Iacobi Pontani de Societate Iesu, Poeticarum institutionum libri 3

21쪽

a POETICA R. INSTITVT.lesti mentis instinctu fundere. Fuerunt item o pheus, Linus, Musaeus, Homerus poetae clarissimi pluribus ante saeculis, qua vlIae praeceptiones poeticae apparuerunt. Et, Vt absoluam, vulgo in ore est: poetas nasci, oratores fieri. Verum enim uero ut insit admiranda quat dam. ct diuina vis excellentium poetarum ingeniis, si- cui inest: ne tot sapientes nihil vidisse dicamus in , . nihilominus artificio etiam locum relinqui, satis indicat quod tum antiqui, tum recentes, non mi- . I nus poeticae, quam aliarum facultatum Ieges ra- tionemque docendo tradiderunt. Horatius allatar' quaestione, natur1ne an ars plus ad carminis laudem proficeret, alteram ab altera separari ac diuelli non posse asseruit.' ego nec studium sine riuire suenis, Nec rude quo rosit Ψιδεο ιngenium: al rei ea. Altera poscit opem res, ta coniurat amise.

Congruunt cum his illa Simyli apud Stobatum. quanquam Vniverse,non tantum de studio poeticae prolata.

Ars tanquam certissima dux viam demonstrat: quam si fideliter sequemur, nunqua offendemus. Et quamuis non pauca sunt,qui nullis praeceptionibus pariuntur, propterea quod a natura insertitur, nihilominus eadem naturae dona ab arte ma-

sistra

22쪽

Pistra perficiuntur. Caeterum quomodo in philosophia res Ediuersis elementis coagmetatas ex eo videmus accipere vocabulum, quod in via aquam partes habet potiores: sic quoniam veteres illum mentis concitatet spiritum in poeta plurimum valere animaduertebant, quem cura dc indiutria comitarentur , non antecederent, quod erat maius, id etiam solum e sse affirmarunt. Ergo poetica nec soluta Iegibus temere vagatur : nec legibus tota constringitur:& cum naturam siue ingenium maximὶ,inprimisque desideret, ut ne quid ad persectionem desit,arte quoq; , tantumue ' praeterea laborem,exercitatione,imitationem deposcit. Quo nonnulli referendu opinantur,quod Pindarus cecinit, poetas lacte simul& melle pasci. Lac enim foecunda,vberem ,& suavem naturam, mel ipsum artificium de proficiedi conatum videri: quandoquidem citra studium, laborem atm diligentiam mel nequaquam comparatur.

NOTATIO, ET NATURA

Poetices.

PO E T AE nomen οραρο το ποιειν deflexum est. Quam vocem facere dc fingere cum interpretentur, poeta nobis factor&fictor siue imi- tator, de poetica proinde ars faciendi Ec fingendi, sue imitandi exponetur. Fingere enim seu effingere est imitari: nempe rem illam,cuius imago Se

similitudo fingitur: dc qui imitatur,etansit quip- A a piam,

23쪽

piam. Quod quale in hac nostra disciplina sit, deinceps dilucidius intelligetur. Cum igitur artes reliquae omnes, quae vel factione, vel imitatione

constant, propter communem verbi, τοῦ ποιειν,

inquam, potestatem poeticae, ipsi vero earundem artifices poetae appellari possint,tenendum est, iam scientiam . quae dulci,ac certis numeris tem-Ferata oratione vitam ali mores hominum effictos explanat, ct tanquam depingit, seu quae mores ct studia hominum fictis rebus ac personis tractat, quia utrunq; excellentissime praestat,propriuhoc sortiri nomen ; qui p id praestare norunt,solos Poetas nuncupari. Sic cum omnis Iocutio sit ora tio, nihilominus unius eloquetis locutio hoc proprio signata nomine est : quia nimirum ornatu, Copia,grauitate praecellit: cuius auctores soli, oratores dicuntur. Similiter quoniam res ipsas non tam narrando intelligentiae hominum subiicere, quam faciendo ct procreando quodammodo, in

eorum conspectu videntur collocare: cum non tantummodo rerum extantium formas ct simulacra elegantissim δ imitando consequantur, ct exprimant : sed insuper non extantium, quae tamen

extare possent, ct ita possent squod quidem magis ipsorum est officium in nouas, mirificas plane species . ac similitudines praeclaro quodam modo progignant,&tanquam ἡ nihilo res fingendo pro ducant, altera illa significatio του ποιειν iacere scilicet,peraeque ηιν τωνομαΠκως in poeticam poeta' sieconuenit. Non aliena est huic loco sententia Eu

