Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

84쪽

RIERONYMI CARὰ

DANI' MEDIOLANENSIS

MEDICI, DE RERUM UA-rietate Lib. LDe uniuerso, Sc partibus eius

sensibilibus. VNIVERSVM, COMET

NIV E R S V M hocsive tunu, siue plura: Etsi masi seu imium, an infimium: et fimium,an aliquid extra se habeat, an nihili et si quippia extra se habeat, an mobile an immobile sit quos genitu, uel ingenitu: Et si plura, mita ne numero,an koi ta in libris de Areavit aetermiatis,cum iam dictumst: quae iam ad coelum1νdera, pertinent, tum naturales ac confletas mutatione quae in aeresut , in libris de Subtilitat demonstrata fini: reliquum est, ut de Cometis, quoru generatione solum prioribus libris tantum attigimus,fermone compleanius.Simul dicturi etiam de sympathia,antipathias ipsius De Iibem uniuerse: qua plurisa, si non omnia,saltem regi cernuntur. Addemus . de uentis, ais ordine ipsus mundi, qua sola restare uidebantur. Igitur ut a manissisimas sumam exordiu, hoc solum attingens quod notissimum est ars conspis iliundecim tantum corporibus constat. Q od etsi plura A Ain

85쪽

ΣDE RERUM VARIETATE, sint, no tarn in ad hunc libru pertinet, ovi solum de Sensili. bus tractat, rillis con derare. Sunt aut cs ora haec, prismi ni quidem trera, ais cum ea poti I UZani circa eam a. qua inde circa haec ambo ad coeluin Up, aer. Hunc ambit Lunae coetu orbit ueseu sphaera, phi Mercurius. de Ine. nus, Sol, Mars, Iupite Sat termi , si pre: nsi caum steἰlurv. An vero Mercurius sit supra Sole, Venus φ ξ ta an epicyclis ais eccentricis frami An Sol ipse in messio consistat mundi, terra circumuertatur' An autem multos per orbes, uni centro circi positos ut olim Calippus, S Elissa A made Averro es, nuper Hieronymus pracast Irivs Veronensis.

An alius quispiam mod I bir omnib t re melior An etiainter ipsas erraticarsi sphaeras aliquod et corpur fluxit dicere supersedeo cu etia quaeda, ad libros se Aeternitetis arcanis pertineant. Similiter o de LAea uta, abcinde alias di Cometarii ctum est. Queid ergo superest amplit quam quod proposui causa & mo mus exequamur', on fit cometes in elemetari regione, quaedus genera semper est inco1stans cometes aut diu manet, nec etia gescentionis. dii propter vapores, nec ascendit ob igne: horum aute duo rum alterii feri necesse esset, si ignis esset re i sporibus ac census nec triplici illo motu moveretro emper, sed ut iacula aut stellae incense. Hoc autem altas demonstratum est,

tum ex hoc subd tum ingens machina adeo celeriter conis

uersa, qum Essiparetur,feri non posset Q υὸd si dicas stilla non est ex merrantibus, baud tabiam s. i. on enim tot uariis motibus moueretur,adeo io celeriter: no erratica, unimis celeritar ferata CP adeo raro sppareat. Sed nes, tquidam existiniant, abi splanetis per sympathiam trahi possunt quoniam non con ferent tam Nelociter resper: nec motus illorum semilis es motui planetae, cum persaepe ab ipso ferme polo ad aequinoctii, circulum trafferantur. Dap

86쪽

haud dubie, nulla sub flantia propria constant, Jed is cala

bunt: nes uno solo,sed in singulis, quemadmodu a ludit ea uia. est id naturae cate1fi repugnans, ut lumbis quaeada refeetio fiat. Capuae enhn coeli materia est lucis,lux qualiscunφ Deia ob dictantia rotunda uidet r . Augetur autecelerrim uelut cir ignis, et reliqua omnia quae illusirantur. Sic iri sinuirgae: sed quia hae in fragili nubium materiacon stat, celerius de in ut esse quam uni. lam ergo lux cotigitur in coeli parte, ais augetur, v rotunga uidetur. Ses ta cauda producit, lumine Solis eam petietrate, quonia id eis risensu percipitur, ut clim lux magna minus claram peremeat. Nes enim cometes ta clara habet luce, ut permeare lux Solis a s impedumento possit, nec materia babet densam, qua lumen refectat. Hoc enim lunae liuil stellis coae nir: cometes rnedia natura est, cu sit congregatio tu minis in caeli parte Ia igitur habes causam luminis, augmenti, ais rotuditatis cometes necno a caudae, quae etia crinium dici potest. iqrrus, ut motus ratisium reddam. Quod enim feratur, da in caelo est, ab oriente in occidente, o ruressus ab Occidente in orientem,c se undum latitudine, nihil absurdu, coelo in quo est cometes moro . Sed quod celerridi me, longe plus ab occidente in oriente, quam quisp plaunetarre, o contra ordinem 'noru, apolo ad aequino Ad circulu, transuersa, mire ι uidetur, nec razioni cons tauneu . Sed ia causam ipsam accipe: ma etur quide cometes, uelut et spledor it pia in rota, rotae motu: quo fit, ut sema per ab oriente in occidente feratur, ub omne cretu taliter fertur: no tamen semper ab occidente in oriente, quonὶ amctim fuerit in coelo, cuius planeta retrocedat, fuerit s in ea orbis parte, quae contra ordinem Agnormn sertur, coameter contra signorum ordinem tamdiu movebitur,quama

