장음표시 사용
101쪽
7Ovel densitatem meatuum cutis non possunt transpirareuesit pruritus, vel scabieS. Scabies, & pruritus, ut plurimum generantur a materia sanguinea, cui admiscetur cholera adusta . Et scabies , quae reddit cutim asperam, & facit dissuamationes provenit a matcria multa, dc apud antiquos lepra dicitur . Nam lepra morbus solius cutis est. At pruritus ille scalpore sedatur , qui pendet a materia subtile, dc pauca; calefit enim membrum, scalpendo pori dilarantur et materia subtilitatur, unde facile exalat. Et e contra materia existente multa . dc grossa non tota resolvitur. . Cum sanguis nimis abundat, accidit pruritus, quasi ubiquet earnis, continuo oris dulcedo sentitur, de fiunt vesciculae ia're, & labiis. Cum cholera nimis abundat, accidit in faciem color cedrinus,hmaritudo in ore, sitis multa, & caput saepe dolet. Cum phlegma nimis abundat, in ore accidit mulitudo sa livae, idest sputus multus, oculi fiunt graves , dc somnolentes, d calor albus, sive rubeo colore. Cum melancholia nimis regnat, accidit multitudo appetitus canini, urina tendens aliquantulum ad viriditatem, vel pallidi
Materia crassa exsculptura non evaporat, sed facit pustulas, dc ibi putrefit. In scabie sit asperitas propter exiccationem supcr-ficiei cutis, dc rubcdo ex accensione sanguinis , dc aliorum hum
Vehemens pruritus ostendit melancholicum sanginem , adustum. Is enim tim pertinax est, ut saepe citius cutem, dc carnem discalpes, quam pruritum rollas. bScabiei tandem causae sunt quatuor. Sanguis scilicet adustus, cholera adusta, phlegma salsum, aut per adustionem transiens in melancholiam, dc melancholia adusta. Quando humor cholericus , qui est mordicativus , dc acutus, expanditur super membra puri scnsua, causat horripilationem , idest pilorum erectionem, & puncturas veluti acus, qui dicunmtur formrcae,dc formica rota. Item quando a multitudine sanguinis
obstruuntur viae, si unt Obstructiones, dc it ores illi, qui etiam
102쪽
S Anguis, qui vitae thesaurus a medicis vocatur, aliquando egre
ditur a Venis, & arteriis, aliquando a membrorum substan tia . PLimo modo egreditur tripliciter, aut propter aperitionem. Orificiorum venarum, aut propter resudationem, aut propter solutionem continuatis in venis, & arteriis, sive illet rumpantur, sivst 1ci nciantur occ. causa resudationis sanguinis a venis, aut est sub- illitas sanguinis, undecumque proveniat , aut raritas texturae
Cognoscitur provenire ex aperitione orificiorum Venarum, quia in principio est parvus, ct augendo procedit, & e sine dolore . Et e contra proveniens ex ruptura venorum, in principio est multus, dc deinde paucus , dc cum aliquali dolore. Cognoscitur provenire ex apostemate, cum sputum sanguinis succedit sputo saniel. Interiores cause sunt venarum corrosio, quae fit a fluxu 1 capite descendente ad pulmonem,&ad pectus ex materia cholerica, aut phlegmatica salsa . Item venarum aperitio interdum fit ex re pletione earum ex naultis humoribus, aut a sanguin qui ante purgabatur per evacuationem menstruorum,aut per emorrhoides.Pl rumque Vero ex mala complexione frigida, & sicca, unde aperiuntur sicut lutum cum desiccatum fuerit. Sanguis proveniens a venis pectoris est grossus, immo al, quando congelatus, sicut sanguis suga. Sanguis autem pulmonis non coagulatur propter multam chaeret admistionem . Item proveniens a stomacho, cognoscitur ex dolore stomachi, sicut proventcns a pectore ex dolore pe ctoris,& sanguis proveniens a splene, est magis niger. Item quando sanguis egreditur a pulmone, nul- Ius dolor adest , quia pulmo sensu caret. Distillationes sanguinis ex naribus semper malum, propterea. quia natura desiderat extenuare excernere,& expellere superfluitatem,aequit autem, aut propter imbecillitatem propriam, aut prOpter grossitiem sanguinis, aut propter densitatem particularum,aut quid simile . Bene enim fluxi bilem oportet langinem esse . Pro fluxu sanginis narium prodest albumen ovi submissum nam
