장음표시 사용
561쪽
ratiocinatione procedens, ac sapieritior egectus uehiculum cauuum inuenit,quod impelle letur a remis,uelisque suspensum ferretur a uentis, temone ad rectitudinem cirisus regere tum atq; huic uitam , & salute in s am commisit gubernatoris scientiae duntaxat confisus Impulit animum ad nauigandum& nauigationem instituendam uidendi& habendi libido ad cautionem autem,vericula ru quotidiana exempla . Prior causa curiositatis plena est,altera potuit Sc necessitatis, & utilitatis,& commerciorum occasio, ut quibus egeremus cu i is quibus abundamus, permutatio fieret. Si neco D merciis. n. vix potest esse uel subsilere ciuitas, uel respui, lica,ut ait Platcili. x de repub. Alber. lib. . de re aedific. c. I a. Sic ut au Hor. i. epist.
Impiger extremos euisit mercator ad Indos, Per mare,paupeνι fugient,per Iax per ignes.
Et ita inter spem lucra,& metum periculi nauis agitur. Quod exprimit idem Horti.i. r. i. Od.LLuctanum Dareis fluctibiis Abricum
Mercator metuens, Otium o vidi Laudat rura sui, mox vesicis rates
V uaga indocissi pauperiem pari. Quamobrem qui nauigat,ut dicebat Bias, nee inter vino
nec inter mortuos annumeran ii sunt, tanquam dubiae imae, ut refert Xenocrates Platonicus lib. de morte. Nam spes quudem,umendi quandam umbram con seruat, at metus proximior morti eli uita ipsa: quanta enim,ut dicebat Anacharsis, Uinitudo tabularum nauis taliam dii at solum m do a morte, qui ibi est, nempe quatuor digitorum gradu. Et Horatius rurissim,ode 3. lib.i. uidetur hos,ut desperat salutis, uotare. dum aus
Ille robur, O aes Diplex circa pectus erat, qui fragilem truci commisit pelago ratem, Prim-,nec timuit praecipitem Asiricum Decersantem Aquiloni G
562쪽
PILquoque ii .is .in proce. summam dixit audaciam nau stationem,& iniuriam humanae, naturae, quo peruenire nulla execratio sussiciat contra inuentorem. cui non fuerit satis hominem in terra mori, vis periret,& insepultus.Nauiu sie pri . marius usus est, ut te tuaque transuehant: Proximus ut bello subministrent opem; tertius ut uoluptatis illecebras communicent,quartus ut citius mori possis , uel de uitae salutae despexare lubentius.
De aqua nauigabi5. cap. i. . Non omnes aquς nauigiis idoneae sunt, ali propterea qs
nimium rapido impetu serantur,quo naues in scopulos
invitet ferren thir;alic,quq uorticibus plenet, turbine degluti ut nauigia, in abyssum quandam omnia conuoluentes, & deturbantes:alic,quia palustres sunt,usque adeo ut herbis i in plexis& arenulis, limosisque aggeribus,& palis, & tumulis, retia tiaseuntibus nauibus obiiciant. inhabiles item illet quae non nisi solius hominis pondus n uigio ferant, ut in aethiopia circa capita Nili fluminis contingere tradit Sen. 6.uat quς θ. Nec
fluminum limpidorum undcitum quia tenues, tum etia quia non profundos habeant alueos, patiuntur onerari sese ponderibus magnarum nauium,quemadmodum marinae, qu erassae& dens ,onera maiora perferunt. Neque etiam actis , quae
per se sunt nauigabiles,omni tempore tuta m praeben t nauigationem. Nam quaedam flumina, quidam sinus & tractus, certis quibusdam proprijs tempestatibus Hi sestantur,& statis te. poribus saeuiunt,ut tunc naues sine ingenti periculo non ad . mittant. Sic& Vegetius lib.4 de re mil. ea. . Ex die,inquit, tertio iduum Nouembris,nsque ad diem sextum iduum Ma
tit,maria clauduntur, Nam lux itiinima, noxque prolixa , ni bium densitas,aeris obscuritas,uentorum,imbrium,uel niuiugeminata saeuitia, non solum classes a pelago, sed etiam commeantes a terrestri itinere deturbant, &c. Refert Damianus Goes, eques Lusitanus, lib. de moribus, fide, & resipione Aethiopum,portum esse quem dicunt Aquaticum, lub ditionea tecto si Iohannis,quem dicunt presbyterum Iohannei 'lui
563쪽
agitetur eum plaga illa tota, uentorum ualde nraui tempestate per sex menses ex uno eaeli climate, illis ipsis per alios sex menses ex aduerse spirantibus, miro naturae arcano. Gelatur& flumina,quo tempore non patet in illa aditus nauibiis, quin imo si delegante glacie intercipiantur, arietantibus frustis ui ponderis impacti naues quatiuntur, soluunturq; & alliduntur. Est & mare concretum aliquando, ut ea parte qua nauis satur a Nerigo in Thulem insulam. Plin. lib. . cap. I 6. De periculis rutueationum. cap. I.
