Galeni Ars medicinalis, commentariis Francisci Vallesii... illustrata

51쪽

CON MENT IN ARTOPtimam sanitatem dictum es in optima

temperiei copositione consistere, quae ver,ab his deficiunt paru,quae salubria multum diximus appellari recedunt ab optimate perie simplicii, etsi parum, aut ab optima

formatione instrumerorum Omniv,aut quorundam,aut recedunt ab optima constitutione in utrisq;, simplicibus inquam de compositis. Na omnia quae no sunt optime costituta, ob vitiu aliquod quod habet, ab optimis recedunt. Nasi careret omni vitio, eigrant salubemrtina Vitioru aute, aut lapsuum genera, tot numero sunt,quot sunt ea,quae corporu virtute coplent. Nimiru quot res sunt, cuib co .stat natura,ro vitiatis corrumpitur: quare venatura constat bona temperie, lonacpmpo sitione, de partiuis cotinuitate, ita corrumpi potest mala rem perie, mala compositi ne,& solutione continuitatis Tria ergo sunt haec vitia, intemperies simplicium quoniam & temperies earum est compositio mala instrumentorum quoniam eorum est compositio)solutio utrarumque partium, quoniam utrisque est communis continuitas. In rem- peries sunt in calido, frigido, humido, siccove ut horum pluribus: compos rio in magnitudine, numero, figura, io situ:atque his vitiis distinguutura salubribus insalubria in utroque

52쪽

MEDICIN GALENI. a

utroque significato, id est cla insalubria, quae sunt intra latitudinem sanitatis a salubribus, eigra, que sunt insalubria nunc,a fanis. Terminum autem qui traque distinguit, ea scilicet, quae sunt intra terminos sanitatis, quetram sunt gra,est laeuo sentibilis actionu Nimirum tunc dicit incipere homine eue aegrueum habet sensibiliter laesas actiones naquae breue quiddam deficiunt ab optima diipourione,ut quae sunt adhuc intra sanitatem,l saetiam sunt in aliqui, non enim habent male teperati hom ines actiones,tam integras, qua temperati, sed id no inquit sensu iudicatur,

sed distinguntur gradus dispositionum, quae

recedunt ab optima, sunt tamen intra sanitatem, eo quod meliores,aut deteriores habent actiones,& causis morbos asserentibus, plus, aut minus resistunt. Nam optime constituta, optimas operationes habent,&causis morborum maxime resistunt. Insalubria simpliciter pessimas inter sanas habet operationes, resistunt minime: neutra trunque habet in medio. Sed quod de resistetia hic addit Galenus perinde intellige atque quod de actionum

virtute prius dixerat. Nimirum causis omnibus resistete plus aliis corpora temperata, notamen etiam singulis. Hoc enim ita habere in

controuersis a me mostratum est. Sed redeo

53쪽

S COMMENT IN ART.

ad Galeni verba Totam latitudinem sanitatis dicit habere tres partes, quaru sngui phabent latitudinem, salubrium, neutrorum,&insalubrium dispositionem : post hos omnes dici esse aegros, atque eos laesionibus sensibilibus actionum distingui. Nimirum aegrotos vocamus eos, quibus laese sunt actiones sensibiliter. Caeterum hoc sensibiliter, non utcunque intellisatur Se sibiles enim laesones sunt etiam in neutris nunc habent enim multi antequam aegrotent dolorem capitis, sensum lassitudinis . fassi dii, que costat sentiri sed ita intelligatur , ut notatu digne, etia laesiones iam lant. Atqui illud notatu dignum, non potest definit exacte certo quoda termino,sed hic debet esse sensus iudex,& debet adhiberi prudentia quaeda, debetque medicus comunem hominu sensum consulere. Nam s ratione vellet haec distinguere, ipsam rei natura considerare, incideret in dogma sempiternae

passioriis, cogereturque concedere omnes

homines laborare semper morbo aliquo. Nadogma illud, ut diffuse satis Galenus ipse pro bat,primo de tu eda valetudine, euidente mostratione habet.Itaqi sensu diiudicari debent omnes disposition differetiae, salubria,&insalubria, atq, neutra cognoscentur,positis

aris eatremi, sanitate optima, Maegritu gane.

