Praelectiones Marciae, sive Commentaria in Thucydidis historiam, seu narrationem de Peste Atheniensium.

301쪽

a I In Thucyd. Narrat. Testilentia.

το με τις απον δεο Ἀρδεαι. προς πιώς, οῦ παρquae ola in corde esse probat,cum cor attrahat mittant,sial et κτερ αἱ κατα τὰ ωτα CauitateS,sua ad aures sunt, deducani

vasa &h cm motu diastolas Dia fiunt,quaerendum Inqua in viriana ex Thucydidis dicto detur quartus imodus nempe κατάβασις, itast, descensus,cum sponte naturae fluit materiiqd multa in remedii vocabula morborum videntur significare, ut catarrhi, quifluxum materiae significant,diantita, gonorthςa dc similia ut frequesapud medicosi menti suo γασμου, qua materia furente me turgentem passim vocali et testam r. Qi d laeet vocabulum non sit 1 Galeno, & Hippocrate Vs patiam,venit tamen a verbo οργαν, quo Vsufficique ter Hippocrates ad hanc pruritam materiae, M titillationem significada,ut aphaa. prime uectionis, ubi translatum dicit Galenus animantibus u. tillatis ad venerem,ut ipsemet a. de crisibus, capit.9. alio civriore uocabulo ostendit, dicens, τωνἐπsγονῶν νουσur, idest, scillaeitatis ad usum Veneris, ubi citat Aph0 ut etiam et de humoribus, ut etiam libro 3. de fract.conta Lubi motum puris in ulcere ad exitam festinatis per hoc uer bu AI expressit, δολιῆν, nam contra uidetur repugnare huminris natuI ae, quae per semobilis non uidetur, nisi a ui aliqua ς citetur, & commoueatur, uiae tur potius id tribuen

dum expultrici facultati partis mi itentis, ut hoc loco cer bri,&ita potest: poni sub prima specie transmutationis qua: est missio, ut etiam loco citato de fracturis refert Galendi in membria is γόμενον ἀποκρισιν, quod sollici latur ad expulsionem,non in purisad materiς naturam,qβς per se non est mobilis, quae uero sit apud medicos hsc myteria is α, uariae sunt sententiae medicorum, quas a persequimur in explicatione illius a phorismi. Hi, ου' δε- σπρου . Tussi uehementi.J quomodo fiat tubi , ina resti, quid iit declaratum ex parte iam est, cum de sternutamς' russis vehe to ageretur,dictum enim idem esse tussim in pectore, qRγ

ςR sternutatio in capite, & ideo coniunctim de utroquo diipi tat Galenus in 3.de sympl. causis, ubi concludit tussim pipesse aliud quam, σφοὶ ξοτιατην τινα ἐκφυσησιν,

302쪽

huandam efflationem, ut plurimum simul d uelocissime delatum mras spiritum attrahat,& propellat sua impressione obstruentia uias eius, quod si uno aggressu, dc insultu

non potest praestare, bisaeraciae pius invadit, quoad assequatur,&in 1.dei affdiciti natura donatam animati, ut expurgate peream pectus possit quare inter motus uoluntarios saeuitatis motricis,deprauatos tamen collocatur,in quo causa aliqua adsit praeter naturam , quae ad motum extimulet, Meadem est eius uis in pectore, se thorace , qualis actio expultricis facultatis in uentriculo. Quod uero sit symptoma pestis declaratur ex Hippan 6. Epid. r.cOnt. 17 n An f αμα θηριώ- δ', , idest, tussis sicca, non ferina,&-&c. tusses siccae, ubi duplicis tussis facit mentionem benignae,quae desinit in abscessiis, & ferinae , ubi triplicem affert illius uerbi explicatisnem. Primam, quod scilicet , idest, uermes ad os uentriculi accedentes & mordentes tussim gignant, quam reijcit, quia neque rationi nititur, nec experientiς altera, quod significet, id est,tabem; quia tabidis ungues incu ruentur quasi idest , feris, cum et dicant appellatum ulcus pulmonis . Tertia demum

