장음표시 사용
321쪽
In BMural bus nen ita Deou in ne Metis inductiones ii ut,
alit probabile aiis nees latue sunt
similia qtiare concluso fi t de omnI, quM omne Rhabarbarum purget choleram. GSed rurius dubitare cotingit quomodo possimus assumere & alia omnia elle simialia. de primis enim visis & probatis, dubium nullum est, quia experientia id monstra uitiat de alijs, de quibus experientia nulla est facti,no videtur, quam fidem habere possimus. Dicendum assumptum illud ita esse in alijs, fidem habere niterdum
probabilem tantum interdum necessariam . probabilem quῖdem virtute exempli,& enthymematis. s. n. in uno, aut et in multis ita esse vidisus, obabile est ita fore Ain hoc,& in illo S al js, quotquot imaginati suerimus,tamein no viderimus in his, sic it In primis assigna iis . habita igifnotitia deprimis per experientia, de aliis vero probabiliter per similitudine concludimus in omnibus ita este, sed probabiliter tatum: Interdu fides no solum probabilis est, sedi necessaria,& hoc duobus modis uno modo cum facta obseruatione in quibusdam signatis, quaerim iis, propter quiast,& inuenta tua causa, ita dicimus esse debere & in alijs. quare de omnῖbus talem, concitidimus.vt s viso hoc,& illo Rhabarbaro, upurgent choleram,quqram,propter quid sit:& sciens, quae purgant choleram, sunt amara acria,abominabilia naturae,& talla elle haec vIsa, fides fit & de alijs, quae talia sunt. unde cocludi is omne Rhabarbaru purgare choleram ex hoc, q, primo vidi hoc inqui sitim, mox facta ratione ad natura c5munem, ita & de alijs accepi. At Io modo necessata fides fit, cusngularia prorsus smilia sun t.& quale unum est, talia esse omnia alia. ut si videam has duas lincas rectas aequidistantes nunquam concurrere, ita de alijs etiam accipiemus, eo q, prorsiis sunt similes. quare de omnibus coclusio fiet. & talia sint mathematica omnia.naturalia vero non sta se habent. possunt enim similia esse quaedam singularia imo & multa,& muli omnia vero no esse talia. Itali quide enim,& Ger- mani,& Galli oes albi sunt. non tame omnes homines albi, VI Ethiopes. causa est, . quia non omnino similes sunt:& alia causa facit Italos, Gallos, & Germanos albos, alia AEthiopas nigros. quare In ijs, quae a natura sunt inductiones necessariae no valde funi, sed probabiles tantum, nisi ratio fiat ad naturam communem.Inductionii igitur aliquae necess,riae sunt, ali sitae probabiles tantum. necessariae sunt, ita quibus aut omnia singularia induci possitire, quia sint determina si numeri: aut omnia sunt prorsus similia,& diuersi ratem pati non possunt aut ratio sufficiens fit ad naturam communem. illae vero inducti nes,in quibus nec fingularia omnia InducI possunt, nec prorsus similia sunt, nec ratio fit ad communem natiIra,omnes probabiles tantum sum. Iuni tamen qinaedam inductiones, quae tametsi probabiles simpliciter tantum snt,tamen adeo propinquae sunt necessarijs,ut pro necessariis habeatur: dc suntili , in quibus ita obseruauimus & nos,& patres nostri,& aui, & omnis. memoria:
tum & nationes omnes, in omni loco,omni tempore.Vt v omnia orta occidant, dc
quod omne,quod moueriir, sit corpus. in quibus quide nec omnia singularia poss-bile est inducere, nec ratis est facta ad communem naturam,nec scimus, an prorsus singularia omnia smilia sintiquia tamen Ita viderunt omnes,&ubique, α semper pro neces larijs habentur. Quartus autem ratiocinadI modus est, ab uniuersu , de omni,ad particulare alia
quod: dissol autem ab inductione tum in primissis, tum In Gesusione in pr missis quidem, v inductio procedit ab omnibus & ipsa, sed divisim acceptis, hic au tem ab omnibus collectim assumptis,&de omni:ppqd & syllogismus vocatur. In conclusione vero differt, qu bd inductio ad totum procedit a partibus, syllogismus vero a toto ad partem. nam, quasi interdum ad aliquod uniuersale fiat, ad id tamen fi t Ga
322쪽