QVi nauigant mare,enarrant eius pericula,Ecele .e.43.Et qui descendunt mare in nauibus, & saciunt operatio-DCS Hi aquis, multis,ipsi uiderunt opera Domini, & mitabilia quae facit in profundo, &c. psal. Ios. Contingunt autem pericula uel uolunta te diuina,vel ratione loci, uel repetina cause,uel ui ccli,uel imperitia naucleri. Voluntate Dei, ueluti ut costans eli opinio, si eum impijs nauigatio sit. videtur enim mare,quod quotidie quisquilias & sordes a se ad littus pellit, quodammodo & impiotum impatiens, uomitionibus illis
onere impietatem hominum nauigantium, ut temeraria, displieere Deo. Ideo & Lucretius lib. 2. derer. natu . naufragia sectari in litus credit, quod nulla sit conciliatio homini
cum tam terribili motu, atque ut uideantur & iudicium mortalibus edant,infidi maris insidias,uire';, dolumque, ut uitare uelint:nec ullo tempore credant, subdola eum ridet palliis di pellatia ponti. Deus quoque maris potestati dominatus,&motus eius mitigat, ponit & tollit pro nutu, & conturbat, Aferuere facit fundum eius, eiu tollam.Iob I. psa I. 64.& 88. Isaia: sI.Ierem. 3I. Aggaei E. Matth. q. Lucae g. Legimus celebre exemplum I .iae c. r. Ion. dum ob eius contumaciam refugam, cum relicta iniuncta Nini uitarum praedicatione, nauigaret in Tharsim, periclitatam totam navim sublatis in caelum undis,& commotis undequaque procelIis, quae no quiς- uerunt, donec peccatore detecto, is a naui tanquam malum, proiectus in mare suit. Innuit & Xenophon libr. 8. Cy ripae.
non e sse nauigandum eum impijs,dum ait, A t Cyrus suorum pietatem sibi conducere arbitrabatur: quippe qui put-re , quemadmodum qui nauigationem eligunt, cum pi js polix eligere solent,qxiam cum his hominibus, qui impie uideren-R tur
564쪽
tur perpetrasse.Sic barbati Melitenses, postquam ad eos naufragus D.Paulus appulit, ut uiderant uipera pendente de manu eius, actinuicem dicebat, utique homicida est homo, que, hic cum euaserit de mari,ultio non sinit uiuere. Et ille quid εexcutiens bestiam in ignem nihil mali passus est, actuu Apostol.c. 28. Quod certe obseruandum esset, si electio nauigan.