fibus, dc aqua frigida super frontem sepius, dc circum circa collum
103쪽
eonspersa. Pr5 sanguine fluente ex incisione gIadii, sagittae, vel similium , primum prodest superponere digitum tenendo pamniculum , donec sanguis congeletur in vena, deinde superponer e Larinam de frumento, de similia , thus, di: albumen ovi stringunt, di insuper carnem faciunt. In phlebotomia semper prius malus, quam bonus sanguis emuit, ipsa enim natura sanguinem bonum sibi necessarium , tanquam charissimum sibi retinet , dc propone custodit , quinniam in eo vita consistit, & malum sponte repellit. Sanguis bonus rubet, & lucet, & est aequalis substantiae, sed malus est niger , ' saniosus &c. & viridis est omnium pessimus . Phlebotomia.stilicat, &desiccat, ideo summo mane debeteraemitti Uystcre lenitivum, & debet fieri jejuno stomacho, &post digestionem cibi, & tempore quietis, hoc est quando febris
magis remissa est. Et advertendum, quod Omnes venae capitis, excepta Vena sub mento, & Omnes venae crurum, ac pedum post commextionem lunt minuend ' - - c c γSi sanguis exierit niger tollatur usque sit rubicundus, si spillas usquae ad grossitiem, si aquosus usque ad grossitiem, & si non potest exire, clauso phlebotomiae vulnere cum digito , postea
subito cum majore impetu exit Phlebotomia est universalis evacuatio Omnium humorum. In utroque cubitu rectε possinat phlebotomari tres venae, iciliceteesalica, aqua evocatur sanguis capitis , & partium superiorum. Basilica, unde epatis sanguis proprius fluit, & partium inferiorum,& media communis est toti corpori. Salvatella est vena, quae iacet inter annularem, & auricularem digitum, utriusque manus,
di pedis, phlebotomatur ad sanguinem mulancholicum, & vilia 18' '' i. eu a sputi sanguinis conveniunt caseus recens, & mili
um, & evitetur exercitium , atque locutio, & acetum prohibet fluxum sanguinis, si est exterius , & super eum ebridatur. AJicennas dicit: Quantum possibile est cave a nussione langinis, quia est thesaurus vitae. Sanguis nunquam educi debet in febribus
intermittentibus cujus rationem Avicennas reddit, cum ait, cave ad unam duarum rerum aegrum perducas, humorum cholericorum ebullitionem, vel frigidorum cruditatem , est enim lannuis fraenum bilis, dc suo temperato calore cruditates concoquit. Galenus 3. acutorum abstinendum esse a sanguinis millione,
ver aestatem docet etiam si omnes conditiones adsint, ut puta
104쪽
73 morbus magnus, aetas florens, viresque suppetant. Qui enim de temporum statu nihil cogitantes 1anguinem abstulerunt medi
Documentum Galeni , quo docet saluberrimum esse in stabribus omnibus venam incidere, intelligitur de sebribus eo thruis& de non intermittentibus. Fit sectio venae ob duas causas et aut quia sanguis inutilis est, & suam qualitatem non servans ' nutriam non valet, aut quia vires praemit , aut venas, dc arterias distendit, findit, & obstruit . Quantitas extrahendi sanguinis erit quousque color mutabitur, aut viriumrobur sustinebit . Et in virium imbecillitate, alit dimittendus est, aut partiri expediet . Phlobotomia trahit ad intra sanguinem in cute existentem,& ideo vituperatur in variolis , & Menenis. l.
Sanguinis mittendi maxima cst controversia . Nam Galenu9 Avicennas, &alii docent sanguinem mittendum usque ad animi deliquium, sperantes hac ratione, quod tollatur, & juguletur febris. Verum Averroes in omnibus reprobat evidenti ratione Galeni, aliorumque opinionem dicens non debere, nos tantum moliri evacuationem, quoniam natura quando recte operatur, nunquam evacuat usque ad syncopim. Medici autem naturae imitatores esse debent. Sanguis enim est vitae thesaurus, ide uenaturae carissimus, quapropter in eius eductione reservati inmiclassici omnes semper videntur. Et pueris usque ad I 4. annum Ve.
