Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

91쪽

3 DE RERUM VARIETATE, trahere solet. Haec omnia tini innitu tur rationi, quod que ad modu in humano corpore omnia sibi inuicem consentiunt, diuersis tamen ex causis, ita in mundo. Anima, coeli ratione habet co lucis ac luminis in calum cuncta mutat,ita anima corpus. Et uelut corde assectio corpus patitur, ita luce mundus. Rursus ut cerebro patiente totu corpus uocitur,

propter sensi , qui in partes singulas defertur a cerebro: ita mundus, assecta luna.Bas1jmpathia costat in mundo, uelut in humano corpore,consensust partiu est un utriu1 p.

co aeris cerebra, elementi aqua: iecur,terrae uices gerit. Membra generationis, lucis a luminis uice gerunt Haec aurem metuis sciri possunt, quam doceri: multo etiam melius doceri, quam scribi. Sunt cir quaedam quae sympathium habere uidentur, a non habent: ut butyrum, creta , seu glis, oui, candidum: hac enim omnia liquoribus mixta inco, ctas, forditiem omnem ad se trahere uidetur,sed non sympathia uerum quia omnia hac uiscidami, dum coquuntur, etiam talia manent: ciὶm igitur ob calorem omnia misceantur, quaecuns bis ad haeserint, rursus propter tenacitarem separari nequeunt, ob ids liquores a sordiste purgant. At maxime et celeriter cum fordities seipsam traxerit quia viscida, ut mellis , fucbarcs. Haec si quis Alleter inspiciat,

ex quomodo cor, ut unum quide solum lucis o luminis m, par est in corpore, ut autem e tribus unum aeris, facile perscipiet mundi obumum corporis similitudine. Queadam uero ob consensum totius seu amorem iuncta sunt, uelut in generatione,unius finis causa: uelut cum animalia bibi conuemunt: imb o plantarum quaedum, uti de palmis masculit ac famininis dictum supra est. Sed est aecimus modus, quo animi ipsi sibi mulcem conueniunt coelesti illa sympa. ia i atque ibi uera est beatitas, ciιm m uirtute constiterit. Ho

92쪽

LIBER I.

Haec enim harmonia quaedam, ais con luxvelut i initer ipsa caleslιa bdera. Sic etiam confessus tyrarum fit,uelut vacui didia attractio: imo potius raritatis C substantiae corporum. Communi enim uirtute qua in munia sunt τει lut o in uno corpore cuncta aguntur, i in unum finem. Dictum est autem ae hoc alias, uerum id natura inditum es omnibus generaliter,ut sibi inuicem accedant, seu ob comimunem generationem ,seu ut unum alteri famuletur. Hae omnia bi quis optime perceperit, etiam ipsivis antipathiae ratione tenebit: quidem omnis antipathia, in sympathia quadam constituta est: ob id, sapientes, e corporibus mortuos rura multa desumpserunt, quae uitiis aduersarentur. Nam nihil est tam contrarium cuis, quam ipsum es uel morture, uel corruptum,uel excrementum. Tacendasunt haec, quia nimis est huc processisse. Caeterum e cantharides antipa, thium habent aduers s uesicam, ex marinus lepus contra

pulmonessufficiat autem haec duo explicasse exempla, alia pro uniuersiis iid enim dices, commune locustarum generi,aut pisci cum hominibus' mo ne quide cum homine maro, sed cum parte quadam propria ac singulari. Vellem ubiis Aristtotelem Galenum, qui in elarissimis rebus tanta Aristotelis scripserunt,attigisse.An non sunt ueras Et fi uera sunt,eur & Galeni siluerunt' Verecundior fuit Galenus, qui quod uera essent defectas non subticuit, si causam illorum ignorauerit. At Peripateticos quotidie inculcantes quaestiones de calido, frigido, o humido,atipscco, nihil autem de arduis difficultatibulattingentes, imb ex toto eas dissimulanter eum suis vato nibus, ais in uerba iuratis, quis aequo animo ferat Sed iam audi causam deinde m temetipso conbdera, quanto hi Mano infati tumore utὸν fastu sint, qui cum pauca scirent, at. que pertrita nes idsatis bene,multascire uideri uolaetat f