tiu in bonorum & malorum offerretur:at cu rara sin auis nauta bonus, nisi quando instat tempestas, si quidem,ut Plato im Phaedro, in nauibus educati illiberales & mali: si necessitas impellat, non ualde timenda in urgentibus malorum societas si boni simus mi enim mali iram Dei concitant, sic & unus bonus potest esse pluribus causa salutis, iram Dei placando. R
tione aute loci offeruntur plura pericula, quae peritus gube nator satagit deuitare,ut cautes, silices, montes, arenae,seyllae charybdes, sunt uertigines quae repanda trahunt & abiorbee mari quieto nauigia subito,cuius rei uidebis ratione apud Aristote l. proble. sect. 236. s. Alia pericula pleraque numerae Pollux lib. I .c. 9, quaedam Raui fius Textor an ossicina c.depό xiculis marinis. Repentina pericula,prestes, ecnephias plis seu turbo,uenti repentini & ualidi, Plin. lib. 2.c. 8. Ite quando echeneis pisciculus naue remoratur, dictus ideo remora: reddit enim immobile,ut allidi possi t fluctibus, de cuius piscicu-Ii ui Plin. li. s. e. as .&lib. 32. c. I. Arist. lib. 2. de histor animaI. c. I 4.Carda. lib.7 .de rer.uariet. ca. 3 7. Belonus de piscibus, accurrunt & interdit subuertunt nauigia, balenae: & in glaciali mari circa Issandia insula, animalia ex Physatorum genere, aquas fistula quasi tuba supra se eiaculantia, nisi terreatur i, bardis & tubis, uel illis illudatur doliis vacuis in mare missis. Vic li,uentorii impetus emergunt, tempestates, maris quitia,si in scopulos feratur nauis. Ex imperitia, si ignoret nauta locorsi itinera,pericula mariti, natura, aulus, & alia quae artis sunt. Si nimium oneret nauem quae ideo submergatur, si oneretur nec uelis sustineatur nauis. Ex segnitia, si rima, obducta casu uel tepestate,admittens aqua, cito non occurrant nautet stupa,xylo,seu cotto,aliisque tomentis. Nauis uetusta digiam scitur stridore, pice, lignisq; cariosis, s aquae no exhauriantur immissae. In summa pericula sunt aut ipsa ex naui, aut extrinsecus importabuntur. Extrinseca sunt,undaria uis,uctoria mole scopuli, syrtisq; incutius. Quae ola reru mari timarii & locorum , uentorumque cognitionc & peritia satis mature uitabuntur.
565쪽
tabuntur. Innata uitia facient, aut lineamenta aut materias quibus &prouidendu est. Leo Bap. Alb.lib. s.c. I a. De nauibus. cap. q.
NAuigatur ratibus,& nauibus. In initio tantum ratibus,
id est connexis trabibus,ut dixi iam ex Maximo Tyrio ,& ψocet Plin.lib. . c. s 6.ubi de initentione longae nauis, bircimis, triremis, quadriremis,quinqueremis,& sex ordinu,& decem,& duodecim, quindecim,triginta, quinquaginta. Deo
ne raria,cymba, celoci,cercuro .Et de inuentione uel inu, maati,antennς, de tectis longis,de rostratis,anchora, bidente, halpagone,manu& alijs adminiculis. Navium materia ligua,nt plerunque, sed deformationis alterius quam ratibus conueniat. Fuerunt Se olim naues ex corio constructae, & ex ligno, ut Pli. refert li. 4 e. I 6. Britannos utilibus nauigiis corio circunsuris, nauigare ad insulam Mictim, sex die tum nati igatione distantem,lii qua candidum plumbum prouenit. Repetit K .c. ue 6. ubi addit, & in Nilo fieri ex papyro scilicet albore, scripto,& arundiue . Herodotus quoque in I.tradit nauigia eorum qui per flumen commeant Babylonem, esse orbicula rura & coriacea, quae pecuarii Armenii qui supra A ssyrios in eo Iant,ex caesis salicibus faciunt, instruuntq. pellibus, nudo illarum extrinsecus posito in modum soli: neque puppe discreta, neque prora acuminata, sed in speciem clypei magis orbiculata. Materia expetita nauigijs diuersa,s ed maxime abies:quare & illa ueluti materia fugiens uidetur, montes altos incolet re,ut ait Pli. li. I 6.c. Io. In Egypto & Syria, reges abietis inopia,cedro feruntur usi,Pli. li. 36.c.3 o. uerum circa Nilum, sp mo arbore ad nanes usos,docet Herod.li 2.ubi de more, & aere nauigandi eorum. In Tylo insula, comites Alexandri Magni prodiderunt,arbores esse ex quibus naues fierenr, quae dircentis annas, etsi mergerentur,durant &incorrup .Pl. u. t r. e. i . At si credamus Pli. li. s.c. t o. In insulis circa mare rubruin India nauigatur cymbis, et singulis testudinum si perficio
bus. Afferes lignei,clauis compingiuur,pice, resima,& cera, ne commi ssurae ad mittant aquam.Caeterii nauis aliqua do unius arboris corpore constat excavatomi in Germania, praedones singulis arboribus cavatis nauigant. Plinius li. P5.cap. O. Leos aptista Λlbertus lib. 1 .dere aedific. c. rr. nauium fabricanda
566쪽
rum rationem & liniamenta a piscibus,architectos antiquos Lmpssse tradit,ut quod in pisce dorsum sit, in navim sit carinat quod illi caput, huic prora: tum & pro cauda, temon: Ecpro remis brancae & aliculae. Refert & Plinius libr. i si . capit Io 29. inter praecipua miracula esse , quod piscis qui uocatur Nam illos,ab aliis Pompilos, supinus in summa aequorum peruenit,ita se paulatim subrigens, ut emissa omni per sipulam aqua, uelut exoneratus sen tina, facile nauiget, postea prima duo brachia retorquens, membranam inter illa mirae tenuitatis extendit. Qua uelificante in aula,caeteris subremigans bracchijs, media cauda ut gubernaculo, se regi uita uadit alto liburnicarum ludens imagine: & si quid pavoris imterueniat, hausta se mergens aqua.
De nauium distinctionibus. tap. s. Iulius Pollux lib. I.onomam.c.f. uarias adfert nauium species & nomina. Marcellus Iurisc. libr. 9 ff. titulo de captiauis, & postliminio , reuersis ab hostibus, i. a. naues diuidit in longas & onerarias propter belli usum paratas, piscatOrias, actuarias. Leo baptilla lib. s .de re aedifica.c. t r. in d uo diuidit genera,in onerarias & fugaces, & ibi de ratione componendatum nauium longa: um & onerariarum, & in lib. pr prio eiusdem, qui nauis inscribitur. Phocenses primi longis nauibus usi feruntur apud Herodotum in I. uerum ad Iaso nem refert Philostephanus apud Plin.in 7. Diodor. Siculus in . . Sed & alij inuentores aliarum feruntur, quod non magni interest praescire. Longae naues egent remis, uel pluribus uel palicioribus: hor ν diuersi ordines, inde biremes, liburnicae
.erant, triremes, quinqueremes&c.Inter maxima nanigia Ptolemati Philadel. Athenaeus lib. s. c. s. memoIat& trigintiremes,&c. 6. meminit de quadragintaremi naue, Philopatris, Iongitudinis 28 o. cubitorum, altitudinis 4o.cum quatuor gubernaculis, triginta cubitorum, cum duabus proris & duabus puppibus &c. Meminit & de thaIamago fluuiali nauigio,cuius longitudo dimidij si ad ij, latitudo triginta cubitis amplior,altitudo fere so . cubilcrum.& e. 7. describit nauc Hie- Ionis. Illaeque erant tectae uel constratae, & militares rostratae turritq&c. Onerarit naues Polybio in i . φορ ρογοι, Appian
567쪽
Iulius Cor graues, nempe quoil oneribus ferendis idonec sint. sine remis,tot nominibus Die distinct , quod sunt eam diu ersa onera: ita quς fili menta gerunt,frumentari σιτηγο nauis uim,uinaria: Venetijs aquaria. Sunt itaque lignari , ais xenariet, laterrir , farinari , carbonari , senari , alisque id gemis ab eo dictet quod ferunt. Pisca Ioriς naues erum , quς capiendorum piscium causa parantur, tales nauleellet, cymba. lenunculi piscatori j, M'rcellino li b. Iq .& i 6.C sari commE. rario. libr.1. ubi & pro scaphis nauium . actuatiae ideo dicta, quod te mis agerentur, non tamen ideo inter longas numerantur. Erant sc uectoliae, graviaque nauigia, exere itoria a onera inhabilia, fluminibus traiiciendis coirilenientia, non mari idon est,ut longae naues.Erant hς ἐπι αδες erant arati , leuia nauigia,quae uix uiginti quinque Lecipiant uectores. In ter fluuiales naues, lenibus qui non plus, quam se dcci mreismis agitur. Erant Sc maiores lembi ad usum belli non inuti.
Jes. huius generis quoque exploratoriae naues, catastopia,celetes, uel celoces, naues uno remige motae. Re feri mus hue αλιαδα, nauicula paruam, talis enim es ιλας. Fluviales quoque erant monoxylet seu unius i gni excavati, lintres, scaphaseu nunc bateler,bac. Cymba, rates, schedia. Sunt nauium &α genera dicta κοντωτά quod cotis propellerentur. Diod. Siculo lib. i9.Nauigiolum duorum scalmorum. Veneti gondulam dicunt. Alia nauium nomina, quae ad superiores pertinet species, refert Gellius lib. io. cap. 2 s. pr ter ea quae retulimus corvitas, eaudicas, hippagines, cercuros, Oxias, remunculo , prosium ias uel ge retas,orioles, cattas, pontones, micturiati medias, phaselos, parones, myoparones, capulica, uaarzylacidas,cidara, ratarias, alia quoque nauigiorum genera explicae Ioan . Rauisius Textor in offici. cap. de nauigio. diuerso. g neribus.
SCalmus,circa quem alligantur re mili vposcalmos scalmi
basis,latera seu pleurae nauis dextrum, sinistrumque nauis. Iulius Pollux.Cartua seu θοα- fundamentu dc nauis alueus, Venetis lacolombe. Carina quo latior erideo pod
Ium erit tolerantior. Garma extenuata & reducta, uelocior.
nisi indideris plurimum saburret vaealtabit:ampla, aptior
568쪽
uad 6ss i orae ili alics mari securior. Costa nauis, dicitur nobis les courbes c Sentina, ubi congi gan vir aquae Forisea tabulata quibus circa nauera feruntur nautae . Puppis pars posterior nauis,quam Graeci dicunt quietis ubi sedet qui clauu tenet qui regit & inhibet remiges, in ea parte ponebant λακ; et, lumina,vocant nunc, pha non Qui huic parcit ira perabat, Iulio.Polluci gubernator. Prora apposita puppi, anterior uanis pars: prora & latura celsa. aduersus impetentes fluctus pervicacia,sed uentis v lidiorib. perii incutur. Qui ibi imperat,in ροράτης Iulio Polluci,& Xenophoti προρέυς, α qui foetis naualibus i imperat,ic λοωις; qui lateri,τοιχοιρώ et foro, ἐνναροὐς. Crostolia,extreme nauis partes, quae facile evellebatitur,dum collibitum esset. Antennae,κεραιοι, ante naru extremae partes cornua,quib uela suspensa.Malus, Graecis ιτυς,cuius partes ex Macrobio in s . Saturnal Is inferiore eius mali partem,pternam dicit, mediam τράχηλον, summam uero carchesum , inde mali utrunque latius cornua. Est & in malo corbis. Sunt aliquibus nauibus, &duo & tres mali, uela autem magnitudine malis respondent. Artemon velum malis maius, uulgo quoque arti mon. Minus velum, dolo. Graecis δολων.Velum a tergo existensquod επιθαχος pars ueli quae pendens in naues alligatur,& relaxatur quando opo tet,dicitur pes, Graecis issica ranstra, in naui sedilia,ubi sede bant remiges, , pars prorae quae utrinq; stat ad latus rostri Erat&in liburnica ανος,unde ανιJM,ζυγος,unde γγιτει remiges: Talamus in altera parte nauis Pertinet ad naues deinceps calos,rudentes,seu funes,quib. uela suspenduntur ora,prymnesia,parasemon, signu uel infinita alicuius Dei vel iurres, rostrum,simplex uel trident in prora: lauus, gubernacula, anchora.
De instrumentis natilicis. cap. 7. INstrumenta nautica enumerat Iulius Pollux lib.io.c. 3o Se
sunt ueluti remi, conti ,remiges,anchora,uri natores,rudtates,rostra,pali tonsillς,turres,pontes,aliaque armamenta. De preceptis optime nauigandigeneraliter. cap. 8.DRimum, naucleus cognoscat marium locorumq; quae nauigare decreuit,diuersitatem,eorunam itinera, & situs ex qua-
569쪽
uadrato nautico a. nouerit tempellatum praecognitionem: 3. uentorum o iserimina. q. nouerit Solis & Lunae uarios cursus, & aspectus, & quarundam itellarum ortus α occasus.
De marium natura Ouineribus. cap. 9.