est ut intelligatur idest, maligna,& pestilens,quam

ipse magis probat, ita enim inquit, το-ολ αμ ινγε

satius est igitur serinum intelligere malignum, side ex capite delata fluxione tussiant, siue ex ulcere alicuius e spiritualibus instrumentiς, siue ex coortis in ipsis abscessi hyi , siue ob ea quae uocantur empyemata iussi ant, ubi qua' '0r uidetur ponere species tussis maligne, siue causas S di tentias, cuiusmodi omnes has fui sse dici potest, ex capite*Ri influebat humor, pet fauces, Scasperam arterram ulcς uram in pectus descendebat.Wmultos tabe aniciebat,e Ode

loco Galenus recenset etiam non malignas tusses,quas, nempe ex instrumetorum spiritalium intempe-''q me sitit ob sanetum arteriaeve asperitatem τραχέα ἀρτῆ ιαρ, quae asperitas fieri pine,' ) tum ex cibis, dc poribus asserantibus,tum ymbietis aeris natura: quare dicebat idem Hipp. Aquil O' E. k a ne

303쪽

uso In Thucyd. Narrat. Pestilentia

ne flente tu sses excitari, &c. eleganti stime hoc symplaini pestis tetigit Vergilius in 3. Georg ubi hanc Thucydidia

pestem dicitur adumbrasse, ait enim. Hinc canibus blandis rabies venit, quatit aegros Tu is anhelasues, ac Drecibus angit obesiis.

Quem imitatus, ac subsecutus Sillius Italicus lib. I ita ait Aytera pulmonem livis quatit, o per anhela Igneus efflatur sitientum Fritus ora. Neque ipse Lucretiu praetermisit, licet non suo ordine, loco collocarit: nam paulo post tria simul symptomata coniungit ulcerationem,& vitium faucium ex maligna, & falsa fluxione a capite delabente, raucitatem inde ortam ,&tus

sim,dicens: Tenuia θAta, minuta, croci contacta colore, Sal iq; per fauces raucas vix edita tulis.

Quare non omnino apparet esse verum, quod dicit in Conmeiatario illius Lambinus,qui dicit scripta a versu illo,

e uitaq; praeterea mortis, Scc. usque ad Octauoq;fertiadentes,&c

Non esse apud Thucydidem: nam multa sunt apud Thucydidem,qui diligenter consideret,ut illud etiam, quod sequi tur de spasmo, dc conuisione . Seneca etiam id non praeter misit in Oedipo. Ait enim de pestilentia correptorum sym

plomatis intima creber viscera quas ut Gemitus stridens.

Huiusmodi sympto maeuenisse in peste illa narrat proco pius lib. a. de bello Persico, S: primo statim insultu aman ad 'esperam tussi exagitatos cum febre, qui corriperentui Et in ea peste, quae grassata est sub Martiano ImperatorqOrientiSanno 33 3. vehem ens phlegmone primo, bidu0 coecabat'S tertio die tussis aegros abripiebat, vimen ii δ' Heurnius cap. 4. Symploma etiam pestis fuisse probat Mienus in meth. cap. tr. ubi recitat duas historias duos. ηρ imo & pluriu m adolescentum, qui in illa eo tempore, gy- ssente pestilentia tussi laborarunt, & ulceribus fauciu,do F

304쪽

R H. Marc. Fab. paul. Lib. I. us i

admodum sire omnes alij, qui seruati sunt, hoc die etia tus sebat paululum, postridie lotus statim tussijt vehemetius,&cum tussi eiecta est crustula, quam vocat Ephelcida. Qij

etiam mox seruatum dicit. Altera historia est adolescentis xviij. annos nati, qui ex catarrho plurium dierum expuit cuiussi primo sanguinem Ῥανθερ, idest,floridu, sed non multu, postea uero expuit etiam particulam illius tunicae,

