장음표시 사용
291쪽
nim Ipse eum simplIciter pulchrum sermone dico, ita aecipi volo, ut pulchruit Iud C
concordet i fi & conueniat cum re, de qua dicitur,& cum iiijs adlectis, & non in tum secundum se pulchrum sit. sicut. n. vesitis aurea, qsi per se pulcherrima sit, apposita tamen rustico non modo decorem, & ornatum non asseret, sed risiim concia tabit magis: ita & si rebus comicis maiestatem heroicam addas, oia facies indecora. hac ergo c5cinnitate,& couenietia si oIa scribas, dc comςdia,& lyrica,& alia, partes erut poeticς s simpliciter pulchra In eo genere elegeris. quippe in omni generesuntquςdam pulchra, quaedam pulchriora quaeda pulcherrima, quae conueniant. 2 ergo pulcherrimis usus fuerit in eo genere, poeta erit,tametsi pulcherrima illa non sint pulcherrima rebus omnibus,& generibus omnibus comparata. siccnim veru dicis in ansusto fore res poeticas:gen iis enim illud absolu te pulcherrimust Te unu est, ut sorte neroicu, per illud tame no semper scribere poeta vult, nec couenit, sed satis est . illi, si simpliciter pulchris in quolibet genere utatur. quare aea uiuocatio issius verbιγα is μει, impliciter te decipiebatun terdum enim significat quod niuerialiter absolute tale interdum quod tale in suo genere. si igitur satisfaciunt haec tibi, reuertamuriam ad id,ubi reliquimus poetam cu oratore illo patrono dicendi loquenlcm. H. R uertamur quidem,quado satisfaciunt omnia. N. Verum igitur dicebas Bardulo,am oratore illu nostru veneres omnes sermonis poetae dare. primus tur hic voces mo- dillari coepit musicasset ere immusicas omnes rei cereatu abscodere quatum po- uit, transumptas maxime amare,&proprias:ad magnas seno, &ad lenes animaduertore,& in simina ad reliquas earum pulchritudinextum voluit & pedes cosiderare & numeros, tum versus facere,& videre, quid cuiqueides conueniretiad res vero spectas. non nisi pulchras,& magnas,quantum dabatur,eligere voluii, ijs no nisi opulchra: εξ miranda attribuere,quae si deessent,voluit etiam fingere per trasumpta per digressiones,per coparationes perquirere. reliqua porrδ quae ad excelletiam Itamonis faciunt, nulla prpermittere: dispositiones,c5tinuationes, figuras 6c alia orna tibis, se menta,quaepi sentis diei lao sunt: quas Omnes vocu rerumq; pula ritudines post- qua simul coniunxit & per illas locutus est miram quadam sensi, dc perae diuinat harmoniam subesse. cui par nulla esset alia, tum N Ieipium quodam odo extra sera --, pἰ animaduertit,nec sese cotinere poss ted ebacchari non aliter,ac solent in Bacch. . - Τη Dei, & Cibeles factis,ubi calamo strepit phrix, ubi tympana reboat. Hinc si leo amici plae
tonicus apud Ionem furor, quo Socrates coelitus missum putat. non est autem Deus
ullus causa furoris hiatus, sed ipsa musca ingentis cuiusdam atque exultantis admirationis plena, quae pulsum numeri velut stro impotente cocitum, necta e capietem animum quati iratq; id fici qd dc ecstaticis solet prae admiratione contingere. quem ob furorem diuinos, quasi Deo tactos,& vates poetas dixere, & qui de ptimis Icrum inuctoribus tracti uere , omne poetarum originem in Deos retulare, Linum S Orpheum,& antIquiores illos poetas Deorum filios prodidere quippecum iure diuini dici poetae mereantur: qui sollem diccndi diuinitatem inuenere qua & Diγν-tim artis per oracula ad homines loqui dignati sunt.Haec cum dixisset Naugerius , paulispex νη continuit quasi cogitabundus: mox ruptos lentio ita rursu&smutus e b Bardulo atque ossicium poetae constituendus est, apposite simplici- dicere ex conuentcntibus in unoquoque. ex quo&illud manifestu est nemine
eorum,quibus bene dicendi siaulias est,ςquari poets poste iquidem alii omnes be ne quide atque apposite. rtasse dicunt,uerum nonsmpliciter, sed in aliquo tant quatum pro nudo fine est laus,Poeta vero simpliciter solus. qua de causa qui quia . dici
292쪽
