장음표시 사용
41쪽
Tres artes de sermone 6 Tria causarum genera i37 Tria tempora o Tribonianus consueuit lege pretio vendere 1o sTriplex mensura in tempore ηο 3Triplex stylus I OTrogus 81 Turburcinari Turpinus de Carolo magno
Valerius Flaccus 3 σValerius Maximus 29s. Valerius Probus 327.&39a Vanum 443Varietas ingeniorum infi
Varietas rerum ex viribus Ao SVarronis de lingua Latina li
Veras causa declamabant veteres iqis Verba adiectiva Ity Verba adiectiva volunt resolui in substantiva ibid. Verba aliis rebus accomodantur,non sibi
Veritas nullius propria 39ι Vernaculam puerorum lin-
guam cognoscet praeceptor ety Verorum sunt nobis naturaliter ingenitae formationes 16 Vescus *3s
Vestes ais Veteres tantummodo pers cluentes
29 Vergilius quomodo Homerum imitetur is 3 Viriles assVirtus i S sVirtutes in oratione unde spectentur I Vis ηos.&493Vis sciendi & intelligendi in verbis est oi Vita q93Vitae quorundam sigillat edita: D 'Vitanda tria genera captionum in sopnista Gravitia duorum gcnerum 36 Vitium in naturae scrutatione Ico Vitruvius in Vlpianus quibus verbis pro- sessionem iuris sit con plexus ros Vna lingua accVnaquaeque ars alia quavis adiuuatur , nec protinus
42쪽
Vnde nascitur nomen locis9Z Vnde nata est rerum distin-Vnde tanta poetarum au thoritas
Vocabula in philos Marrima F I E X.
Vocum collatio s ς Volcatius Gallicanus 3sZVoluntarium Ua Voluptas ais Vox significans Vsus ii nguarum ad vita 'u
44쪽
benignitate, ac magisterio satis esse ad tuendam vitam instructas videmus. Q uippe integumenta corporum naturae munere accipi sit,& cibo vescuntur parato,& ubiq; obuio. Homo vero prodit in luce hanc multarum rerii indigus, ut appareat crimine aliquo detracta illi esse naturet mimanimatium denegata. Non ha-1 di ab aestu, ab imbre tueatur, nisi quaesita multo labore: nec ei alimeta terra fundit nisi rogata,imo coaci a longa dc molesta cura. Illa tamen in re, indulgenter homo est a principe, &authore suo babitus, quod cum ipse necessitates sibi sua culpa tam varias accersierit, Deus tamen instrumetu ei reliquit ad eas quoquo modo propulsandas, ingenii acumen vivax & sua spote actuosum. Hinc sunt na ta inuenta hominum omnia utilia, noxia, proba,improba. Prima rerum inuentio necessitatibus succurrit: haec enim Prima ingenia mirifice exacuit ad ea excudenda,quis obsessor adeo inuentio. grauis arceatur, ne qua expugnare valcat, ' uod ab eo tanta
diligentia diu noctuque oppugnatur. Initio sibi quisque pro
re nata consilia captabat,ut rebus oppressis assiciisque subueniret.Tum si ciuid relaxamenti concederetur,usu, meditatione excogitatrat,quod proficeret in posterum:b c ab eo- PHcepta.dem uno per varia experimeta collecta,vel collata cum alienis praecepta essiciebant, quae etia alios in re simili iuuarent:
45쪽
multa vero simul coluncta,quae ad unum aliquem, similes
Ars. vitae usus spectarent, vocarunt artem. Haec iam olim sunt a
maximis viris scite animaduersa, Aristotele philosopho in libris primae philosophiae, Virgilio Oc Manilio vatibuς, quorum hic inquit: Et labor ingenium miseris dedit,& sua quenque Ad uigilare sibi iussit fortuna premendo. Et idem:
Per varios usus artem experientia fecit.
Tum Virgilius connumeratis commoditatibus quas Iupiter hominum generi ademisset, videlicet umbram quandam assecutus dicti illius, execrabilis terra opere tuo, ut alia Gene.3. quaedam verae pietatis,coactos esse homines canit pullo veterno operi incumbere:
. Tum variae, inquit,venere artes. Labor omnia vincit
Improbus,& duris urgens in rebus egesta v.
Vt varias usus meditando extunderet artes.