na incidenda non est, nec sanguis mictendus, quia ut inquit Galenus , puerorum substantia omnium facillime digeritur, ac dissipatur 3 ideo minus evacuationis praesidio eget dcc. Ad educendum sanguinem crassiorem, basilica vena est aptissima, secus saphena, si sanguis sit niger, & crassior, permittatur exire, si pulcher, clarus, lucidus, statim obstruatur . Ideo enim laudat Galenus missionem sanguinis praecaeteris medicamentis peros exhibitis, quia semper reprimi potest, dc vel parum, vel multum educi secundum medici astantis voluntatem, quod non ita po test moderari in medicamentis per os exhibitis . Ea hodie apud vulgum invaluit consuetudo, ut venae jejuno, ac vacuo incidantur stomacho. Sed hoc ipsum doctoribus quibusdam minus probatur, ut quibus conducibilius esse videatur, ut ovum sorbile, cum hausto vini exibeatur . Natura enim stomacho existente vacuo, ne ali
mento destituatur, sanguinem pertinacissime retinet
105쪽
Et advertendum,quod si ante phlobotomiam non fuerint seces naturaliter eductae, lunt artificialiter educendae, ne propter venarum inanitioncm luperfluitates ad intra trahantur . In 'aetate ad I usque annos vitanda sanguinis detractio est, sicut etiam post Annos Oo. nisi quae inevitabilis compellat necensitas . Item vena secanda non cst, nisi sanguis effectus sit vitio vehementi , ut si contingat, quod post applicatum fomentum non liniatur dolor, 1 ed intenuatur. Quia tunc haec intensio significat Corporis repletionem, & vitium sanguinis vehemens. IS cui vena secta est, protinus 1 missione sanguinis cibum non stimat, sed expectet dum humorum agitatio sedetur, ne ci-hus non dum concoctus ad subveniendum membro laeso cum sanguine simul attrahatur.
Ubi aetas, seu aliud phlobotomiam fieri prohibet ventoste apponi debent iuper nates primo, successive in spatulis dc
C A P. XXXVII. De Motu, Amete, Lassitudine, in
LAbores, atque animi accidentia, si moderatae fuerint, calorem naturalem excitabunt, concoctiones adiuvabunt si exuperabunt, calor igneus excirabitur, & naturalis diminuetur, M.
torpida succedet frigiditas. Ergo in omnibus excessus est evi
Exercitium tunc observandum est, quando exquisitissima facta est concoctio, quod praecipue habemus matutinis horiS. Equitare, tunc optimum est, cum renes, & totum corpus fuerir purgatum. Exercitio superflus humiditates resolvuntur, propter quod insectioni pestilentiali, & aliis aegritudinibus materialibus poten Ilus humores resistunt. Unde Avicennas inquit. Ad exercitium Peragendum conversi per modum suae qualitatis, & in hora sua, nullo indigent medicamentorum, quae materialibus necellaria iunx aegritudinibus. Unde resertur, quod in quadam peste omnς
quasi fuerunt mortui, praeter venatores utentes exercitio .
Et schola dicit,si vis incolumen te reddere sanum. Curas tolle graves, irasci crede prophanum & hoc ignorandum non est, qu R do obesis nonnullis, quibus corpus immodice plenum est, aς ii
106쪽
etiam, qui spiritus admodum mobiles, ac calidos habent, intcr- dum ut ille cit, si curis timore, ac tristitia conficiantur , quo nil mirum 1 piritus calor haberetur, & nimia moles extenuetur, Si tibi deficiant medici, haec tria mens hilaris, requies, motderata dieta medici tibi fiant. Plutarchus tradit Pithagoram animo pacando , sedandoque ab effectibus, & perturbationibus inusicam adhibere solitum . Unum singulare in delendis cicatricibus est ballamus, in quo pennam intingas, cum qua 1ςpe cicatricem linias, propter hoc enim in tantum cicatrix iubtiliabitur , ut quasi non apparet.
ARtetica est iuncturarum, quae sunt membrorum ligamenta ,
dolor cum tumore, vel sine a mala Complexione humore ,1cu ventositate in ipsarum existente concatenatione caulatuS. Materiae,quae artetica cfficiunt, non nervis, nequq chordis,sed in ligamentis, aut juncturarum concavitatibus imbibuntur, & ner- VOS, chordaS, ut musculos extendentes quandam continui 1olutio.