Iel poeta volet, quavis sibi propositare sciat omatias omnes, pulchritudines om- Qui, diem ames quae ad eam quocunque modo attinent, sibi esse cognitas oporteret: alioqui maximas &pulcherrimas deligere nunqtiam poterati:quod necessarium est poetae, quando neque ille poetae qui mediocribus usus fuerit: hac de causa solis poe tis emngere cocessum est.si enim rebus pulchra desuerint,& magna, aut eaedem re maiores,& venustiores sint evasurae adiectis quibusdam,adiicienda certe ea sunt: ut tande pro poetae sine dicatur. hac ob causam dc animata poetet plurima iactucinume rebus pluribus addidere, sylvis de sontibus venerationem: Deos humanis immiscet, quoniam haec tum magnitudinem, tum admirationem afferre sermoni selent.. Sed nos lonsiori sertasse oratione aures vestras detinuimus, qui parati sorte expectabatis percuctari aut adiungere pulchriora.Cui Bardulo in quem ille finem fa- :
ciens videbatur conuersus equidem,inquit, Naugeri cum magnopere gratulatus sesia innita. poetie sum,qui Pulo ante quasi desipere videbatur mihi: tum tuae orationi nihil addendum puto. cunctatame bene perorata censebo , si hoc in filo unum hunc nodu queeun ies explIcatum mihi reddideris.esto enim poeta mire,apposite, musici illine dicere,atq; hoc esse ossicium illius,cuilis tame utilitatis,aut usus per Deos id nam est Naugeri tuo
dictum est enim In primis si recte memini poetam non ex proposito sed conductorio quodam munere prodesse: igitur qilanglulcherrimus, dc diuinus etiam sit poetarum sermo dum in ad nihil utilis De sit, ni Teo Gitaim electat, rursus in pue- Plato. rilia relabi videmur. quemadmodum is tur & nauisa fiet artis tuus ille magister. ubi naues omnes conitituis Iet,quae ad finem aliquem atque usum cofici possentione xime milem rarias, triremes,& lintres, si potiremo ingentem quandam de sermosissiina nati imsituere velit ad nihil autem utilem, operam quidem dc dies perderet: ita a tuo illo t , c Moratore dicendi domino constitutis aliis artibus,quet benedicedoeile usui possunt, ostremo poeta exiliat,srustra quide pallere,sese a republica abdicare, discipi nas omnes disquirere,videbitur mihi: si tandem es res cadat, ut pulcherrimum quide,& diuinum etiam si ita vocare libet cantum edat,utilem autem ad nihil . nam eum quidem,qui rei rusticae perdiscaendae desiderio mouetur, non aditurum puto aut Hesiodum aut Maronem, sed aut Magonem magis Carthaginensem,aut Varrone. Nec similiter qui vice erudimenta sectatur, ad Hometu cofugitum sed ad academia magis & Stoicos . ad Theophrastum vero δc Aristotelem, non ad Empedoclem &Lucretium, qui rerum natura nosse volueriti quare ipse sciendi desiderici ab omnibus poetam relictum iri video, ad voluptatem solam perlegendum, quo pacto saturi solent iuberesci undas mensas accedere. Hic subridens Naugerius, Num tibi. . Inquit, Bardulo philosephia magna quaedam&diuina scientia Videtur n. Vides dies. Mini quidem. M. Quisnam igitur, si hominum comoda&utilitates specte usui magis iosophi Q. venire videtur tibi, philosophus ne, an faber lignarius & architectus n. Hi certe magis. N. At tu quisna neri malles, fiber ne & architectus,an philo phus a. Phi sephus certe magis. N. Eadem ergo dc de poeta o Bardulo dicenda sunt,quet de philosepho. nam prosino si ad usus ciuitatum , & neces Iaria spectemus, longe inutilior erit poeta,quam multi alij, sicuti de philosephiis:disciplinarum enim & netium quaedam utiles vocantur, quaedam venerabiles,quae di liberales diculur, quodlibetis & ingenuis hominibus dignae sunt. Verum enim vero b amice Bardulo, &vos alij,quaquam ita sit de poeta,ut vulgari illa utilitate quam plurimis cedat, si tamen ostenderimus inter omnes,qui dicendo utiles este solet,poetam omniu utilillimum esse, oc maxime prodesse, quatenus quisque scribit, quid dicetis 3 s. Mira promittis
293쪽
emas qui' scribiti Maxima est monis poe
vultini ex rebus '. est quas versari tur, homini.
