Institutiones pathologiae medicinalis (Editio Tertia)

441쪽

TAcaeus SYΜPTOΜATA. ITuctos Sumpto mata. 693. TACTUS, in uo genere prae reliquis sensibus latissime diffusus, aut valde imminuitur in stupore, aut plane aboletur, idque vel in parte singulari,

vel in multis simul totove undique corpore. Utrumque Vitium causis fere iisdem, at gradu diversiis , debetur Epidermis, tactus Organum contegens, callo, elephanti asa, lepra corticosa, quam ea, cornea degeneratione indurata, incrasiata, aut in sugilsatione bullis, pustulis, interposito sanguine, sero pure c. a subjecta cute distans, in culpa esse potest. Alias cutis varia labe nimiae rigiditatis, laxitatis, collapsius uorum vasculorum, contractionis, in farctus aquosi, mucosii , laborans, aut constrictione, contusione, gelu, igne gangraena, emor-t Ua, Organum una adficiendo, sensium

obtundit aut delet Nervi denique in originibus, progrestu, aut extremis suis,

pressione, vulnere, contusione, rosione, exsiccatione, emollitione, Xte

442쪽

nuatione, Vis vitalis desectu, humoris boni inopia, materiae morbosae depositione, si narcoticorum, aliisve noxis inhabiles redditi, huc quam maxime faciunt. Quo reserri debet, quae morbos senseri communis , poplexiam, lethargum, epilepsiam, catalepsiin, c. comitatur, insensilitas universalis. Tum vero virtutis motricis vitiositas accedit, qua tamen correcta sensius impedimentum quandoque perstat, aut hoc ablato illa superest. 694. Acuitur etiam tactus ultra modum, magno incommodo, quum attrectatio modica in dolorem vertitur, Ut eam

quoque refugiant partes id fit, ubi organum tegmine suo caret, aut hoc nimis tenui vestitur, aut ipsium justo tenerius, mobilius, plusve justo tensium cs L n-tertrigine, Vulnere ulcere, inflammatione crysipelate, abscessu, contusione,

dolore hysterico , podagrico , Vario spasmo, asseclis hinc accidit. In morbis spasmodicis quandoque universa sere corporis superflates ita tenerescit, ut vel

int en

443쪽

intentatus modo attactus etiam sormidinem incutiat.

69s Depravati tactus speciem tum imminutio ejus 693 , tum nimium acumen 69 ), in se habes in utroque enim casu organi minor majorve assectio facillime qualitatum perceptionem confundit Alia erroris species est, cum sensatio ad perversam partem refertur 67 ). Gustus Implomata. 696 TACΥUI proxime assinis gustus similia patitur ex similibus causis. Id tamen privum linguae principi hujus sensus instrumento, creberrime in morbis, etiam non suis, bi des, mucum, crustam, contrahere, obsideri a phthis , c. Saliva quoque, quae plurimum ad gustatum facit, permultis obnoxia est cum quantitatis, tum qualitatis, vitiis Addes, quod appetentia, quae saporum gratiam mire augere potest, raro in aegris vigeat, fastidium contra lausea saepe subnascatur Inde frequens origo multiplicis laesionis hujus sensus intelligitur.

444쪽

alienatio, quum aegri conqueruntur de sensi saporis salsii , amari, urinosii, acidi, aeruginosi, Ulcis, rancidi, cadavero sita quo sibi videantur imbuta este, quaecun oque ingerunt. Causa plerumque in salivia haeret vitiosa materie infecta, sive hanc eclympha sanguinis attulerit, sive ori infusa demum contraxerit e quac UnqUe partium, quas alluit, aut vicinarum, labe. Inde, quae serum maxime affectant, ca- cochymiae acidae, biliosae, putridae, rancidae, salsae, aliaeve acres, tum br-des, crustae, ulcera, oris, linguae, dentium, gingivarum, palati, narium , faucium, oesophagi, Ventriculi trachaeae, pulmonum , c. hoc symptoma producunt organi quoque gustatus papillarum varius tensionis aut laxitatis status, vel si perstes a priore sapore affectio, quinin sensbrii communis perturbatio eo conferre positant Liquet adeo, cur alienus sapor saepissime quidem ex morbo, quandoque tamen ion omine ex persecta materiae morbosae correctione profluat. A

445쪽

olfactus Symplomata.

698. OLFACπUS nonnunquam ex causa morbosa nimium acuitur, ut vix odora etiam percipiantur, Odorata autem Mad majorem distantiam,vi longe

sortius, hinc hernutationem , convulsiones, animi deliquii, aliquando inducant. Membranae narium, ob muci desectum. nuditas, siccitas , nimia tensio, papillarum olfactus excedens mobilitas, delicata aut nervulorum hujus sensus proprie, aut universi systematis senserit, teneritudo, in acutis .chronicis malis id efficere valent. Inde in hystericis, hypochon-driacis, phreniticis, ex morsu rabidi ca- his hydrophobis, maxime Occurrit. 699. Frequentior est olfactus obtusio ac abolitio, quae uis dicitur Obstructio membranae narium in gravedine; humiditas nimia in coryza; muci abundantia , crassitudo; eterogenea intro admissa, lapis, gypsum, Vermis, c. tu mores quicunque, polypus, cirrhus,

cancer, eXOstosis, Vulnus, contusio, ul

cera

446쪽

cera depascentia, caries, callus, alarumnasii concretio vitia consormationis&c. variis modis istas laesiones inserunt. Quaecunque porro aeris per nares transitum inhibent, impedimenta multifaria: ut idoratus nervulorum, qua in papillas abeunt, aut altius, compressio, induratio, resblutio emollitio, destria tio quo referri etiam potest, quae ex perpetuo saniel cancrosae halitu contrahitur, sentiendi impotentia. Denique, quae ceteros etiam sensus opprimunt, senserit communis mala, poplexia, epi-lepsa, catalepsis morbi seporosi, c. huc faciunt. 7OO Depravatio ponit vel alienum