nem efficiunt, & dolorem per consequens. Dolor item in quavis junctura factus tumore ab extra apparente nullo ut plurimum fit, molestior vero mitigatur . Quia materia ad dextra propulsa malori in spatiositate continetur, & sienon tanta fit continui idlutio, & per conlequens non tantum sit
Materia ad juncturas,seu ad juncturarum nodos propulsa pro pter ejus gipseitatem, seu duritiem, interdum fit ineptissima resolutioni. Artetica interdum etiam provenit ex parte fortitudinis ex pulsivae, cum scilicet epatis, & aliorum membrorum fit expulsiva Iortis. Tunc enim ad debiliora membra superfluitates eorum mandat, quae deinde sunt hujus qgritua inis caula: ha Avicennas,& Galenus. Provenit etiam a debilitate virtutis nutritiuet, cujus causa humores crudi plurimi gencrantur . Pro arteticis multum balnea commendantur, & illa potissimum indifferenter membra omnia confortando superfluita tes ipsorum resolvunt. Sed adverte, quod plurimi calidas valdoxenes habentes propter ab artetica praeservare, naturalibus balneis
107쪽
76 usi simi, dc ad urinae ardorem devenerunt, & Isto modo a poda gra liberati , in crudelissimam aliam aegritudinem inciderunt, α magnis cruciatibus ad alium mundum transierunt . Caeterum nisi . corpus bene purgatum fuerit, intrare balneum haudquaeaq uam permittendum est , & postea cibus sumatur . Qvi suspectilant de podagra a lotione liequenti pedum ab itineant, quoniam humiditates fluere faciet ad juncturas ..
Rasis dicit, quod podagra praecipue fit in iis, in quibus sunt
superfluitates semicrudae abundanter valde, α in corporibus cholericis.
Gutta pro cujuscunque interdum humoris stillicidio , ad
quamvis nostri corporis partem defluentis accipitur. Alio modo capitur, prout est 1uncturarum dolor ab humore in ipsarum concatenatione a membris aliis defluente causatus . Quemadmodum cnim membra ad se invicem escam trahunt, ita ad se invicem superfluitates deponunt. Et isto modo sit gutta, quae per similitudinem guttae a tectis , seu ab arboribus stillantis dicitur . Pulegium peculiari proprietate quadam antiquam curat podagram . Crassos cnim, viscolosque humores, unde podagra generari ut plurimum solet vehementEr calefacit, decoquit, attenuat, dc emolitur. Quapropter podagricis etiam per se subvenit, impositum usquc diim rubescat locus. Ut pollere corroborandi ex bona fragrantia ejus satis liquet.
In podagra, ut inquit Rasis, non est res utilior motu, sed ad eum gradatim patiens assiuescat, & debitis horis fiat, ex hoc enim dolor omnino tolletur, verum cum laxari incipit , dc illico quiescendum. Nam cuin laxatio incipit, liquefit, dii uperfluitates in articulis, re in musculis congregantur, sed ubi, qui exercitium facere nequeat, ante cibum faciat fieri fricationes. Omnis evacuatio , sive per urinam , sive per sudorem, & quando suo loco facta , dolorem avertunt omnino, nisi cum hoc cibo, & potu infirmus repletus fuerit, quoniam si membra vacua fuerint, α venter plenus supernuitates magis quam solent trahent.
108쪽
De Splene , in Hepate, in Pulmone.
O Uando splen redditus est debilis saepε numero intumescit .
& crallior apparet, nec trahit ad se secem sanguinis, sicuto Urtet, & ita sex ista per sanguinem dispergitur, & reddit corpus nigrum, pallidum, dc melancholicum. Qm enim caret sanguine laudabili, ad uviditatem tendit, & discoloratus efficitur. Palliditatis, vel *di coloris oblatio fit, cum rebus aperientibus, dc urinam projicicutibus, di cum decocto apii seniculi, aspa-
, petroseliini, cicerum, Sc similium . Spicn a natura celerrime indurari solet, sanguine nimirum in Veni, obturato, ες ob crassitiem , neque excerni neque discuti facile , potust ut nabetur ex Avicenna.
Signa obstructionis lienis sunt gravitas lateris sinistri distenctio,
dc dolor, signa corruptionis attractoriae facultatis ipsius sunt totius corporis aligreties, dc obstructio, signa retentricis affectae sunt vomitus line febre , vel alia occasione. Signa inflammationis lienis cognoscimus ex dolore, servore,febre dcc. iis etiam os fetet,gin si ve exeduntur Scc. Pulmonis inflammatio cognoscitur quia tanta inducitur spirandi dissicultas, tantaqae angustia , ut suffocari laborantes Videantur , ac recti sedere cogantur. In tussiendo modo hoc , modo alio colore infectuin expuitur, ut rubrum, flavum , russim, spumosum, nigrum, δι lividum . Hujusmodi infirmitas si fuerit a sanguine, vel a bile, conveniunt syrupus violaceus , dc aqua ordeacea , si laetit a pituita convenit oximel cum syrupo violaceo . Evacuatio potest fieri cum manna, dc cassia . Ulcera pulmonis non modo ad curandum sunt dissiciliora,sed quibusdam etiam impossibilis videtur eius cura. Et hoc ratione ,& experientia dicit Galenus. Ratione, quia pulmo semper est in motu, dc quae sunt sananda quiete indigent. Experienti/, neminem eorum ita affectorum sanatum viderim . .