A ag partem sub toto colentam, procedit autem &hic ex una praemissa obseritata, &alsa nouae visi obseruauimus omne allim .il respirans habere pulmonem, nunc Ver offeratur delphinum respirare, concili sio sit delphinum habere pulmonem. terminus medius est respirare, seritatu est habere pulmonem, aliud extremum, delphinus,quem habere pulmone addiscimus . quia species termini medii semper repraesentat coluncta. quare & in delphino repraesentabit columstum, qd eru sabere pulmonem. Non sunt autem plures ratiocinandi modi, quam praedire: quatuor. na vel procedit a parte, vela toto. si a parte, vclab una ad unum.vel a pluribus ad unum . si a toto,vel est a toto divisim accepto ad totu, ver a toto collectim assiumpto acrpartem . primus igitur est exemplum, secudus enthymema , tertius inductio, quartus. syllogismus. ex quibus duo de necellitate cocludunt ex positis, induistio,& syllogi L. mus: duo node neccilitate, exemptu,& enthymema. siqui vero videant alii ratiocinandi modi ad hos praedictos reducuntur ut diuitio, de siqui alij sunt. qu e autem sit illa potentia animae, quae tanta exercet,si quaeratur,virum phantasia, an alia persectfor,cent endum est quaedam horum 1 phantasia fieri,ut mempla, & enthymemata quaeda, quasdam et inductiones eorti, quae faciles sunt, & in quibus sine utar a sunt pauca, S: terminata: syllogismox vero,& inductiones alias solum ἰntellectu facere. quare & a solo homine h. aec fieri putandu est. reliqua vero nihil prohibet&ab alijs animalibus fieri,qui phantasiam habent. Inter hςc autem primum natura, liod ab homine fi qest Geplum delade enthvmema, mox inductio, postremo syllb lmus. Nunc autem operaeprectam nos facturos existimamus, si ab his dicamus, quid sit verum,quid salsiun, quid dubium, quid probabile, quid apparens, quid certum: tu B quid sit credere; quid opinari,quid scire:& qdst,quod disimus velle de nolle, quid. adn irari,quid cogitare, seu inquirere, quid re luere Sc componere, & fingere: ac demum quid virtus illa, quam aestimatiuam quidam appellant, &quid in m netus
naturet vocatus,& quomodo bruta animalia tanto ingenio polleant, & tam mira faciant,ut nidos aues, telas aranea, & eiusmod i alia, quae multa sunt. Quod autem circa dinplicia neque veritas sit, nec salsitas, dictum est prius. quare solum circa ea, qtun complexa dicii tur, est verum & falsum. vertim aute est, quod est in re, quale ab anima concipitur, saliuinavic quod est in re aliter, ac concipitur. nihil enim prohibet decipi animam ut mox dicemus. credere autem est recἰpere aliquid permodu veri sensu vel ratIO ne ita dictante. sic enim dicit allentire animα nocred e autem est alIquid recipere per modum falli, sensu, vel ratione ita dictante. Dubitare vero eli recipere aliquid,ad quod neq; lensum, neq; rationem habemus neq; ad contrarium:aut rationem quidem habemus, sed & qualem ad cotrarium. Certum vero es Lad quod vel sensum bene di politii habemus, vel ratione necessaria ast sensum reducibile. Necessarium vero est, quod vel notis termin s cognitum est vel inductione necellaria, vel ratione ad haec reducibili. Probabile vero seu apri res est qa creditur qui de sed nec sensu, nec notis terminis, nec inllibili inductione cognitu est, sed aut exeplo, aut enthymemate. est aut apparens dupliciter alii dii inplitate, aliud ad holen . simpliciter apparens, & δbabile est, quod vel omnibus, ves piliribus vἰ detur, vel sapieti Sus dum modo plures non aliter iudicent. ad hominem vero quod uni videtur Probabilium aurem dicitur opinio. Necesi uioru vero scietia, aut dii positio melior, quam scientia: quae me. is vocatur, & fit notis terminis. porro neces Eliu duplex est: simpliciter,&ex suppositione. Necellariorum aut simplfi, scietia est.Necellarioru vcro ex suppositione, noscictia Eprie, sed aut ars, aut illi simile.
tia modi argume Numexere a tu. t undam terminorum
323쪽
utrius loe potetis habitus Inobis fili. Virtus h . ni apprinensiua I nobis appeliri triae voluntat4 diuida
abitust tri. . flect'&m intutatis rasa veri dens apprehensioue mia, Liuia vlitus εcata quid sint. Volanistis ahima , qui sunt ipsi vir.