τηρ λαρυγνος α,εφερετο, idest,Quae tegens intus arteriam in fauces,& os per laryngem,id est, arteriae caput ferebatur. Quam ex crassitudine sibi coniectanti, M agri sermone visam luryngisinterius corpus tunicae, & voce etiam laesa tum san, tum longo post tempore. Hippocrates ipse in 3. Epid. comtex. 66. declarat fuisse istius pestis perpetuu symptoma,pra sertim in tabidis: ubi enim dicit multos tabe consectos, mutoremque partem perijsse; eos uero,qui fugerat necem,nun 'quam tum destitutos, των δ'' αλλων ἐλλιπον - αἱ Buχερ ΟυAN, idest,ex alijs nulli tusses defecerunt. Et in I. Epid. Comenti

idest, Tusses siccae; tussiunt, & nihil educunt. Vbi Galenus

in Commentario docet, quid sit tussis arida. Meminit etiain 7 in 6. contex. 16. M i . ubi fit mentio duplicis tussis, le-Bj scilicet,& siccae,quam malignam interpretatur in Commentario Galenus. Notat hoc signum in peste Petrus Pari, id ,&citat etia hunc Thucydidis locum. Valeriola in Ap pondice locorum communium cap. de pestilentibus mor' facit mentionem cuiusdam morbi bis populariter gras--ti sua memoria, nempe iueio, & is s a. in Gallia, eorum linguὸ vocati ex eo quod correpti cuculione Ca, pqt velarent,arbitrantes id prodesse,quod fluxio a capite de hyotur, in quo tussis esset praecipuum symptoma, quae fa m) doruente etia obrepebat: cum dolore capitis, respiram 'dguitia,ac vocis raucitate ab initio,quς prςibant,mox se

305쪽

usi Luc)d. Narrat. Pestilentia

praefocationis periculum frequenter induceret ab initi6 s, ca,mox poli septimum, Vel decimuim quartum cum screatu multo viscido, lento, &c. de quo ibi inulta, dic. contagio. lsamq; adeo fiuisse scribit, Vt uno in quapiam familia corte pio, in uniuersam domum incendium,contagioque serpere Καρδὰν, Cor. Praeclare Ginys hic Scholiastes ait: i

παλαui kτm τωςομαχον καρδ'iαν ἐκαλουν ,-καρδιωγμὸν ri, is νφζομαχον, idest, Veteres medici istomachum cor voca bant,& cordis morsum stomachi dolorem. Quam rem mul tis in locis notat Galenus, Ut de sympdcausis, lib. l .cap. ..isi principio, το κοι-, o j nos ventriculi,quod etiam cor nominant. Et S. de locis asse. ctis,cap. 6. initio ait: το ςομα λιαρ di απαλαιοὶ καρδὰν is μαζον,idest,Os venrriculi veteres cor appellabant,quod i rocentioribus dicitur etiam stomachus , ut paulo post ibidem

pius,quod os Ventriculi mos est medicis appellare ut cor, ita& stomachum, sed antiquitus magis erat in usu positu c0x dis nomen, nuncm ab illo adhuc permanent cardiossin, id est,cordis dolores,& cardialgia. Particula vero appellant eo dem nomine, quo eam, quae cita ex ore in eam deferta sin 3. prognost. coni. 3O. ubi agit de uomitu Hipp.& dicit, febricitanti ob oculos uersetur obscuru quid mcum dolore capitis: si accedatetiam καρδιωγμh, i coxemorsus, χωλάδ' ne ἐμετορ ατι εσται,idest, biliosus uomitu rit Vbi Galenus etiam loci hune citat Thucydidis & j ς totum ad rem illustrandam afferamus. σὸ δὲ τῆ)λαπh'

