장음표시 사용
81쪽
ω liter laborant . sinat ascendentes . a stomaeho ad cerebrum sunt. valde calidi, dc subtiles, ideo sunt magis apti ad exalandum per.
poros apertos in labore, quam ad occupandum cerebrum , cum autem cessamus a labore, instigidantur partes exteriores, & clauduntur pori , & non possunt fumi evaporare, ideo tundunt omnes . ad cerebrum, & manent ibi, unde fiunt grassiores. Et consequenter possunt magis oppilare cerubrum , α ligare, itaui non derivetur ab eo virtus ad partes scnsitivas. & somnum causare.
Nonnulli ubi sessimno tradiderint consestim sudant . Quia calor intro evocatus pcr somnum, humores diffusi per cutim elahuntur, dc id maxime accidit si corpus excrementis repletum suem
Unde Hiepocrates , sudor multus absque causa manifesta corpus uti pluri cibo significat, si vero cibum non accipienti hoc
accidat, scire oportet, quod corpus cvacuatione indiget. Somnus senum quacunque hora diei bonus cst.Longa dclecta-- tio, poma sub prunis cocta , Vinum dulce, lac, lotio pedum ante Cenam, Vel a pauco cibo post cenam, letus nuncius post tristitiam , blanda verba, solent somnum parere, dc Ova etiam comciliant somnum.
Vigilia est familiaris senibus, non soIum ob si Itatem , sed
ob abundantiam cruditatum, & humorum acrium, dc serosorum . Vigiliae si sint ex choIera rubea, prodest lavare caput cum aqua , ubi papaveri, lactucae semen ,& violae sint cocta, dc cum his unge- . re frontem, & tempora. Item, & sternutatio cum oleo violaceo& lactucae succo, & si vigiliae in Denesi adsint, prodest, si pannus
subtilissimus, dc vetus infusus in oleo rosaceo, vel violaceo, aceto, lacte mulieris &c. Super totum caput ponatur. Somnus immoderatus, & profundus inducitur a vaporibus erassis phlegmaticis, qui opilant arterias capitis , & impediunt decursum spirituum, quorum privatione cerebrum congelatur . di languens moritur, nisi expergiscatur, & vigilet. Divertuntur vapores clamoribus, punctionibus, dc si nares aceto abluantur. Ad provocandum vero somnum pro his, qui dormire non possunt, prodesthiscotta , quae post caseum ex aqua lactis colligitur. Qui se multo, ac praesertim vario cibo ingurgitant 'mnum 'aegrε capescunt; quia, ut ignis congestu lignorum obruitur , & su Diocatur, sic calor a copia, de varietate ciborum tarde concoquit,& sic tarde oritur evaporatio '
i Propria causa vigiliae est quidquid exagitat nimis spiritum ani -
82쪽
malem ut Ira eorporis, dolores vehementes I inealiditas a
aut siccitas cerebri , dc abundantia acrium humoxum. Ad conciliandum somnum nares, dc tempora Oleo viola
Melancholicos, & vehementer aestuantes insomnia tenent Alteros, quia refrigeratus humor penitus est. Alteros, quia nulluScst, aut certe minimuS.
