장음표시 사용
21쪽
Scientiarum tamen coetus a Pythagora meliἰis postea philosophia nominatus est 3 quod scilicet nostra eruditio adet, imperfecta sit, ut Videatur potius ad Sapientiam nisus, de contentio, quam Sapientiae quaedam adeptio ; quamobrem quaArdiu homo sapientiam quaerit sapit, non enim est mediocris sapientia pars sapere velle, cum selem se ado pientia culmen peruenisse autumat desipit ; siquidem Tyronis,& non sapientis est se illius disciplinae, cuius amplitudo,&altitudo infinita est, aestimare se apicem attigisse : Philosophiae porrb, ut dc illius obiecti infinitas est immensa.
1. OLLECTI VE, est coetus scientiarum
is omnium,& vocatur εν; -λο δεα , id est scientiarum circulus. sicque est cognitio rerum Diuinarum, ct humanarum perproprias causas. Hoc modo
Logica,est Philosophiae pars, non Philosophia.
Res diuina sunt Deus, & opera Dei, humana sunt operationes intellectus, & voluntatis 24 DIs TRIEvTIvE', ut est genus scientiarum omnium ; sicque est cognitio rei necessaria per proprias
Hoc sensu, Logica dicitur philosophia Rationalis Ethica, Philosophia Moralis; Agathemataea, Philosophia Quantitatis; Metaph sica, prima Philosophia nuncupatur. Philosophia diuinitus Adamo in se suit ad posteros, nimirum Chaldeos, AEgyptios, Iudaeos . Gra cos, Latinos, tramfusa, &ad nos usque diffusa.
22쪽
PHILOSOPHORUM E DIVISIONE. PHILOSOPHIA est quae habetur
infusione,acquisita verb, quae eruditione v. In uentione gignitur , haec autem admiratione, & ex perientia comparatur. Admiratis;quandoque estactus meruis. rem aliquam ob singularem illius excellentiam aestimantis sic Christus Dominus, dicitux miratus fidem
P roprie, est desiderium cognoscenda cause euius ctum nouimus. Sic Mirabiles, dicuntur, Elationes maris,mιrabilis in altis Dominus. ui nihil admiratur, aut omniascit, ut Deus; aut tomnia ignorat I ut stupidus. Experientia, est comparatio multorum singula rium memoria retentorum, ut collatio plurium animaduersionum 4 ectus lucis in Luna propter interpositionem terrae solem inter, S Lunam, & si quis multoties obseruauerit solem ad nos. usque radios non profundere quoties Lunam ipsum inter,& no strum aspectum occurit; experimento nouit,
Defectus Lunae varios, solisque labores.
Iterata sensatio, memoriams memoria , experientiam; haec verb principia gignit, vel praecepta, ex illis scientia speculatiua coaptatur; ex his scien tia practica, vel ars componitur. hinc. Per varios casus artem experientia fecit Exemplo monstrante viam. Inde etiam euidentia quaevis,& certitudo mentis
23쪽
os bara fortuna ; cubo sic insidet Hermes iartibus hic praeest ; eoibus illa subes
Philosophi varias in sectas abiere. Secta,dicitura secando, quod vel multos in varias diuidat sententias 1, vel a sectando quod multi unum aliquem in ea sequantur ducem. Describitur, multitudo hominum eandem disciplinam, eademque principia propugnantium.
Princeps 'me statica Pithagoras ; fomea Thales in Ionia natus ; huic successit Socrates, de quo ib
Ex eius schola vi ex equo Troiano clarissimae Philosophorum sectae prodierunt; nam eius discipuli fuerunti. Anthistenes Cynicae sectar author, quem secutus est Zeno Cittiaeus Stoicae sectae inuenior. a. Plato Dininus, Academiae veteris institutor.
quem audierunt Speusippus; & Aristoteles; ille coluit, hic Academiam noluit. Aristoteles, propter mirabilem singularis ipsius eruditionis copiam , ordinem , stylique breuitatem Philosophi nomine a sapientibus meritus est insigniri, 'is 3 - Φιλο --. Hinc eius doctrinam in Philosophia , veΤuliij, aut Demosthenis in Rethorica; Euclidis, In MathematicasHyppocratis,autGalent,in Medicina; vel Doctoris Angelici in Theologia authoritatem spernere, dementiae est, aut ignarae temeritati .