Bardulo adtinum est quia duo eum sint in sermone, coDirio & peritiarem, de quibus dicitur,&dicendi modus, o quidem nunc no comparo poetam alijs circa peritiam rerum, de quibus dicis: sied comparo genus dicendi selum, ac dico genus dicendi utiliis muni omnium esse, & mar Ime prodesses quin & plura docere,& pulchriora,& meliora. a. Age igitur Naugeri singula aggredere: acrem ut promittis ostende. N. Enitar quIdem, ac me etiam ita facturum spero. Duo igitur praedicta cum circa sermonem versentur, primum de modo ipse dicendi loquamur, mox de rebus dicemus.ac certe si vetuiti est,quod diximus, poeta circa simpliciter I ulches versari sermonem, hinc prImum apparere potest, cuius utilitatis sit Doetaru sermo, quatenus sermo est: In ipsbenim est nosse excellentias omnes, pulchritudines omnes in omni orationis parte. quoniam autem qui rectium 8e pulchrum noscit, simul& quod obliquum & turpe est, noscat neces Ie est,immo iudicare posse omnes alios sermones,quantum a fiammo di sten t. si igi tur magn um quid di atq; optabile est sermo, per quem a caeteris animalibus homo differt, & inter homines alter ab altem, magna certe utilitatem cosecutus est qui excelletias, elegatias, pulchritudines se mones nouit. adde v qui poeta est, paruo negocio omne aliud dicendi genus ast qui potest: non ita alij,quod poetae est. nunc ad res veniramus, in quibus dictu est sicut in modo dicendi, ita & In ijs poetam pulchritudine, dc excellentiam nulla, qtiae attribui rebus pol st, pr termittere. si igitur ea imitetur,quae ad voluntate attinent.& prudentia ac virtutes alias facere postiunt, intaparabilis profectb utilitas est, quapstat hγ imita tio,& reprisentatio: empla enim, & ea quet in re videmus, multo Irudeliores,& loge practicos magis nos siciunt, siquet docemur. nihil aut refert siue rimperatorem sic & sic consistere pro victoria videamus, siue inducatura poeta. ais: ita de alijs dicatur.qm Igitur maxima In unoquoque & pulcherrima sectatur, tunc fit,ut plura in ijs quae ad prudentia,& alias virtutes pertinent, demonstret genus dicendi poetam.Pωpter eande causam & si ea imitetur, quae ad intellectum attinent,
jura quoq; docet: qm pulchritudinem nullam omittit quae attribui rebus possiticu alij oes in angusto valde versentur,utpote qui no omnes, sed quasda selu pulchri
tudines sectetitur. cuius signu esse potest, v qui Troianum excidium nuda&resti cta oratione scripsere, breui volumine tota historiam taplexi simi:Homerus autem Iliadem conflauit:& Varro Catoque paucissimis chartis pricepta rei rusticae explicuere, Maro vero Georgica condidit. quare longe plura sunt qu. e docent poctae, si
quiuis alius propter diti a nobis causam. B. At vide Naugeri quo pacto plura dicas
a poeta doceri. plura.n .sertasse dicis ea et accipiendo, q extra rem lunt:quam video sabulam a quibusdam dici:quantu vero ad propriam cognitionem eius re quae docetur,nescio quo plura a poeta tradatur:prisertim cum supra dictu sit multa a poeta
ex intem reijci:qd & in Virgilio & alijs est videre: qui paucissima quide quantu ad
rem ipsam attinet, prosequutur,multa alia adijcientes ad ornatum:sicuti & pictores saciut:qui ubi quod primo intendunt,pinxere aut hominem, aut equu,aut aliud, tu lacus&montes,&viridaria circum pingunt,&addunt ad ornamentum. N. Ne
gare quide no debemus multa a poeta reijci ex in leto , ea scilicet q aut turpia sunt, aut tractata ut diximus nitescere non possunt:vem si iis quae reisiciuntur ea c5parentur,q addunt ab ipse,i e plura haec sunt,quare plura omnino poeta docet, siquis alius. Quod veru addita illa sint extra re, cos derare oportet Bardulo quid tu italigas extra re esse. s. n. extrare intelligM ea,quq cxtra singulare dc nuda rem superaddunc
294쪽
Λ profecto sie et sat esῖt plebeio sermone dexplicandas res:relliluae. n. eles an Iae , cti necessariae non lunt. domibus si columnae addantur, si peristitia & alii. extra rem eri int: sufficit enim pro fine donuis quae ab imbribus & frigoribus nos de
fendat, simplex domus. at vero si res ipsis consideremus inlex, quales esse deceret, Mi quantum ad persectionem spectari. illa quῖde addita non istum extra re non erunt, sed essentIalia & necessaria. an debemus putare nobilium uestes extra rem esse, cum sum ciant rusticanat 3 nonne vides sicut in js, quae a natura sunt, sua est persectio de decor, ita & in ijs esse. quae ab arte fiunt quam persectionem decorem seli magni a tifices norunt: quae si a rebus auseras, profecto animam quoda modo propria ijsabstulisti. quare quae de pictores dc poetae rebus addun t ad pei sectione, non excia rem sunt, si rem consideres non riuda ut plebei artifices, aut qui fine aliquo coerciti Mastricti sunt, faciunt sed persecta & animatam: qualem considerant summi artifice
praecipue autem ex omnibus poeta, Qui admirandus in omitibus esse vult. si erso illa rebus attributa persectionem & nobilitatem rerum ostendunt, nonne vilistas magna qu de& exoptanda a cunctis censerἰ debeti qua propte Vt ad rem nostra reucris