Et quemadmodum videmus in vita contingere, ut homines perfuncti domesticis & necessariis negotiis applicent animum ad aliquid altius ac liberalius cognoscendum, ita arti, bus,quae praesenti atque urgenti necessitati opem ferrent rite inuentis ac constitutis, visum est humano ingenio sensim ad pulchriora sese attollere.Nescit animi nostri vigor quiescere, opere , ut inquit ille, pascitur. Tum Mathematice Sc philosophia naturalis quaelita, Sc ciuitates constitutae,& le- res datae, quae tametsi vitae magnopere prosunt, tamen non illis necessitatibus consulunt, quibus terrae fossio , aratio, repastinatio,&alia quae operibus rusticis exercentur: neu vellenda lana, de nenda, & texenda, aut aedificia construenda, quis sine vita ne diem quidem unum posset propagari. Ett quo quaeque artes altiores res, mimis'; praesenti, & diurno . . i. , corporis usui necessarias spectabant, hoc praestantiores lia bebantur, eorumq, Prosessores digniores sapietiae nomine: videlicet hominum consensu,id declarante,excellentiora esle quaecunq; ad animum pertinerent, quam quae ad corpus: Schoc naturali quadam informatione in humanis pectoribus inaedificatu expressumque. Et corpus quidem pecudis more praesentibus acquiescit, oblitum praeterita, securum futuri.
Inimus vero utpote diuiniis, recordatur transacta, & ea ita usum
46쪽
usum suturora reuocat. Unde vetus sententia,prouidentiam memoriae filiam esse atq; usus: magnus rerum actarum thesaurus est memoria, quae quod fluxa in plerisq; S in fi ima esset, visum est adiuuari eam reminiscetia, ut quibusdam velut signis rediret in recordationem eorum, quae quaereret: hae literae fuerunt. Apud alios imagines animantium, quibus Aethiopes vulgo utebantur, & post eos Aegyptii. Sed hi tantum in sacris atque in arcanis rebus, quae idcirco sunt
δερογλυφικα nbminata quorum crebra mentio apud veteres.
Mira res est, quisquis ille fuit tanti author inuenti, quatuor&viginti notulis plus minus potuisse tantam humanarum vocum sonorumque varietatem compraehendere. Sunt qui inuentionem hanc perstrinxerint, ut ille in Phaedro Platonis, qui Theuto Aegyptio de repertis literis glorianti, tanquam memoriae adiumento responderit, illum non memoriam adiuvisse, sed reminiscentiam. Et Pythagorae Samio, hanc serunt fuisse causam cur non scriberet, quod diceret nolle se scribendis sensis animi sui discipulos desidiae assuefacere, quippe qui monimentis literaru confisi, minus memoriae excolendae studeret. Eadem propemodum fuit Druydarum Galliae Sacerdotum mens: idcirco multa illa versuum millia, quibus sacra , & ceremoniae eorum continentur . alii aliis vel ut per manus tradebant sine scriptione ulla. Sed certe necessariae sunt literae ad aeternitatem memoriae. Infidelis est enim illa per manus traditio , quod is, qui accipit, vel non satis accurate auscultauit, vel obliuiscitur, aut quod negligenter recoluit, aut morbi alicuius, aut certὰ aetatis i plaus iniuria, quam non temere dicunt auferre omnia interdum quoque moritur, antequam tradat accepta. Pytbagorae ipsius ut videmus quam pauca extant &haec opeliterarum exempta noxae aevi: nec illa aurea,vi vocant, verba legeremus, nisi Philolaus aliquid ausus esset contra magistri praecepta, condiscipulis frementibus, & vehementer reclamantibus. Druydarum nihil est reliqui. Esdras quoque scriba gentis ludaeae, quum cerneret populum suum toties capi ac sedes mutare, tum caedibus & exiliis absumi. statuit quae de lege domini inter ipsos velut successionibus , atque . haereditatibus tradebantur, literis consignare atq; mandare. Hisce literis artes omnes,& necessitates,& sapietiae, tum ressest omnis antiquitatis memoria ceu the lauro quodam
47쪽
conseruantur, ne via qua intercidant. Sed de artibus corporis alius erit mihi dicedi locus. Nunc de iis artibus, quae inq uisitione metis constant erit sermo: quae fuerint apud veteres, quemadmodum adultae viguerint, quemadmodum postea marcuerunt, & illarum quaedam sensim deciderint, ac pene extinctae sint. Sententiam vero de artibus meam, hoc opere Non aperia, latum qua ratione, quibus causis corruptas esse existimem indicasse contentus. Nam adiiciam huic operi
Christo propitio, libros alios , qbus persequar quid i pie de
artibus, deq; disciplinis,de scholis,de institutorious lentia. Astium Galenus medicus hac utitur sectione artium, ut alias di- diuisio. cat contemptibiles vilesque, quae corporis laboribus & manibus exercentur, quas Graeci χειρουγγικαr vocarunt. Alias
honestas& homine libero dignas, de quo genere primam
ficit Medicinam: hoc condonandum amori professionis,&tanquam pietati in nutricem bene meritam : Addit Rhetoricam, Musicam, Geometria, Astronomiam, Arithmeticam, Dialecticam,Grammatica, Legum prudentiam. Nec repugnat,si quis velit huic numero adscribere eas, quas fingimus
- pingimulque . . uod hae tametsi citra manuu operam non obeantur, tamen non videntur egere robore illo, & lacertis iuuenalibus. Seneca vero non ailducitur ut in numerum liberalium artium pictorem recipiat, non magis quam sta-
. tuarios, aut marmorarios, aut caeteros luxuriae ministros.
