장음표시 사용
71쪽
eera putrescIt, sed mista simul cum aliis humoribus, tune fit febris
tertiana nota, quae Vocatur etiam spuria. Natantes, & hi qui dormiunt in aere frigido facile corripiuntur subribus putridis, nam ab externo frigore occluduntur posicutis, quibus occlusis detinentur fuliginosa excrementa,quae con tinuae per transpirationem ex ipsis poris expelluntur, re sic ac cenditur putredo , unde oritur febris putrida. Tertiana sit plurimum terminatur sudore per totum corpus suente, vel vomitu, juxta illud Galeni. Tertiana vomitibus, Nexcrementis biliosis, & sudoribus toto corpore fluentibus finiri debet. Quia humor tenuissimus si modo ascendit,uomitum irritat, si descendit, alvum movet, si ad meatus cutis, sudorem copiosum ob sui tenuitatem elicit. Crisis dicitur vehemens motus morbi, cum infirmus ad mortem, vel ad salutem deducitur. Crisis indicatio dicitur ab Hippocrate, ut eum morbus iudicatur an sit laetatis, vel non. Unde quidam dixere , quod crisis est subita mutatio ad bonum, vel malum, vel ad melius , ad dc uterius.
Tertiana tollitur sublatr putredine a qua pendet, humore scilicet bilioso obstruente, qui non crassitie, neque visciditate ob
struit, sed multitudine. Et pro victu in ejus cura cibaria debent esse, quae refrigerent, & humectent, ut lactuca, endivia, aqua Ordeacea, & similia, & vinum tenue aquosum quod sit concedendum. Laborantibus tertiana febre prodest sumere quotidie micampanis lotam in aqua, cum saccharo, & cibus detur tribus aut quatuor horis ante accessionem,dentur etiam de oleribus, lactucacit m aceto, & cibi frigidi, & temperati. Tertiana febris dupla fit, quando cholara est In duobiis locis distinctis putrefacta , quando cholera, & phlegma sint in diversis Iocis locata, & simul, vel successive putrent. Hinc febri prosunt
Iac mulieris, & tantundem olei rosati, cum modico aceto mixtum dorso, & circum tempora linitum.Item unguentum rosatum circa tempora, &super epar linitum.
Pro febre sinocha de putrefacto sanguine facta prodest mane , dc sero fomentare pedes, & crura in aqua calida, in qua coctae sint violae, rosae, lactuchae, malvae,& ordeum, & postea ungantur piam ctae pedum, dc praecordia ex oleo rosato. Cum subris fuerit pestilens, dc sine maculis sansuineis, tunc nullo pacto est sanguis mictendus, quia venenum si sanguis miristitur intra magis trabitur, R de facili lansuem intersi tur. Si Vc-
72쪽
ro febris fuerit eum InsectIonemaxae sanguineae, quod eos noscitur
ex symptomatibus , ut si superveniat bubo , potest secari vena ad minorandam materiam, qua minorata, & exonerata natura, poterit melius pugnare contrarium venenum, & malignitatem. Cum autem febris fuerit maligna ab inrerna,& venenata putredine, tunc semper, sive fuerit cum maculis, si vis sine maculis, est secanda vena, quia arguit infectam esse aliquo pacto maxam sanguineam . Ita Hieronymus Pulverinus. Galenus facit differentiam inter duas tertianas, & duplicem tertianam. Nam duplicis tertianae causa ab una tantum minera provenit, sed duarum tertianarum causa a duabus mineris loco distinctis efficitur. Cum duplex sit genus febrium sanguinis alterum a putrefacto sanguine, alterum a non putrefacto, ambo sub uno tantum n mine sinochii continentur. Unde dicimus sinochium esse febrem acutam continuam exsanguine in venis putrefacto ortam, alteram vero este febrem ac tam ex sanguine in Venis non putrefacto, sed in multa copia pec
Ca e sanguinearum febrium sunt,obstructio,repleti multitudo exercitii non consueti laboriosi, consuetae evacuaLionis, retentio humoris crassi, dc crudi copia sanguine admixta. Senibus non acutae febres accidunt, & si quando accIdat talis febris qualis juvenibus, omnino haec ad aegrotantis interitum terminatur; quoniam indicium est immensam quandam esse causae sebrem facientis magnitudinem, ita Avicenna cum Galeno . Quartana febris generatur ab humore melancholico, vel succo mclancholico, nigro hoc est fece sanguinis stigida, &sicca. Curatur calefacientibus, & humectantibus. Quartana similiter . quae ab humore adusto, vel bile aliqua assata, & vel sanguine super assato genita fuerit,refrigerantibus,& humectantibus evincitur. Febris ethica in corde principaliter, & in omnibus membris
est fixa, & dicitur ethica, idest habitualis, quia de dissicili est removibilis, sicut habitus , qui est de difficili mobilis .