Cor Um, quae Odorata fiunt, odorem, Vel odoris in atmosphaera in Odora perceptionem Nascitur ergo, quum organum olfactus a materie olente , quae in corpore haeret, ita assicitur, ut odora soris a fiasari videatur Mucus, saliva, pUS, ichor, tabum, serdes, corrupta putrida, rancida, in cavernis narium, Ore dentibus,

gingivis, lingua, faucibus, oesephago,

447쪽

OLFACTUS SYΜPTOMATA. 47trachaea, pulmonibus, stabulantia aut

olidi vapores e ventriculo ascendentes, istam fallaciam inducere valent. Facit&longior mora inter res valde odoratas impressionem permanentem , quae tarde demum eliditur Turbis seniri communis hoc vitium quoque nonnunquam

deberi, analogia docet 67q): tum vero rarius in solum olfactum cadit. Auditus Sumptomaω.

TOT LAEDIΥUR auditus quadrifariam, aUgmento puta, abolitione, hebetatione ac depravatione. Unde οξυηκοιοι;

αλ ις surditas; Minis a gravis auditus tinnitus, bombus, echo, sit surrus, sibilus. Quae symptomata tanto quidem majoris momenti censenda lint , quo& sensum disciplinae nobiliorem infestant, causas sedesque magis abstrusas habent, minus ad sanandum facilia sese praebent.

7O2. οὐ κλα dicitur auditus summa sensilitas , quae vel leves quoque sonos vix ferre queat, qui aegritudo, dolor, D d co v

448쪽

tur Debetur nimiae tensioni, siccitati, mobilitati organi acustici, cerebri, nervorum, membranarum. Supervenit

de morbis istarum partium acutissimis, inflammatoriis, spasmodicis, dolorosis, Otalgiae, phrenitidi, cephalalgiae c. Comitaturo deliri a febris expertia, maniam, melancholiam Hystericis ceterum , hypochondriacis, Uerperis, X gravi morbo etiamnum teneris, in pervigilium pronis, summatim, irritabilibus 19o , familiare malum. TO3. Causarum, quae auditum obtundunt, longe major iumerus esivi diversitas, nec minus multiplex sedes Plurimae nimirum partes sunt plures etiam singularum conditiones, quae cUm ad integritatem hujus sensius faciant, vitiari nequeunt, quin functio impediatur. Physiologia igitur hic potissimum praelucere Pathologiae atque ordinem dicendorum monstrare debet. 7Oq. Organi maximopere compositi, quae huc referri merentur, vitia sere haec

sunt.

449쪽

AUDIΥU SYΜPTOMATA. 49 sunt. Auriculae desectus; meatus auditorii angustii, ab aliena materie repletio,

Obturatio, concretio; membrana tympani relaxata, callo rigens, in os durata Qrdibus obsessa, luxuriante carne craS- sescens, rupta, adesii, aut quoquo modo

deficiens auditus ossiculorum luxatio anchylosis, caries, distatutio absentia; cavea tympani sero , pituita, cruore, pure, chore repleta, sorde inquinata; vestibuli, cochleae, labyrinthi , infarctus, conformatio perversa membrana,

rum , quae hic expansae sunt, laxitas, sic citas, induratio, degeneratio, destructio; vasculorum a congestis humoribus tumor, obstructio musculorum internorum paralysis, pasmus; tubae Eustachianae constrictio, ενς pis , obstructio, concretio, eXesio Horum singula seorsim plurave complicata, quum obstent,

ne tremore sdnori ut decet, excipiantur, colligantur, reflectantur, transmi tantur, imprimantur, vibrationes harmo

nicas cieant, modis sane gradibus Que di versis auditum hebetare aut omnino

450쪽

Os organo tamen inviolato, apparatus etiam nerveus, huic sensui datus, inde ab organo ad senserium usque commune, toto itinere, presius, destructus,

marcidus, rigidus, stupidus; aut ipsum

cerebrum labe universali, poplectica, epileptica, c. oppressum, rela Xatum, exhaustum , aut quovis modo inhabile redditum, quandoque in culpa est. 7O6 Liquet autem ex usi partium

alia quidem istorum vitiorum Tog, TOS)gravem modo auditum inducere alia aut hunc, aut surditatem ipsam, ut varia fuerint intensitate, complicatione, duratione; alia ocyus, serius, certo tamen, surditatem. Huic porro, nisi natura vel arte mature tollatur, loquelae ignorantia, aut

desiuetudine oblivio sere accedere selet. 7O7 Depravate audiunt, quibus, cum

nihil inat, aures tamen tinniunt, siusiurrant, strepunt, aut, instar echus. nos repetunt. Fugax symptoma etiam sanis saepe numero accidit, levibus ex caussis oriundum Perseverans diutius, sive blitarium fuerit, sive morbis aliis adjunctu trum O-