De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

11쪽

sIMONIs PORTH OB nis continui. quasi nos moneat, Vt Vna cum temperamenti mutatione , solutam etiam continuitatem

esse intelligamus. Neque enim potest sine selutione

continui intemperies acerbum dolorem generare eo

quod ad eius generationem ingens laesio requiratur, quae non fit, nisi intercedente causa soluente continuum; quemadmodum libro septimo de Placit. Hyse& Plat. traditum etiam est a Galeno. Quamuis autecauta plurimae, ac specie distinctae sint, ut videre est apud Galenum, ubi eas enumerat primo de Sympl. caus& duodecimo Method. quas libro Artis medie.& in secundo de Ratione vict. ac libro de Inaequali intemperie, omnes sub duabus complexus est, sub intemperie,& lutione continui. Licet duodecimo libro Meth.& quarto de Simpl. med. facul. unam

proximam doloris causam posuerit, internam ac latentem continui solutionem: quod non immerito ab

Avicena& Auer.ipsi adscribitur Has omnesdoloris causas Aetius in sua Def conclusit. Generant porro intemperies & solutio continui dolorem, non modo in sensu tactus: veralim etiam in omnibus aliis sentabus, ut Galenus in libro de Differeti t. sympi.& in primo de Sympl. catis uberrime demonstrauit. Atqui

Avicena,&recentiores medici acriter Galenu reprehendunt, quod variis in locis varie de dolore loquatur , quasi sibi non constet. Sed ut mea sert opinio in sopnistarum gregem adscribendi sunt; cum in dubium vertant id quod mente asi equi non possunt, id enim Galenus sophistarum esse propium libro de

Caus procatara perbelle adnotauit. At nos tantum absumus ab eius sentetia reprehedenda,Vt a maleta lorum liuore, ac detrahctium inuidia, ipsam vindicare constituerimus, quo magis ipsa veritas elucestat.

12쪽

emtra Galenum de ratione O eatici doliaris obiicruntur. Cap. III.

GAlenum igitur accusant,quod sibi non constet

in doloris explicatione. Aliquando enim tristem esse senium scribit, ut superius patuit; at in libro de Different.sympt.inquit tactum,egregium praeter caeteros sensus in actione sua symptoma experiri, nempe dolorem. quod & reliquis sensibus est

commune. Vt hinc aperte patet, dolorem non esse

actionem ; sed actionis symptoma. Nam quod alicui accidit, nulla ratione dici poterit esse illud, cui acciditi Dolor ergo in actione sensus fit, & actio eius

non est. In libro etiam de Arte medic. ait, Quae dolent, & quorum motus sunt deprauati, aut interierunt , manifestam habent determinationem. haec Galenus ubi dolorem ab actibus ,& motibus deprauatis secernit; ita sane, ut dolorem non esse actionem deprauatam ex his locis astruere liceat. Praet rea non hoc sollim, sed etiam in explicandis causis doloris varie loquitur . nam in libro de Inaequa l. in- temp. Alterationem doloris causam statuit. idem sensisse videtur, & in libro de Natura humana, Hippocratem exponens, qui ait, si homo unum esset, animal non doleret , quia inquit Galenus non alterar tur. Igitur alteratio videtur esse causa doloris. Quinetiam,& de intemperie,quae continuum soluit, ambigua prosert. duodecimo enim Method. frigidum, ct calidum primas causas continuum soluentes esse eredidit: ut in secundo de Comp. medic. secundum loca, siccitatem addidit, humiditatem excludit,quatame admisit libro Artis med.&, de In squal intemp.

13쪽

I & libro de Const. Art. humidum enim inquit etsi non pari celeritate,spatio tamen teporis transmutat. Defensio Galent. Cap. IIII.

AT haec omnia paruisiciat qui diligenter Gale

ni sententiam perscrutetur, nec magno negotio ea omnia diluet. In libro enim de Arte Med. ut huic loco primum sitis sectamus signa proponens, per quae morbosium corpus ab optime constituto diastinguamus, ea recenset, quae sensui patent, ubi inquit : Quae igitur dolore infestatur,& quorum m

tus sunt deprauati aut omnino interierunt, manis stas habent determinationes .haec Galenus. exponunt