306쪽

prahct. Marc. Fab. Paul. Lib. I. as ,

tudinem neruorum sensitivorum,quos habet nihil alet eorunt,quae sunt in ipso; commorsum igitur a bilioso humo. re cordis morsum ita appellatum essicit, quare &. biliosus ipsis vomitus accidit, tale quiddam etiam Thucydides indicauit, ubi ait,& cum in cor inhaelerat, subuertebat S ipsum, &deiectiones bilis,quotquot a medicis sunt appellatae, subie runt: nam illud subuertebat de impetu ad uomitum dixit,

statim & cor nominas os uentriculi, quare etia morsus eius cardiogmos,& cardialgias uocant. Ex quo loco,& sententiai Galeno,ia uerba etiainexplicata, necnon emendata habemus: legendum enim no ςκρδαι,&υπ σαν, non ἐπδ--σαν, quamuis haec lectio M in Aldinis, M in Stephanianis libris retineatur. doctrina de signis uomitus: confirmatur etiam apud Hippocratem . Aphor. i . ubi dicitur,quod patiens cordis morsum καρδιωγμον, & uertiginem tenebricosam cum oris amaritudine indiget purgatione per superi0ra.& Aphor. 61. ubi dicitur in febribus esse signum malum cordis morsum: M ut ad propositum reuertamur. Sic

Lucretius uertit cor: e uerbida sis in cor maritum con luxerat Vris.

ic Horatius in a. Sac secundi libri, usus est cor pro stoma-cno. Ait enim: Et morbi mirer purgatum te illius,atqMe Emiat veter mire nouus, ut solet in cor Traiecto lugeris miseri, capitisq; dolore.

δm ex pleuritico etiam fit cardiacus, quod est dolor oris:*Rtriculirat testatur Celsus lib. 3 .cap. I9. unu adhuc exena PNm libet proponere,&testimonium Galen ubi etiam ci thucydidis hunc locum, Muaria adhuc lectio proponi'. 9 δ' in Commentario in a. Epid. contex.l. ubi dicit,Di nου αν in serea, idest, mulier oris uentriculi do--gςbatur, nec quicqua consistebat. Galenus in Commentario

307쪽

ris In Thucyd. Narrat. Sestilentia

mentario,qui Graecus apud me,& manu scriptuS extat. Omi

μασμεναι πίεσαν , idest, QDd Vero cor non solum primu ciui us, quod est principium uitalis facultatis apud ueteres significet, sed etiam os uentriculi,neminem puto latere eoru qui sint mediocriter eruditi, quandoquidem praeter medi. cos etiam Thucydides in r. Historiarum de Peste, scriberi, in hunc modum ait: Et ubi hoc malum in cor inhaeserat, i p. sumq; subuertebat, & deiectiones bilis omnes quotquot sunt apud medicos decantatae subsequebantur,quod etiam repetit in a. de decr. cap. sa. ubi ad pnobandum, φuocabulum significat stomachum,citat hunc locum Thucydidis eandem lectionem retinens uerbi ςvψαιεν, & praeterea Nicandri dicentis in Alexiph. αν κραδ ην -ι; ορπιον, οἱδ ιηοχαίην

Κλωυm ςομαχοιο. idest, Cor epulare vocant quidam stomachiq; cloacam.

Deelmum κνῆHuphτ αυτnν. Subuertebatq; ipsum. J Stomachi sub sympto uersionem ex Galeno supra signum futuri uomitus dictumma pestis est, sed potest etiam poni, ut propriumlestis symptoma, subue,si' euenire, est autem subuersio stomaehi' ie morbus κἀρδιωγμος, & καρ διαλγία, nuncupatus, &- τια,idest, nausea, ut supra didicimus ex Galeni explicati0Rς in 3 prognost.cont 3.ubi ad probandum,quod uomitum biliosum praecedit , locum hunc citat Thucydidi i& patet etiam ex ipso uocabulo, pam uidetur proprio sq mine uocare, καρὸ ἰαρ mr- , quo uocant etiam medici, ij ne medice scribere uideretur, disiunxit in syntaxi, q