Schola salernitana docet, quod somnus meridianus est causa febris, quia acres, & fumosae exalationes, quae vigiliis dispergi solent somno diurno non modo retinemur, sed etiam augcntur; iis itaque retentis, ac una cum spiritibus permixtis, contingit ut calor inde extraneus collectus . tebrilis fiat. Cum humores sint in corpore, qui ejici postulant, ut in laborantibus tussi, & gravedine, nocebit somnus , & debilitabitur calor a materia retenta. Caeterum somnus est vita senum, re' creat enim vires, lassos erisit, corpus impinguat, coctiones adiuvat, hilaritatem, & gaudium praestat. Et pigrities ex eodem fonte manat. Grossi namque, & vaporosi spiritus plus, eoque cerebrum humectant, eo autem humectato, nervi quoque, qui a cerebro propagati per corporis partes se diffundunt plurima humiditate replentur , unde pigritia sequitur. Somnus tamen meridianus conceditur, ut docent alii
Medici, si usitatus sit, & consuetus, & cum antea nox fuerit in somnis, & incommode transacta. i metiendus est pro natura ,& etiam pro copia cibi assumpti. Nam certa regula praescribi ne, quit. In Estate sotularibus, & caligis omnino remotis, est dormiendum . Nam si haec retineantur, fumi reflectuntur ad totum , propter quod turbatur corpus & impeditur per sepe digestio. Et sicuti a caena non statim confugiendu est ad libros, nisi forte historia sit legenda , vel aliquid iucundum , dc cognitu facite: unde spiritus non avocentur, δέ concoctio impediatur, ita non nisi post saltem unam horam somnus est admittendus, ac tunc aut stando, aut domi leniter deambulando, de jucundis rebus, ac gratis est cob
Major pars medicorum tenet, quod prius sit dormiendum super latus dexterum, nam melius cibus ad fundum stomachi pellitur, cum magis versus dexterum latus declinet. Et nota quod epar existit sub stomacho, veluti ianis sub lebete. Cumque digestio fuerit quasi finita, super latere lanistro debet qui dormit jacere. Nam tunc chilus tanta caloris intentione non indiget, &. potius
83쪽
tunc sub latere dextero In furnositates cohuerteretur sicuti in stomacho calido de re facilis digestionis contigit. Post expergefactionem resupine 3 acere laudatur. Quia membra Omnia melius quiescunt. Pervigilium fit calefacto, &exiccato cerebros Et quia pervigilium est coctionis ciborum impcdimentum , hinc vigilanti vox
alpetior redditur ex cruditatibus, quae a capite dithillant . Cum somnus per opilationem viarum primi ventriculi cere-hri fiat, cujus potissima causa est frigiditas , & humiditas appositam sibi vigiliam per deoppilationem viarum illarum, aut aperitionem iectae est fieri. Et hujus causa generalis existit siccitas, atque caliditas, potior tamen est caliditas , quia spiritus igniendo
mobiles valde eos efficit. Supinus cubitus est vitandus, peccans humor in posterio
rem partem, dorsalem medullam deferatur. Ea enim pars cum manifesto careat meatu, quo materia excernatur, periculum est, ne ad nervos penetrans convulsionem, aut paralysim generet.
Somnus tandem concoctionem adjuvat , es cerebrum roborat , & vaporum resolutionem perficit .
CAP. XXVII. De Fame , Siti, Appetitu Canino iis Tolismo .
ARistoteles a. de anima docet, quod fames est appetitus calidi,
Sitis frigidi, & humidi. Per siccum oportet intelligere solidum, per humidum liquidum.
Omite refrigerans appetitum confortat, quae frigiditas partes sanguinis per stomachi venas coagulat , & sic cxinanit omnia loca antea plena, quae dum natura implere queat, appetitum replentium generat ciborum. Calor autem facite contra, cum enim liquefaciat , & dic. pergendo loca impleat exinanita, necesse est fastidium faciat. Acet'si humores, si ori stomachi dominabuntur, crescit appetitus, quia a cetositate sua pungunt, & commovent stomacum, & quia cum sua frigiditate constringitur, adeo cibus, ut . in parvo stomachi loco conglobatus consistat: unde reliquis partibus vacuis existentibus natura appetit cibum , quo impleantur . Proim