Corporibus colericis, & quae exuberanter sunt sicca, macra, '& viventia in multo exercitio, & vigilia exhibendus est cibus in paroxismo, dc ante, & quacumque hora occurrit medicus, si non sunt cibata,alias accidit eis sincopa,& moriuntur subito in ipso pa-roxismo; vel si sintraries, & apti resistere sincopae cadunt in ethicam . Et sicut in calce non extincta non apparet notabilis calor,
α tamen si supcr laudatur aqua ebullit, & ardet eccidentissime . G a eodem
73쪽
eodem modo in ethico caliditas sicea habituata in radicalibus superveniente nutrimento frigido, & humido , actualiter fit sens bilis, & ebullit, dc apparet major.
Oscitant ante subres aegrotantes. Nam quemadmodum exca Cabis vapor clevatur multus , fervente in ipsis, & ebulliente aqua , ita ex cis, quae in corpore asceadens vapor, & excitat, & contor quet corporis masculos, atque ita hiatus, & oscitationes fiunt. Et quia per aerem frigidam prohibentur vapores grossi a suarcsblutione, & fit opilatio in poros cutis, fit conversio eorum ad intra , & sic augetur febris in febricitantibus. Hippocrates 28. dicit malum csse, si facies egri cito consumatur plus quam oportet, vel nihil consumatur, quoniaam alterum mortem . alterum indicat morbi longitudinem. Items bilis praedominabitur acutum essc morbum, & cito terminaturum, docet Galenus. Contra fore morbum longum ostendit crassities, dc tenacitas materiae pituitosae scilicet,ves melancholic s. A' viribus ultimo desumitur cognitio speciei morbi, quia si vires subito collabuntur, signum est febrem acutissimam esse, si vires morbo durent valide, morbum fore diuturnum significat. Item pulsus magni celercs frequentesque acutam esse febrem ostendunt, tardi vero, & rari longam , & cronicam. Et si qui se-hre laborant densa textatura fuerint, dc meatus angustos habue-xint , ii prose sto , non de facili a febre, Sc cito liberabuntur; ratio est quia conclusus calor, qui non potest expirare , diu durat, Sccxcrementa non habent viam, per quam enundi possint. Modo assignanda est causa anticipationis . oc postpositionis febris, pro quo sciendum, quod materia morbi quando' ue est uniformis, scilicet quando est aequaliter grossa, seu viscosa , vel subtilis , dc aequaliter frigida, vel calida ; Sc quandoque est difformis; scilicet una pars est subtilis, dc alia grossa, vel una pars est vi scola, dc alia non, aut una pars est calida, dc alia frigida. In materia uniformi paroxismorum anticipatio significat augmentum , sed si fiat postpositio, signisicat declinationem, quia paucitas materiae est causa elongationis periodi,Sc quia materia pauca fere relin. quitur a natura, de postpositionem facit. Et ita dicendum est de materia calida, respectu frigidae . Quias materia frigida dcc. Universaliter tandem docent medici, quod anticipatio febris denotat materiam febrilem concoctam , & per consequens magis, dc prius mobilem , dc purum durabilem, di sic est bonum signum ; quando vero postponit, vel variat, denotat hos provenire ex humoribus, qui duriores, frassiores, dcco
74쪽
densiores sunt, & magis stigidi, qui non ita de facili moventia& sic febris plus durat . rQuando febris nullam quietem habet, & infirmum nutrire necesse sir, eligenda est hora, in qua sanus comedere solebat, reconveniens dici tempus stigidum, utpote aurora in qua aer est subtilis, & stigida aurora calori febris repugnat.