DE marium distinctione, & reciprocatione &aestu dixi
mus in ii. de elementis,c.3 g.Quamobrem nec plura addam, pr terquam consilendum esse nautis libellu Petri Garciae Ferrandi, qui copositi libi ii uulgari sermone Gallico impressum Pictuari j per Ioanc Marraefolim,le grande roturier,pilotage O ancla age demo. In quo itinera,interstitia, portus,pericula,cautes,arenas,aestus& recessias separatim tractat maris,
fluminum, portuum, A te mani g. Galliae, Britanniae, fingi aς, Hispaniae,& a quibus quisque nauclerus cauere debeat,& ubi diligentius sibi prospiciendum sit Ope ferent,in aliis cognitio geographiae,ex tabulis Ptolomaei, ex libris Dion3sij de stuorbis, Strabonis,Pomponii Mel ,Pij potis. Max Solini,&aliorum. iuvabit & polimmum globus Orontij sinet,Petierit, &charta dicta nautica, itineraritim Antonini. Videndus& Rde Medinoli. 3 de arte nauigandi, ubi & uentos explicat charintae marinae,usumque eius,modum eligendi & annotandi loca, a quibus subdicenda nauis nauclero,& in quae ire decreuit itineris intercapedinem,& alia necessaria. .
De pyxide murica seu nersoria. cap. IO. ΡRaecipuum quod obseruant nautae, uersoria est, ad quam nauigationem instituunt,ac longa maris spatia,locoruq; situm ae distantia dimetiuuturiquantumq; ut ς peractu quantumue peragendum;ut explicat Leuinius Lemnius li.3 .de occult.rer. mirac.cap. .huius uersoriae,haec sit descriptio .prii uite pyxidula bene ae quo ta,& excavata. Subest huic pyxidulae,rotula quaeda uersatilis papyracea,plana circinnatae rotuditatis, tenui ae bipartito ferramento se Falta,in cuius centro seu medio, curricula aenea acuminata i nam ferrum rei eis ct meo loco impedireti assixa est, quae stilo atri cuspidi aculi1Ilitiae insidet, eo quae hinc inde in aequilibro uoluitur. atque ubi conquiescit pars ea qaae lilii imagine incripta est,& in qua serramentum magneto confiicatum denuit, stabi liter Se-
570쪽
ptentrioni obuoluitur , polumq; arcti cum spectat, quocunqἰ
etiam contorto clauo nauis impellitur, producuntur autem
in hiatiis rotulae circulo a centro ad circumferentiam aequali distantia dux ac in ginta lineς,quae & uentos& caeli cardines des gnant, erratq; ac maris spatia portubus distincta comonstrant, si ad gradus ad quos terminaurirecurras, prout in figura qu drati nautici e 2 s. libri nostri de elemeitiis uidebis:atque numeratis reuoliatisq; clepsydris,aut ut nuneus is est de . fluente arena, clepsam mis, quantum itineris emensum est, quid emetiendum, quantoque interuallo a loco quo psoperant,absint, exactissime dinumerant ac mepiuntur. Q clod regit, in hoc utili stimo instrumento quadrato ne nautico,acus
est seu lingua tacta a magnete, qui eam dirigit ad polum arcticum,tantae sebtilitatis & industriae , ut summa cura si ibi
adhibenda, ne fallamur ob errorem eius. Error autem circati et soriam sex modis accidere potest,& totidem emedari potest. Docet Petrus de Meditio in 6, libr. art. nauigatoriς cap. IIn summa prospiciendum ut index cunosurae, uel lingua, sit satis adfricata magneti, ne uirtus difflata sit, cui uitio lapiadis magnetis admotio remedium adfert,ideoq; magnete n uita deferre secum debet optimum. Secundo cauendum ne mucro uel hastilla lingulam deferens tortuosa sit, aciesve obtusa,sed recta & optime quadrato consentiens. Item ne pyxis admittat aerem, rimisue scateat, ne exhaletur uis magnetis , addendum ne allio eae pisue proximetur, haec enim magneti uim cohibent, ut ait Ptolo. li. I. Operis quadripartiti: cap. . De nauium gubernaculo. cap. II.
GVbernaculum paritum, in extremo nauis seu in puppi, tantas habet uiros, ut ab exiguo temone tanta nauigri agatur moles: cuius rationem adfert Aristoteles in quaesto. mechani. q. s, atque quaest. d.&de remotum ut,& cur palmul remorum, nauem ita impellunt, cur xemiges qui an medio sunt, eam mouent maximς.
De tempestatum praecognitione ct sedatione.
LAR at Typhin percelebrem argo nauis nauclerum ApoIlonius Rhodius libr. I. Argonautic. quod praenosce ce