tamur, manifestu elle potest, quod primu promisi mon lirare, psura a poeta doceri
D qui de dictum est alios sermonem secundu aliquid tantu dc in parte pulchmal - liora docerectare, poeta vero simpliciter pulchrum: dico autem pulchrum & quantum ad res,& isi 'iuvi ruantii ad dicendi modii. siqvid tamen & in hoc dubitas audacter proserto. a. Equi ime non satis scis Naugeri,an ita facile tibi concedam pulchriora elle, quae poeta imitatur&sia mitiquando illa quor tu puLhra vocas, praecipue illa sun qu aea poetἰssit ---,
saguduntur, quae & sibulis dicuntur.omnia quide partim efficta, partim et falsi,&supra veritate. na v multa effingant poetae, quae nullo pacto sunt, tute et dixi ii I. v veru&aperte salsa, Mimpudenter quide assumat,manifestu esse psit insis quae de Ae- ρο- neas Didone Uirg. scribit quos constat multo tepore discretos mille.quae ola cum salsa sint, ego quide non video,quo pulchra esse possunt. Ilsum. n. turpe est,cu ex Ils constet, quae non sunt: quare& nulla utilitas este videtur in addiscedo salsa Ignosces tame mihi Naugeri, si pervicacior aliquantisper sim in tu si poeta N. Dan .it nimi ru pcrvicacia Socrates in ter amicos,eande in tolerat, cum gratia veritatis inquirendet eomittitur quare no venia Bardulo sed comen datione magis dignus es, qui tam nauiter pro inquirenda veritate contendas . Duo aut videris obiicere in poetas Bardu- llis, alterv q, multa cffingant,alteruφ & aperte salia assuinant. Vtrunq; aut cum ex ijs coster, qtiae non sunt, pulchru elle non pol. primum aut de iis,qinae effinguntur dicat stin quo illud in primis sciendu est neq; oia effingi decere, neq; aboibus. In uniuersum aut nihil effingendii est aut assumendii ab eo, qui poeta dici meretur, quod aperte a veritate alienu sit: queadmodu video a nonnullis fieri, qui & flumina siccari amantiu incend ijs scribunt,& nauus suspirijs pelli, & similia. omnia vero quae cisin . Η, Η silicet, aut talia per apparetia sunt.aut ueniit Latione.& alegoriis tali. aut lecund i , opiniones hominu vel omniv,vel multom: alia talia sunt secundit uniuersale ipsum, ii' u o. 'v' ' ι GL dc id ei simplicher pulchra, non lecundum singular er apparentiam quidem sunt, xt . 'λ' 'vi illud, Ter coelum illisum.σroraritia vidimus astra e signiticatione vero Ocalegorijs, sauae emiavi fabulae, praesertim antiquae, quarum ali. ae mysteria quaedam sactificiorum de reli- tu,
gionum significant, quedam naturas reconditas i cru,quas non ab omnibus iii telligi ter uetanis voluereresiae notant historias quas da regum de corum vitia,aut virtutes. trassor macivero
295쪽
ured figuras ant m opinio fuit,lucos esse sanctos, tutelam fluminu & Anilum esse G
Dms quosdam,quosdam habere nostsi curam,ut Lares,&Penates, Pan ,&Satyros suisse, di Sylvanos non praeter opinionem mortaliti fuit: Deos tu hominibus conuersari,cu ijs loqui, quosdam & cu mulieribus coire receptum suit, eade existimatio da oraculi de auspici js habita. atque hic se e & similia sunt, quae a poetis finguntur. quae vero adduntur supra singulare,omnia a natura rei trahuntur aut per transumpsionE,aut per epitheta aut per alia,quq ad simplice natura attinent, attributa a causis ab effectibus, & eiusmodi alijs conuenientijs. Falsum situr nullum horum dici Eebet: falsiun en Im est. quod nullo modo est. haec autem aliquo modo sunt aut pis apparentiam,aut per significationem,aut saeundum opiniones hominum ut tauri dum uniuersale: quare nec mendaces poetas dicere ςquum est, quippe qui,ve nomε quoque indicat, persectores sunt magis. De hs vero, quae aperte salsa dicebas, ut de Didone dc Amaea, scire debes a poeta ii unqua assumi aperte & uulso sessa: sed squaserte assumuntur,omnia est smodi simi, ut non facile consulari polsin Esed sunt aut longa temporis intercapedine oblita,aut valde obscura, aut valde externa & l in qm,prout de Rolando heroe Ludovicus Areosius hetruscis numeris eleganter cocinita ea ero, quae& viventes & propinqui possunt aperie redarguere,& falsa iud care, nemo quidem qui vere poeta si unquam assumet: mendacium. n omne turpe est,& admirationem amittit . quare ne deinceps dicito sessa a poeta asIumi. Iamque quando & plura, & pulchriora monstrauimus docere poetam, quod postremo superest ostendamus, meliora etia est quae scribit: meliora aure voco, qxue cum perstactiora sint, sunt etia nobis chara magis & grata. Rubd autem perfectiora sint,demostratione non indiget, quando mostratum est poeta circa simplliciter pulchra& ma Drima versatilinariora vero nobis, & accepta magis esse hoc uno exemplo docer rim test. s. n. philosephus qui*iam nos erudiens simplici oratione doceat mentem quadam esse per omnia diuusam, adamabo quidem rem isthanc, utpote rem magnam edoctus .at vero si idem ille poetico modo eandem mihi rem reserat. oc declaret Principio coelum ac terras camposq; liquentes Lucentemq; globum lunς, litaniaq; astra Spiritus intus alit: totamq; insusa per artusMcns agitat molem,& magno se corpore miscet.