s Ebris pestilens definiri potest, quod sit calor accensus in coris
de , dc diffusus per universum corpus ab uno , vel pluribus , vel omnibus humoribus putrescentibus, intra Venas continuese, maligne , & contagiose. Pestilentialis Κbris saepe tertianarum ordinem tenet, corrupta scilicet bile. Saepe quartanarum corrupta melancholia: quotidianarum , corrupta pituita , &synocarum, corruptis indifferenter humoribus omnibus . Prima conditio pestilentiae est malignitas . Malignum autem dicitur a Galeno, quod vitae periculum inducit. In quibusdam enim febribus maxima est fraudolentia, quod dum mites esse videntur , laethalia nocumenta apportant. Seneca causas lucentissime explicat, quare post terremotus .& ejusdem terrae aperturas, fiant pestes. Una est; Auia aer diu cohibitus inter latebras terrae cerrumpit r, qui post terremotur exi'
ens, necessario aerem inficit. θ : . . i
Quod aer diu cohibitus venenosus evadat, facile colligitur ex foveis frumentariis, ubi visi sunt homines statim interiisse, qui imprudentes aerem illum Muserunt 3 dum sevea aperiretur. Alia causa est; quoniam in cavernis terrae sinat Dequentissima stagna, quae longa quiete u ac desi fia currumpuntur, ubi fiunt ter- remotus natus venenati, ik insecti exemites aerem vitiant. Tertia est multitudo exalationum ignitarum, quae latent in terrae spelun cis, quae ubi postmodum expirant taerem istant . Sed notandum hic pestem invehi multoties propter hominum negligentiam, qui in emundandis viis, & expurgandis Plateis sunt tardiores , iit observarq licst in quibusdam civitatibus, in quibus pestis sepe viget. Cibi quoque, & potus sui natura faciles ad conuptelam se brem pestilentem excitant.
75쪽
lΑMetoar inter eausas externas pessis posuit Deum Immortalem, & certe negari non potest, quia Deus ut in lege veteri hahetur propter peccata hominibus pestem immittebat. . G lens uocci, quod cum aeris temperatura a naturali h . hitu ad caliditatem, & humiditatem immodice conversa fueriti pestilentes morbi exoriuntur veluti carbunculi &c. Valesius tamen causa pestis inquit esse frigiditatem: fiigiditas enim humores conculcat , & impedit ne malorum humorum fiant debitae resolutiones, & cum nos aerem eum insigni humiditate , ct caliditate 1rahimus tamquam praesentaneum venenum illam carpimus. Item inter causas pestis recensetur Deus Test. Gal. , &in lege Veteri plura habentur exempla, &testimonia. Ante Christi natale Anno 73 s. pestis quaedam inter Romanos, aliosque populos Viguit, quam Deorum ira contigisse Plutarchus refert in vita Romuli, dc post Salvatoris adventum notissima est pestis temporc D. Gregorii cum apparitione Angeli sanguinolentum ensem abi stergentis. Anno rursus et . a Christo Domino nato, Romam pestis validissima occupavit, ut una die quinque millia hominum perempti referantur in vita Galent Imperatoris. De peste. Epidemia plus advenit tempore aestivo, aut autumnali , quam aliis temporibus, quia aere existente subtili a caliditate precedenti est magis aptus recipere omnem impressionem vaporum: & quia cum venti multiplicentur asportant secum malos vapores elevatos ex malis locis, remanendo in aere causam corruptionis pestilentiae. Et quia corpora pluribus superfluitatibus multiplicantur, & virtutes narurales sunt debilitatae, propter diversitatem temporum resolventium calorem naturalem &α Corpora quae habent poros strictos naturaliter, & non sunt opilata , minus laeduntur temporc videmiae , quia paucus aer per poros attrahitur, & ille paucus pauco tempore retinetur, quia non sunt opilata , Iiec repleta. Corpora vero calida, & humida, quae habent poros naturaliter Iatos, & Opilatos magis offenduntur ex opposita ratione. Moniales, de incarcerati tempore epidemiae magis conterVantur inrer alias rationes, quia non fatigant se in aere detecto &c. 'Inter alia pestis signa connumeratur;quando mures,& alia ani malia subterranea terrarum latebras fugiunt, & in superficie apparent , & ratio est, quia hoc faciunt ob quandam venenatam quali tatem, quam intra terram sentiunt, quae de facili aeri communicatur , & sic signum pestis est.