84쪽
Proinde omnes antiqui cum Galeno dc Hippo erate eoneordant.&dicunt. Omne acetosum appetitus est: augmentativum , ω omne tintuosum, calidum, & dulce, sicut bti tirum . lac, caro crassa, & similia 3 cito, & velociter est saturativum. Quia venas inflat, & implet, & calore membrorum concavitates ful
Calor etiam cum corpori dominatur, poros aperit, & humoribus dissolutis , corpus necesse est, ut desiccetur, & sic appetitus canini est causa , & in tali casu prodest, si patiens ungatur ex oleo rotato, vel violato, si quiescat, & dormiat. Si autem proveniat propter defectionem contenti vae , qua cibi in stomacho non morantur prodeli vinum forte , & calcfactivum . Quiali oc vinum cito in sanguinem convertitur, & impletis ex eo venis,
corpus nutritur , & confortatur. Quatuor sunt, quae ad corporis viventis constitutionem materialiter concurrunt, scilicet calidum, frigidum, siccum , dc humidum. De his quatuor partibus continuo actione caloris naturalis consumitur , propterea facultas vegetativa continuo
has easdem quatuor substantias reparare, &reproducere Upetit, qui quidem repetitus restaurationis partium calidae, dc siccae fames vicitur: frigidae vero , & humidae sitis. Si vero plus humidi,& frigidi dictorum deperdatur, quia calor etiam praeternaturalisaddictarum partium perditionem concurrat, tunc appetitus restau is rationis major excitatur, atque sitis praeternaturalis a Medicis appellatur . Medicorum quidam volunt, habentem appetitum corruptum appetere similia, alii vero contraria ue dicunt namque primi, quod si tales appetunt sicca, humor sicccus erit in causa scilicet melan cholicus.Si appetunt acetosa, acetosia phlegma, vel melachosia acris,
sive a cetosa &c. At Avicenna dicit, quod si stomachus pinguia desiderat, illic est ei stiplicitas, & siccitas. Si natura declinat ad frigida, tunc illic si caliditas. Et si appetit res calidas . tunc iulic est frigiditas,& si appetit incisiva, acetosa, tunc illic est humor viscosus. Quod autem aliqui appetunt citida provenire potest, quia in eis quaedam qualitas virtualis continetur contraria numori cor-xupto existenti in corpore .
Frigiditatis ventriculi causa interna est materia melancholica. materia pituitosa, materia flatulenta. Nam hae materiae sua frigiditate reddere possunt ventriculum frigidum. Externa causa
esse potest stigidui cibus, stigidus potus, frigida medicamenta
85쪽
s. Siccitatis ventriculi effusa isiterna est haepar, dum calore suo immodico, sanguinem con1umit. Externa causa cit dicta, sunt cibi conditi, Aromatici. cibi salati, agrumina, & similia . Causa humiditatis copiosioris est sanguinis copia re cans, pituita humidior, & similia. Externa, ut cisi humidiores, fructus, potus aquae &c. dc ejus intemperies calida indicatur si noceant tantum calida, & si frigida juvant. Res gros , & vilcolae faciunt sitim, quia natura quaerit ipsos expellcre lotione, incisione, dc subtiliatrone, ad quae peragenda quaerit porum in auxilium. Subita sitis ablatio sine manifesta causa in febricitante pessima est. Quia significat virtutis sensibilis mortificationem . Modo dicendum est de inappetentia, quae ex multis causis
generatur, aut quia corpus non evacuatur, nec ulla fit resolutio, aut quia omnium operationum instrumentum, nempe
calor laeditur, vel quia peccatur in cibis, quantitate, qualitate, aut condimento. In se bri inappetentia fit ore ventriculi repleto,& conspurcato humiditatibus excrementi liis, v porosis scilicet,vel
Plerique cibos concoctu facile non concoquunt, concoctu vero non dissiciles valenter concoquunt . Nam qui calore abundant naturali per coctionem eos adurunt, eo quia agens inproportionatum est passb. At vero concoctu dissiciles concoqa- tint, eo quia calor Vegetus correspondet passis .
