rubicundiora apparent, oculorum uenae sensibiliter apparent, capilli his in lu-
98쪽
' LIBERI 2 r ς ac aeuitis protinus in capite oriuntur. Ιis autem qui multo sint calidiores,nipes,ualidi,& crispi:qui non multo,ijs flaui primum,deinde nigri proueniunt, procedente aetate calvescunt, i tuerim his recrementa sent exigua,& inculpata fruuntur ualetudine: capite uero a calefacientibus cibi potu,odoribus,&soris accedentibus implentur grauanturque, modicus somrnus in huiusmodi temperaturis sussicit, neque is profundus admodum. Frigidius autem quam conuenit cerebrum latentur, excrementa copiosiora per meatus ei peculiareis manantia,
capilli recti,tus, firmi, & facile a stigidioribus causis laeduntur,
destillationibus,& grauedinibus continue infestantur, ocu
lorum uenae latent, somno maxime premuntur. Siccioris cerebri nota est, si nihil excrementi emanat, sensuum acrimonia , uigliae, capilli sunt robustissimi,statim ab ortu, ac ijs cri-Di magis,uerum ex sacili caluent. Humidioris autem, capilli simplices planique, & nequaquam caluitium experiuntur, sensis turbulenti, excrementorum copia, semnus multus &profundus. Calido, & sicco cerebro praediti, recrementis c rent, exactos sensus obtinent, uisitantissimi sunt, facile caluent, primum uero capilli celerrime ipsis proueniunt,&optime habiti,plenissimique, nigri, calidi ad tactum capitis, robrique usque ad uigorem apparent . At si calori humiditas a
cesserit, ita ut utraque paululum excedant mediocritatem, colorati calidique sunt, uenae oculorum grandes, excrementa
eniora, mediocriter concocta, capilli recti, subflaui, caluitium haud facile experiuntur, uertim capita ipsorum cales cientibus, humectantibusque implentur,grauanturque. Vbi uero bumiditas, caliditasq; accreuerit, caput morbidum euadit, facileque ex calidis & humectantibus noxam contrahit. ejusmodi temperamento praediti , uigilare diu nequeunt,dormientes autem imaginibus, per insemnia torquentur, oculi carigant, non exactos sensus obtinent. Frigida uero simul & sicca temperamenta cerebri, frigidum decolor ine caput essiciunt, oculorum uenae non extant,a stigidis causis prompte offendunt eoque inaequali ualetudine fruuntur, sensibus per adolescentiam exactis inculpatisque, processu temporis ibito contabescunt: sim malim circa omnes capitis partes cito consene scunt,capilli a natali die uix erumpunt,exorti non aluntur, m.
stscuntque humidum frigidumque temperamentum cerebri ,
99쪽
reddit soporolas, somnolentos, sensibus uitiosos excrementitios,frigori opportunos, capita habentes quae facile replea tuti destillationi, grauedini obnxios, non tamen hi caluitum
Ventriculi temperatura notae. CV LXIIII. Entriculi natura siccioris indiciu est, si confestim eo do
nati sitiant,& modico sint contenti potu,largiore gramuentur,fluctationes experiantur,uel id quod redundar in uentriculo supernatet, cibisque delectentur siccioribus. Humidiorem notant,si nulla sitis urget,& largior humor non molestat,cibiq; placent humidiores. Calidior natura uetriculi melius sane concoquit,4 appetat,& dura potius, quaeque dissiculter possint immutari,calidis cibis,& potionibus oblectatur,noque a stigidis quicqua incommodi percipit, si modice utatur. Frigidior,appetendo quide ualet,concoquendo minus,praesertim si contumacia frigidaq; alimenta assumpserit, quae facile in eo acescunt,tagidis quide gaudet,sed immoderatius assiimptis
prompte offenditur. At intemperies ex morbo contractaeaac ratione ab insitis disserunt,quod contraria sibi, non similia appetant. Si igitur uenter probe concoctionem obit, temperatus:si non concoquit,intemperatus est. Item si nidorosos a daeructus,immodicum etiam seruore igneu fatetunsi acidos,contrarium. Rursus si rebelles concoctioni cibos propὰ eonc quat,immodicum:si pices concoquat,illos minus imbecillem. quod num ex humore quodam aliunde influente accidat, considerare oportet. Etenim pituitosi, acidum: biliosi nidrosum,
graveolens,aliasq; extraneas qualitates ructant. Communia ter autem utrisq; nausea superuenit. uerum si uitios humores in concauo uentriculi spatio supernatent, uomitu reijciuntur. qui autem corpore uentriculi contenti, tunicis eius adhaerescunt , frustra eu ob inanem ad uomitu nauseam conturbant.
Tulmonis notae. Cap. LXV. Non modo uentriculus sitim uel adseri,uel arcet,ac stigidae calidaeq; potionis appetentiam facit,sed etia quae
in thorace continentur uiscera,coripulino,& iecur. Ve
tum qui ob horum caliditatem sitiunt,largius i nspirant, expirantque longius, item sentiunt in thorace ardorem:non Gcuti qui in uentriculo subter praecordia illum experiuntur.
100쪽
, LIBER L Qtisnetiam si biberin sinon statim sit ite desinunt, actastita
Iouo magis quam calida admodum sitim ipsorum restinguit rautem aer inspitatus refocillat,quum nihil uentricu-v uitio sitibundos soletur Hac ratione qui e contrario astem viat, a frigido inspiratu sensibilem molestia percipiunt, quod maximum pulmonum frigiditatis indicium est, adeoq; pituita Kreatu & cu tussi rei Munt. Sicci autem pulmones excrementis carent,& pituita,quemadmodu humidi excremeticii sunt,ta Obi curam raucamq; uocem Eciunt:ac recrementa ipsis interueniunt,ubi aut uehementius,aut acutius loqui studuerint.. t Haec uerba ita leguntur in uetusto codice .-- ει καὶ
μψον τὸ δι ιμ,ή περ τὸ πολυ Θερ in. Id est Quinetiam si bibant non statim sitire desinunt, ac frigidae pauce potio magis quam multae calidae sitim ipsorum restinguit. Qui sensus lauic loco magis conuenire uidetur.
Cordis notae. Cap. LX VI. Cordis calidioris notae sunt,respiratio magna, pulsus nelox & creber,itidem audacia, insanaq; ferocitas: thorax iplis hirsiatus,praesertim pectora existunt,ac praecor inorum regio his uicina: magna uero ex parte totum quoque corpus calidum,nisi iecur ualide renitatur. Quinetiam thoracis latitudo calorem notat,nisi & hic cerebrum ualde resistat. Porro cor frigidius,pulsus habet mediocribus minores, acquitate habent,itimidi natura sinit & pusillanimes, negligentes pectore glabro. Cor siccius pulsus silit duros, iram excitat noprocliuem,sed seram & quae non facile queat placari, magna uero ex parte,uniuersum corpus reddit aridius,nisi iecur repugnet. Humidius cor testantur,pulsus molles, mores ad ire proni,sed quae facile pacari possit,ac totu corpus humidius,nisi i cur resistat. Calidum & siccu cor ostendunt pulsus duri, magni ueloces,& crebriatem respiratio magna citata & frequensuaoc donati corde,maxime hirsutum pectus, nec non praecordia obtinent inpigii tractandis negotiis, furibundi,temerarii, moribus tyrannicis: etenim ad iram procliues,quae non facile conquielcat. Si autem humiditas cuili calore superauerit', ta- minus hirsuti sunt, quam commemorati, prompti autem functioitibus obeundis, neque tamen fero animo, sed ad irami : - . . PAVLI AEGIN. c piono