Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

1061쪽

LIBER XVII.

Esse quos o aliud signu matris, ferunt unito lapide cubitor:m uiginti, habens supra caput reginas tres siue sas lenierent filiam, uxorein pse a regis matrem fuisse. P0ἐhanc portam G aliud erat peripylum nobilius. superiore, sculpturis uarijs , in quis erat bellum contra Baetrianos quibus regis fit, imperabant,desciscentes ab eogesiam aduxersus bos quadringentis millibus peditum,equit Meti uiginati, qIatuor partes diviso exercitu, cum proseelus esset. Prima muris pars obsidionem urbis sculptam continebat, ab ea parte qua multus muros alluit. Rege deinde cum parte hostium congresso, eo Mna cum eo inita pugna,hostes in fagam uerterat. Scriptores quidam ueram historiam fui se, leonis. opera domi enutriti, regem in pugna uti solitum ad tityoriamferunt. Alo ob fortitue, nem corporis praeecipuam, leonis militudine corporis animi, vires, suini ostendere uolti se Secundus paries sculptus erat captiuie absquepuἱendis,mambus φα rege ὰudiis, quae nota erae illos esse animo uiles cir corpore imbecilles. Tertium latus sculpturis uarηs, picturis decoris regis sacrificia, triumuptam, de uictu sinibus csntinebat. In medio peristyli larirere, flatua iacebant duae ingentes, ex unico lapide, cubitor i septem uiginti, ad quas tres experistylo aditus paritebant. Has prope domus erat columnis suspensa,cuius lotus quodlibet duo iugera complectebatur. In ea statuaeli gneaepositae haudparuo numero, repraesentantes tum erasui de re dubia disceptarent,twm respicientes eos, qui in tua diciis frateruias ferrent. Hi ab una muri parte sculpti triaginta numero erant, Cy in medio iudicandi princeps, cuius 4 collo suspensa ueritas penderet, oculis esset subclausis, librorum cumulo circumliante. Hae imagines prae sese abant iudices interret est e debere, praetorem solam in picea

CC e re Meria

1062쪽

H38 DE RARUM UAR TA Tt, re ueritatem. Dehinc deambulatorium erat domibus plia eis diuessa epularum gencra suauia gustu pr pravata. Sculptus deinde eminens rex uarhs coloribus, ali rumati argentum, quae ex aureis, genteis, metallis annua, tim ceperat Deo offerens. Inscripta quos jumma erat Oamnis in argentum reda Eta: ranae ter decies centena, a Maceta millia millium. Sequebatur dehinc facra bibliot beta, in qua infriptim erat: Animi medicamentum. Erant dea inceps Aegypti deorum omnium imagines, regis quo ιν do πna ferentis, cpia cuil competerent Deo, ostendentis insupero Osiridem, di posteriores reges, imm in deos cultu, tu inrser homines iustitia plurimum uitis mortalit m prosilisci Pone bibliothecam domus sita erat egregia, in qua uiginti essent Iovis Cy Iunonis lectisternia, regis it superstatua, ubi Cy regis corpus sepultim uidebatur. Hanc circumstabant plurima habitacula, in quibus picta cerinebantur cram s ia Aegyptia, singula sacris apta, omnia septi lchrum verasus Ucendentia. Circumibat monumentum aureus circlialtis cubitis trecentis sexaginta quin p. tinius cxbiti spissit uadine, in quo descripti erant per fim ulos cubitos dies arani, et astrorum ortus ais occasis, quidue ea fecundum Aea gyptior Astrologos obseruata, sint i aret . Eum circulum ferunt, qlio tempore Cambyses et Persae Aegyptiis imperat runt ablatim. Hoc Simandi, monumen tu in iron solita careris omnibuisti mptus iur, hed o artificio excelletius fuit. Vinde paret antiquos, magnitu me operum oesti btilitare,

praesentibus ais successoribus haud successisse: nostra ait,

rem aetate plus indulseriae quam molibus, plus utilitati cecommodo, Fam magna centiae consulitur. Ita unaqua φ tas sua habet miracula.

crant etiam propria quaedam Cypraestatissima in n.