Si inquam eandem rem hoc pacto reserat mihi, non adamabo situ, sed admirabori& diuinum nescio quid In animum mihi immistum existimabo. quam ob re b amici spoeta plura docet,si pulchriora, si chara magis, non est arbitrandum ita est ut paulo ante aiebas Bardulo,muscu quidem dc diuinum cantum edere,utilem autem ad nihil: quando incredibilis dc incomparabilis est ea viis: tas, quam poetae affinit. s recte intelligantur. quin immo & hoc aliud addam Bardulo quod Dijs testibus sin
uae huius affirmo, sanctoq; , nulli si forent Poetς, non habere mundi pulchritudines. qui eas nossent: quod quibusdamdationibus accidit, ubi poetae non sunt, neq; etiaeetegantis vrSanitatesve ullae, nec pulchrum quicqua. Dico autem poeta nunc non
sum, qui scribit, & numeros condit, sed & illum, qui natura poeta est, tametsi nihil scribat.est aute ille natura roeta,qui aptus est veris rerum pulchritudinibus capi moueriq;,& ii quando I i accidἰtI per illas loqui,& scribere potest.pulchritudi-
nu vero aliae verae sunt, aliae apparent. poeta aute est, qui ueris mouetur. sunt & attis cum omnium alij poetae natura,sij non: poeiς quide, qui ad ideam proprij artifi- est respicientes nullam pulchritudinem praetermittere volunt. ad propositum ergo
296쪽
A renemendo si naulfictor ille Bardulo, magister& dominus, quem supra dieelari,via
ingentem illam 3c pulcherrimam navim construxister,ac talam pariter costituis Iesi ut limul etia valde utilis Eret, non nepraeter pulchritudine admiranda quoque via claretur,& magnopere desideranda, q, adeo utilis seret 3 a. omnino. M. EO&poe tam quod prImum de omnibus rebus scribat, deinde rion tantum ipsas, sed ec Omnes earum pulchritudines prosequatur & doceat, doceat autem tam diuino, tam ὀdmirando dicendi modo,quis non veneretur,& veluti Deum quendam existimet
adibit autem illum & qui res rustieas nosse volet, & qui res nature.& qui vitet erudimenta, de alij, si de his poeta scripserit: verum non illi adibunt qisi nudas & quodamodo rudes nouisse res volent, sed qui persectas, & pulchritudinibus suis ornatas quasi viventes sperure studuerint: quare non ita est Bardula ut supra aiebas, poeta tanquam bellarium quoddam ad voluptatem .lam vocari: nee superfluum quiddamolitum putare debes Virgil.q, de eadem re scripserit, de qua & Cato, & Varro, Metilii prius commentaria ediderant. non enim propter hoc abstinuisse poetam de-esiit: sed le sibi stribendum fuit, ne earum rerum pulchritudines, que tot reli ab alijs fuerant, perpetuo in tenebris iacerόnt. Videbatur his dictis Naugerius intermissIonem orationi faetiirus: cum Bardulo, Magnifice,inqui Naugeri pro poeta nauatum est: & certe bene peracta mihi videretur dies, si umbret pauxillia nescio quid. quod adhuc reliquu est, de animo mihi leuaueris. Quidna illud esta respo est Naugstius.& ille, Dicam,inquit. nam per Deos quid cavis est,quidiniuriosi diuinus,si admirandus, si&adeo utilis poeta est, cur tamen Plato&iustus quidem&poetarum etiam am laus sua a rep. poetam arcet, neq; ullo commercio sibi coniungi it Cui delini puis. instabridens Nangetius inquit, ne abs te flaum Bardulo nutu est, quili rin mediu seris: nunquam eii im hodie contentus recessistet poeta a nobis, nisi postremo expurgatus δc hac macula abijsset. non sum nestius Platonem nolle ad magnam illam & admirabilem rempublicam suam poetam accedere, sia iubere, ut ad alias ciuitates se transserat . quam rem cum inreu ipse considero, tria potissimum mihi illa videntur, quae obijcit in poetas Plato. Primum quidem queeum sit imitator poeta, illas Ignoret res, de quibus dIcIL & si enim magnifice loqui potest,& omni a miranda
facere, res tamen nescit: quoniam Imitationis natura est, ut illa nesciat quae imit tuta quippe ri essent ideae rerum, una in eo, qui fines noscit, & res ordinat ad fine r. Hur m in cus, qui clisaram ordinat, & finem noscit cur talem ordinet: alia idea est in meseo,qui facere quidem res scit,finem autem non noscitrvi faber lignarius. tertia In eo est, qui Imitatur,qui nec sicere quidem seli, nec finem nouit,ut poeta,&'dior. S eundum vero quod Plato obhest, illud est,qubd imitatio sim per la peiora prolabi- qus --tur. unde & tertium enastitur, qudd poets siepissime indecentia scribant, &saeus Diis& heroibus tribuant,ac par est. Iustu igitur bam invidetur, ut de his rationem diligenter habeam us,quoniam & ipse Plato poetarum amicos rogat ut ipses defendam. nos quidem poetς non sumu,, sed poetarum amici. quare nostrum eiIeducimus amicorum partes tueri. In Primis igitur cum Plato dicit nescire poetas res, de quibus scribunt tam magnifice. si quidem dicit nescire, quatenus poeue sunt & periti dicendi, veru prosechb dicit: si vero omnino nescire dicit, verum quἰdem non sera destruit diximus enim oportere non tum poetam, sed quicunquere vllam docui, 2 'l' 'illam nouisse. nihil autem refert an nesciat quatenus dicendi peritus: nam neq; philoisphus ipse quatenus dicendi peritus , scit ros naturae', stat quatenus res illas edo