Aeque luctatores,& totum oleo ac luto constantem scien-- tiam expellit: quod ei conuenit cum Galeno. Nec liberalia studia sunt sentetia Senecae exercitationes rei militaris. Venationem quoque a liberalibus Salustius excludit. Possidonius Stoicus artes hunc in modum partiebatur, ut alias vulgares & sordidas nominaret, quae manu constarent, Messent ad instruenda vitam occupatς,expertes decori atq; honesti:Alias ludicras. quae ad voluptate tenderent oculorum atq; auri u .Pueriles sunt,&aliquid habentes liberalibus si- .. . miles, quas Graeci vocat, quae non perducunt ani- Liberales inum ad virtute, sed expedint. Liberales vero,imo, ut inquit, artes quq solae liberae sunt quibus est curae virtus. Recepta opinio est, di quo , septem esse liberales artes: Tres de sermone,Grammaticam, Dialecticam, quae eadem est Logica, Rhetoricam: insatuor de quantitate, Geometriam, Arithmeticam. Musicam Astronomiam, quas mathematicas nuncupat Grq ci,ceu quis dicat
48쪽
disciplinales. Has ingenuas cognominarunt, quas has sorax
Ingenui discerent,ac exercerent. Nemo enim fere in liberis Ciuitatibus ingenuus manuariis artibus operam accommodabat. Sed puer itisce erat artibus deditus, iuuenis verὁ mi-latiar,campo, gymnasio, aut publicis negotiis, administran republica, causis actitandis, & eiusmodi exercitamen- itis,quae sola censinant illi digna homine libero. Unde illud In comoedia: ac periculum in literis,lac in palς stra, in musicis, quae liberum scire aequum est. Illae enim artes maxime exastimabantur ingenuis hominibus ad vitae cultum, S ad rempublicam gerendam congruere , ut sermo esset emendatus & purus: tum ratio disserendi cum facundia esset in promptu vivis in foro: quis in senatu, & cum populo agerent. Tum ad priuata negotia A rithmetica: ad agriculturam e nauigationem Astrologia : ad mensuras agrorum Geometria. Postremo ad honesta oblectamenta Musica, quae apud Graecos maximo in pretio fuit. Romani non perin tare dide eam coluerunt, homines magis militares & rusticanae stebantum plicitatis. Discebant quoque pueri simul cum literis pucri. 'natare: quod Graeco prouerbio declaratur, quod in imperitum penitus iaci est solitum, neque literas eum nosse, neq; natare: idem est & Romae factitatum. Sed miror praetermissas ab illis Architecturam & perspectivam ad multa utilem: nisi has sub ambitu Geometriae concluserunt , aut quod Architectura manus exerceret, quan uis rara omnino ars,& quam paucissimi tenerent in Graecia, sicut Plato quodam in loco testatur. Porro nemo miretur nullam esse de morali philosophia mentione, tam quod illorum iudicio quaerenda pecunia primu est,& protinus ad censum, de moribus vltima fiet quaestio: quam quod, ut recte Possidonius apud Senecam distiniuit Artes hae quae liberales nuncupan- . tur, pueriles sunt, rudimenta nostra, non opera. In nostris, ''li haec quoq; , iundamenta sunt trium aedificiorii, Medicinae, Theologiae,& peritiae Iuras, quas supremas artes,disciplinatq; nominamus,& usui quotidiano cum primis serviunt. Philosophiam moralem adiunximus, quae multum Theologiae adminiculatur, & ex qua ius esse ortum existimant sacrum& prophanum, Tum cognitionem naturae rerum,sine qua medicina manca est prorsum : nec rite aut percipi potest,aut teneri.Atq; haec velut collegiis sunt distin
49쪽
eta, ut unum esset septem illarum liberalium artium, quibus annumeratur Philosophia, quς est de moribus, quaeq; de natura alterii Medicinae itertium Civilis Iuris, quartu i ontificii, quintum & supremit Theologiae. In his militiet quς da, dc ascensus ad fastigium dignitatis per certos honor u gradus.