aduersarii hunc locum ita , ut colligant, dolorem non esse actionem laesiam; quasi eum a motibus deprauatis separauerit. Sunt alii qui velint Galenum distinguere dolorem non ab omni motu deprauato,sed ab imperfecto tantum , atque imminuto, quasi permotus deprauatos intelligat diminutos. Verum d Ior actio deprauata est, & ut inquit Avicenna corrupta, eo modo, quo & pregnantium appetitus com rumpitur , dum terram, carbones, aut lapillos persequuntur. Nam actio, iuxta Galeni sententiam in libro de Disserent.sympi. tripliciter laedituriduobus qui de modis vitiosa est citur, & cdm imminuitur,&cum deprauatur; sub qua deprauatione dolor compreheditur. Tertio vero modo prorsus tollitur, neq. dolore habet sub se. In secundo igitur ordine, cum deprauatur actio dolorem reposuit. Sed redeundum est ad verba Galeni in Arte med. quae alii sic interpretantur, ut coni unctionem illam, Et, non pro cO

iungente ; sed pro exponente accipiant: ac si Cal

14쪽

depravati; Ita, ut omnem vitiosam actionem, & imminutam ,&deprauatam Vno in loco comprehendere voluerit. Ego vero eiusmodi expositiones non

probo ; licet a Galeni verbis non omnino videantur alienae: quamobre,ex libro de Sympl.disser. apertius Galeni mentem elicio , ubi actiones sensuum bipa tito distinguit: quatenus Vel ex toto pereunt, cum scilicet, obiecta sensuum non percipiunturi, & qu tenus vitiose obiecta percipiuntur. atque hoc secundum diuisionis membrum in duo rursus secat, in deprauatas, atque imminutas: Deinde subiicit: tactus egregium praeter caeteros sensus in actione sua dot ris syptoma experitur. In reliquis quidem sensibus excitatur etiam dolor: verum qui in tacita sentitur. a caeterorum sensuum dolore duplici ratione distinguitur ; Vna, quod in caeteris, tantum producatur a propriis obiectis: in tactu aute,no modo ab externis obiectis; sed multo magis ab internis affectibus insertur. Altera, quod dolor tactus, prae eo qui in reliquissensibus excitatur , usque adcis intolerabilis est, ut non nonnuli sibi ipsi os eum mortem conciscat. Ex his itaque verbis Galeni patet, Dolorem in sensu tactus , tanquam egregium , & vehementem separaria deprauatis aliorum sensuum actionibus. Ergo cum in libris Artis med.dicat, quae dolore infestantur, &quorum motus sunt deprauati ; Censeo ibi secernere dolorem in sensu tactus, a motibus aliorum senia

suum deprauatis ; non quod &ipse in tactu non sit motus, aut eius symptoma; sed quod vehem intior sit, & propterea longe ab aliis motibus differat; at q. ob id solus doloris nomine appcllari mereatur, cum alii tantum motus deprauati vocentur. Sed causam,

15쪽

propter quam maior sit dolor in sensit tactus , quimin aliis; ipse quoque Galenus primo de Sympl.caus

docet,eamque in instrumenti crasiitudinem, reiicit. quo enim crasitus instrumentum eo maiorem voluptatem , & maiorem dolorem percipit, ac maiori cuviolentia.Tactus itaque, cum instrumentum habeat carnem musculorum, vel neruum, qui intra carnem est; magis quam alii sensis afficitur, atque alteratur, eoque alterationis sensus est efficacior. Neq. necessariu est Galeni placita sectanti quartu symptoma in actione laesa collocare , sub quo dolor comprehendatur, cum commode ad symptoma deprauatae actionis reseratur, primumque in ea locum sibi vendicet. Philosophi tamen aliam sortasse afferrent rationem, cur dolor adeo afficiat sensum laetus. ea autem est,

quod vitae animalis statim aduersetur: animal enim per tactum animal est. At in caeteris sensibus, dolor uni sensui unique eius organo infestus est. Neque prorsus vitae animalis est inimicus, proptereaque minus tunc hominem afficit , minusque excruciat. Inserius aliam dabimus ad Arist.metem propius accedens. Iis ita constitutis venio ad rationes, afferoque dolores in actione consistere, & esse actionem. Neq. haec inter se pugnat. Dolor enim duobus modis capitur,tum a medicis,tum a philosophis,Vno ut a voluptate distinguitur, &,ut est accidens , atque hac ratione , ut accidens, dolor est in ipsa actione, Sc acitio

est quas genus subiectu in suas differentias diuisum

puta dolorem , & voluptatem. Alia praeterea ratione accipitur pro actu,quo dolemus: Atque ita est actio deprauata. quod per exemptu tibi manifestius siet.Rationale cum differentiam significat, in genere non comprehcditur,neque de eo genus vere dicitur, Ut terricru