76쪽
Morbilli varii, eum signa sintdeterrimae putredinis, quae ab aere fit, vel aeri communicatur, pestem indicant. Aetius advertit quod si aer nos ambiens pestilens reddatur . volucrum Feneris prior interitus erit, si vero ex qua vis de terra exalatione id contingat, quadrupedum animantium prior corruptio fiet. od si ex aquarum vitio id contingerit, pisces emori videbuntur. Caeterum si neutrum adfuerit judicari potest ob horminum alimenta, vel contagiosas vestes id morbum accrescere . Et quando ros, quae e coelo descendit, si in pane, vel aliquo alio obsonio, cani offeratur, eo comesto moriatur , signum est pestem adesse.
Aliud signum est, si hontinum corpora praeter consuetudinem ignavia sint, & pi gra, quia cum aer pestilens ea ingreditur labefacit vires, unde docent Μedici, quod quando grandis in corde fuerit infectio, ut in stbri pestilentiali, natura praeterita ,
in nullo tentat in1urgere contra morbum, sed corpus veIut in s nitate gubernare conatur. Et ideo urina saepe apparet bona, Apulsus bonus , dc infirmus velociter moritur. Galenus docet , quod cum partes corporis solidiores, ignitiores evadunt, febres
ethicas nominamus. Inter caulas febris ethicae connumerantur errores medicorum,
qui victum 'mis tenuem instituunt, aut aquam frigidam in in-llammatione diaphragmatis prohibent &c. In curatione hethicae victus sit humidus, & frigidus, qualis est pisana hordei, carnes caponum, ova sorbilia, Caseus recens &c. Potus sit aqua hordeacea, Vel vinum album. Absint motus, vigiliae, superflua repletio, & jejunium . Flethica in principio est difficilis cognitionis, quia parum , vel nihil a sua naturali dispositione corpus permutatur, sed est focilis curationis, quoniam virtutis robur vehementer tollerat resti ingerationem , at cum exquasito consistit, non modo eam curare
est difficile, sed etiam impossibile, dicit Galenus, tum ob nimiam consumptiqnem,tum ob eorum imbecillimam virtutem.
77쪽
ACcidentium febris quaedam sunt ei essentialia, ut dolor, inquietudo, rigor, &hujusmodi, & in his a cibo est abstinendum . Malum etenim est nimium, cum aegrum in dolore, aut morbi acumine positum, jus, aut cibum accipere permittitur , etiam si deficere videatur infirmus.Quia illa desectio est per aggra Vationem, & non per resolutionem, quae dicitur vera defectio is Qxi dam sunt extrinseca, & quaecunque evacuatio cursum nata rae transgrediens, ut est per sudorem, aut secessum, aut Vomitum adc super omnia per fluxum sanguinis narium, & in his , quia ac cidens prosternit virtutem naturalem , vitalem, & etiam anima lem ratione resolutionis, dandus est cibus. Hora igitur declinationis est caeteris convenientior ad cibandum, & hora principii deteriori. Nam nocumentum ex principio caeteris temporibus communicatur, & si tunc dabitur cibus , natura occupabitur in dirigendo eum, & prohibebitur a digestione humoris, & ejus expulsione ue & sic aegritudo pro lungabitur ,& confirmabitur. Principium, & status ergo sunt horae nequio res paroxismi ad cibandum.' Corpora cholerica cum non cibantur in ipso febris principio, aut in hora status, quae est pravior, tunc si sunt debilium virium supervenit sincopis, & moriuntur in paroxisino: si vero fortium
virium , cadunt in extenuationem.