87쪽

Cauda cometae.

6 DE RERUM VARIETATE, diu oplaneta. Ex quo patet erraticas non ferri m epic elis ,sed inlevis circulis:aliter cometes non posset contra signoru ordinem ferri, nisi propinquus esset ualde planetae retrogradienti: motum uero uelociore quam sit planetarsi, secundum ordinem signora habet, o in latitudine, quoniarsexio, o concursus radioru,ta planetarum, fixarum stellari: ,uariatur multum ob luminum obliquitatem, δε-cut videmus expresse in radio Solis in aquae urceum incis dente, ais ref o. Nam rectexio multum uariat tir a loco suo, ex minima uarietate aquae urcei. Accedit quod come

res erit in loco polo propita quo, ubi paruo spatio magna fit

uarietas in longitudine. Contingunt autem facilius Ohea pentius iuxta polos, quoivia lux Solis cum sit remota, prarrum impedit cometaru generationem, quae ab exigua stella risin luce fit: sicut ex astra melius nocte esciam die uidentur: iuxta polss, quam iuxta aequinoctitate. in in imo attes Satur huic rationi quod Aristoteles dixit, uisum comete ades haerente uni ex inerrantibus octaui orbis. Non igitur Lysi, pari potest cum sola lueefν erzi constet. ba uero cauesta fieri possit a radiis Solis, experi mentum do et candela ccc a Soli exposita sic ut raΙ per illius ignem i. anseant.

Quod uero ex luminu concursiti v roexione in cala, fora

1 fyderis fieri uurat, laestra tela quae ab initio mundi imis mutabilis manet βd facere potest. Superest uurni do,

ceamus, cur tamdiu perseueret, cs, nsia ante septima diem matur ξ Causa est, quonia quae a paruo lumine sunt, non animassiterte tur: quae metitit habent incremen. u,non posus t celeriters. n r. Fiunt enim a luce, causimhabent,stu mclu, a lucis mayn: tud nem in oris: qtiae omnia ubi coeperi it,a solui ne se est. Fiunt aute tiro frequentauquam Mide icitata circa crepus Ea,qura tunic ho r. i. haa

88쪽

LIBERI. yrum obseruationu cupidi uigiliat, nocte dormiunt die uideari raro potest. Sed illustres, iuxta media nodiis fui. Cun res fit exilis, ut uisum est, multis nebula uidetur: quida penitus no uident. Nec bifrat,semper uidetur sed tantum csi aer tenuissimus est, ob id etia frequetius aestate, s hyeme. cita Comet ergo uidetur,tenue aει esse immodice necelle est: stapro, quid si sui. pter omnia cofesui necessariu quae tenuitati aeris iuncta fi cet. 1ιunt. Primum igitur sunt uenti, na aqua mouetur , quia te

nuior terra esst: a terra quiescit, quia crassior. Et magis aequa mouetur aer, quia aqua tenuior est, o inter aeris paristes tenuissina, o in constitutionibus eum tenuior est Inde

mors imbecilliu, qui non exercentur, qui curis multis detrahuntur, qui ei bis delicatioribus utuntur, qui Veneri indulget, qui φ facile aegrotant, G ad senisi inclinant , a parumaormiui. Tales igitur cum multi sint Principe mori aliquἔ Cur princi-

ru,m que omnia haec magis conuenerint, pleruns eo time peε moriangit Succedit siccitas plerump etia, quod nimis tenuis aer noretimeat uapores,ex quibfit pluuia: uenti quos secat mulatum. Ob id etiam Exsterilitas aliquando succedit,sub tranctis pluuiis. Inde lues,vel ob hoc uel fit in regione iam uiritibus exhauIstam inciderit.Cum enim uel Principes,uel multi moriuntur,animaduertunt in illis propter nobilitate in his, propter multitudine: G pes le appellant: in paucis aut conniuent. cum tamen necesse sit, ob ratione dictam,in quacuns cometae generatione multos tales, quales diximus, interire. Fit etia inde, ut seditiones emergant, est bella, mutatis humoribus in bilem, ob aeris tenuitate: omne enim ualde tesme,secum est. Fiunt pluuiae quandos immodis quosnuam aeris tenuitas multos uapores gigna in terrae superficier inde crassescente aere rapiuntur congregata permula