Riinbερ,idest, cordis labor una cum hypochondrio conten q)doloreque capitis malignum, pro quo symptomate do utitur alibi contrito medicis uocabulo, καρδιωγμ ς spe iam καρδακα, dicitur,quo uocabulo utilux

308쪽

he Celsis uocas cardiacam hunc affectum,quod confirmat caleni auctoritas etiam, qui hunc contextum citans in 1. coni. r. Commen. in z. Epid Vbi dicitur id est mulier angebatur dolore stomachi. ita mox addit: His His γαρ οἱ μοχθηροὶ χυμοἰ τακ τατ οματας λατρορ διαβρεχονα, s-αι Bhωπος ναυτιω ,στρ, διαλλαρ,idest, Cum enim vitiosi succi partes ad os ventriculi pertinentes imbuunt, sit homo nauseabundus, & oris ventriculi dolore angitur . Ex quibus etiam duobus locis probatur esse maligni morbii ac pestilentis symptoma. Et quia in hoc etiam Commentario praeclare ostendit, quomodo fiat, non erit alienum hic recensere. Ουχ sρματορ- sth αλγημα καρδιαλ ίαν

ουνυπὸ πικροχόλου mοὐ μαλλίαν ερ ἰέται, δ ιὸ se χολω- δηρῆμε τορ λὶνεται , χἀ -- τι ά παλα- ταρ δὶήbu α οὐ κ διωγμοὐρ-καρ ριαλγἰαρ ἐκαλιυν, idest, non omnem autem oris ventriculi dolorem cardialgia appellant, sed sol una illu, quiab acribus humoribus excitatur,cum ipsum OsiriritMur,& commordetur,quod maxime in molestiis contingit,quare & sic affecti bilem vomunt, quibusdam infra de ijcitur,&ventriculus ipsis summa biliosa egerit. Et haec merito accidunt: nam os ventriculi ob magnitudinem sentientium neruoru,quos habet nihil latet eorum,que ipsi insula C mmorsum igitur a biliosb humore efficit cardialgiam: quare, & bilio ius vomitus succedit, & propterea veteres morsus Cardiogmos,dc cardialgias vocabant, licet in tertio de nat.fac. cap. 1 r. videatur haec diuersa facere sy mpto in ta, nempe morsum, nauseam,& cardignaum. Eadem 2x ,quae hic dicuntur hisdem pene verbis de cardialgiae na- rura,&causis referuntur in a. de decret. cap. 12. & in Coacis ζctionibus appellauit hoc sympto ςαθε se , idest, 0rium pectoris, ut annot uimus supra ex Laurentio dicis pro Ore ventriculi. Philippus etiam Ingrassias videtur xia facere symptomata,cum ait par. i. cap. i 3.inter signa

Ll pestis,

309쪽

aes In Thucyd. Narrato.

pestis,LOrs ravieneansieta, in isti dine distimo volgarniente nun Basca 6. diFcollisi belli , nuginger subito 7. ii modiis,dinausea, tan prostration ei ancio, ouer 9 dolor di stomatho, ore, tu mordieation di queuo , che chimam i Medici M orsum cordis. Si vero ocabuli vim sequamur, erit hic intelligendum de ill6 affectu,qui dicitur Graece uera νοστῶ, subuersam,quam non ulli eandem esse volunt cum nausea,vttestatur in sua Praxi Metcurialis: quidam ponunt discrimen, S nauseam esse dicunt ante cibum, subuersionem post cibum: magna vero hic sese nobis offert dubitatio. Si enim nausea est, ut docuit Gale. nus s. de locis aff 6. continua, di frequens ad vomitum proe pensito,quam tamen non sequitur vomitus,Vnde quidaedixerunt,nauseam esse irritum vomendi desiderium, quomodo dicitur subsecutu vomitum l esponderi potest dupliciter: primo , id se istum ex natura pestis, quς amnes morbos reddit longe magis pernitiosos , Si auget omnia ympto-ta, Ut cum suapte natura nausea sit tantum vomendi detae,rium, addito pestilenti inquinamento, ad cruciatum irriti vomitus,tandem etiam ipse praeternaturalis,& pernitiosus