24쪽
PHILOSOPHIA Stoicis, est Differendi mii'L
tas; vita, & mores ; Naturae obscuritas id es Logica, Moralis, Physica . Communiter, emictuatis, id est cognitio rei necessariae &c. vel habitualis, 1eu facilitas cognoscenda xei necessariae per proprias causi Praeferiιme peculat ua in Maaphysica Physica di Mathematica . vel practica p. Logica, & Morali Specuiativa, est quae conquiescit in obiecti sui contemplatione , ΡΜ quae cognoscit Ut cognoscat ut notitia natura solis. P quae obiecti sui proximi cognitionem refert ad opus, seu quae cognoscit Ut operetur; ut scientia virtutis, de virtute, quippe,scire uansatis est, sed enitendum est eam habere. Mathesis, wesribitur scientia speculativa quantitatis ; ea se iucunditate summates. utilitate populares,subtilitatu allicie & sapientes. Est pura p. Arithmetica, Geomecria, vel Impura ; n. 1 Musica, optica , Cosmographia,. Mechanica. Pura, quantitatem ut abstractam ab omni qualitate sensibili ; Impura , eandem ut Affectam qualitate sensibili contemplatur. Hac impura dicituν . ratione qualitatis sensibilis ad Physicam, respectu quantitatig ad Mathematicam pertingi. Arithmetica numerum , ut & Geometria. magnita.dinem secundum se speculatur. A iiij
25쪽
Pinifiea, est ratio cognolcendi numerum ut soniarum; sicut optica est nabitus attingendi magnitudinem , ut visibilem. Cosmographia,' scientia speculativa mundi sensibilis i ut Vranologia, corporum coelestium. Apronomia conuersones coelestes in Sphaerica, MTheoria planetarum ; ApronomIa vero influxus corporum caelestium, considerat Mathesis spectat quantitatem v. Secundum se, disi etam,ey est Arithmetica, v. permanentem, est Geometria v. Vt sensibilem, Discretam ut sonoram, estqbe Musica ψ v. permanentem Vt visibilem, est Optica ; ut mobilem, aut immobilem, est Geodaesia; terrenam est Geographia; aqueam, in Hydrolica, motivam estque mechanica.
A D META PHYSICA M. SIQUIDEM , Philosopho, notitia uniuersalium
praecedit cognitionem particularium; in hoc a tem Compendio exponantur , & explicentur ge neralissimi termini, quorum explicatio, dc expositio cuiussi bet scientiae principia firmat, &illustrat. Idcirco a Methaphysica introductione scientias omnes, earumque Institutiones necesse fuit exordiri. Metaphysica dicitur ἔ- - ί rarus quod sit Inuentione posterior, α dignitate Physica supe
Lefinitur cientia speculativa cntis realis completi abstracti ab omni materia.
26쪽
Metaphysica f. rei perfectibilitas, Ut in Angeloca. Intelligibilis s. quae est partium diuisibilitasqp. in circulo.
Sensibilis L. Affecta quilitatibus sensibilibus.
. Indiuidualis, sunt ipsa indiuidua; P. Gabrie
. Ens abs actum ab omni materia. Hic est duplex. Alterum quod sine quavis materia Metaphysica vel intelligibili. Potest, in ue suntque res pure spiri tales nempe Deus, Angelus. v. Concipi, & sunt rescommunes spiritalibus &corporeis; ut, actus, potentia orc. Omnis scientia abstrahit a materia indiuiduali,' ημtia, Paippe, datu cientia de indiuiduis. Mathusis; a sensibili, considerat enim quantitatem. Puta circulum ut diuisibilem,non ut calidum, aureum. Non item Physica , nam ipsa spectat corpus Vt calidum, durum &c. quae sunt qualitates sensibiles Metaphysica abstrahit ab omni materia etiam intelligibili, imo & Metaphysica; speculatur enim Angelum qui cum sit spiritalis, pressus est indiuisibilis , & Deum qui caret qualibet potentia passiua etiam mentali. Res Physicae sunt secundum rem, & rationem in
materia;vt corpus. Mathematicae secundum rationem tantum, vicinulus Mathematicus.
Mataphysicae nec in ea sunt secundum rem,aut rationem; ut Aueluι. -
27쪽
Compendium Metaphysicae quatuor tractatibus absoluetur.