93쪽

IO DE RERUM VARIETATE, Calliari des Igitur ut causam huius rei dicam, cantharides magno inti cur exulce- petu ciunt urina: indicio est quod Hippocrates in cite datent uesica. bar ad purgandam aquam, clim uero natura ulcerςnt,ut in medicamentis exterius, in quibus cutim ext cerare, o Me acus excitare consilium esst,apparet, urinam ipsam nurum in modum exacuunt a irritant. At urina nullum membrum

Ledere solet,aut potest, praeter uesicam: tum quia ibi fo'tim moram trahat, I sanguini immixta sit , necticae subfltan, tia neruosa tu a Usca me. in id igitar mirum est, si cantharides communi ratione qua omnia qua urinam msuet, urinam cieant o agitent alia communi ratione exacuat oexulceret, quoi Mumero fit escharoticorum medicamctoarum Et rursus, quod ab urina acredine nullum membrum rentari praeter uoicam est penem possit, epotis cantharidiabus istatim ci solam si ici uecticam Sed dices, non solum ea pota cotharides,sed etiam in manu retentae, uel capiti ad, motae,id faciunt. Q usi superius non docuerimus,medica, menta omnia,praesertim tenuium partium, per arteriarum: uenarum ora, quae adsummam cutim niuntur, ingre,dientia: cum cocaluerint, eadem posse qua interius assuma. pta. Ecce rudes quomodo ex multis, quorum unum quod admiratione dignum non esse, simul iunctis unum sat, quod Lepus ma- omnibus est admirabilissi num ' Leporis uerb marini, sub, rinus cur sttantia terrea est a erodens, teste Galeno, tentiis tamen at, pulmones que calidior: quae cum bilem excitet, Dioscoride teste,at stato data exacliat nec purget, maxime ascit membrum id quod te,nuissim nguine nutritur, ais biliosissimo: hoc autem, ut Galeriit statur, est pulmo. Immissa enim repente sanagumi bile, ut Aetius a micenna totatur, feruet sanguis ut in lebete iuxta ignem, o in doliis multum quare ut disfraniat uas, necesse est. Nullum autem aptius Vi uas fraactur

94쪽

LIBER I. MEurae in toto corpore, quam venalis arteria pulmonis, quaecumbit tentissima edi pulsat, aspiritum continet, o fanuguine ludissimum. Haec igitur cum adeo manissa sint, desinant garrire ineptire, qui nos ideo soli in non proabant, quod ab quado ab Aristotele dissent lami s. Putant se solum ob id sepientes uideri debere , quod Aristotelicolse profiteantur, cum magni tituli illorum uecordiam ob te, gant. Cuperem autemsolita fieri posset, illis, qκi tamen paucissimi sunt, buix unus aut duo,non scripsi se. Modo legunt, non probant,us per quos profecerint, his gratias

minime agant, nec debere videantur. In hos igitur, non m Aristotelem, quem laude magna dignum femper existimavi quis, si nil aliud fecisset, quam quod Theophrasitum

erudiuit multum bonis artibus luminis contulit haec scriapta funt. Multo ureb minus m Galenum ueritatis amatore, talia conueniunt Sed auct quantum intersit ista scire: Non

enim aliter, quam cum natura ex multis comunibus unum

es eis admirabile, licebit nobis ta' id facere, magnas cum militate bl ani generis, authoris gloria. Verum haec πdeinceps, antea, o alibi docuimus. Nunc sat fit scire anit ut hiam exfympathiasi mi oportere: tois esse unitasge, nervi,qMot alterius, eadem, prorsus, quasso antipas hiasine 19mpathia esse non possit. Omnibus igitur una sic consentienti b.ἱ bentientibus : ais bis quae non psympatbia, aut antipathium sunt, sed communi tantum ratione, uelut de argilla, atque butyro dictum est, confideratis scire debcet, tam in homine quam in mundo maxime disiuntia,

maxime compati: ut terram calo, ore uentriculum pediabus: ut in inunctionibus quae ab hydra irosunt, mania feste uidetur. Eadem ratione, quae sub potis afficiuntur,abbir qua in calidissima re one,id est,in melio.Mediu dico,

95쪽

octis diui.