Iulis

1063쪽

currus Sicilici unguentum Atheniense, Balta bouinas Or, pua langanes, Ulespontus scombrus, Cyrenae pelles bolimas,fues olet rcgione canes uenaticos ex Ta eis Lac Meta, o caseus rursus Lace feranti

Lemane, linum Aegyptium, Rhodus cur a visas pa Ius, Et bora pira Erpoma, Phrygi, cir Arcades seruos, Paphlaesgonia amygdala Phoenices da titylos iligina iii, sed:ae cupressos, Cari Fago puluinaria tapetes nunc Turcaesrκm haec laus esit Syria capras cum uellere, Cyprus lynaapim e scamonium, Miletus nasturtium , Mn thracia ceu pam, Hymettas jbit thymium, Tenessus origanum: Perfarum reges Chalybo trio uino, iubi eae Damasco Syariae aduehebatAr, fuit ii uti cor reuerunt. Erant precissa Chia, Thasia Prammi: Lesbi . sed om1 vim praeas antissima Hermippo, apud Athenam Saprium bιs cariminibus: Est timum proprio,Saprium quod nomine dicunt, A'quo recla sua is c tegmine capto Surgit odor molam redolens, fauxess byacinthos, Tota uelut diuinus odor per tecta reclusus, Nectar π ambro ita est bimul. Erat mendaeus deorum ut dicebant, otiis ut constra uilissimus , peparberus. Maroneium referunt ui ιes muni aquae fustinuisse. R. liqua genera superius explicaη smur. Sic o nunc alia alijs locis prae si antissima ,seu nat Era, seu arte. ccc x

1064쪽

AP. XCVII. HESAURORVM ratae in tribus esηs

stiat: sua deligenda, quomodo prabana da,tibi nam sint. Nam quod asseruan,

dum attinet , facilis est ratio, atque aliis in locis declarata. Vnus veris scopus Uiin deseritu rei, praestantia: atque bac Dplex,raritate, 'gratia gratia constat pulchritusne, net usu. inti uer)beratiantur,aliasponte nata,aliasadia. Factorim triplex geanus: organr ,imago,ey liber: hic quidem mentis, illa re, rum. Cum igit&r quatuor in tria duxerimus, fient duode, rim genera eorium quae sericiari debent. Libri igitur rari, P

ut dici solet) archetypi, seruari solent: aly tamet i publici sit, ob excellentem dignitatem, qua uel usu conpat, aut vos luptate. Imagines sculptae , fusae, et figuli opera fari

eum pictae. Sed ulmi rara materia, aut arte omnino non imitabili faecte esse debent. Ploices opera e sculptae ataque pictae, nobilioresgeneraliter tr in his materiam οartem,er antiquitatem, artificem,er inplicitatem,a ornamenta quaedam speditaresolemus, sed usus in his non squaerendus, uerum gratia uel raritas. In organis tria haec hectare oportet,quae o in libris: facit autem materia rariatatem,aut pulchritudinem,aut usum. Similiter antiquiatas, reliqua quae diximus.In natura autem operibus, easdem tria spectanda sunt. Eligimurgemmas , os monocersatis balsamum, tragidem,ammatum corpora, aut partes, lapideis raros quosdam utribu aut forma Vt uero rara sint, facit uel natura res,t:eluti balsamum, opatus,os mons cerotis,pa r uel magnitudo, ut insmaragdici uel pulchria ludo

1065쪽

LI E I R X U I I. illenti magmtudini satis rarae iuncta, ut in carbunculis.Sagare multa tri unum coueniunt uelut uasa ex ccbate magna,

in igni artificio elaboratg.

iae uerbagnicere expedit, sAntalirum, argentum, Modus eo, gemma, una es,ebia Uragis, balsamum, os monocerotis, gnostendi pacar,airimalia, o quaclin Irte naturalia artem , aut alieo res eraecio nam imitantur naturam: uelut δε lapis, crocodili formam: sas.