89쪽

6 DE RE RUM VARIETATE, niam iam aerem ad natura reuersum fuisse indicat . Piunt etiam imbres, ubi a Veneris radi s frat cometes. Coelerata quispiam quaeret, unde uarius ille motus' Sed is si ex mixerisne illoru trire naturabu motuu , qui ctim celeres fuerint, imagine inordinati timus motus praebent. Sunt uero ta alia

signi cata cometes unicuique propria, quae ex ipsius causspendent. Ais de his, do trina a signis sumpta, suffrienter in Comentariis super Ptolemaei quatuor libros Iudicioru,

Fumpathiae

Nunc uero inius f mpathiae ais antipathiae causPecie. modos perquiramus. Constat. n. inter ausam a Gye sect: femper esse aliquid similitudinis ais 4bnitatis: ob id i ituranter coetu ais elemBa ipsa. Soli quide cum aere, a bis quae aeregaudent,ueluti cor lunae ciu si idis omni, bus ob aquio ob id cum pis b.cancris, lignis,at φ humo Demonstra rib Est fecundum genus ob consensum qualitatu, non bimai P LP non pliciter: scenim inter omn:a esset, sed quae similem habentii ni nisi duet gradu. Sunt aut qualitates prim ut alias dicitum est, dux

Iram V quaa tantum calor oe humiduia Nam csim duo ueresunt contra iitdte , ca' ria, uelut infensu oratione deliberunt ib. quantum unum

Qx humi decedit, aliud ucrius consurgit : ut si calor ipse ab actione decedat,nihil plus agitur sed minus. Et δε in patiente humi, dum minuatur,nulla cotraria passio eius loco succedit,sed Dium minuitur passio uebiti si quis minus bene uideat, nidihil amplius agit sed sollim minus eo uidet, quo uidendi D, cultas o imbecillior igitur caecitas priuatio est,non qualiatas Ita surdastri nihil aliud h/bent, nisi cubd minus audi,unt furditas igitur, est sola priuatio. Sic quae frigida sunt,

solita habent ut m ligenerent: quae mimis himida, rut miniis patiantur siccum igitur o frigidum sunt priuationes, non qualitates. Querecuns commoderatam habent

utrans qualitatem, habent e sympathiam interse, tulia sunt

90쪽

smi similli Decis o aetate: inde sola specie uel eua propinqua, ut homici cum cane a cu equo. Homo enim ab equi anhelitu praeseruatura pese, oea catulo super rιentriculiἔco tento concoetione iuuatur. Terti si gen&s f rapathiae es

quod a imilitudine substatiae procedit. Sed hsmo patienti

hormni cἴmiseretur,. anima pueri ab anima citri robustiorem habentis immutatur. Et ulcera unius, solo Jpiritu alterius curantur, ut alias diximus. Hoc aut e manifestius stimenti pathid: unde ab illa ex plo fmpto,n3 6 quod quispia

possit dubitare. Quartsi,est eorsi quae ab eisdem cauctis procedunt,unde fiftit multi ob cometas maxime uni addicat se,cta in illius etiam, incogniti uerba iurent. Sic frater aba sentis fratris inco modis occulte afficitur quod ab eisde parentib. geniti sint. Quae enim apud nos spatio diremptu utadentur,unsi tamen sum substantia, nos allente in hoc senasu:adeb ut multi etiam a me admoniti nonnisii ex iis hanc utilitat quae esi loci diuisitone, o praesertim magna distantia intelligere nequirent. Eade erit inter nutricis filium alumnum. χιmisi est inter imperans cir inferuiens,ut intercor,reliqua φ mebra: a inter solem, ex alti a reliqua: uicientur enim simia unci, quoniam ab eo recipiunt maximam suarum uiri- partem Sext m est inter nutrimentum seu alimentu, ita id quod nurritur.Sic quaelibet planta,quod fabi couenit, trabit adeo ut lupini terra ab amaritate purget. Ais hic cofensius maximespectatur m animalibus. Septi, murra es caloris citi φ,ad id quo coseruatur. Sic famma, quamuis non uiuat, uiuentium m forma flecti videmus ud partem ubi ψ alimentum,atque mirum in modum extendi ad illam. Octauum est ratione confessus comuris, quo caalor humido iunctus leuia sicca trahit. Sicsuccinu, hic adaamas , stagemmis plerael , festucas tam astricantur panno, a 4 trahere