2 DE RERUM UARIETATE.

per quod Sol, Luna,cateras erraticae stellaeserutur. iis circulus a uiuentium figura, diacus dictus es . Extremae autem quae iuxta polossunt partes, Arctiuwm, ais Antaracticum. Ea uero quam nos incolimus medietas, superior dicitur: reliqua,inferior. Superior Medietas, a Polo ad Poluduas habet extremas partium uiginti trium ac dimidiae siri, gulus,medium XLVII. cum igitur a Polo ad Polum partes sint CLXXX. erut duae mediae simul iunctae, partes LXXX singulae igitur harsi partes XLIII. Di ponentur autem ut a latere undes. Veru ab inferiore parte sunt aliae totidem: ut lababitabilis Bo, realis supra o infra, si XLVII. tantundem A bralis. Media uero, XCIm. aelibet intermediarum

LXXXVI. quarta numerus excrescit m CCCLX. partes, amabiti scilicet totiussphaerae. Hassuis, ut dixi. ferioribus iundias, licet aconas seu cingulos appellare, quarwm prima quinta angu laesunt: iuxta pellas, ubi mundus quasi finitor , frigores ex noctium immensa longitus e torpet, ob id male habitantur. Et illorum conuersatio qua feri naesi: non tamen quod non habitentur, prorsus inhabitabiles hae regiones sunt appelladae.Tertia seu media, maxima esst, ais multas ac magnas cotinet prouinciar, a ipsa inhabitabilis, id est, male habitabilis propter calores immensos, Crinopiam aquarum o frugum.Μediae inter has, secunti erquarta opime habitantur generaliter, licet non ubis. In notuerunt omnes beneficio Hispanorum, qui non solum ad mediam torridam accesserant, sed etiam in ipsum habita, bilem Au1stralem, demwms in inhabitabilem penetrarunt. Huius igitur nostra tereratae superior medietas cuius

96쪽

LIBERI. 33

empla alias tres medietates intelligi uolo) in tres partes di uiditur: Asiam, quae quicquid est ab oriente Australi comis

prehendit,uis ad Borealem. Europam, quae Borealem scacidetis partem ampleAitur. Et Africam, quasi frigoris exapertem, quae Australem ambit occidentis, ut ita dicam, medietatem. Qui uero extrema harum incolunt partium, quiebus inhabitabilibus committimtur non interse ais ipfas inhabitabiles, Barbari appellantur. Dicuntur autem Barebari,no a feritate,cum multis Graecis, aliptialis mihisma propriumores. nec a cultu morMn neglecto, cum multae de luxu in bent

ter illos nationes damnatae sint: non ob ingenium, quod ii, tis pleruns maius esse: non ob asperitatem, cum multi sint mansueti imi ex his, ut Germanicis Galli: sed quom ante intellectum rem furere incipiant: o posὶquam exarseurint,eos fedare fit difficillinum: ob id facile est huic bo ENum generi inponere,no quide ob implicitatem,sed si pera suadeantur ab his quos esse exili ant amicos . Dum enimaduersus laqueos ruunt eorum, a quibus putat se decepto inreti afluoru adulatorsimcidunt, uisl ipsi telis se transa

fodiunt. Causa uero horti est, uehemens aeris mutatis, quae ob magnam dierum cum noctibus diuersitatem ais uicissitudinem contingit. inod si aer non mutetur ob maris proapinquitate, uentos plurimos, a ualidos,esse necesse est,quiebus magm animorum motus fiunt. Itas ut difficilius est ei Similitud. quum rrentem quam ambulantem retinere,ita difficilius Barbari ab ira reuocantur. Et libertatem etiam magis armant, quia a quibuslibet iniurijs Prisicipum ita ossendun, tu ut illorum imperia difficili eferant, ob idop etiam se ditiosi evadunt. Graeci uero Itali, qui medias incolui regiones, mitiores sunt ab initiosed ut exarserint , o odia o iras gerunt imputabiles, ac Barbarii longe diuturnio