ctus, nec qui historias eloquenter scribit quatenus eloquens scit eaquς scribit, sed
297쪽
quatenus ea doctus. lotur & poeta sidere rustica aut de natura scribat, quatenus Cqi Idem poeta & dicendi peritus res illas nescit, scIt autem quatenus ea edoctus. scire autem necesse est, si quidem docere vult: nec scire tantum necesse est, sed exacti l si me scire alioqui pulchritudines S per iones earum rerum nunquam deligere potetit. qii odii & ipsum Platonem, dii mdialogἰrat, & tam eloquenter loquitur, pere unctc mur,an & ipse sciat quin scribat:atq; equidem se scire aroitror responsurum. si vero rursus percunctemur, utrum sciat quatenus orator tantus, & eloquentiae periatiis:m .ime quidem puto dicturum, sed quatenus philo phus: oportere autem doeentem illa scire, & a philosopho didicis Ie. ita ergo & nos de poeta dicemus, nescire luidem, quatcnus poeta est di imitator, oportere autem scire quae scribit & a philo-opho didicille,aut alio .scit igitur In quantum philosephus: bene scribit, inquatum poeta.ac per haec satisfactum Platoni puto:quoniam partim verum dicit nescire poetam quae sci ibit, qubtenus poeta est, partim non verum,si omnino nescire putati scit n. inquantum philosophi res edoctus,aut gesta hominum, aut alia quae docet. Ru autem imitationis natura siem per in peiora prolabatur, hoc quidem dicimus accidere non artis viti O,sed corum, qui arte abutuntur. nam certe verum est a multis poetarum iurpia multa di indeccntia scribi: quos iure non solum a rep. sua arcendos Plato censet,led ab omnibus arcerὶ aequii cst. si igitur Platoni auferendus videtur Achiules eiulans in littore maris, pugnis se caedens, & barbam euellens: si &Iuppiter prae impatientia cxpcctandi sibi tractans virilia:& nos quidem auferendos clamabimus. at Aeneam spem vultu simulantem, corde autem altum dolorem prementem neq; ipse,ut opinor,Plato, neque nos auserendum dicemus. In uniuersum autem, si omnes comicos, omnes tragicos excludia sua repub. volet Plato, & nos benefactum dice- mus in ea repub. in qua fortasse neque pnilosophos curabit esse contemplatias I E . octo nimis deditos. hos autem mittemus ad eas resp. quas Aristo t.Instituerit.
Haec sunt d amici, quς de poeta ipso & poetς onicio ac fine dicenda nobis vobis visa sunt pro concessis nobis temporciquorum omnium si per breuem definitionem
volumus epilogum facere,omnesq; fines eius comprehendere, tam illum gratia cuius mouetur, quam 'uo exequitur cum finem, S quo ab alijs omnibus diiser dic mus poeiae finem csse delectare, & prodeste imitando in unoquoq; maxima& pulcheirima per genus dicendi simpliciter pulchrum ex conuenientibus . verum ex his uniuersalem quandam fortasse ideam poetet videre datur, ipsum autem exacte intros,icere non conceditur nisi & membra eius expressa singula demonstrarentur. qu inter ad p dicta reliquum esset circa singulas orationis partes ostendere,quq idii piopria faciat,& quibus ab alijs disserat: priiuo circa voccs simplices, tum ci ea earum texturas,& figuras,& musicas: & quomodo ipse aliter narret, aliter destriabat, aliter continuesialiter digrediatur, aliter disponat, de loca accipiat, & dicendorum fines exequatur,&quomodo imitetur, quae ieijciat, quae recipiat,& alia eius seneris multa, quibus una dies integra non esset satis. Tempus est diem claudere, & iubere poetam
298쪽
i ' ι cum p pua sint, RH A MN Usi optIme, quibus homo non solum caeteris animalibus,sed inter homines alter alteri longe prae iam an in stat, scientia & locutio, locutionis quidem modum praestantissimum esse illum, quo Poeta loquitur,ostendit illa disputationes Iaulistiorem imgerius, quam de Poeta & Poetae fine atque officio tam sci liciter die z.A.