De Ipse autem velle quid sit,ita est accipiendum. Bonum qu pe & malu offer- C
ui animae potest per du. is potetIas,quarum altera est sensus, altera intellectus. quocunq; aurem modo offeratur, recepta boni specie cogaudet anima,& si etiam habet,& pollidet bonum, illo fruitur, si vero non habet, inteditur in illud,& prosequitur ut habeat. haec autem intentio non aliud est, quam applicatio animae,& spirituum ad prosequendu bonum oblatum. si vero offeratur malum, tristatur:& si pr sens est malum,intendItur similiter.& vim adhibet,ut se ab illo amoueat,aut illud a se ergo si per sensum oblatio boni fiat, Ii t. nilo illa appellatur appetitus. si vero per inteli chum offeratur bonum, intentio illa voluntas dicitur. & velle non aliud est, si intendi animam ad prosequendum bonu, vel euitadum malum. per intellectum,oblatu: nolle autem cst non intendi animam ad oblatum, per intellestiam, bonum:cognitio enim illa,quatenus mouet assensis,dici solet. non est autem voluntas distinet labIntellectu potentia, nisi ratione. si enim distincta re, ponatur, quaerere licet, an & Ipsa voluntas intellisar, an non. si quidem no in telligit, o non video, quae illi operatio tribuenda s t:ti vero intelligit, num ea quae& intellectus, an alia & certe alia noesi dicendum In telligere. eadem vero si intelligat, superflua essi quare eadem poteriacit, quae a se ipsa ratione differat, quatenus ab obic chis diuersmode insermatur. si
enim iri tellectus veru apprehendat, inquatum verum, sic vocatur intcllectus. si vero apprehendat vel si,ut simul bonum a quo mouetur anima, sic volutas dicitur . nihiI enim prohibet verum percipi, ut verum quandoque,quandoque ut verum,& bona
moves. Ex quibus apprehedendi modis nut habitus modo intellectu modo voluntatis vocati. est aute habitus confirmatillima, & idelebilis species in anima: quae si veri si ut veri, & necessaro, scientia appellaturas vero probabilium suerit,opinio di- Dcitur: si sal tu habitus ignorantiae. si aute circa verum sit,sed ut bonum mouens, sc. . volutatis habitus fiunt: qui si sint circa vera bona,virtus dicitur, si circa apparentisti salsa,vitium .s vero circaea,quae recte fieri,& n5 fieri possunt, ars nuncupatur. Di fert aute ars a virtute, virtus in ipsa electioneagendoru conssiit,quae recta est: Arx vero est post electionem in modo perducendi ad finem recte agenda: in quo contingere error potest in opera do. si enim laber eligat die festo ensem cudere,electio lite mala est,& vitiosa: post vero elegit cudere, si debet hoc opus recte facere, regul Aquadam indiget,quae ars dicitur. propter quod bonus saber dici terit,sed non bonus,& virtuosus, quia electio Iniusta est. virtus Igitur est habitus recte eligibilium ius vero habitus recte factibilium. Quo autem pacto sant isti habitus voluntatis In nobis, nisi dubitarem a propo- sto nimis diuertere, non inutile sertasse esset Inquirere. sicut enim no facile est ipsMacquirere, ita neq; facile est intelligere, quo fiant. veru quia multu teporis superesseno is video, & vos annuere atq; optaret, breui quidem transcursu perquiram. Non sunt autem volun latis habitus quales scientiarum,&Intellectus.hi enim valde sicile sunt per doctrinam, & per nosipssis, siquidem per inductiones necessarias, aut per syllogismos necessarios, vel per vocatam mentem fiunt, quorum demonstrata imposii bile est at Iter se habere. at circa voluntatem no ita profecto est nullum enim principἰum tale est,quod necessario,& semper illa moueat, nisi i vn Iuersalia bono di in particulari arae, qae necessario moueat voluntatem,prIncipIum nullum est pω-pter vat Iam bonotii naturam quoru alia bona sunt,quia utilia, alia, quia delectant, alia quia honesta sunt:&ali aper intellectum offeruntur, alia per sensus: quae s peinter se pugnant, & modo unum,modo aliud viuci ad quae non parum faciut cor-
324쪽
4yspositIonestum a natu tum ab euentisse .neq; enIm radem est voluntas sint & aegri,irati & pacati, amoribus capti & liberi bene & male instituti, dc ita In alijs. propter quae siquis ita syllogῖrabit. Honesta sunt obeunda: ruare leges est Homiamn si honestum. ergo & obeundum. Lycurgo quide Psuadebit, Dionysio aut tyranno nopsuadebit.Qubd si quaeratis,cur tyranno non persuadebit, cum & ipse propositam sp uuae . . primam propositionem concedet, honesta esse obeunda,similiter& alteram concedet, seruare leges esse honestum.videtur igitur, & conclusionem concedere de- boat. quod si concedit,cur non facitrad quod dicimus alia ratione quId concedi,alla