97쪽

DE RERUM UARIETATE, res ut equorum incestus, diuturnior esit cursu. Cursus enim, et id tibi coneris, diutius perseuerare nequat. Apud omnes igiturgentes Barbari sunt, qui a feetibus neque t impearare. Et qui apud Barbaros disciplinas colunt mores hiaretem pauciores funi) qualis Scytha Anachar ι, mini 1ὼ Barbari conti melioso nomine Iigni sunt. Nam mores, non regiones, boni in genera dis inguunt. amuis regiones moribus faueant Etenim bos aut illos f tu turgere er ima potentia facturum ab illis proprium est nu quam uelle exiesimare errasse. Ideo nec errorum panitere possunt, nec erarata corrigere. At Principim est, quod temporum uic sietudo prasiare solet, id facere: scilicet ut aureo faculo uiti Maia id es , optimis moribus. Siquidem omnes homines ut caera sunt, quam impresseris retinent ef iem . Et sponite etiam sua, labente tempore,non eadem apud omnes maeo In Iasii Q rim ,nes ijdem mores: quoniamsenescunt omnita, ut in lithzbere. si is de Arcanis aeternitatis, dicitum est. Dico autem leges prcuincias, gentes, ciuitates, mores raperia, regna, famialia artes ingues, gloriam denique ipsam, atq; etiam hos minum memoriam. Loco uero horam alia subeunt, legi, bus leges, mari mare, montes montibus, fumina flumini abutJrbri bibris, Hia aliis Mors .n. uniuς, uita alterius. frictrunnia olim austirali parte foruit nunc fenesicri,gy eo alisse putrescente lapide exaequata ob id floret hominibus o rerum cspia. Contra Scstia, nunc asperiar a incultior, quod Boream respiciat cir altior fit: ob id pamari ferius relicta montes quos habet rades alip steriles. Sed tanta es ἰannomm multitudo, ut nec memoria praeterita comprehendi possint,nec futura coniectura. Idem quos ratione pera spicuum est, nam calida concoquit, uenti uero a Borea cor

pora redimi rotas aera, O hominu mgis agrestes,

98쪽

non tamen adel superbos, loca uero a situ o squalore masgis uindicate. Sed hac partim bona, partim malas tota taemen nasciti ob mare uetis perflatur assidue. Quo mi arari prus possit, cur diaerit Aristoteles, uerat O1i esse calidac siccum exbalationem 'cum uideamus non follιm circa mare,sed etiam Mutilos φιabi perpetuos uentos pirare.Sed Ventorrum mi estias habet rationes. Nacum aer bith nidus, faer causae&r uentus esset,motus humectaret, modo autem pleruns sic: tiones. eat. Deinde uicissim pluuiae π uentisuccedunt: a vigentiabus uentis,pluuiae cessant oe ubi descenderit pluui cessant , uicissim uenti. Succedunt etiam terraemoltibus chasmaati, tu obis quibusdam qui circa Lunam apparent, cum obscurantur exiguae stellae. Id fieri no posset nisi vapor praecederet, qui flo an splendorem occuparet globos. illos effingeret. Similiter argumento es terrast Hlosas, uelut Siciliam, uentis abundare qua φ pe pelliis. bd r a uuaporibus fiant, a calidis crisiccis feri necesse est: nam a frigidis c hi midis fi pluvia proculdubio Itaὶν exi seimat Napores hos calidos cst siccos delatos ad aeris sublimem regi sanem quae ut dixi, quanto altior esi, eo purior c frigis dior rectedii tirestis terra eii impetu, facs uentum excitari. inti ab initio, ut in aquis ri utili prim si, ais ex his rint,m fluuii: sic tenuis admo u indesuccessu fi maior π ampliuor. Si tamen incra augeatur ab aliis, eo est ualidior, ab principio propin Pior. Totus uero maioris partes impetum fraquitur. mxeatur vero ad contrariam partem illius a quaeliditur, ut pilae facere solent ob id etiam circulari quodem motu, di; a terra surgens rodit a nubibus i ad nubes:qua, si in speciem lineae circularis ex pluribus rediis compo itae. Indicio, dicit Averro is, est nubiu motus, quae cusemper res

