De Motu animalium, Jo. Alphonsi Borelli,... opus posthumum. Pars altera

491쪽

488 IO. AL. BORELLI G si est. De lege absolui posse censendum est. Vt, postquam

motu exca- gnis illa turgentia glandularum, et acrium succorvineopia quae in continuis febribus semper supponi de bet redacta est ad minimum gradum repletionis ,

tunc febris ad maximam declinationem reducitur oerescente postea materia glutinosa, et acri, crescit pariter turgentia glandularum , et febris similiter au-gctur usque ad summuna eius statum . Hinc vehemes illa energia, qua sanguis concitatur, et fluit, abstergere, vel magna ex parte Obturamenta neruo tin tollere poterit. inare succiis acris incipiet effluere, et excerni nertiis , et prout maior eiusdem copia expellitur e neruis, eo magis febrilis paroxysimus minuitur .

Modo, quia dum minuitur paroxytaris ob fermenti acris eiectionem e neruis, non cessat concursitus Ilo uae materiae viscidae glutinosae, et acris in glandulas immissis ab arterijs, et vasis lymphaticis , nec vis fermentativa in glandulis existens otiatur , hinc fieri potest, ut antequam 1mminutus ille motus febrilis omnino extinguatiar , et ad statum naturalis modera tionis reducatur,interim succi illi glutinosi, et mali gni in glandulis collaeti, et fermentati nouam ob nruetionem effcere possint, replendo vasa excretoria νet orificia neruulorum pungendo, et mordicando propterea,quod diminutus ille paroxysmus lento mo tu sanguinem impellendo,nedum ob sui debilitatς ineptus est ad deostruenda omnino.neruorum Ostio is , sed nec impedire potest aduentilio nouae materix et nouam eorumdem vasorum obstructionem. Recesse est, ut antequam primus paroxysmus omnipq

492쪽

extinguatur, incipiat secundus,ob easdem causas re- Cap.dii. De nouatus . t Et haec mihi verisimilis causa esse videtur. motu exca- continuationis febris , ut uno paroXysmo non adhuc completo,& extincto, alius subsequatur . Non dissimulabo tamen, quod si certum esset, ut vulgo asseritur, in febribus continuis periodos paro-xysmorum complicari, ut praecise inter se correspondeant, velliti sunt duae Tertianae, vel duae, aut tres

Quartanae on aeque facile id si luari posset in nostr Theoria. Sed forsan allucinantur hi, qui putant, pά-roxysmos inaequalium periodorum complicari inter se, ut animaduertit Doctissimus Uvillis . Error enim oriri potest ex eo , quod numerantur dies,non vexo interualla horaru inter binos parnxysmos proxime se consequentia. Verbi gratia, si interuallum sit duodecim horarum , unum proximε fiet nod e , i alterum idie , & hae non erunt duae quotidianae, sed potius febris una semidiaria. Idem dicendum, si laterualla hosterminos supra, & infra non valde transgredereditur . Similiter si interuallum fuerito horarum, complentur tres periodi febriles spatio duorum dierum praeci- semion erunt duae Tertianae , sed una periodus f sexquialtera diei: Pari modo,si interuallum sit 18.horarum,fient . periodi febriles spatio trium dierum L.

Et si interuallum sit horarum o. fient tres periodi diebus quinque.No sectis ratiocinari possumus de intermedi, interuallis. Quare falsum en potest. , quod in continuis plures febres complicantur, vel potius id ipsum in nostra hypothesi saluari posse videtur . Si enim vertim est id, quod aliqui Medici se obseruasse aiunt, distingui febrex complicatas, ne dum quo diempora accensionum, sed etiam quoad symptomatu

493쪽

Cup.11. De varietatem . Tunc considero , Mod,sicut ridemus, iris tu exsa- apostemate extrenai Pedis febrem excitari. sic etiam, ' fieri potest, ut in duabus glandulis insignibus fiant

ditae distin obstructiones, quae diuersis temporib useta tremum fradum turgentilae, & fermentationis acquisant, , ideo diu sis temporibus nemos, de cor irritent .- Et saluari posse ridetur, quod duo paro-xysmi habeand duas mineras, seu iso s , qui diitersisteniporibus fermententur, & accendantur.