Aliqui priusqualia cibos edant, non appetunt quam primum autem edere incipiunt, statim appetunt . Et exadverso alii priusquam edant appetunt, ubi vero edere incipiunt, statim appetitus sedatur. Avicennas dicit hoc provenire , quia per cibos noviter ingestos, abstergitur materia illa , quae in tunicis ventriculi continebatur causa inappetentiae; & sic appetitus insurgit. Et quia ab ingesto cibo attratrix facultas ventriculi excitatur ad
Contra autem contingit, Vel appetitus, qui prius aderat destruatur, vel quia ex etho ingesto Vapores elevantur, qui os ventriculi inficientes appetitum destruunt, vel quia cibi praecipitati infundum ventriculi humores ibi existςntes, sursum attolli faciunt, dc appetitum prosternunt. Qiranquam etiam potest id ipsum evenire propter qualitates ipsorum ciborum, ut si cibi naturae advertae
Menstruat cibos fastidit, qui natura mulieris tempore menstruorum magis ad expulsionem laborat, quam digestioni Vacet, ideo
86쪽
ideo ne ineoncoctus remaneat cibus provida eum fit illud non
admittit . . . . 'Maturae ficus admodum nutriunt, quia dulcia natura san guinis nostri, & carnis proxime congruunt, carnem tamen non compactam, nec firmam generant, ut panis, & suilla, sed 1ub laxam, ut fabae. Et quia sanguinem nota admodum probum gregnunt 3 hinc fit, ut ipsarum usti pediculorum multitudo prove'
Pro terminatione hujus capitis notandum est ex schola, quoacontra nauseam marinam prodest panis assatus, si ex vino aquoso,& odorato maceratus ingeratur , & omnia poma, . quaLOS ventri culi corroborant, & humorem si stim repentem deorsum revel Iunt , & per ventrem evacuant, fluentemque stomachum sistunt. Tamen vomitionibus primum abhorrentibus , 'nec facile, i siue utiliter resistitur , quae omnino magna ex parte praesidio esse soleant contra magnas, & vehementes aegritudines. . . f.' Appetitus Caninus, vel fames canina est aegritudo comedendi , cujus non satiatur mens, & ques hoc morbo laborast ar moderate appetentes , tantum saep. sumunt, quod digerere ne queunt, ut canes: Unde per vomitum, aut secessum eum' emittere necesse est . Quo emisso iterum comedere appetunt . ἈItem appetitus caninus excitatur multoties ex debilitatectiam retenta incorpore, & 1 vermibus cibum assumptum devorantibuS.
Causae primitivae bolismi sunt motus per loca nevola, &frigida, vel mala ventriculi intemperies, vel frigiditas virtutem attractoriam, & sensibilem mortificans &c. cum morbus fit astigore exteriori, prodest sumere panem infusum in vino odor fero . Frigiditas interior erit, vel ab acri pituita , vel a melancholia. bi fiat a pituita, utendum est his, quae incidunt, ac atastergunt, & desiccant, ut sunt dulcia, & salsa. Prosunt etiam calida pinguia, sicut butyrum cum per brodis pinguibus 'Causae appetitus canini plures sunt; prima est membrorum superflua resolutio, propter quam membra inanita a venis continue attrhaunt, venae ab hepain . hepar 1 stomacho, & per istos motus causatur hujulinodi appetitus . Et quando appetentihus continue cibus afferatur, ex ipso tamen non nutriuntur , tutinquit Gaten. Quia non transglutitis, sed bene digestis nutritur
Talis membrorum resolutionis causa esse potest intrinseca.di extrinstea, ut evacuationςs superliae, sudores suSctauit, . '
87쪽
66 perfluus fluxus ventris , dc stomachi aut totius contentiva debi
. ' Item bolismus bovis fames interpretatur, & docet , homines ini uigiditate, dc hieme plus bolismum pati, quam inestate Pitujus causa esse dicit frigiditatem, quae diminutam efficiens caliditatem, non potest tantum cibum immutate, quod membris sufficiat. At hoc est. ii telligendum in corporibus debilis caloris, quia in robustis, venires hieme calidissimi sunt, & natura dc. ibb plus immutat, quam in estate .PiBolismus,est fames immoderata membrorum, cum appeti 'tus cessatione. Membra enim inanita , & nutrimento carentia a Venis sugunt, venae autem a stomacho, stomachus autem inani tionem non, percipit, vel si percipir, ita debiliter, quod uno bolo satiatur , Nam ubi os stomachi stu dum fuerit, suam inarnitiisnem plii; non percipit, qu1m si esset satiatus, licet sit ina
Et intensa membrorum , aut stomachi caliditas famis synco - .p- is causa os' potest. Nam propter ipsam velox sit Virtuti S reso, lutio , ' dc nisi statim cibus offeratur, quo virtus ipsa refiscilletur, di caliditas illa aliqualiter remittatur , grande nocumentum pr.
sentiti & illud cordi communicans, e ncopina inducit.