qualiter dolent,per circuli fit circuberentia. Fonsi hic mo

99쪽

16 DE RERUM VARIETAT' De Mentis. propter multu, cum etiam obissquod fiat uentorum motus mille modis naturalis a sit cleris es semper ab oriente in occidetem,ut in repentinis sublimi, bus Uimibus apparet. A sole igitur, circi uapores excitat, fit ventus:C ab illius immenso calore, qui eosdem absumit, i, vitur. Ob id calidissimis frigidissimis regioniueus minos res venti ac rariores, quam a medi t. Verum haec quae dicta sunt, partim uerasunt partion etiam non omnino. Nam Venon omnes utantos fieri a uaporibus calidis c siccis ut dixi, indicio primum est illos abundare in mari ferme perpetuo: tres ueri mile est totis Oceanum tran re, ut in Angliam perueniant: praesertim quod transeunti , sub polis hebetantur. Humectant etiam ais refrigerant egregie, ac magis quam calidi calefaciant, ais recent. Aliter omnes uentos, qualis est Aubie esse necesse esset. inimi mo qui filice aut murmor habent leue, facile agnoscunt uetorwm naturam

quoniam quidam, imo pleris adeo frigidi sunt humidi,

ut αἰm flant,lapides illos madefaciant, etiam aquae guttis aspergant. Sunt etiam uenti multi qui aerem expurgat: s a uaporibus essent, omnes replerent aerem, obtenebrae renis. Quod uero ventus seceἰ, generati ratione cone Iirugit, quia mouetur celerrime. Vnde etiam multa isecantur ab aqua, quae rapidissimo cursu fertur, quavir tamen aqlia, crassitiem haereat a humectet. Ventus uerb non potest ob tenuitatem haerere: er etia ocius a viaiore i impetu feriti quam aqua. Esse etiam assidue tantum uaporum, ut toties orbi replendo suociat, mirum est. Nam millies in hora,re flat uentus unus. Dicendum igitur, uentorum esse duo geunera. Propriwm, quod a vaporibus fit. uix una regionem excedit, propter penuriam uaporum: tu hic uentus calidus est Oficcus natura: minus tamen talis uidetur,ob immaetu

100쪽

generaliter purior est. Et commune, quod ex sola areis motionesu. Mouetur autem clor ab Utroru impetu, qua si consci ato, ais vibrator uelut cum uirga vibratur, o siridet. Vt enim aqua a Luna ita aer ab aths asi is, quasi perpetuo agitatur. Cum uero aer multo aqua maior it, par est ut a pluribus etia astris moueatur.Mouetur aut a superiore parte in inferiorem pleruns: indisio est pinnas quae in si ,

initatibus turrium uersatiles sunt, tum etia nubes ipsa ana tectatus uentora hic iuxta terram moueri. Mouentur etiaaltu recte, ut natura fert omnium eorum qua magno impeatu per se mouentur. Siquide talia omnia recte feruntur, misi Misolida ut calwm:uel circasolidum corpus moueantur, xt mare.BAcio etiam est,qubd grauia,ut naves, flante utato non premuntur,imo expanctis uelis magis eriguntur exsispinentur. Nubes etiam cum uentus perseuerat descendunt, tum ob grauitatem propriam, tum quia dura recti a fetatur, magis terrae appropinquant. Non igitur uenti,circulari motu feruntur, sed recto, bi ualidi finit. Cum uerb decimant, ut reliqua allidsitur. sed his relictis praestat de illoru natura π ubis disserere Siquide collat,illos undequas uenire, no tamen qui ad nos ueniunt ex meridi uenisit ex polo an tartita co,na nes noster Borealis ad aequinoctiale peruenit, sed ab immensa Solis caliditate finitur. Potentior uerb est,qui ex Austro ad nos uenit, quam apud illos noster Boreas. Impeatus enim fit ex tribus carisis, robur. Pruna,cum magna uisursum feruntur uapores, i a uaporibus oriatur uentus. Maccinda, cum multus uentus in faucibus aliquibus retinetur inde exit, tunc ualidior longe exit quam prius fuerit: quod etiam aquis ins ex torrentibus commune est. Nunc cum in Scotia essem ade)sauiebat uentus, ut ni si currentes per Iob c