Attamen corpora cholerica oportet in principio cibare , alias accidit dolor stomachi, caeitis sincopa, & huiusmodi. Et eja necessi est in principio febris cibare eos qui patiuntur ephemerram ex labore, & angustia . Item quando morbus in suo vigore consisterit, temc victu tenuissimo utendum est,quia crassiorem natura concoquere non pos set,quae a morbo, & a victu devicta decumberet,& si a morbo , ci. hum assumens , quis non corroboratur , pluri alimento uti significatur. hor. Ita dicit Hippocrates. Nam pura corpora quanto plus nutris, tanto magis laedis . Tamen quae infirmus anxie expetit concedenda sunt, etiam si non ita accommodata videantur.
78쪽
Idem enim Hippocrates se str inna reliquit. . Paulo deterior cibus, & potus, verum jucundior, melioribus quidem, sed in-i
jucundioribus praeserendus est. inam lententiam exponens Galen. quaecunque inquit, cum voluptate astumuntur , ista ventriculus.
aristius aut 'exatur & facilius concoquit . Quae displicet refugit, unde nausea, dc vomitus .
C A P. XXIV De Potu Aquae, in Vini
tis Febribuδ.. . IN Febribus de materia frigida, stante digestione, secure potest
Item dc in principio putridarum phlegmaticarum, quia non
timetur ex eo inflammatio , & faciet qtrandam sitavem cale cietionem digerentem materias frigidas, & dilatantem porcis. Item in partibus Italiae, dc alibi, ubi sic est cosuetum bibere vinum a principio nativitatis usque ad fine vitae,liberius concedi po- te1t. Unde non est sic coarctandum, vinum apud nos nostri . febri ccitantibus, ut faciunt Arabes suis Saracenis, qui non sunt ita vi. no assueti, & ideo praecepta eorum non sunt uc stricte observan da , sicut quidam austeri observant Medici. Unde Hippocrat. a. Αphoris . Lbae ex longo tempore consueta sunt, & si deteriora sinet, insuetis minus molestare solent . Et ideo ea praecepta, quae nobis Saraceni tradiderunt, ut Avicenna , neqia aquam ad usum nostru in contrahi debent. Hippocrates tamen ipse docet, quod si cum febre capitis dolor, vel delirium adfuerit, omnino a vino se abstineat eger, & loco Vini, vinum aquosum offeratur ue vinum enim praepotens , & vinosum vehementer calefacit, & exiceat, dc ea propterea in febribus, de
morbis acutis nullo modo conferat. - .