- ' una in Baldi reccilibus habuit. Scientiarum vero maxima quidem 'gnissimu atque homine praecipue digna illa mihi videtiir,quq de natura est philosophia. ma- Niluisti. thematicae enim, tam etsi certitudinem quandam pristant, & m ulta etiam docent, 'eirca tamen humilia qu dam, & haud magnifacienda versantur. cotra vero antiqua mum homi. illa Theologia, quae tum diuina, tum prima Philosephia vocatur, nobilia quidem aes piaerna speculatur. verum ex ijs tam Pauca sunt, quae cognosci a nobis va-. ltant,etum S de illis tam incerta quoque cognitio est. vi pene fateri pollimus aut 'dillam aut certe quam minimaF ad nos de res r bus cognitionem peruenisse. At veris quq naturaconstant, & nobilia quidem sunt,ut pote substantiae & corpora, Ihmq; atque animalia, tum & certitudinem non paruam habent. &infinita serὰ sunt, quae sciri pollint: siquidem ubiq; natura est, quoquo vertamur, quicquid videamus audiamusq;: propter quae Philosephia,qinae dehisce est, in ter alias maxima& dignillima censeri debet. Ex omnibus vero, quae natu inconstat, cum ea sint persectissima, qtiae Intellectione vigent, propter ipsam intellectionem, merito ea quae de lia taeniis. intellectione est contemplatio, homine praecipue digna debet existimarri. Monἰam II .h.hiἀistitur a sermonibus de Poetica a Naugerio habitis Io.Baptista Turrius & copiose &i M. dignis curate de intellectione disputauit, quid citet &quo unaquaeq; in nobis fieret cuq; 'iam ad te scripserim sermones illos, quos prima die de Poetica Naugerius habuit, . reliquum est,ut & illos ad te tradam,quos deinceps Turrius de intellectione tractauit.quod non minus tibi iucundum fore arbitror, qui non minus quam Poeticis rebus omni semper Philosophia sueris delectatus: cap cipue quae circa anima&aMmς operationcs versariar'. de quarum amplissima si nunc tu audias ab eo disputari, O quo lata tibi intercesierat amiciti equide nescio,quid gratius,quidve optatius hie auscultari pollit,aut legi. Igitur cum persectis sermonibus de Poetica magna esseetabus expectatio eoru, quos die sequenti Turrius sese habiturii de Intellectione pro miserantiamq; peracta nocte, primum illuxisset dies;placuit oibus consiletum ad sentem reuerti,ubi ora manusque lauimus. mox Turrio visum est secedere secretiossi in sylvam, quae nec longe aberat, v pastores consueuissent ad eum sontem matutianis horis accedere. ergo ea in sylva quietissimum locum nacti cum in coronaconses
dissemus, Turrius, in quem oculos Omnes conuerteramus, linocc pit. 1'. .
299쪽
Da Meon. emplati aescite de ipsa intestinione
strauit. mcii messet hodie secundam purgationem adhibere, si fieri per me posset: quod quantum successitura sit nobis equialem non sa tis scio: quoniam nec elocutionem illa Naugeric e placida illam materiam adesse mihi video. veru quoad attInet ad elocutionem, non valde graue videretur,quando nec res, de qua agimus, eam sermonis curam exposcit, sed limplicius tractari vult: materia vero ipsa me terret,
quaecum dissicillima scitu est, tum laboriosissima explicatu . videntur enim Dij pa te han*nostri,que intellectu dkImus, In abditissimo posuisse: ut unusquisque nostium Uteretur quotidie: quo autem pacto uteretur, nemo quidem utiq; sciret. est autem diuina certe& sacra quaedani res umquati, attentare nunc ἀitimur, qua sola, Dijs ipsis similes videmur fieri, ipsisq; asseclari: qua homo denique uniuersi huius, quem mundum dicimus, specient quanda in & similitudinem praeseserta quin unus quodam modo mundus din, in quo res omnes, quae ubiq; sunt, coelum, syder inane, maria, ter , m ontcs, syluς, animalia dc reliqua omnia reposita sunt. nam certe mens ex mundo quodam constarevidetur.
De ipsa autem Mente & In tellectu, quo modo sit nostri pars, &cuius naturae, nIhil nunc inquirimus, sed operationes tantum illius, quatenus in nobis fiunt, Pr sequemur et quae sint, & quot, & quo pacto fiant, quas omnes communi qum, tam vocabulo intellectionis comprehendimus: per intellectionem intelligentes cognitionem omnem, quς post sensus ab anima introrsum fit, quod δc nomen quiadem significat. mox distinguemus, quete proprie intellectio sit appellanda,& quis intellectus de mens. poreb de sensibus ipsis de eorum cognitione nihil etiam nouis a gendum erit,sed supponendum neq; illud pariter perscrutabimur, utrum in cord p - . intellectio fiat, an in cerebro: sed supponentes in cerebro aut omnem cognitio' O in fieri,aut initiari, de Intellectione quide quatenus in cerebro fit,insistione faciemus. In primis autem constare internos debet cognitionem omnem per reru simulatchra fieri,quae aliqui spe H vocavere: nos in scholis nostris species retii appellamus. quo vocabulo tanquam magis familiari, dc nos deinceps utemur. per has enim species cognitionem rerum fieri constare debet, quoniam S sensus pei easdem fiunt,&memoria indicationem quandam praebet: quandoquidem rebus ipsis absentibus ni,hilominus earum recordamur, qd non aliter fieri potest quam remanete in aniama simulachro eam & specie, quae prius intellectione fecerat . praeterea intelligedomani sestu est mutari animam ab eo, quod prius erat, cum no intelligeret: hanc autem muratione, non potest res ipsa ficere, quae extra est, dc solet obiectum vocari: quoniam perse& proxime non attingit animam: sed neq; anima sese ipse mutat. necesse igitur est demitti aliquid ab obiecto, quod proxime attingat animam atq; illam mutet: tale autem non aliud esse potest,quam simulachrum 3c species reru,qive extra sunt. Verum enim uero de natura specierum multa fortaste oporteret determinare, quod & alterius teporis & negocij est. Nunc tantum sussiciat de ijs dicere,q, 1 rebus momento Muunt,& diffunduntur in orbem,quacunque medium, per quod transeunt, est sesceptiuum earum. tale autem medium videtur es Ie perspicuum & trans. parens corpus, quod. diaphanum vocant: per densa enim dc opaca non transeunt. Item & naturam earum esse ea animae rep-ntare & offerre,quorum sunt species, ac demum contrarias inter se ipsas non est e species, sed in eodem omnes simul consistere posse.