vomitus accesserit : in peste enim ut supra dicebamus ex Retio,& Paulo) omnia horrendissima: vel dicςndum non fuisse sim pliceni affect iam, sed mixtum,ex visjs,atque adeo contrari s affectibus,nausea,atque vomitus com nes simul fuisse oris ventriculi facultates labefactatas. atque tentata expultricem, reten tricem simul. V et tertiodice dum yyrio tem pore utrumque symplomaeuenisse, ut ex ipsi a d cydidijs Merbis colligitur,adeo ut primo fuerint nausea tςt xj,6 post longum laborem andem victo,ac stabo retentii Cur sues cis facultatis robore subsecutus vomitus fuerit biliosus. Μα

se tontati let esse symptoma febrium pestiferarum, tum qui ρο , simum sequitur magnas semper inflammationes, praeiςx tim cerebri, & iecoris, quorum alteram, nem pe cerebit hi adfuisse supra demostratum est,cum sumus interpretati chlorem illu m vehemente de phrenitico affectu, ad id pQν sit referri verbum φλkivirae,idest, inflamatio. De alteroς0piocturam facere possimus ex sequentibus, quae mox di β tur Α ecedit tertio,quod utrumque,quemadmodum ς 'gcardialgi unt symptomata superuenientia his,qui ἴη

310쪽

hauserunt; cum vero cytispiu dictum) eadem sint interni

veneni, quae e terni symptomata, consentaneum fuit, haec duoque an pestilenti coniuxutiones Ruijsse mala,atque symptomata: quarto addatis sum cum ratione factisui causa tum timoris; qui cum maxime in pestes Or reptis vegnet,su plevi natura, i docuit Galenus r. de decretis Hippocr iapi a timor attrah tbilem in ventriculum, merito ibi colloda peperitnauseam, Micordis dolorem, ac morsum , pessimumq; signum suit, tum ratione febris pestilentis,tum ratione inilammationis vehementis inparita principe,nempe cerebro,in quibus nihil critjcum,aut num est sperandu πασαι Expurgationes bilis omnes. Plerique omnes interpretantur de deiectionibus per ventrem inferiorem hunc locum, sed ego de euacuatione per supe-.tiora,&de Vomitu interpretor, ipso auctore Galeno, qui id videtur innuere in supra citatis contextibus, in dicat,cas 2iogmon precedere bilis uomitum,& Thucydidis utatur testimonio, cuius uerba de impetu ad uomitum interpret, tur. Ad quod accedit , quod infra facit diarrhaeae,5 fluxus

uentris mentionem, necnon dysenteriae sub nomine, λαι-

σωρ: inq; hic de thoraeis symptomatibus loquatur, Videtur uomi tus ad illa pertinere; qui quidem uomitus pestis est perpetuus comes, praesertim uero in pestilenti febri, quae analogiam habet ad spiritus,& dicitur diaria iei ephemerarquare probare Schol 1astae non possum explicationem , qui

stilicet dolor ille, & angor in excernendo i ntelligatur de dysonteria: no enim est hoc in more positum Thucydidi br uitatein maxime adamanti eadem saepius repetere,dc incul- re. Qu9d vero vomitus sit pestis symptoma declarat etia. lenus in .meth.c. ii Eubi dicit eos qui ex pestilenti tussi sa λα essent, fuisse pr purgatos per uomitum prς dentem, alui deiectiones: R ationi etiam colantaneum id uidetur,

dicat malum a capite.delapsum, cumq; praecesserit in ἱψδmmatio ingens & calor , quae arguunt affelium cerebru, 'ς autem grauiter:affecto,succedat per consensum uom

Rumitum euacuatiotiem symptomaticam fuisse , non

tus bili

sus.