24쪽

LIBER PRIMUS. s

γω επιτορα ωδ των κα rit π.εξαιρετον δατο τὰ αυτοις πμεως ταυτης εξων ως θειον, ψ ε ονον. Ποι- ῶν generatim e acere: pryprae ramo,Vsingulari rarione τοιειν incuntur, qui carmina faciunt: ob eorumsidet restis euenere facient praclaram eloquentiam, ac diuinita tem quandam. Sit ergo poetica, Arti hominum actiones Ingens, e que ad ψί tam ins tuendam Orminibus opticam.

Quod de actionibus dicitur, caue de probis duntaxat accipias. Est enim quando rerum μουθία, ct necessitas, dc decorum personarum requirit, Vt improbos quoq; imitentur,ctasserant in medium, quae nec honesta sunt, nec laudabilia: qualia sunt videlicet serui nequam, senes auari, duces ignaui aut praefidentes, adulteri, ebriosi, proditores, impii profusi, garruli,&c.Verum istuc eo fine quo historiarum scriptores crudeliter, impio, stulte, incontinenter ac turpiter patrata unacu clementer,

pth, prudenter, moderato de honestε factis com memorant. Eodem quo philosophi,quo theologi, qui in virtute tradenda vitia quom demonstrant: illam quidem ut consectemur : haec ut fugiamus :quorum utrumque, nisi utrumuis nouerimus, facere qui tandem possumus i Qui res ab honestate remotas tantum scriptitant Vt quidam totos etiam libros nequitiis amatoriis compleuerunt) illi profecto arte, quae nisi commendanda praecipit, per summam licentiam abutuntur, eorum qite Iectione adolescentulis ad eoncipiendas libidinum

flammas propter imbeeillitatem confiiij paratio

25쪽

ε POETICA R. INsTITVT.ribus abstinendum est. Quare ut ad superiora reis ideam, non quem imitentur,quid narrent, quid a sani poetet: sed quamobrem,qua mente, quibus ratio hibus, hoc intuendum est. Humanarum rerum statum ponere ante oculos studenti in quibus dici nequit quam multa, quam diuersa omnium

virtutum vitiorumque exempla Versentur, quam

dissimilia studia vigeant: quando alij honesta,asii iucunda alii utilia,alii etiam nefanda vel vitistatis. vel incuditatis obiecta specie in fraudem acti amplectuntur: & hi priuatis, illi publicis commodis inseruiunt. Huc facit quod scribit PIutarchus

num non perfectorum, aut cerorum, aurabomm reprehensione νmmunium FZin quibus locum habear multu, perturba sonum,Ῥιnsonum, me Gorum, sina intonum rqua tandien j ob natura bons rem saepenumero corrigunt.

Iam imitatio seu fictio poeticam ab iis artibus Ω- cernit,quae imitatione nulla continentur: carmen ab his,quet tametsi imitantur octingunt,ut dialogi. metrum tamen non adhibent. Idcirco si vel imitatio, veI carmen abfuerit, poesis nulla erit. At vero usus,quem penes arbitrium est, ct ius, Mnorma loquendi, poetas nominare consueuit, queta n tu n o run t m e tra sun d i ta re ,q ui ἐν μιμεισδεμ nihil valent. Hos docti versificatores vocant.Vultagi morem nos quoque per hos libros *pissime tenebimus, ct de poeta ac poesi perinde loquemur, quasi ποιεῖ esset metra tantum eomponere, seu ως : quae notio postea huic verbo afficta creditur. Quia enim πmm fictores illi uteren-

26쪽

LIBER PRt Mus. γtur ειχριέτρφ λογοδ, idcirco λεγγν dictus est ποιηnic, o λέγει -οιει a. Quod metro, inquam, uti in quanquam est necessarium, ipsum tamen per se, ut infra docebo, non sufficit.