aut piscis, plantae referat imaginem: aut planta, animalis. Sed gemmarum bifloriam alibi absoluimus. Videtur o xyloaloes his debere adn: erari. Ebur Menosum est, non ita ossa reliqua: Cr iuxta ignem candidius evadit, cum realiqua ossa n refrant:causa uenurim est, quoniam mitium habet deus ac mem: non ita caetera ossa,victi inititam coma paratione ad nosDAta sumpseris. Verum ossa nigrescimuquoniam mantasunt v multum hi ridi continent, siccasta uerb leuia,ut ebur foli 1 est: expo ita igitur ossa, b ni idem quod in eis est uertitur m fuliginem , aut quo. peres haut te vior pars, quae cum protrudatur foras Obm..tinitates multa necesse est superficiem nigrescerer ebur Marb cum calescit no penetrat humidu profundius, sed quod in extrema esst superficie exhalat, superficitis ipsa dealbratur. Vnde nota semper,nes adeo manifesβὲ manifeste avotem non n rescit,ut os cald ergo dentes,ut cetortum ex metarinorum equorum, propter haec ab ebore non distingueri. tur, cum eadem sit omnium ratio: di Iligumtur ergo obcandorem eximitam , sit ebur sit recens , erex deme iapso er iuniores elephantis. Solet er pondus ea di filii. guere. Vniuscuissis enim proprium est pondus, ut etiam substantia Verum monocerotis cornu, quod long pretiosius est, i s senescit, Lutetia her in notiam uaerem, vidu

1066쪽

11G2 DE RERUM V ARIETATE, itanes Ma- aderat emtar fortὲ fortuna Ioannes Matrienus Medicus, rupnienus me- egregius S mathemati arum 'idiosus, quinos Isti die vicus. in usebat, osa item Oficiosis admodum uir. Isi Itur cum esset medicus monachorum beriti Dionysy, n os dedu, Thesaurus xu ad templum illud toto orbe celebratum, quod a Lute,

in templo tia a Febi tribus millibus passetium, est autem nil ulli fit,

beati Dio mram: ubi cum sepulchra regum, statuas, coeteras ornas Isi1. menta marmorea uidilbemus, monocerotis cornu, qllod intemplo p ndebat,aemissum diligentius consideraui. Erat autem longius quam ut extensa manu , stans p apicem clatinere p'J crassit do exigua pro longitudinis ratione, nam da bus primis digitis utrins facili complecti poterar: adeo uero sensim in aclitum tendit, ut uix minui uideatur, cum in apit e pollicis crassitie retineat. Teres libis, a quasi

fusi iis ab imo ad summum in cochleae formam incendemi, bus di imgitiebatur. Erant autem fasciae quin φ, quas lineae mediae o insae in spirae modum ascendentes 2 pescebant, nulla cauitate. Nes natura, quodsciam, huic mile qui quam efficere solet, sed ars quoi in torcularibus. Sed toriscularia duas habent tan: tim fascias, quibus una caua est, cornu hoc qums: nec cauitatibus ullis, nisi admodum exies 1 uis, interpositis: ab imo inane est,ut boum cornua sed indaratas non maior est solidiore parte,nes enim tenuiusunt labra re fram re αἱ am thim. Color qualis ceruino, sed abs ranus, a lorige grauius pendebat enim libras decemsepten:

cum tertia.