& si enim dulce contrarium est amaro, & album nigro,& calidii frigido, horum tamen species conuariae ipse non sunt. quod in aere manifestum est, in quo
300쪽
' DE INTELLECTIONE LIB. L et 1
a species omnes simul esse,& per ipsum simul transire possunt,&solent.Quo autem pacto gignantur species,& quomodo sese diffundam,& propagent, tum de quomodo resecii possin t.& virum eiusdem generis sin t oim sermis,quarum sunt species, non est in praesenti inquirendum. λVidentur autem ad intest onem concurrere prῖmum Ibi Idem,quod inteli Ir hoc autem est animae deinde quod intelligitur,quia est oblisi: tertitim vero id, per quod fit intellectio, hoc est species. Intelicet Io igitur non est anἰma, quae in ligit, non obiectum, quod intelligitur, non species, qua fit intellectio, sed si quid est, noaliud certe videtur elle, quam reerissentatis obiecti, quae anim interiori fit per receptam obiecti speciem: sicuti & sensatiores' sentatio est obiecti exteriorianini per receptam obiecti speciem: Natura si quidem specIeru est,ut diximus, ea repnesentare, quorum species & imagines senti repraesentare autem non lapidi aut arbori & similibus, sed animae tantum, quae apta est & idonea, cui reptaesentetur. Habet autem dubitationem quandam, utrum quod dicimus intelligere, sit actio quaedam animae,an pallio tantum . sunt. n. qui putent non pati solum anima recipiendo speciem, sed ea recepta explicare ac producere intellectionem ipsam, quae actio qua dam est. mihi autem videtur, nisi fallor, tantum pati anima intelligendo,& nihil praeterea agere. si enim quicquam ageret, oporteret actionem illam in aliquo quidem recipit recipi autem in alio non potest quam in anima ipsa. pateretur igitur an a recipiendo noselum speciem, sed & actionem propriam, quam secit: quare idem quatenus ide de ageret & pateretur: quae rationes contrariae sunt, & in eodem secundum idem esse non possunt. nec certe illud dici potest compositii esse, quod agit & patitur, no aut secunduin idem, sed patitur ratione materiae, agit autem ratione sermae. inno enim linima principiu est de agendi dc patiendi. Idem autem non potest per se esse princia Picio contrariorum:quia enim patitur, patitur quidem quatenus per se no habet. quod vero agit,agit quidem quatenus per se habet:per se autem habere&non habere nihil pol. non est igitur necessiarium in in telligendo anima quicquam Uere: statim enim ubi recepit speciem , repraesentatio illa fit obieet ' qitando & I apta est, cui repraesentetur, dc natura speciei in ea reprisentare, quoru est species de Imago. Quoniam autem dictum est requiri speciem rerum ad intellectionem, quaeretis sertasse virum omnium,qu in telliguntur, sint 'ecIes,an non omnium. si enim n5 omnium sunt specio, quomodo potuere illa intelligi, quae speciebus carentὶ Si vero omnia species nabent,& per illas intelligi debent, videbitur quidem dc Dei de separatorum aliorum species et Ie& simulaclira, item de Ipsius etiam in tellectus. quare si per suam speciem ipse se in telligat, sequetur quidem, quod dictum est, idem ag re de pati fecitndum idem. Ad quod, ut mihi videtur, δicendum eli non omnium citu proprias i ecies. nam neque Dei, neque ullius abstractorum a materia species vlla est,f irtasse autem neque Ribstantia quatenus iiii,st. intia est: potuere autem hςc cognosci, si non per proprias species, at potuere per alienas. modum in sequem ἰbus ostendemus. quare omnia potest intellcctus cognoscere de s e ipsit m etiam, scit alia Per proprias species, alia per alienas. His igitur ita se habentibus nunc est videndia, qtio pacti 1, quibus vhs serantur species ad interiore animam. Deseri sibus enim minus fbrtalle est dubitandum, quot uobiecta species su as peracrem mittunt, qui peripicuus, & diaphanus est. at post senius Omnia opaca vid cntur. quare& dubium cst', per quod medium a sensibus serantiu introrsum species. Existimandam aute est serti iptas per vocatos spiritu qui
telligimus. Q ira modio ex sensibus species Maianimari .er intelligit, introrsum se Ian . .