C A P. XXVIII. ' De Singultu, SFncopi .
V Ixtus naturalis stomaehi expulsiva aliquod nocumentum
istiens, ut illud cxpellat naturaliter insurgit, unde pro pter Violentiam ipsius oris stomachi fit quaedam commotio , &quidam causatur soniis, qui singultus dicitur; stomacus enim nocumentum sentiens in se contraditur , & ut nocumentum a se cxpellati, te dilarat . Et sic patet , quod in singulta duo sunt, shotus contracti res, & dilatativus. . . 'Quando in stomachi villis, seu poris infixa, atque retenta frigiditas fuerit, si sensibile nocumentum effecerit, natura ad ipsum expellendum naturaliter insurgit, & singultum causat . .
Caliditas quoque superflua singultus causa esse potest. Cibi quoque mordicativi ,' & maxime si post talium assiumptionem boni vini parum bibites, quia eos in stomachi substantiam infigit, NunViscat.Unde propter sibilitatem ipsius,quia nervosus facit:
88쪽
machi calore, vel frigore , inanitione, vel repletione contur-hantur , fundus stomaciat elevatur, aerque exire compulsus, alteri .
aeri obujans, sonus, qui singultus dicitur generatur. Valet contra singultum provocata sternutatio, dc subiti timoris incussio. Sy ncopis animi deliquium est, eontingens propter humores,
vel vapores maligne invadentes Coris , O .
Sin copi prosunt irroratio faciei cum aqua rosacea, acetoque mixta , Vel cum aqua frigida, vel vino, di admovear naribus muscus, cataphora , vinum odoriserum, & similia. su aves odorcs contra sync Cpim plurimum Valent . . Item confricatio extremitatum cum provoca ione sternutationis facta cum acri in elo pronei' & Cuia nisi cito succurratur, celere pcricu una imminci; prci vadctur in mica panis calidi, 4a vino optimo intincta.& caehih: tai vel GdCrata. Item syncopis cst absolute cordis defectio, vel subito virtutis vitalis dctectio , & provenit a dehi ita te cordis, & aggregatione totius spiritus ad ipsum prae cante cum interius. Unde omnes sincopis causas ad duas reducimus ad suffocationem, scilicet spiritu uin a multis , dc crassis humoribus, &. ad eorum dῖssolutionem , sive depcrditionem, quae syncopis resolutiva, vel resolutoria dicitur.
Pro ipsa syncopi in principio eventus paroxismi instare poteris, & debes cum fricationibus . & aliis clivosionibus, & si syncopis proveniat a cholera sublili putrcidcta, ac de venenositata pallici pante, motus omnino Vitetur, & Ouic, pro posse introauca tur, neque fricationcs huic conveniunt, quoci si fiaEt sim lcvcs in manibus, & pcdibus ad introd uctior cm somnii. Fricationes enim fortes inflammant, & divertunt calorem, & orincipium vitae sic derelinquitur. Si videris infirmum deficere subtilitate spirituum, & humorum, qui resolvuntur a caliditate labrili et tunc stude ingrcissationi ipsorum, cum refrigerantibus, aut fabellando, irrorando eum cum aqua, applicando Testiculis refrigerantia, & circa pudibunda mulieris, aquam rosaccam acetum dcc.
89쪽
' De dolore Pectoris , Stomac bi, re Cordis
CVna pars subtilior, & tenujor catharripervenit ad aliquas venas , venae distenduntur, & sic causatur dolor . Postea cum sequitur fluxus, cessat dolor, quia tunc natura transinittit cXcIC Iuciata ad loca consueta.