Sed his quinque notis propriis, nee separabibibus, fruasta eius agnos unitur: poma esse, ambitus ille torcularis, qui nibi ab arte fiat nulli alo conuenit: secunti est, duriatiles maxima, ut non quemamodum ebur eradi facile quesrt, uel acηtissimo chut Fbe: tertia est, quod ponderosi si a

1067쪽

LIBER V V I I, si Ismm ebore multograuius: nsm ebar cerulas cornu, Lbur erant qua parte soli 1simu moi, scilicet cac finibA paulisva no cornauius et relatua parte multo, ut ebore longὶgravius Scor grauiu , nu monocerotis: cit arta est, quod exhibitum columbo, ij.

berat ips a ueneno, licet aegre, non enim pari ponderer quinta eli colos ille buxeus, Fo a cornu Indicae vaccae A. pinguitur illud enim nec pondere, nee duritie inferius ULadeo ut cogarofici possit i crime , sed hoc pent nigrum es Le quo squamosum: cilmsubstantia cornu monoceroti ebori non sit ab in iis . His fit, ut aquae impostum bullarn n excitet: nam 'olidissimum est, ut ὸiximus. Qu)d bifruabrum magnum sit, rediitudo manifestum ueri monocerotirargumentum praebet: nullus enim dens , aut cornu rectussest exqui se, praeter illud uaccae sed uaccae cornu ut diactum est dilimati itur colore atque substantia, ex praeterea formam in est coniforma' ut im paruo etiam frusto ab imo ad summum, magnam latitudinis disserentium inuematreum in monocerotιs cornu, si parum sit, nutu pen , quod in maxima longitudine ut dixi) exiguum in ambitu discrimen habeat pilus quos annexus, mollior est cerumo, colos risfusci,ais tenuior. Balsamum iam desiisse alibi iacuimus e qui tamen nastura a potestate milium, etiam similes funt qualitates: iadeb ueri bul sumi igna hic aduciemus. Indicι enim alia memini Sunt igitur haec Ariaci balsami, id est opobalsa. dii signa lanae infusum, deinde tota lana, maculam non rea linquit, v in lac positum cogit, ut coagulum: o in aqua δέ Diu rictaqua lac referat,nec supernatat. Et gustasium pungit linguam, o HS ccuti odoris uis magni: durea scit, dum senescit,tuncque debilium est uirit . Et ipsemiciliri illinitar corporibus mortuorum, conseruat ea, d

1068쪽

sy q. . DE RERUM VARIETATE hero candenti ferro impositum, rectiliat, uersimile non e liinam dissoluitur in aqua, quia terre m est,non adeo pingue

ut supernat et znec tenax,ut constet: nam non ex olei genere

HS quamuis illi as imitetur, se succi . Ob id etiam quod

terram partem aquea valde imm)xtam habeat, non ingresditur lanae poros ideb elotum puram eum relinquit: cogit etvtem lac,quoniam uim habet acrem est igneam: omnia ea nim quae cogunt, talia sunt: a quae talia sunt,cum quodam lentore cogunt, ut micum, coagulum, fici lac, o titiis, malorum: erit igitur acre o lentum, unde linguam ferit: sed quia tenuiorum est partium, olet multum, necgrauia ter tamen: ubi ergo per uetustatem tenuis humida pars res soluta fuerit,relisia terrestria cogitur,o ideo itincredduetur inualidum. Aurum duplici modo adulteratur: uel auricbalio, uel

quia sollini est in superficie , hoc magis fallit: dignosci.

rur ergo pondere, sono, colore, igne: nes enim in igne abusumitur: o aurichalco longe splendidius ac poniero ius est. Et quamuis aurichalcum splendeat, tamen non adeo Muax esἰ splendor ut auri aurichalcum etiam dum illitum si affri et usi seu aes,colorem amittit .Et aurichalcum denis grat cum affricatur, o asperius auro esi: nec flectitur Dacile ut aurum, quod omnino non tingit, etiam diu gesidaeum: aurei autem sonim mutant, non autem nummi adulaterini, nec sonus admodum clarus est in auro, quam si indicaria est,aut aerea,aut argentea.