54쪽

Quae propior a sunt optimae sanitati salubris sunt,quare gritudini natabria clue in mediusun neutra. Et madictum esse hactenus Rinquoru sunt tot genera que scilicet dicta sunt Calubria,insalubria,&neutra pollicetur dicturu se rursum designis simpliciter insalubris, quonia ex. Illius notitia fient manifestae reliquae latitudines. Sed hactenus sunt dicta signa,quib co porum dispositio agnoscitur generatim aemceps dicet speciatim,percurredo signa omniu emperam erorum in omnibus membri incipiens a capite. Qvqd faciet premissa membro

rum quadam partitione. -

Quatuor autem sunt Omnes illarum di 'Velia,quaedam enimirincipia quaeda sunt, qua dam autem ex illis nascuntur: quaedam neque

aliarum emationi nae meque ab abse

rabernantur,mnatas habentesfacultates,quae

easgaemant: quaeda autem insiliis simul, influentes habent. Principia ergo sunt, cer brum*r, hepar, estes Ab his e 'oriuntur,m his bubministrant , nerui qui mosinins medullaeeνobro reo in re an Κα)enae aure hepati .seminaria asa testiculis. JUeaute seipsas gubemant,cartilasto,os,

55쪽

COMMENT IN ARTUamentum membranabatines,pingueia, caro plex. liae omnes partes commune cum

his habentes exse Usgubernatione arteriarem, simulo enarum, neruor indigenti capillorum autem, inguinum,nequeguber

nati aliqua es, sedgeneratio sola Hiergo senipartium disserentiae.

Erito profecto Galenus vult nos ad

agnoscendas corporum naturas affectus, singulorum tempera metorum in singulis partibus notas ediscere. Quandoquidem totius corporis temperies,ex reperiebus par- tuam nascitur,quarum quatuor differetias facita'rimam principioru m, secundam instru- 'φ' ru communium, quae ex illis oriuntur, tertiam partium quae neque alias gubernanti neque ab aliis gubernantur. quartam reliquarum quae insitas habent sibi quasdam facultate Jmulus tuntur sup petiis lia m. Prin,

cipia sunt quaruoricor, cerebrum hepar,&testes,sed non omnia eode modo. Corri cerebrum, quoniam facultarum praecipuarum sedes sunt, Meas in reliqua membra demandant,hepar quoniam etsi facultatem nullam in reliqua membra mitrat,alimentum comune omnibus aliis facit,& mittit:testes quoniavirilitatem

56쪽

virilitatem praestant corpori toti. est vero virilitas virtus quaedam, vigor actionum mnium,quae sexus etiam distinguit semini praestant foecunditatem,generantq; spiritum genitauum. Haec omnia ita se habere libro secundo controuersiarum probauimus. Vbi etiam refutauimus sentetiam Aristot. de principatu solius cordis,& de usu cerebri,&testiculorum. Quo etiam libro probauimus capillos non nutriri reuera sed congestione excrementorum generari, ungues tamen c limentum, vita,& sensum accipere , per venas, neruos, Marteria, Quare quod hic dicit unguium .eapillorum gubernationem nullam esse, sed solam generationem, de ex-δremis unguibus solum intelligatur. Adensi, ut autor est ipse Galenus alibi, duplex est genus,quidam sunt vilissimi , in eum tantum usum facti, ut emunctoria aliorum membrorum sint,& vasis sine pro estheue:alii sunt ad generationem quor udam succorum necessaxit, ut namae, parythmia, parastates. Hi satis insignes habent arterias, venas , ter uos,quod in mamillis apertissimu est. Quod ergo dicit ad enes per sese vivere sine his instrumentis communabus,de aderubus vilissimis venit intelligendum. signa

57쪽

COMMENT IN ART. Sigma autem temperiei cuiviue direntur

deinceps.

et Galenus signa cuiusque remperier,

cuiusque membri, ut signa cerebri,cor dis ut hepatis,calidi,frigidi humidi,aut si ci,aut temperati Sed cum dicetur membrualiquod esse tale, ut cerebrum calidum , non simpliciter venit intelligendum,cum illorum quaedam sempe calida,quaedam semper fri gida sim sed ad suam naturam,cerebrum vi delicet Orit calidum, cor frigidum ad naturam suam ergo oportet om nrum membro-xum naturas noune,priasquamantingulis omnium temperamentorua, noras inuestige

mus.singulorium vero naturas ita disces breuissime. arae cute sunt calidrora,calida:quae frigidiora,frigida: quae numidiora, humida : quae sicciora, sicca Quandoquidem cutis est omnium patri in moderatissima, tenetque me dium temperamenti Eueautem calidiora,quae magis sanguinea frigidiora. qua exanguia,humidiira, quae molliora, se-cior quae duriora eum ad curem,tum etiam au es docet Galenus.Ego vero in omnibus fero membrisit habere concedo , tamen intesticulis maiorem calorem esse quam in renibus constat, etsi renes magis sanguineisint. Cor