Et dolent lumbi contracta intemperie calida, ab humoribu SPutrescentibus, vel vaporibus . Curatur refrigerantibus foris ap. Plicandis, &clystere immittendo. Dolor renum facillime curatur exercitiis, & abstinentia abundantium humorum . Applicantur foris unguentum rosa ceum, oleum rosaccum aqua rosacea, & similia. - Palpitatio cordis fit, dum causa morbifica cordi occurrens ita agit, ut cor motu pravo esticiatur, & praeter naturae leges clevetur , ac deprimatur, & causa efficiens, palpitationem n litialiud est, quam flatus , seu materia flatulenta frigida, sive sit in corde, sive extra, ut Galen. docet in depalpitatione. Conferunt cordi inter alia, aurum, horago, a cetosa , perinsica, vinum, ova, saccharum rosaceum, clectuarium de citro , pira condita , & similia. id sit dolor in genere jam superius dictum est. Hic reis
manet notandum, quod causa doloris, aut est calida, acuta, Sc- subtilis, & sic facit pungitivum dolorem, ut humor cholericus , aut salsus, aut sanguis corruptus, aut vermes suis aculeis pun- sentes et aut ventositas in aliquo parvo loco inclusa &c. Sed gravativi causa est materia frigida, grossi, viscola in intellinis aggregata, scut humor phlegmaticus, aut sanguis congelatus, aut melancholia, quae de se dolorem talem faciunt intensivum, extensivum, aut per torativum , si in aliquo loco concluduntur. Stomachi malam complexionem frigidam, aut humidam significat paucitas sitis irritatio acris, aut insipida, & constans appetitus ad cibum . Inflatio stomachi, vel est de humoribus crv. dis , Vel de melancholicis, de crudis humoribus est mollis, Sehumida , de melancholicis est dura , & sicca . Fex autem retenta est causa cholicae. Item frigiditas potest
dcbilitando xpulsivam tam Rusculorum Ventris,
90쪽
so quam ita testinorum, aut oppilando poros. Item frigiditas impressi lasfnciri, sit cur accidit sedem ibus in terra aut super lapides. Unde conltringitur Ssine tris , dc expelluntur feces lurium& re tinctur urina; dc propter hoc multiplicatur cholica in regionibus frigidis, & temporibus frigidis , & nantibus ventis frigidis . Ventositas stomachi corpulentiam extendens , continui is lutionem efficit, & per consequens dolorem extensivum . In cholica est fortis retentio fecum, α ventositatum, & curri educuntur, subito dolor ledatur. Aliqui post flamnum incurrunt dolorem stomachi, cujus catasa est materia catharratis descendens ad stomachum in somno . Causa quare interdum sumpto cibo dolor recedit, est quia cum cholera , vel phlegma lalltim, vel alius mordicativus hum Ozad stomacum, sive ad os ejus dempore evacuitatis propellitur , sumpto cibo sedatur. Quia contingit, quod cibus sua qualitate . humoribus illis contrarietur , aut quia in illis materiebus commi 1cetur , cujus causa mordicatio illa remittitur . Vel quia sumpto cibo hujusmodi humores ad fundum stomachi propelluntur, Sc sic pro tunc stomacho nocumentum nullum inserunt. At quia eς magna caena stomaco sit magna poena , ideo ut sis nocte levis, sit tibi caena brevis, juxta tamen corporum diversitatem major, mi norque cibi copia cxhibenda est. Item corpora , aut fatigantur exercitio laborioso, vehemena ti, & continuo, aut non . Siquidem fatigantur, ut sunt eorum , qui victum manibus quaerunt, istis largius prandere, quam coenarzcom enit. Expetitur enim alimentum, non tantum ut nutriat , sed etiam ut hum ciet, & irriget membra, ne arefiant ex forti motu, S ut resolutioni ex caloris incendio provenienti resistat. Ejusmodi enim corpora propterea, quod ita consueverint, ob exercitium a concoctionis opere non cessant. Aliis vero, qui continue vehementi exercitio non agitantur, vel debili tantum utuntur labore , qui utique superfluitatum copiam parit, his largiori uti caena , quam prandio indulgendus est licet in die superfluitates melius quam in nocte expellantur propter poros apertos, & quia coctio diurna duplex habet calidum, internum scilicet naturae a& externum solis. Hippocrates Aphor. 5 O. ait, quae ex longo tempore consueta sunt, & si dereriora sint, insuetis minus molestare solent. Hinc Damascenus scriptum reliquit. Mutare consuetudinem , praeser tim Veterem, & noxium , & pestilentissimum habetur , & G 'lcaus. Quod consuetum est, bonum est, inconsuetum vero ma lum