m aliarum excandescentiarum, & symptomatica ruin rium cis H ' Praeter periodicas febres dantur alia excandescentiae , quas omnes ab eadem causa superius exposita , prodiat posse ostendemus , Et primo a aduersione digna est febris catharratis , quae a frigore improuiso produci solat , & multoties,si ob exercitium, aut mo ram in loco calidiori stidor excitetur , ut sue ruent taura frigidiuscula,tunc quoque aer communis insensi biliter refrigeratus catharrum excitat. Pro expositio ne causae , & modi productioiiis eius,suppollendui est, ne dum in terna nostra facie, collo , & bucci

adesse insignes, irutumerar glandulas ; sed etiare

Universa cute totius corporis auundare exiguis dulis, cuni suis propaginibus neruorum, & tubuss su dorificis,viciar. Malpighius. , & alij recentiorestoniici obseruarunt . Ergo a iugore superuenienteJς ab aura frigidiuscula, aut vento necesse esto, Vi

494쪽

pediatur effluuium,quod ex canalibus excretoriis gla-dularum sudorificis, & transpirationi insensibili destinatis continuo egreditur, non secus ac fluxus aquae ex virgulis femticulorum impeditur a venti contraria percussione . Q are succi, & particulae, quae a fonti culis cutis exilire debuerant ibidem coercentur , aut inuntur: & ideo cohiberi, & fixari coguntur , Ex qua mora , & figatione obstructio poronim subsequitur. Porro facta tali obstructione, reliqui succineruei, & sudorifici,seu urinosi in motu ad egrediendum positi cohibentur, impediturque ulterior eorum egressus ; & ideo in glandulis coaceruati, eas turgidas reddent, ut patet in tonsillis inflatis; deinceps retrocedendo intra necimios, eos ire obstruendo,oportet, ut fermententur, & ideo mordicatis nermis communicari irritatio cerebro deinceps, & cordi potest; unde pulsus celer, & caliditas febrilis oriri potest, ut prius dictum est. Veritas huius Theoriae melius confirmabitur ex curatione catarrhi, ut inferius dice

mus.

Adest praeterea alia perniciosissima aegritudo , quae vulgo vocari solet febris latens, & proditoria, in qua licet pulsus bonus sit, & urina laudabilis, nihilominus

aeger moritatr. Hanc profecto aegritudinem febrei esse negarem; sed potius passionem similem ei, quae a venenis Producitur, quae absque febre necem afferunt; propterea quod spiritum, vel succum nerueum tanta celeritate conturbant, alterant, &fiXant, ut prilis vires consternant, & interimant, quam agitationem febrilem excitare possint. Quod vero in hisco malignis aegritudinibus, & in venenatis, neruei succi

motu excae

descentiae

febrilis

495쪽

motu exca

descentiae

fibrilis

a Io. AL. RORELLI

siit inale alset hi, & sanguis non sit coagulatus ut ali qui somniauerunt patet experimentis a nobis faetitin Academia experimentali Medicea in animalibuenecatis a morsu viperae , vel ab oleo tabaci in quibui sanguis semper fluidus, & non coinquinatus adeo retapertus est , ut animalia illa veneno necata ab aliquibus comesta nullam noxam eis attulerint. Similiter in cadaueribus necatoru a malignis morbis saguis quoq; ssuidus, similis communi sanguini passim reperitur. E contra insigni laesione assici succum nerueum patet ex torpore,lethargo,paralysi,conuulsionibus, delirijs,& abscessibus in emunctorijs . Sequitur febris illa, quae ethica vocari solet, quae non est periodica, sed lenta excandescentia perpetuo vitens; solet tamen post cibum,vigorem,& seruorem reassiimere maiorem , quia nouus chilus in stomach0, pyloro, & intestinis,inficitur salibus acidis, & deinde immistus salibus lixivialibus, quibus eorum glandulae mesen terii abundant , feruorem, & ebullitionei quamdam excitare possunt prout eorumdem uaturae3igit I a qua cor mediantibus neruis mordicatus

commotionem , ardoremque febrilem excitare p0test.

Connumerari hic quoque possunt excandescentiae podagricae, & aliae symptomaticae,de quibus superiu egimus,ostendimusque,omnes ab eadem causa immo diate produci,nempe ab irritatione cordis,facta a lac

496쪽

Quomod5 febris omninb extinguatur, cureturque,ut animal ad naturalem statum restituatur. Quia remisso paroxysmi in intermittentibus est curatio quaedam ad tempus ; et causa, quare renoua 'tur,est noua fermentatio, orta ex reliquiis fermeti latentis in glandulis; manifeste deducitur, quod integra , & absoluta curatio febris non prius continget , quam omnino fermentum febrile tollatur , elimineturque . Quomodo autem hoc consequi possit,non erit superuacaneum indicare aliquo exemplo i quod est illud , quo familiaris febris catharratis curatur . Quia in hac febre cor vehementer agitatum,magno impetu sanguinem per arterias impellit , ergo vi impetus , quo sanguis excurrit, poterit abstergere glutinosa obturamenta in neruulis, & vasis excretorijs glandularum totius corporis , & praecipue prope cerebrum existentium, ubi laesio principaliter residet . Porro ablatis obturamentis e sudorificis,& ab amplis fit inalibus canalibus in regione faustum,narium,oris,& pectoris,expurgari possunt lacci nituet alterati, &fermentati, eiectis nimirum impuritatibus , aut cou- temperatis , sales e uim intra venas magna eX part mandari, & hinc per urinas excerni solent, , reliqua salia per vasa sudorifica, & per salinationenia emittuntur . Hoc igitur modo , vel etiam contemperatis succis nerueis, vi naturalem suam dulcedinem

Cap.a I. De motu exci descentiae

febrilis

497쪽

Car: ai. De acquirant similem ei, quam habet cerebrum , & me..όι..ia ἡ- dulla spinali., tunc cessat omnino febris , de intempe sebiili,' ' morbosa catharratis . Hoc praeclare confirmatur ab exeretionibus, quae

in fine morbi eijcitamur; sunt enim dulcis, & grati saporis similis ei, qua cerebri substantia, vel spinalis medulla donatur , cum initio morbi acres, salsae , &corrosiuae excretionesi essent.

Eodem plane modo febres reliquae omnino curantur, cum nimirtim vasa excretoria glandullarum intra viscera, & in extrema cute existentium de ostruuntur,& fermentum, in glandullis existens,partim eisicitur per sudorem , aut transpirationem insensibilem, partis contemperatur , partim effunditur per venas, & hinc paulatim cum urinis expurgatur, aut contemperatur ab adueniente succo chileso bene temperato. Hinc deduci possie videtur, quod febres nunquam, aut raro curari queunt ob copiosas humorum purgationes , & eiectiones , cum sermentum febrile exi gure molis esse soleat , quod euincitur ex curation febrium cum rigore aduenietium a radice febrifuga, ab India nuper adueeta, quae absque ulla eiection aut per aluum, aut per sudores, vel per urinas febrem

tollit. Et ideo sufficit, ut pusillum illud fermentum

aliquando extra neruos asportetur,ehciaturque, cum alijs humoribus misceatur, confundaturque, aut eius motus fermentativus, sistatur , torpeat, aut com mutetur . Quod euidenter suadetur ex eo, quod pol tinacissimus morbus quartanae aliquando curatur δsmpilai opinione irae,vehementis angoris , aut tim0 ris . cuius ratio esse videtur, quia motus vehemen in

498쪽

DE MOTU ANIMALIVM. 49 s

eoncitatissimus spirit m , seu succorum nerveorum Cap. i. De perturbare, sistere, et commutare potest motum fermentativum eorumdem succorum, & sic introducto, tibiili, nouo motu,febris omnino eliminari potest. Haec quidem febrium euratio, quae ut plurimit spontaneo naturae motu perfici solet, tamenartificio periti Medici secundum artem operantis , adiuuari

posse naturae conatum Omnes uno ore fatentur . Verum remedia , quae ab arte adhiberi solent, valdesn- certa, & ambigua sunt, ut peritiores, & doctiores Medici synceia fatentur: & licet euentus aliquando usum praecipuorum medicamentorum comprobar videatur , tamen casuale, & fallacissimum est, quia ut plurimum febres sunt salutares, in quibus, siue Medicus bene, & secundum artem , siue male , & per uerse, siue nil omnino operetur, nihilominus aegri perfecth conualescunt: Ergo in hoc casu, cum perhtiones, & medelae diueris, di inter se contrariae aeque iuvamen afferre videantur ., quomodo fundamentis tantopere fallacibus , et vacillantibus inniti poter,

E contra aliquando febres sunt adeo prauae,Vt γε libet medicamenta adhibita, aut non iuuent, aut nOceat, ex quibus deducitur, tutius esse sine urgenti hecessitate ab omni medicamenici artificiali absti

nere a

Noli is tamen sum,ut omnino Artem Mediceam ut inutilem, aut noxiam damnem dc proscribere is hin . Scio in tanta ambiguitate dummodo praeiudi- ὀζia remoueantur bene posse diuturna;& sagaci ob-sstruatione quamplurima medicamenta certo comprO-h4ri,ita ut semper, aut frequentitis iuuent.Et hoc ex

perie

499쪽

96 I . AL. LORELLIC,ν. it. De perientia quotidiana patet; his plane prudenter, Amotu exca' debita cautione uti poteriirius . Verum, ut ad propositum redeam,intentio principalis Medici in cura febrium ut ex dictis colligitur)esse d bet , ut obstructiones vasorum excretoriorum tollantur, & sales fermentantes contemperentur adhibito cibo, & potu tenui, et aquoso; eo quod salium separatio ab humoribus, et expulsio frustra speratur, eum sales succis glandularum semel imbibiti,et incora porati aegre possint ab illis secerni, & eijci. Videmus enim ab aqua marina non posse, nisi distillatione di

soluta aqua in vapores sales separari, et non omninoppotius igitur praedicti sales contemperari, et dulcorati possunt, vel admiscendo fluida mestrua appropriata , vel adhibendo salia contraria, ut experimur in aqua forti, quae acredine silina vitrioli, et aluminis componitur, est adeo valida, ut possit argentum c0rrodere , et dissoluere in atomos minutissimos ; huic vero aquae forti si addantur sales ammoniaci multo magis acres, quam sint vitriolum, et alumen, dum vim maiorem corrodendi non acquirit, sed E contrδeam vim , quam habebat,amittit, adeo enim retundi tur, & debilitatur , ut nequeat amplius argentum cor rodere . Similiter mistura salis nitri, et sulphuris ac censibilis est, et addito sale ammoniaco accendi no quit. Alibi postea sat prunellae ex eisdem nitro,et subphure combustis compositum,inflammationes tollit rei fusionem suecorum coagulatorum promouet. Missu que , & puluis cornu cerui , et cancrorum acrς dinem acidissimam retundunt, et tollunt ; et id ipsi.'

acetum distillatum plumbo affusum , dulcedinoi

500쪽

saccaro similem acquirit. Ex his ergo, & ex alijs exemplis , quae adduci possunt,constat,acredinem salinam fermenti febrilis retundi , dulcificari, & destriti omnino posse ab alijs salibus admistis contrariae

naturae. .

Postremo loco aliquid de usu phlebotomiae dicendum videtur , quam aliqui summopere laudant , alij ut perniciosam vituperant. Hanc ego censeo parui iuuare, & parum nocere posse: fi enim tam proficua ,& laudabilis esset , proculdubio in maiori proportione aegri conualescerent in Gallia, & Hispania,ubi ab omnibus febricitantibus sanguis educitur, quam illis Italia, & in alijs locis,ubi nunquam sanguis emittitur. E contra,si tam noxia esset,in maiori proportione qgri in Hispania, & Gallia interirent, quam in Italia Cum

igitur neutrum verum sit, fatendum est,neque noxam, neque iuvamen notatu dignum afferre.

Praeterea, quod Phlebotomia vires non prosternat educendo spiritus, & balsamum vitale, constat expe rietia in liqmorrhagiis,& liberalibus sanguinis effusionibus in fanis, & aegris , in quibus vires non prosternuntur, nisi exangue fere corpus remaneat.

Experimenta postea,quibus usus phlebotomiae, vel non usus comprobatur ab aliquibus,mi probare posse videntur ; proptereaquod verificantur in febribus silutaribus, in quibus leuia errata nil nocent 1 sed ea ipso,quod eductio,& non eductio sanguinis aduersa lux sibi ipsis, & utramque prosicuam experiri,manifeste indicant,fallaces esse, &in eis locum habere paralogismum , quod ex non causa, ut causa appell-

descentiae sebtilis