Febre existente intensa de materia cholerica, secure datur aqua frigida neque est alia melior. Quia ex inflammatione febris timetur eorporis arefacti' , I tandem mors. Ideo melius est exhibere, quam non, & permittere, quod aposthema aliquialter augeatiar , R materia . in crudetur , quam quod corpus
moriatur. Unde in sebribus arsivis multae inflammationis,uirtutet consentiente,debet exhiberi magna quantitas aquae frigidae in una vice, di non pauca s,pe . Quoniam per exibitionem ipsius in mae' ' H ta
79쪽
ta quantitate, iuvatur natura ad expellendum eradicati vε subito materiam ipsam per fluxum, sudorem, viam urinae, ut per VO mitum , & extinguitur calor praeter naturam . Pauca autem plia ira exhibita, innammatur, & ad naturam cholerae convertitur. Quae aqua omni vitio carere debet,perspecto etiam ne aliquod impedimentum adsit, ut puta aetas senilis, pectoris angustia , α nativi caloris imbecillitas, & similia , hora, qua eger mitius se habet, debet dari. . Quando in febre arsiva eger multum desiderat aquamdam , si medicus eam pati fecerit, fiet digestio mala propter nimie talem combustionis , & tunc exhibitio aquae frigidae non valebit . Melius est ut convertatur febris in febrem lentam, & longam , quae curari possit, quamquod eger subito moriatur. . In quartana convenit vinum album tenue , in vigore medium, quod habet liniari secundum exigentiam potentiae infirmi aetatem, consuetudinem, tempus anni, & hujusmodi. Aqua cruda non competit, quia materia quartanae magis induraretur, cum
sit hunior frigidus, ct siccus compactus, & sic aegritudo pro lO ' Decoctio aquae partes vehementer rarificat, donec subt:li ris substantiae fiat, ut ab ea separari possint partes graVes, atque terrestres, unde remanet aqua pura, simplici propinqua, R idς. sanior efficitur pro infirmis .
De Cibis , in Fructibus etiam prb
Febricitantibus. inando eum domesticis, & virtuti familiaribus succurrere
poteris tuis infirmis, nunquam ad Silvestria procedas, ut cuidam austeri faciunt medicorum, & adverte, quod au steritas in nimia cibi subtiliatione, non raro est causa convcrsionis
Cibus est qui corpus nutrit, venenum quod corrumpit,medi Camentum , quod non nutrit, sed corpus immutat. Biscottus exterius, & intus in cavitatibus marcestit, humido extracto a calore vicino, & ubi plurimus humor fuerit, & crassu
manto alimentum corpori alendo magis est simile, tanto
80쪽
Senes sepius sunt cibandi,qui sexagesimum annum excedunt. 'unicum eorum calor 1enilis parvus s1t, dividere convenit cibum, ut divisum concoquere possit, quod integrum non poterat-Poma dulcia, & saporosa , bene matura , dc cocta, attento magno appetitu ad ea, in febribus etiam putridis dari possunt; Quia iunc stomachus ipsa bene complectitur, dc avide , dc benE digerit, dr ejus malitiam sic magna sui ex parte corrigit . Poma, &pira cocta, cum anilis, de cum 1accharo, corrigenda sunt,sic enim ponderositate sua ad fundum stomachi cibum impelaint, & ipsius os propria frigiditate condentant, dc fetori, qui ab ipso stomaco provenit mirabiliter resistunt . Persica debent ante eorum commestionem per duos dies saltem ad solem dimitti, ut eorum superflua liumiditas resolvatur . ratione cujus de facili recipiunt putrefactionem. Aliqui in ferventi
aqua ea prius irrori Zant. Frigida acetosa constringunt,unde vapores ad intra claudun-
, tur, & ingrossantur, & prohibent eorum debita expulsio, α sic patiens periculum incurrit suffocationis .
Supposita definitione somni infantibus proptεr elevationem
multorum Vaporia ad caput, accidit profunditas somni . Quoaintelligendum est de omnibus etiam his, qui sunt in aetate adolescentiae proptEr ipsos abundare multa humiditate./ Somnolentia evenit elevatis ad cerebrum copiosis vaporibus. . Ibique restigeratis . Curatur excitantibus, vaporesque discutienti- hus, ut clamoribus, digitis, pedum, ac manuum ligatis, aut contorctis dcc. Item somnus removetur cum taceto ealido naribus admoto, vel in angulis oculorum posito, & cum lotionibus. Habentes capita grossa,& gracilia colla ut dicit Phil. multum dormiunt, quia cum amplior sit in eis locus cerebri multum ibi Capitur, multusque vapor coagulatur, qui cum tam cito non possint descendere, multum durat ligamentum sensuum . Evenit desiderium dormiendi laborantibus , non quando