Fere sempe cum ea liditate harpatis est frigiditas ventriculi propter caliditatem ipsius haepatis absumitur pinguedo, dc ventri
109쪽
' Quod hiepar sit calidior, & siccior, ostendit totius corporis constitutio extenuata, & macra, corpus undique hirstitum, pilis vestitum. Ηqpatis calor in declinante aetate intensior efiicitur,nimirum
C A P. XXXX. De Pese in de Carbunculis
ΡEstilentia morbus cst, qui non solum civitates exhaurit assiduis funeribus, verum etiam totas nationes depopulatur, ac Vastat. Quidam ex acrc corrupto, alii ex aquis vitiatis, non nulli ex noxio terrae habitu pestilentiam exoriri autumnant. Reli-ligio tamen sicut terrae motum , & alia id generis mala mortalibus irrogata assignat irato numine. Unde tenet, & credit esse telum Dei, quo sbntcs, insontesque striuntur. In libro Regum a. evidens est exemplum. Aer cognoscitur cita pestilens, cum aves nidos relinquunt ,& animalia pleraquet ex putri materia generantur. Aqua cognoscitur pestilens si sit pinguis, & tactu tepida virescens, si multiplicentur ranae, & pisces etiam quandoque moriantur: si a terra procedat vapor pestilens, cognoscitur inde, quod terra evadit sterilis praeter consuetudinem, Vigent terraemotus , animalia cavernas fugiunt &c. signa corruptorum Vaporum in visceribus terrae retentorum, quibus plantarum nutrimentum , Vesaer ex eorum egressu inscitur, sunt murium, talparum, fer pentum , & aliorum sub terra habitantium, ultra solitum super ipsius terrae superficiem , apparitio vermium, & aliorum ex putredine.
nascentium praeter communem cursum eXcellens generatio.
Corpora naturaliter in poris lata, ut sanguinea,cholerica,alii. partibus sunt paratiora febrem incurrere pestiferam, quoniam illa ab aere plus laedi possunt, quae plus de eo,& plus de aere attrahunt. Et quia videmus tempore pestiS juvenes robustos magis mori, quam debiles, & senes, ideo concludendum, quod minime sui pecti ,& boni talium infirmorum absque periculo custodes, sunt vetulae melancholiar. Hippocrates circum circa Civitatem Athenarum ex lignis Qtrercus accendit ignem die ac nocte ardentem, quam sic a peste Iibe
110쪽
liberavit, & Athenienses tune eum in Deum habuerunt, dc sibi
statuam Eneam constrarxerunt. Camerte infectae prius bene mundatae debent irrorari cum aqua rosacea, dc aceto . Acetum enim est multum cholerae atque sanguinis servoris extinctivum, & per consequens eorum adustionis prohibitivum, & a praeservando a peste mirabilem habet esticaciam
Aer impurus redditur purus beneficio rosarum aqua rosacca.& succo citri , & similium. Carbunculus prout febrem concomitatur pestilentialem de triplici materia generatur, scilicet de sanguine habente putredinem, de cholera habente impetum, & acumcn, & de melancholia habente diuturnitarem. Si in sanguine major fuerit putredo carbum culi rubescunt si in cholera citrinescunt ; Et si magna in illis humoribus accidit vetuosa corruptio omnes hi tres colorcs similiter apparent.
De Venenis, in Aculeatis Ictibus .
AVicennas, &alii dixerunt,quod venenorum quoddam opera
tur, non quia calidum , aut frigidum , χsed quia talem lia. bet proprietatem vitae & sanitati contrarium. Causa quare aliqua in veneni praesentia rorem emittere Videtur est, quia vcnena in cibis, potibusve , vel qualitercunque in aere praesentata aerem ipsi suo Vapore, vel alio modo alterant, seu inficiunt ; qui aer sic insectus ad parasitum , seu serpentis cornum perveniens ingrossatur , & in roris modum convertitur , dc tunc vulgares dicunt tali in veneni praesentia sudare. Sed hic notandum, quod in aere vehementer calido, &sicco . forsan talia rorem non emitterent. Quia tunc caliditas, & siccitas in tantum possent aeris ingrossationem prohibere, quod in modum roris converti non possent. Sal venenis resistit,habet enim sit vim vehementer siccam, &adstringentem, unde poros per quos veneni vis in interiora corpo
ris irruere solet, & densat ,-constringit, adeoque penetrationςm ejus intercipit , dc excludit.