58쪽

Cor etiam est calidius hepare, etsi heparabsidat magis sanguine.Neque vero hoc mirum est: non enim cor accipit calorem a sanguine, sed sanguis corde,viridem Galenus authotest Neque membra accipiunt calorem ab alimento solu,sed ex natura sua habent. Verum paucis exceptis,quae naturas habena perspectissima regulae Galem sunt veris ima Eoso calida simpliciter sunt, cor, iecutagestes; Pulmo, ne faten,& caro muscularum

gida sunt, cerebrum, spinalis medulla,

nerui,membran

adeps:humida sunt, ade ad enes, cerebr medulla:sie menta, tendines, nerui motas, plus his pili si modo partes sunt pulmo , lien, cor, par, Tenes, nerui sensus.Nihilominus haec om-miapossunt esse,utun aruris suisetemperara, ataque cum dicetur membrum aliqαod esse temperatum, nequao Dam inte ligi potest ad

pondus. Sed dices,si ad iustitiam intelligi

rur,cum Galen paret mo do hinc ael octrinam de singulorum membrorum naturis,utillinc prodeat notitia maior teperati corpori invia in temperato omnias int temperara ,erutquh Omine temperato temperata ad iustitiam Gmnia instrumenta:otabia ergo erunx adprς-

59쪽

COMMENT IN ART.

mnes singulasque actiones habebit corpus temperatum perseetissimas,atque non ut explicuimus. Hic scire oportet, mediocritatis ad iustitiam,non eandem rationem esse in torohomne, in partibus Nimirum iustulae est,toti homini dare ad actionem specie propriam accommodatissimam is ad alias omnes,quam maxime fieri possit, accommo datam naturam , partibus ver,eas naturas,

quibus maxime lubuenire possint toti Quia em republica melius est eam potentiam esse ciuium cuique,qua possit reipublica seruire, haud quaquam alicui tantam,ut rotam rempublicam possit perturbare,ita in nostro corpore est aequius,omnes partes esse medio

friter comparatas,ut totum corpus comparatum sit optime,quam aliquam habere optime per sese,tamenis alias laedere totius persectionem interturbare . Haec igitur est mediocritas ad iustitiam quae in ungulis partibus delideratur,atque tu ita intellige, cum meinbrum aliquod temperatum esse audies.

Fuciatibus nobis initium a cerebro,sunt aurem quinque naturalia genera signorum illius. Vnum quidem trafius capitis dispo siriosecundumsen sitiuarum actionum inusis, tria tertium activarum, quartum eam qua pertia

60쪽

nent ad mentem,quintum natu alium . Iudauremgenus spr ter haec omnia , alteratio Wbi's,quae in ipsum exrerius incidunt. MErito facit initium a cerebro,quoniam

est membrorum omnium dignitate primum,11gnificatura utem natura cerebri,ex totius capitis dispositione, quoniam capite continetur cerebrum,& ex sensuum virtute aut vitio quoniam sensuum principium est cerebrum & ex virtute,aut vitio actionum acti-uarum,hoc est motionum quae secudum voluntatem fiunt in ex sensuum intranorum imaginationis inquam rationis, memori , virtute aut vitio,& ex naturalium actionum. Huiusmodi sunt confectio alimentorum, Mexcretio excrementorum: praeter haec omnia, ex modo, quo afficitur cerebrium ab externis causis. Nimirum haec passio maxime indicare potest naturam, quoniam calidum

a calidis rigidum a fragidis multum patitur.

Di positi ergo totius capitis, magnitudine. figura inuenietur , , ex ea-

μlbs CV m dixerit esse sex genera ignoru,quibus agnosci potest natura cerebri, lausint multa genera temperamentorum,dupli cem excrcitationem facit, primam per ipsa signas