POETAM NECESSA . rio imitari. C A p vT III.

Vi metro seu carmine nihil imitantur,ni

hil fingunt: soli im disputant ac docentiam tisue alicuius praecepta disserui, siue aliud quippia scriptione certo numero numerosa persem quuntur,quorum ingens reperitur, numerus, Vliadendum est ecquid in ordinem poetarsi recipien

di sint. Aristoteles Homero,ait, ta Empedocli nihil commune est prater metril. Euapropter ιlium quιdem poeta

rufisi es nominare,hunc sero physiologum 'ioc est naturet explicatorem: si quidem de natura libros versibus confecit in nonpoetam. His duobus Graecis Virgilius ct Lucretius Latini velut e religione respondent. Vt namque Homerus praelia ad Troiami ct et rores Vlyssis : sic noster Maro υ αν errores Abneae per maria, per terras primum deinde ei Diadem in Italia pugnata bella decantauit a Lucreti os vero Empedoclis exemplo de rerum na uraversus elaborauit. Immo enim uero unus idemque Virgilius in aeneide quidem Homerum, veposuimus, in Georgicis tametsi longὶ aliam materiam,rusticam scilicet exsequitur Empedoclem nobis

27쪽

3 POETICA R. ΙNsTITVT. nobis exhibet. Rursum Aristoteles,ut delegat e rorem vulgi, arbitrantis id nominandum poema, quod esset metricum, asserit historicum Spoetamno hoe differre, quod hic metris illigatam,ille solutam ae liberam orationem usurpet: quia iaces,--

ti viri, eum metro quippiam aliud, nempe imitatio inest in poemate,extra quam poematis nomen amitteret. Ea vero nulIa cernitur in historia. Qua de orationibus, fas est historicis talem iis affingere, quos oratores nonnunquam inducunt, non

modo quali potuissent uti, veru metiam quali debuissent.TAtque in istiusmodi orationibus effingendis eorum artificium pame totum consumitur. Et in eo quidem similitudinem poetarum tenent,qui idem institutum n 5 in orationibus duntaxat,quas personis attribuunt,sed in tota quoque narratione custodiunt: eum histori eis negatum sit quidquam proferre, quod factum non fit,quarumvis verisimile videatur. Plutarchus homo in disciplinis graui auctoritate, ut ait Gellius, cum Aristotele consentit lib. de aud. poet. Statuit enim Empedoclem, Parmenidem in Physicis, Nicandrum in Theriacis, Theognidem in sententiis it Iis moralibus non poema, sed versus tantum condere, ct ab arte poetica mutuari solum numero Sprio vehiculo. ut pedestris incessus humilitatem effugiant.Quomodo nimirum qui de obscuritate naturet polith &eopiosὸ disputat,illam copia, &nitorem ab oratore mutuu sumit.Igitur fabulosa fictio erit eaquam forma de anima poeseos, cum fin-

28쪽

LIBER PRIMVs. spere magis,quam versificari poetam reddat. Quocirea rectὶ idem Plutarchus. Etenim crisicia quadanouimus chorista tulis carentiaque fabularii memo

rorum experrem non nos mus. Itaque Socrates quibusdam

somniis ad cribendum carme compulsem quum etsi, set qua per omnem sitam pro seri te decertasser, facultate probabiliter genri destitueretur, Aesep abegias argumentumsibi delegit: poesin no putans eam, a qua abscescI0.