16쪽

D A DOLOR a Di ut tertio Metaphy. Philosephus docuit. at si rationale hominem nobis denotat & speciem ipsam; vere dicimus rationale esse animal. idem dolori accidit, nam si pro actu quo dolemus accipitur, est actio; sin aule,' ut accidens in actione, dicitur actionis symptoma. Atque sic argumento satisfaciemus sit perius adducto. Quod vero pertinet ad causas doloris, in quibus tradendis sibi non constare Galenti dicebant: si me moria tenemus, iam superius enarratam diuisionem causarum doloris, soluetur nodus. causas enim doloris alias esse docuimus manifestas': alias obscuras, quas haudquaquam sensibus, sed ratione tantum coprehendi diximus. Manifestae quidem sint, seluta continuitas a causa externa,atq ammoderata inte peries. At solutio continui ab interna intemperie prosecta , obscura est , eaque solum erudito medico innotescit: & de hac Aetium locutum esse supra dicebamus . Galenus itaque cum alterationem, & s lutam continuitatem esse doloris causas dixit, in te dum eam accipit,quae euidens est sensui: Ita ut sol ta continuitas dolorem generet, quem postea sequitur intemperies. Cui sententiae penitus Auer. conatur repugnare. at contra Vbi alteratione doloris causam ponit, intelligi semper continui solutio debet; quod in Aetii loco exponendo supra monuimus. Et

quanquam Galenus intemperiem, tanquam causam manifestiorem; plerumque tamen solutionum comtinui siue externam, sue internam , causam proximam doloris attulit. Sed ignorare non oportet,quod solutio continui in corpore, sequitur intemperiem: Externam vero intemperiem,solutio continui comi rtatur. Quare ut mutuam harum consecutionem per

cipias i scire conuenit, continuum intra corpus plec

17쪽

rumque solui non posse a causa interna, nisi assectio

praecedat: & propterea Blutionem , quae intra compus sit,intemperies neces ario praecedit: sed externa, quae ab ictu procedit, intemperies sequitur, Dolor tamen ipsam solutionem proxime sequitur. Nec te moueant, qui Galenum asserunt solutionem continui, di intemperiem interdum simul generari: pr pterea quod solutionem continui aliquando intemperies sequi soleat, a qua dolor gignitur . recedunt enim ii a Galeni sententia; & toto caelo aberrant. Nam ubi continuitas soluitur, spiritus ,& hum res dolorem generantes ad eum locum confluunt. quapropter si post faciam diuisionem, alius dolor a priori inducitur, ille iuxta Galeni sententiam,a noua solutione oritur, quam producunt humores, ob suam siue crassitudinem, siue acrimoniam,aut aliam

qualitatem. Atque hoc pacto huic questioni satisfacimus de causis doloris; cur aliquando una,siquando duae a Galeno afferantur. Porro siccitas,cum minus agat, neque vehemens sit, in agendo ut aliae qualitates,leuiorem inducit'dolorem; numiditas autem, eum segnis sit admodum , nullum dolorem excitat. vi secudo κατὰ τοπαρ asserit Galenus. Quod si libro de In qual. in temp.dixit omnes intemperies dolorem gignere, inferius tamen eodem capite precipuas dolo. ris causas duas ponit, nempe calidum, & frigidum:

ruibus postea annectit siccum ; & postremo humium. siccitas enim ratione priuationis potius quam alio modo dolorem insert; at humiditas, quantum spectat ad suam qualitate, dolore minime esticere potest no aliter quam in similaribus partibus solae inteperies, dolote sua vi minime producunt sed tantum

ob sui crassitiem, di copiam in partibus dissimilari-

18쪽

bus dolorem generat. Neque aliam puto suisse Galeni mentem in loco proxime adducto: Sic humores capitis dolorem non inferunt, alia ratione , nisi sui multitudine, mora, & acrimonia. Iccirco cum Galenus Hyppocratis sentetiam interpretatur ubi inquit, quod in omni morbo sit ulcus , hoc propterea eu ni re probauit, quia humores in quovis morbo erodendo,tendendo,premendo, euellendoque aliquam faciunt continuitatis solutionem . Quibus ita constitutis, facile intelligitur ratio,qua assert Hippocrates in libro de Natura humana quare si homo unu esset, non dolerer, quoniam stilicet alterari no posset.Nam si dolor est tristis sensus, necesse est eum , qui dot . re debet, alterari. Alteratio autem in simplici non contingit. Animal vero quod ex quatuor constat elementis, per tactum animal est, ut tertio de Anima docuit Arist. inquit enim sensum n pn est necesse