TRACTATUS PRIMV sDE PRINCIPIIS ENTIS UNIVERSI M. PRINCIPIUM, est quid primum unde res
est, sit,'et c.gnoscitur. Hinc triplex est, N. . - eompositionis I quodest quid p componitur generationis 'primumvndem producituri ' f eognitionis , res cognoscitur Principium pulli in 'ri, est ouum; in facta es
TAM IN FIERI, SAM IN FACTO ESSE EA prae sertὶ m sunt, actus,patentia, essentia, exu
stentia ; entitas, modus; res ,terminust v viuem
sate, particularo ; genus disserentia, speciei , natura, is ividuatio ,singularitas ; forma, subiectμ
28쪽
R GT VS, idem est ac perfectio 3 actuare, est Ia perficere, unde illud, actus perficit potentiam.
Differentia actuat genus. Actus , est sui. v. alterius. Actus sui f. completus , v. excludit potentiam passivam etiam mentalem . ut Deus. v. Intelligibi lem, ut Angelus, aut sensibilem, ut eireu us: indiuidualem, ut homo. vel nullam ut Petrus. Ius alterius, L qui est in alio, est non produactivus; ut pulchritudo ; v. productivus, estque pri mus vel secundus. Actus primus f έωλεκεια est principium opera tionis: actus secundus, L. ε οφώια est operatio ipsa; ut visio.
Actus, est primus simpliciter, c principium cuiusvis operationis; ut anima. v. primus secundum quid , s. principium cujusdam operationis tantum; ut visus, visionis. Qui dormit videt in actu primo, Q. habet principium videndi, n . visum ; non videt in a secundo;q. non actu elicit visionem.
DE POTENTIA.POTENTIA, est activa, L. vis agendi, ut
intellectus; v. passiua g. capacitas recipiendiIut docilitas. Poteritia activa V. a. Exerit effectus non excedentes naturae vire
anima concurrente; ut vos, visionem. Diciturque
29쪽
vitalis; v. anima non concurrentes ut serma lapi dis descensum. vocaturque simpliciter potentia naturalis. a. v. Elicit effectus superantes naturae vim, tuncque est increata, ut potentia qui Deus producit lumen gloriae, estque supernaturalis. v. creata; Vt intelle, ehus instructus lumine gloriae, visionem beatificam, estque potentia obedientialis. Potentia activa est adonum determinare,dicicur ratio . ut vis loquendi in homine v.
V. Indisserans ad opposita, ct vocatur natura 3 ut vix tacendi in sole. Potentia passiua v. s. Obiectivas. mera rei non repugnantia, ut possibilitas montis aurei.
v. Subiectiva, quae est idoneitas subiecti ad sermam
recipiendam v. Entitatiuε sepernaturalem, ut capacitas anime ad sanctitatem. v. supernaturalem quoad modum ; ut oculus caeci nati, ad visionem, estque obedientialis passiva. v. s. Idone itas ad tarmam naturalem recipiendam.
Est mere receptiua, ut capacitas humani eorporis
Eductiva ut aptitudo marmoris ad figuram. Potentia Emanatiua, quae activa videtur simuL& passiva. Est ea quae nullius agentis exterioris ope aliquid in se profundit, ut anima, suas facultates, V. aqua natiuum frigus. Potentia priuatiua , quae dc indisserentia dicitur, est activa, ut aptitudo ad loquendum in tacente. v. Passiua, ut idoneita; a isigoram in marmore.
30쪽
Utraque est proximas. egens solum Vnica agentis & patientis mutatione 3 ut visus dormientis, remota egens multiplici mutatione; ut visus mortui. Quod habet potentiam activam designatur nomine desinente in uus-iua-iuum. sit animal dicitur sensitiuum s. sensu perceptiuum.
Quod habet potentiam passiuam significatur nomine desinente in-ibilis -ibile. Sic planta dicitur sensibilis, id est sensu perceptibilis. Actiuum, s. perfectivum, est quid productivum perfectionis, ut Deus. Passisuma. perse sibile,in quid receptiuum per
Aliquid est actus , s. perfectio ut calor. Actuc existit, ut hic mundus. In actus . quod debitam habet perfectionem, ut ignis calefaciens. Aliquid est potentia, s secultas; ut intellectus. potentia f. possibilitate ut alter mundus in potentia Lidoneitate ad perfectionem; ut marmor ad figuram.
M ESSENTlA, ET EXISTENTIA.QV O D in Physicis, natura ; in Logicis, se
cies, vel definitio; id in Metaphysicis essentia f. quidditas appellatur. Essentia est quid primum in re radix omnium illius proprietatum. Vocatur. I. Ratio entis. q. est quid ratum in re per quod, res est id quod erat ante us N is, Mi M. 2. idims, q. respondetur dum quaeritur quid res 'radaequate. 3. Conceptui rei, q. est id sine quo res accuratc ne.