ratione fieri conceditur quide quatenus verum,fit autem,& obitur quatenus a bono mouetur. quare tyranus sertasse & Ipse cocedet honesta esse obeunda, quia veru Bona 8e H. non potest negari: obire tamen nolet, quia bonum non iudicat,a sensu deceptus & taia, . ita institutus. melius enim putat imperare, dc cupiditates explere non serintls legibus,quam parere,& voluptatibus carere, seruatis. Nemo est, qui no cognoscat per- vita otie dite amare malum esse,& ipse etiam Cherea concedetanoctem tamen unam, quacu
Thaide dormiat, praeseret etia morti:adeo pugnant, quae a sensibus offeruntur,&qab intelle .sia & ipse etiam intellectus sςpe decipitur,& modo unum vult, mOdo aliud. si igitur nulluin principium est, quod necessario moueat voluntatem , dc dirigat ad rinas electi 5es, quo pa fieri in nobis possunt virtutis habitus, si habitus indelebilis,& firmissimus in debet nuquid sicut Protagoras apud Platonε opinari vἱ detur, per doctrinam virtutes fiuit sed certe doctrina, tametu princIpiu quoddam ad virtutes affert, non sufficere tamen per se videtur. aliud est ut diximus) veru, aliud est bonum mouens: docet quidem doctrina , quod verum est, non moueturi autem ab illo, nisi simul & bonum existimetur, & netelius, quam omne aliud obla- . tum:& ni si sensus rationi omnino pareat. parere autem dissicillimorum est, & maxime dubium est,qua via id faciamus.si enim per doctrinam fieri dieatur, rursus ineudem scopulum incidimus: si vero fieri per assuefactionem,&ex frequentatis actibus,ut Aristoteli placet, dubitare pariter contingit, quo pacto lite assuefactio fiat.ad quae dicendum ut arbitror in nec doctrinam sine assuefictione v Irtutes per se sacere post nec assuefactionem per se sine doctrina. qud l enim doctrina sine astu Mactione no sussiciat virtutem sacere, manifestum eme potest ex eo, quod diximus, doctrinam monstrare, quod verum est, tantum, hoc vero non satis esse, nisi simul offerat: quod bonum est,& moliet magis. ad hoc aute requiritur, ut sensus rationi pareant. non parent autem cum aliter assuefacti sunt: quod monstrant auari ,& ambItiosi, δρamantes,& Iracundi,&gillae dediti,& potores,& uniuers,liter,usiant viiij salsueti, in quibus nihil doctrina per se potest.qubd vero& sine doctrina assuesectio non faciat virtutem, est in ijs videre, qui non si rante,& per propriam electione sed co.icti,
aut spe,aut timore continenter vivunt inuiti. Vbi enim aut timor, aut spes sublatae contii tuo vita mutant. quapropter s. virtus fieri debet,oporter ut& usus,de propria electio concurrant. ad electione autem faciendam maxImecosultatio,&ratio, reianae .cosi.sea doctrina potest.vsus vero,& a iii iesictio multis indiget,si virtute parere debet, ad vilia siquide & ad voluptates vel facillime fit. quippe nati statim voluptatibus capi tu prata reos dicipimus: sensibus enim tu solis agimur,ab Ijs&cresceres,& gradiores facti duci- inur. unde sensuum illecebrae nobis quasi congenitae, nobis comitesquIm facillIme vitio tu habitus inserunt.ὶ ubus si abstinere de mus,&c5trarijs assiuescere, magnacu dissicultate acquirit , & per multa fieri oportet. in primis autem doctrinae valet.&psuasiones,per quas cognoscimus, quod verum est, & quod vere bonum , δέ quod
325쪽
tus firmiores tanta De nonnul-
admiratione videlieet, e sita foueae.
solutione. ac compositi ne. quidnam sint. &3nbus, & u modo nant. Uo admirae itate aia soleat. Resoluere,&componere qao ad nam
intlitudine aia dicatur. -tuor enle quae via.
malum,& quid pariant tandem, ad quod non humanae solum doctrInc scit & diui
nae non parum conducunt. Leges platerea sunt constitut*tu ciuiles, tum sacrsequet& poenas praue agentibus,& prςmia recte pieque viventibus iniungunt. nam, qtinnos impellut maxime ad agedum, sunt spes,& metus. portb laudes &vitupet Ia inueta sunt ab hominibus,qm joriaplurimum nos accedit ad saeta egregia, vitupe-I ia vero absterrenti praeter leges quoque sunt & instituta ciuitatum,& ritus, & consuetudines bonae exemplis enim aliorum maxime solemus adduci. patru praeterea educationes, praeceptorumq; prudentia & regