Praelectiones Marciae, sive Commentaria in Thucydidis historiam, seu narrationem de Peste Atheniensium.

131쪽

ia, quae accidit anno salutis 3 38. de qua Sigonius libro ij praecipue iuuenes vis illa morbi absumebat, & mares magi, quam foeminas: nam dissimili lue conficiebantur,ut haec in La Atheniensis, quae Athenienses affecis, non Peloponne. 6os,teste Thucydide,ut illa apud Eusebium, quae Ethnicos non Christianos, & aliae. 'An detur tertiu in respondemus, dari frequenter genus hoc pei Iul)5hri Vniuersum,& commune,quod pari clade,& bruta confi . 'bihi 'cit,A homines,atque uepenumero ab ipsis brutis,& ratione bus ani- carentibus ad homines delabi,& quasi degenerare,& e comm/nxibu tra. Sicilia pestis, quae narratura Liuio lib. i. a bobus in homines vertit. Veia sunt Liuh, Delectus Coss. eo dissicilior erat, quod pestilentia, quae priore anno io boues ingruerat, eo verterat in homines, &c. lib. I. idem Liuius meminit pe. stilentiae, quae foeda homini foeda pecori lib. . ubi ait, multa Duum uiri ex libris, placandae Delim irae, auertendaeque a pγpulo :pestis causa fecere; magnata me clades in Urbe,agrisq; promiscue hominum, pecorumque pernitie accepta.&lib J. de ea peste communi ait , grauis, pestilensque omnibus assi, malibus aestas excepit. Huiusmodi iisse hanc Atheniensem possumus asserere,clim dicat in fine huius narrationis.

pedes,quaecumque hominum carnes attingunt, cum multi

essent insepulti,uel non accedebant, vel si gustassent, mori bantur : & quod mox addit de canibus, qui ob contubernia magis senserunt: quare Aetius, Paulus, & aliij coplures me dici solent inter signa futtirae pestis collocare interitus prae gretas,uel brutorum quadrupedum, vel pennatorum. An pisces Ad quartum problema dicimus nultu esse animantis ge nosnx ob nus, quod non sit aliquo modo obnoxium pestilentiae, licς:Aristoteles 8 de historia animalium,cap. 19. dicat, morbum Atiabie pestilentem non incidere uniuersis piscibus. Ait enim, ν

idest, morbus pestilens quidem nequaqua piscibus vidcidi incidere,ut in homines contingit saepe,& in animantia.vjm p/rR,S quadrupedes,in equos, boues, de alia nonulla i)M

132쪽

lamestica, quam agrestia, quod mox sequenti capite etiam, firmat de palustribus, dc fluuialibus; nam ibi loquitur ibahim de maritimis: Cuius rei causam dicunt esse nonnulli , quia aer non ingreditur aquam, nisi in superficie: sed cum fateatur ibi AristoteleSpisces etiam egrotare tam maritimos, quam fluuiales, non Video, cur non possint, aut debeant in communi peste ipsis quoque periclitari, quamuis demus no pati proprium aliquod pestis genus, quo tamen carere non ausim etiam assirmare, cum aquarta quoque causa excitentur pestiletitiae, & possint multis modis vitiari, tum ex terraeconiunistae vaporibus, tum alijs de caussis plurimis, aquae, ad quae accedit, quod cum Venena, SI Venenatos pisces producant aquae, ut constat de multis, consentaneum quoque est, ut possint conci pere pestilens venenum, neque est verissimila, si eum Optimum Maximum Voluisse a communi periculo pisces esse immunes,cui ipsum hominem ad sui imaginem creatum, cuius gratia caetera condidit, maxime voluit esse obnoxium. Age Vero quis sub tanta aquarum vi, & copia potuit deprehendere in alto praesertim Oceano,quod piisces non capiantur pester Ego puto omnia orta, clim sit ni etiam casura,posse pestilenti veneno tolli,&nihil esse ab eius labe immune, nisi quod Deus voluerit. Idem as rendam arbitror,de quibusdam hominibus,quos tradunt non attingi a peste. Iulius Caesar Scaliger exerc. 32. tradit Ora nillam

OccidentalisAethiopiae,quae litigir fluuiuaccolit nism qua huhq iri pestem sensisse, sed semper expertem huius fuisse maleficit. peste ten- Cardanus de subtilitate, lib. io. testatur, in India apud Cal

Cutum urbem totam regionem nunqua pestem uisam. PunIus lib. 2. cap: 8. idem euenisse Locris, A Crotone asserit,ubi punquam dicit peste laboratum M ercurialis cap. i7. dicit Moscholutas , & Nigritas nusq0a peste tentatos: quam resta dicendum ii nolimus in dubium reuocare historiae ueritate Pliniu enim multi sunt, qui patent non ita esste ue. I idicu , ne dicam de alijs si credere dignit est ita fuisse, non propterea immunes fuisse hos homines, quia peculiari prinrogatiua donati sint,iud casuid factu locoru sialubritate, uel lia aliqua de causa, ne peste tentarentur, Vel si teataGntur, i

quod factu scisse existimo aliquad miniis persen brentuimS uim: & ideo imi nunes fuisse diuos . ratione dixit . M Aristo-

133쪽

so In Thucyd. Narrat. Pestilusia

Aristoteles,quasda uolucres esse αποδαρ,idest,sine pedibus. non quod careant omnino pedibus, sed quod habeant eii. guos,& medici appellant praefocatas, idest, sine spiria tu, non quod omnino nihil respirent: essent enim anortus sed quod parum. Sic Hippocrates in tertio Epid. dixit απνοιατ εορ, a ventis silentium perpetuum: cum tamen memtio sit flatuum, S ventorum, qui spirarunt, e' ipso anno: significat enim pusillum fuisse ventum, & nullius momenti, ut contra Euagrius dixit suam pestem fuisse etπανολεθριον, non quod omnes occiderit,sed maiorem parte . Sed demus etiaverum hoc esse ; non tamen asserendum, non posse eos aliquando tentari,& esse obnoxios: non enim sequitur, quod si quis nunqua febricitauit non possit mox febre corripi,neque,quia Xenocrates nunqua risit,ridendi facultate caruisse illum asserendum. Cur vero haec omnia accidant,quae dixi. 'EE a ita in his problematis, facile cognoscemus, si in memori1 in peste. reuocabimus,quae sunt ab Aristotele iacta fundamenta,nubium agens nisi in patiente accomodato, & apto suam exedicere allionem, quod mox a Galeno usu ipatum,S saepius repetitum, αιτίων Bista Που πασδοντος etπέφυκε, idest, nulla causa sine patietis aptitudine agere natura consueuit, prout ergo vel hominum, vel brutorsi sunt costituta corpora, ita etiam causis vel magis, vel minus agunt; Vnde oriuntur etiam naturales illa sympathis antipathiae, necnon dispositiones ad suscipiendum causarum

effectus,vel resistendum: quam rem elegantissime explicat Hippocrates si modo eius est in in libello de Flatibus, ubi ubdetur quasi de industria horu a me propositoru problema'

tum solutione afferre: cum enim statuisset διοσα εθω πυρε πων, idesst,febrium duo genera ; alterum commune,quod dicit Vocari λοιμον, idest , pestem; alteru priuatum a praua Vbetus ratione prosectum, quo assiciuntur hi,qui peccant in Victus ratione, mox infert de pestilenti morbo verba faciens si 'cum integrum recitabo, vires planior fiat, & dilucidiorὶ

134쪽

I. Io νόσημα κλα νοσεουOr,id est, Comunis igitur febris propterea talis est idest , cis munis omnibus) quia spiritum eunde omnes trahunt: simili Vero spiritu, simili modo corpori ima mixto,similes etia febres fiunt: sed fortasse dicet aliquis: Cur ergo non omnibus animantibus, sed generi cuidam ipsoru

accidunt f hi morbiJ J quia unqua egri differt corpus a corpore, & natura a natura,& nutrimentum a nutrimento: noenim omnibus generibus animantium haec aut no consentanea,aut consentanea sunt; sed alia alijs congrua,& acc6modata.Qvibus ex verbis habemus quinque causas,propter 'quequas dictae varietates in pestilentijs accidunt. Prima est qua- litas aeris, qtiae non eadem ab omnibus hauritur. Secunda inuisse est, modus attrahendi,qui non omnibus idem: pisces enim stilentiis exempli gratia,alio pacto, quam nos hauriunt,cum pulmo- v xiota ne careant,aerem,si modo trahunt,quod nonnulli in dubiureuocant. Tertia est, corporum constitutio Quarta, natura, siue temperamentum. Quinta,& postrema,victus ratio: per quam etiam constat, posse nos aeris quoque vitia declunare, dc uitare pestem, ut Socrati in hac ipsa Atheniensi peste serunt euenisse, qui illius incommoda solus effugit, sum' mo usus remedio temperantiae. Apertissimis uero argumentis res haec tota explicatur a Galeno in I. de diis febr. cap. q. ubi agit de febre pestilenti,& reddit rationem,cur tali,uel tali tempore non omnes similiter afficiantur, dc in pestilem

imam partem in generatione morborum habet ipsa passu-xi corporis promptitudo, siue habilitas: dc mox in eandem

135쪽

paratu natura aegrotare, deinceps considerare consentien tes illi, dc aduersantes disposationes corporum, illud proco perto habentem, quod consentientibu facilis, & parata trusio: aduersantibus Vero,de contra pugnantibuS,quantum uiribus, SI magnitudine crescit contrarietas, tantum inuicti, esse contingere. totoq; illo capite nihil aliud agit, nisi, ut uarijs rationibus,& argu myntis probet uarietatem hanc lς si,nis uel maioris, uel minoris, uel nullius in corporibus pena- dere ex ipsorum corporum constitutione, id istatu,quam uo

& confirmat id etiam ex methodo ipsa curativa, qua in pestilenti statu utens saluti corporum consulebat, humidan mis corpora exiccando, temperata retinendo, plena, & cvcochyma minuendo, obstructa aperiendo, dc similibus, cuius se dicit fecisse mentionem,ut doceret, Καθ' oν τινα

pacto ab eadem causa potenti, nonnulli quidem corripi uintur febribus, nonnulli uero illaesi perseuerant: Corporum enim dispositiones djssimiles cum sint,& multiformes aliae quidem de facili superabiles,& ad patiendum sunt aptissimqab agente causa: aliae uero inuictae, de omnino impassibiles remanent, uel dissicillime patiuntur. Et in fine capitis repetit, curationis rationem, siaue siti ιρ iue πηο φυλακ, dest, si uecuratio, siue praecus odia; locuples dare testimoniu,quod in pestilentiis assici, uel non assici morbis pendet a corporRhabitudine, δc dispositione ad patiendum, uel reluctandum

argumentum est, quod patiantur similiter ab eadem causu Veneno-. Omnes,eorum dispositio,qui prohibentur corripi ab E d

hi a A: M postilentibus morbis. Illustratur a simili ratio haec,

ratur re uenenorum e emplo: nam quaedam sunt uenena, quae O stis natu nibus animantibus sunt noxia, ac deleterja, quaeda quae VRὲ

anjmantium generi uenenum,alteri cibus,ut de cicuta ς stati

136쪽

stat. quaesturniS cibu nobis,uenenum: qu dam quae praeparatione quadam ira mitjgantur,ut uires ueneficas amittant,duod in ibi utiuis uehementibus medicamelis videmus euenire quotidie, quae naturam referunt ueneni, ut in Helleb, to, Stibio,S alijs quam plurimis, quaeda quae subito, enecat: qu tam rursus, quae longis implicant morbis,& longo post tempore homines tolluntioυτε--Duas uidetur cau Mediem,sas afferre Thucydides , cur initio nihil profuerit Medicina, nempe pestis ingens uirus,&Medicoru ignorantiam, prima causam attigit eleganter etiam Ouidius,qui lib.7, ita scribit: let ob d

Dum mi um eri mortale malum, tantaeq; latebat ' as causas. Asa mens cladis, pugnatum in arte medendi, Existumsuperabat opes, victaeq; iacebant. Et lib. II. --,--Ponq; mortalia certum Tentamenta nihil, nibit artes pol e medentum, Auxilium c erit petulit. --

Idem attigit breuissime Sillius Italicus hoc Hemistichio:

Succubuit Medicina malis. -- -

Vergilius in Georg. non omisit tanquam maxime accommodatum ad exaggerandum, & ad V sitq; nocent artes, cessierem inrise Iisides Chiron, ramithaoniusq; Melampus.

Manilius lib. i. Astronomicoru, ubi meminit huius pestis, de hoc sic ait:

c lacus artis erat medica, nec vota valebant,

si riserat vicium morbis, o funera deerante Vortibus, sechrima - Et Seneca in Oedipo:

Noli vota, Non ars ulla corruptos leuant, . - Cadunt medenter, morbus auxilium trahit.

Eandem attigit Diodorus Siculus Biblioth. lib. i . de Peste

Carthagin. Κώολω δέ συνεζὴ απο των βοή ψαν WVρακτον ωαι, χρα διὰ τό Ayεθορ τουαναθους, voti ταν οντουτα τρυφηνατον, idest, Generatim uero accidit, & medicorum auxilium esse inessicax tum ob mali magnitudinem,tum ob celaritatem mortis. Boccacius elegantissime utramque ait,

git causam in descriptione pestilentiae sui temporis, in qua uidetur Thucydidem ante oculos semper habuisse, & illum mixψtus, cuius haec sunt uerba, materno sermone: e im

137쪽

In Thucyd. Narrat. 2 'estilentia

delis quali infimita ηὶ conlisilio di Medico, vinis di Medicina altu,

par u che valese, ) facesis prositio; a i o che natura des malore nolΜ.risce, o chei ignoranata de' medicanti de' qua ostre it numero delli ciemetisti, cost di femine, come .' Mn seni a bauere aliuna domina di a disina hausitagiamat, era it numero diu vio grandissimo nonconses daches ouesse, perconsequente debito a 'mento non vi prendesse, raso mente pochi neguariuano, an quas tuiti infra'l teret 'glomo deluanar isis de sopradet tisegni, chi pia tocto, chi meno, o i piu senatu al. na βιbre, ὸ d'alm accidenre mortuam. Et Matthaeus Villanus in sua historia eandem pestem describens, inquit: L'Medi cat una parte dei Mondo per Filos a naturale, is per Fisca, ὸ per aru

d'Astrologia non hebbono argomento, nὸ haueano cura.

nρκουν, Pares erat, sussiciebant. J Hoc uerbum nullo Latino exprimi commode potest; ideo ualde in eius notione es primenda laborant Interpretes. Valla uertit, pares erat; Acacius, sufficiebant; Portus pluribus explicat: aegrotis mederi, eosque sanare poterant, in Scholijs, opem ferebant, remedii

reperiebant. Hoc eodem uerbo, eandem uoluit exponere sententiam H alycarnassaeus lib. 1 o. olim των istu αρκοὐνίων

τριρ-id est, Clim neque Medici suiscerent amplius laboribus, doloribusq; auxiliari. Hoc loco Graecus

Scholiastes addit, ἐὶ ναρ λοιμος ari fυκ ἀν-ονντο μεταδοτικον,idest, Si enim sciuissent,quod pestis esset, non adhibuissent manus,ob contagii uulgatione . Quae qui' dem uerba mihi uidetur esse transposita: nam debent apponi uerbo omicii desit, ignorationi. Neque mirum hoc, qu0

niam id multis alijs in locis factum obieruauit inter caeter0 Henricus Stephanus, qui etiam hoc loco notat respicere ad illud uerbum. Ait enim, Respiciunt ad uocem illam Thil cydidis et, ois, tanquam Thucydides dicat, quod Medici ini tio curationes,& remedia aegrotantibus adhiberent,id eI eo contigisse, quod morbum, quo illi laborabant, pestem esς ignoraret: si enim id sciuissent,non fuisse aggressuros id fa cere, contagionis metu, quasi uero caddit adhuc ) eo tem pore timidiores, quam hoc, Medici forent, quo multi ad cinrandos, quos peste laborare sciunt,accedere non dubitant

mi Η, . Primu ,ab initio.J Vel ex hoc loco discant sta Thuerili Auditores, quam sit Hippocrati similis in dicendi go ἐesiae. nere Thucydides,audiuisitis ex me saepe inexplicandis A phqrismis

138쪽

essinis Hippocratem ita solitum coagmentare uerba, ut ex gment-- uaria illorum syntaxi, uarios sensus, & omnes in arte med bca praeclaros liceat elicere,& expiscari. Idem obseruare licet ii, in hoc Scriptore, ut hoc etiam loco: nam hoc uerbum potest accornodari superiori αρκουν, dc ita erit sensus,quod medici ab initio quidem propter vim morbi,addo etiam ignorationem causarum vincere tantum malum medicamentis nequaquam poterant, innuens subsecutis postea temporubus, mitiori facto morbo,& exploratis causis, atque deprehensis adhibita remedia, & sanata pestem, Mitta tacite Hippocrati, qui dicitur hoc praestitisse, suas reddetur honos: vel potest accommodari subsequentibus verbis λραπἐυο εραγνοια,medentes ignoratione,&haec erit accomodata Scholiastis interpretationi explicatio,quod scilicet ignorarent esse morbum vagantem,pestem, quod si sciuissent, cauissent, ut postea fortasse fecerunt: cognita enim peste, a curando destiterunt,sibi fuga consulentes, metu contagionis. αγνο , Ignoratione. J Duplex haec potuit esse ignorantia, . PRplex& quod esset pestis,& ignoratio causae,siue etiam medicinae accommodatae, quod utrumque soletiniiij spestilentiarum ei, est 12 euenire. Et primum solet esse frequentissimu: semper enim iiis. Medici in dubium reuocant, an pestis sit, necne, qui grassatur morbus. Philippus Ingrassias in suo libro de peste Panormitana,cap.q. & mox Ii. multis probat non esse mirandu,si ab initio non fuerit cognitus ille morbus,huncque pro desensione sui,aliorumque medicorum Thucydidis locu citat, prae inoratanterea multis utitur exemplis recentivis pestilentiarum, in iit, dubiqvibus id semper acciderit,ut Venetijs frequentissime,lam x-xRi 'd tq; rei teste' Alexandrum Benedictum, qui lib. de febrepζitilenti, cap. I a. Idem proba citato etiam hoc Thucydi, loco,ita scribens: Marcus Antonius Cornelius Patritius Venetus inter sevissimae pestilenti aetatis nostre initia, inqR plures Medici extincti sunt ignoto morbi genere non ψRm enim pestis detecta erat) fe e fatis leui correptus est, qd in vel ephi merinam putabant,submita per membra cactyς, & caeteris notis securitatem promittentibus, septim kςς put, acceruix sudore frigido maduerunt, atque proti-R interjjt. Interea dum admirarentur Medici,dum casum μὲ*pinu perscrutarentur, dumque vulgus insanu eos damnv

139쪽

rei inscitiς; ecce perplures vicos ciuitatis pestis acrius user coepit premere, adeo ut ῆco protinus fingulis diebus funeri redderentur,& infra etia narrat casiam similem ignoratae pe. stilentie,liis verbis: Pataui j qμoque aetate nostra Antoninus quida Siculus disciplinaru nostrarum sectator, laterum eo lore urgebatur, pleuriticusq; a medicis habitus est: is quint6 die obi jt, ac pestilentia statim subsecuta est. Sic in peste amni 1 31. factum dicit, ubi narrat per triduum feriatum a pii blicis praelectionibus Patauij ex Senatus Veneti decreto, ut Medici studerent,ac perscrutarentur,an esset pestis,sic facte asserit anno 13, 3. ubi etiam decepum Nicolaum Massam dicit, Medicum egregium , qui credidit primo ex aeris vitio

ortum malum, mox ex Iustini poli delatum contagiu com

pertum est, quod ille agnoscens, cecinit Palinodiam in epi holis: sic nostra memoria euenit anno ly7 3. chm Medi ci Patauini, duoq; illa potissim iam lumina Varissima Ci. piuacceus, & Μercuriesis pestem non esse primo assere tes, sed genus aliud morbi etiam non contagiosum,fuerunt

in causa, ut mox assuetudine, dc commercio Vulgaretur, aetatissime serperet: quare Alexander Massaria ita in primo libro de Peste in hanc sententiam pronunciat. Ubicumque iniquo, & infausto omine huiusmodi morbi se prodere, o

apparere coeperunt , iuehemen ter dubitatum fuisse audio, quales nam illi fuerint, de Bucius de Peste, cap. 3. assierit in omnibus nostrς memorie pestilentiis, Tridentina, Patavi'na,Veneta, Maritia ana; Milanesi,&alijs deceptos initi js me dicos,non existimantes esse pestilentiam,& inde assuetudi ne uulgatos, ac propagatos morbos. Idem asserit Petrus P risus ann. 2. ubi dicit Panormitanam pestem uulgata, dum

qVerunt medici, an est, & ipse de se ipso fatetur se fuisse ut sum in q uadam peste, idq; pluribus re petit in Tractatu, c het. neque id debet mirum uideri: morbi enim nouitas facit imponit inexpertis,cum ex libris tantum nouerint id ges. In eogno morbj,quod raro incidit, δc proinde merito lissitant, M la stenda pe buntur interdum non iniuria: est enim experientia, alteriit se neςς0 crus, quo suffulta iuncedit medicina, δ hanc causam ad g

A . , ςuntino , in excusatione, ut Ingrassias loco mςmorat01e, pelim e dc Petrus Parisius capi . ubi etiam probat viritimque est tium. cessarium ad cae gnoscendam pellem, doctrinam sciliςςh

140쪽

diezuamuis doctissim h haesiuent tamen mitiis,& Em piricitatilum pacidiotae literatis videantur ob usum, experientiamqj meliores,quod Galen tram testinaoni uin maxime

ideth, in quibus erat videre medicos Idiotis similes, δί non-- ην nullos etiam impetatiores adtota prudentit Et ideo Franci laps Fngtmesica Patauinus an suo consilio de peste Pataul imperitiona rationeis habetida naturi curusdam Empii Ici, cum post res idiotivdi mellux expetientiam nouisse, quam docti, ac literati v medicisita enim scribit materna,&nostra lingua Nemrsa Edbefecit ques Crone , pe P per se longae spei ιen V, si e fano up tm

semita tali. Fallopius de Rubone pestilenti fatetur se plus una diei expertudo cognouisse in Patauina peste, quam antea tot annos prelegendo, &saibendo de peste, quoniam, inqui res expertaentussi requirit, &jcognitio iura'antea vocabatur imperfecta,ide asserit Salius de febre pes ilet1,c et In sine

secunda species ignorationis in peste esse solet causς , vel medicaminis accommodatis, ac praesidi inam potest Inter medicos constare de peste,quod fit.sed dubitari,a qua causa sint proinde quo ph sidio tollenda, & emouenda: musti enm causis oriri solet hisq; S separatis:6t interdcommactis multis simul ) quas sumus in Praefatione nostra persecuti,altria quasi summa capita omnes adducente Sidi- uiuam,elementariam, dc materialem, & pro Varietate cau-ix iam praesidij ratio mutatur iSi enim ira diuina sit immis arulla valent medicamenta, nisi animorum expias ac preces ψ& votaei Sia aeret emendandus est aer, reliquis e quaeqvide oninibus' χρ In gestia xet Lincipestilenti jseontingere, ut in hac ipse dubitatum pri- letiis semn Da tant pudet veneno infecti,an ex A ethiopia fluxissi: Umiph; fictis multitudinem agrestem,l& pecora in Eius I tuis auraeq33ωιmaestatu posti inaestis tectis lia, pestis.' N bitantes,

라틴어 텍스트