Argenti uero color, albus, purus Ulmee si ridet sub denatibus, nec facile frangitur, nee pingue est in superficie clarum sonum emittit cum tenue est, nec scissum. Plum si albi retorsubcroceus est, siridet sub dentibus postum,

frangilsr, plimbi pondat mi ut , color hebetior

1069쪽

o nigrior dii tantia mollior: tamen facilius frangitur, clim lenax non adeo sit. in re ex aere dealbato Jii, rioraβnt, colossubrubescit: ping e quippiam hebent in Dperficie , rie ut nummi antiqui argentei habere solens nam lexioressunt, quam qui ex argento: soni I non adeo clarus ut argenti,multb mimis qtι ex plumbo a So,seu ni, gro: franguntur o facilius qui ex aere albo lint. Praetorea argentum ubi confregeris, uix in ipso grana perspicia es:in aere adulterato sunt manifesta, xelut a in chalybe. Argentum quos ignibus relictit, aliorum praedictorum ni, sit,sed omnia euanescunt: non tamen ira argetum res iit, ut nihil omnino absumatur, quemadmodum de auro aliardictum esse:argentum etiam is tinges, no tamen adeo exapresse ut as, aut plumbu . In nummis iιero Muras impressaro literas inspicere oportet, qtια ercini a veris iacet tenuiter,aberrant nec tam exacte etiam crassior mareria excipitrypum ut argentwm: rimae etialiel cuneo chalybeofudit

quod feri saepesolet, in adAltermis alienum colorem subes esse demonstrant: diligenter igitur obserrtandae, quod etiam

in inauratis ni mis faciendura praecipio. Et generaliter adulterina a inaurata,seu inargentata, mixtum habent

colorem, pondus. uelut o substantiam, o pleruns alicubi . fucum ostendunt. De paetur, alias scripsi se me memini: lupis enim cisseret coloris, sed rubigmoso mixti, cima splendore, ut quo gemma uideatur, faba longitudine edi altitudine , sed luti itido tanta est quanta crassities: adeo ut fructum riccini qua ii, nisi quod longior est, referat:rectus est lapis, formanas coalumnae habet leuis , sed mollior etiam quum leuis septem,

decimnasorum erat, quem vidi apud nobile mercatorem

Prothoum Caatulum Hediolanensem: facile quos franaces 3 gitur,

1070쪽

si ιις DE RERUM VARIETATE, gitur, nec saporem scobr eius ullum refert. Mirum quam exigua quantitate uenenum euomi faciat, scilicet gramuniatis, uel duo quo experimento prs batur.

Miuta 2 me hintonius Barritis Lus tenus, uir illus bis, scripsit , inuenm in uentre capra certi generis Bulgodat Anomine genti litis. rogis uerb nullis certis notis dignosci potest, cum ab

ea quae Galeni erat multum degeneret, nec Iriteat: nitor eri r m causa est,ut p'turam a facilius cognoscantur,nec tum facile est mentirisplodida. Igitur quae uulgb exillimatur optipro auri pondere a limatur ae uenditur, ali pro di. Dridia tantum terra est ex rubro alba, aspera, qua ι arena, Turcicis literit imprese, in passiillos angulἶiores sed crustiores formata: qui mos ab is is et tum in nummis aureis obseruetur: ita ergo a 'ba esst, quacti rubricam undis, C subtilissime, sed modicum ualde immiscueris: ubd δει splendor ada

bet, roseum colorem merito appellare posses. Verum exper eat vim elisi scamontium cuiquam dederis, indes fragia dem. Patini aluus subnistat, tollanturi punctiones, hoc earium et qualii pr0prium est. Ammalta iri iuncturis cognoscuntur, nam glutine nese essurib aut futura aliqua st dolus absit, coniunciam habet itim Ossa quos iunciuris in nat tiralibus conssant , frent .m iuncturas uincula carti timer, a Ossa, quae uocantur sessumma licet hac non m o nimbas: ci m ueta in facti ths baee desint, aut non congruant,nemo qui mentem adhibeat, μία

li potest Planti uero d fficilius dignoscuntur, sed Iem noti

ais eo minus refert: Metia minus in lapidibus. 4rid enim

est ut ob paruam rem tantum laboris aliquis suisatur Et bifκmυ in precio erit m ipsa, qua nataram meatitur.