Prima in Harum omnium artium materia,vires, utilitates in nata discipli- ra sunt ab opifice Deo positae, ac costitutae. Sed ad eas humanis exer- num ingenium aegre penetrata luce ac viribus destitutum: citatio. quod si no stimulis quibus da urgeretur,ac excitaretur, nihil
heri possit illo squallidius aut horridius. Primu necessitas acutissimum calcar addidit seu pugionem verius ad vigilandum: quippe si in ea paulisper obdormisceret, in discrimen
veniret, ne unquam euigilaret postea. Nec solum in sua quisque necessitate solicitus sategit eorum,quq essent opus, verum auxiliu implorauit eorum, a quibus se aliquid subsidii consequi po sie speraret. Inuitati sunt complures, quosi i multitudo plurimum valere ingenio arbitrabatur , & al-
ial: Iecti maximis praemiis, ut artibus in commune necessa- . riis darent operam: laboris praemia fuerunt pecunia, honor,
decus,gratia & priuata & publica. Ea de causa Aegyptii sacerdotes multam in mathematicis posuerunt operam, suod vehementer Geometria Aegyptus tota indigeret,consulis per annos agrorum limitibus ab inundante Nilo. Adduxit ad tractandas atque excolendas artes magnitudo rei, & opus unum excellentia mentis nostrae longe dignissimum cupiditas veri inueniendi, qua nihil est praeclarius, nec quod magis deceat hominem: sicut ignorari falli, decipi, turpe ac mi-1erum iudicamus : quae ut euitarent, philosophatos esse priscos illos, nec alia causa,aut in alium usum, Aristoteles perhibet grauis imprimis author . Admiratio huius tanti operis ingentes illos animos ad studium & inquisitionem causarum copulit. Hinc si quid se putarent nouum & aliis inauditum inuenisse, incredibilis sequebatur delectatio, tanquam parta victoria,& tantis difficultatibus superatis: ea delectatio detinebat eos in cura & labore : quam illi delectationem opibus, dignitatibus,& aliis omnibus vitae commodis praeponebant. Ergo expedierunt se varia hominum ingenia, ut in verum hoc quali defodiendum ac eruendum prorsum incumberent:alia spe praemii inducta, alia vi seuerentur iis oblectamentis, quae ex spectatione theatri huius
50쪽
LIBER PRIMUS . . Tnaturae maxim e capiuntur, variae subinde ac diuturnae. P stantia ingenia ex sublimi illa & generosa nota huc venerui, quod cum se tanta pectoris luce illo vigore mentis praedi- Instrumetos reputarent,ac instructos, nulla in re alia consumi tanta ta ueri q- bona oportere censuerunt,quam ut rem pulcherrima scru- rendi. tarentur ac complecterentur, &quatenus liceret, quam plurimis prodessent. Omnes ergo mira alacritate contenderunt aut uti luce quadam,velut duce viae, qua insisterent ad quaerendum, tum quaerendi dexteritate & 1ndustria, postremo diligentia atque studio , quibus vires omnes explicabantur Ingenii, atque animi. Lux erat vis mentis & acu- imen, quo prospicerent quo eundem esse,& qua : dexteritas
erat illis ceu scientia explicandi se e locis arctis & dissici libus, ut ex facilioribus quid facto in dissicilioribus esset
opus colligerent: diligentia erat, Vt promouerent,& pro pius accederent: quo intenderant. Sic enim imagine quadam sunt haec ob oculos ponenda. In diligentia sunt animi intentio,& quasi vigilia quaedam, nam contrarium, remissio est somnus:cura, sedulitas, labor. Inuentor artium Inoenia& disciplinarum omnium est ingenium acumine &soler in tia praeditum ac instructum, sed diligentia atque usu Vche' strumen- menter adiuuatur: nam per diligetiam & procedit longi u i inue M plura ei se aperiunt, quae prius erant abdita & occulta, no i iite, aliter quam nauigantibus: ita & acies mentis expolitur, at P. exacuitur,& dexteritas ac solertia fit promptior. emadmodum de Cleanthe Stoico memoriς est proditum, qui hebetudinem ingenii ad studium & vigilantia tanquam ad cotem acuebat. Ac re ingenium & usui aptum naturae sunt munera diligentia vel necessitate urgetur, vel delectatione allicitur, vel admiratione magnitudinis & pulchritudinis rei capitur: quan uis in hoc quoq; tacita inest delectatio, postquam assecutus est causam tantae rei. Deinde cupiditate aliqua excitatur decoris aut pecuniae. Postremo perficiendi spe alitur & detinetur Ergo ut in quibusque gentibus haec
viguerunt, ita ibi artes vel inuentae sunt, vel auctae excultaeque. Graecia parens fuit disciplinarum omnium Ongeniis thecunda acutis, subtilibus, vividis. In Aegypto permagnus mathematicarum usus, quas praemiis & honore assiciebat necessitas. Acutissime illud in hominum mo- Honora-ribus ac natura depraehendit, qui dixit honore ali artes. litartes.