in omnibus vivetibus esse. Neque enim ea,quorum corpus simplex est, contingit habere tactum, nequesne hoc possibile ullum esse animal. Ex quibus Ve bis facile patet, non posse dolere quod simplex est, quia sentu caret: tam dolor sit actio ipsius sensus, ut ex Galeni sententia iam demonstrauimus. Si quis autem haec uberius tradita desiderat, reliciendus est ad Galeni librum, non solum de Natura humana & de elementis secundum Hippocratem, sed ad eum, qui de Const. artis inseribitur: Vbi priscorum philosorum sententias euertit,& cum Democrito, atque Epicuro certat qui natura ex atomis esseco creta Volebat:sed hanc haeresim e medio sustulit;quia si ex his

constaret non alteraretur, nec sentiret: cum atomi non patiantur, nec alteretur; & sublata alteratione,

sensus ex toto aufertur. Recte itaque censet in libro

19쪽

2o SIMON Is PORTII HB. de Natura humana. Hippocrates, quὁd si corpus smplici constaret elemento, non vitilluc doleret. nia

hil enim esset quod in ipsum ageret. At si quis inst ret , quasi ex seipso pati posset : Si hoc , inquit, esset,

unica medela sussiceret: verum hoc ab experimento, et re ipsa recedere compertuestiquare ut omnibus notum praetermittatur. Caeterum ut Hippocratis sentelias medicorti, philosophoru decretis confrmems, primu aperte intelligo ratione Aristotelis primo de Caelo,qua cassum este incorruptibile probat,ab Hi pocratis ratione non dissentire. Probat enim Arist. caelum esse incorruptibile, ex unitate e Nam caelum ex tota constat materia. Illud autem, quod ex toto constat elemento primo, unum esse necesse est. quod si unum est ex toto primo elemento; nec pati, nec

corrumpi potest , quod nihil habeat, quod in ipsum

agat. Nam teste Averroe, A iteratio compositionemsgnificat.Si quis praeterea obiiciet elementa quatuor secudum se tota aeterna esse, ut tertio de Caelo ostensum est ab Aristotele, & tamen habente partem materiar habere intellige esse aeterna per successionem, ac partium continuam generationem, veluti 'probarunt philosophi; & cum aequales habeant materiae portiones, seruari in illis proportionem , ut docuit primo libro Meteor. Arist. Atque haec pro Galeni dei ensione contra recentiores sufficiant. .

Cennae uermis opinio de Dolore. ' Cap. V.

Esendimus in superiori capite Galenum ab his

qui ipsum sibi aduersari ollendere nitebantur: Nunc ne quid desideretur in hac nostra tracitatione,

20쪽

n g no Lo - 2IAnteqsa ad veram de dolore explicationem accedamus, paucis recentiorum medicosum sententias de dolore discutiamus . Primum igitur sese nobis offfere

Avicenna, Qui in secunda Fen. primi libri Doctrin.

secunda, summa secunda tribus argumentis contra

Galenum insurgit, quorum Primum est Dolor in partibus similibus, & continuis, ubi nulla est soluta

continuitas, sentitur. hinc ergo sequitur, soluti nem , non esse causam doloris . utitur deinde exemplo , ad declarandum assumptum esse verum. In partibus inquit continuis, ubi nulla est se lutio,dolorem sentimus. nempe membrum totum interdum dolet, cum tame non si solutum aut diuisum totum. Secundum Argumentum est: Frigus dolorem in partibus refrigeratis continuis excitat,& non sentitur: ubi manifeste soluitur continuum.quare malam temperiem potius causam doloris esse, quam solutam continuitatem conclusit. Postremo idem persuadet. hac ratione : Dolor est rei contrariae sensius ; sed contrarium sensum intemperies efficit, & non soluta continuitas . igitur intemperies erit causa. Idem quoque Auicenna sexto Naturai. duas esse doloris causas praecipuas docet, Intemperiem,& solutam continuitatem. quod ex eo probat, quia sanitas in ipsa teperie atque unitate conusti t. quare corruptio temperiei, & continui solutio, quam sensus tactus sensit dolo rem assert. discernit enim tactus noxia a familiaribus: cumque noxia diiudicat, dolet. Nobis autem haec Aui-cenns sententia non probatur.neq. enim eXplicat proxima doloris causam,st ne ea intemperies, an soluta cotinuitas. Demostratu enim est a philosopliis, quod icu q. unius effectus plures simi cauta eius degeneris,certo ordine illu efficitii causaR. ita ut alia prior