Vidit hoc ipsum Germanorum natio: cui poema. sonate in sedi*s poeta ein bi*ed: non autem

in adrexI odev xcimer . Ac versus ideo poetae assumunt, quod sciunt, omnes natura oblectari numeris, numeroseque composita ob egregiam suauitatem libentius legi ac firmius animo ac memoria retineri. Propter sublimitatem quoque, e lationem & amplitudinem, ad quam accomod tus est versus : in quo summissioni & humilitati solutae orationis opponitur. Ac de carminis quiadem iucunditate pulchre Isocrates eNordio Euagorae disseruit. Nec profecto iure diceremus poesin picturam, si carmine tantum absolueretur,sne ullis fabulae tanquam lineamentis. Ideo autem picturae nomen ei datur, quoniam perinde ut in tabella, humanarum actionum effigies quasdam, rerum p simulacra oratione dulci exprimere. oc ante oculos statuere contendit:quare non pictura tantum sed loquens pictura appellatur.

29쪽

POETAM EX NECESSITATE AD. hibere carmen, ct de ordinibus Poetarum. C A p v T IV'NO N quia plus valet imitatio,quam earmen

liue inetram, idcirco illa tantum requiritur. Demosthenes pronuntiationi primas.sec undas, tertias concedebat in eloquentia: ergo

alias partes non desiderabat Qui A sinum aureum inppulei solutam quandam poesin . Lucianum quendam solutum Aristophanem esse iudicant: item Sositheum, ct Terpandrum Rhodios, Xenarchuria, de Sophrone toluta scriptione poemata dedi sie. A sopum apud Philostratum poetam

nominari constrinant, his ita occurrimus. Hos&alios eiusdem classis no aliter,quam pictores, mimos, Imitatoresque caeteros propter vim nominis. generalem significatum scilicet, de quo supra disputatum e si . poetas appellari posse. Lucianus quidem ipsemet dialogo qui inseribitur.

Confra cum qui diserat , Prometheus es /n ὐerbis, ta te t tir

s prorsus divorsa coniungere, comoediam dialogo. Spectata materia,se esse Comicum: considerata orationis forma , non esse. Quod ii materia sola, dicam amplius, si materia δρομα Πκως explicata poetam efficit. Lucianus esto poeta Comicus que tamen esse se ipsemet perspicuἡ inficiatur. Opo tet a strictum metro orationem aut omnium scriptorum commune mi aut quorundam propriam

30쪽

. . LIBER PRIMvs. riste petuliarem haberi,quado solatae est

illam* ex altera parte respicit. Atqui non apparet, quibus eam iustius tribuamus, quam poetis: quae proinde merito, ac summo iure, poetarum

seu poetica oratio nominatur. Si quis M. Tullii dialogos de Orat. de Legibus, de amicitia, de Senectute poemata, Ciceronem ipsum propterea

poetam vocaret, an non putaremus hunc ad gentiles & agnatos deducendum' Rideantur ergo,qui Platoni ob dialogos eius, poetica quasi ciuitatem dare non verentur. Adhuc, an quemadmodum δροματrra:ν, sic etiam ἔξηγημαηκὸν, aut ροκτον poema soluta oratione contexi possiti Potestne, in uam, fieri heroicum seu epicum, Ut carmen ab tiVirgilium narrant aeneidem prius solutis ver bis composuisse. Eratne tum poemat Quod si sola imitatio postulatur, quomodo dialogos, qui respondent dramatis, sic epicum quom ab scp metro componi posse fatendum erit. Nec vident isti, se,

dum carmen tollunt, aut certh non esset necessarium nugantur, tot ornamentis spoliare poesint quae, si carmen non requiritur, nec ipsa requirentur, cum nisi in carmine, ct cum carmine cosistere

nequeant λAtqui affirmare rila ornaracta a poetis non pbstulari, in re aperta desipere,ac delirare est. Consequitur itaque, Ut carmen quom,in quo illa nituntur, abesse a poesi nullo modo debeat: non solum quia proprium est eius instrumentum, α communis usus id approbauit, verum etiam quia poeseos essentiam cum imitatione constituit. Nee

si soluta oratio abesse potest ab historia snam Herodoti historia versibus explicata nihilominus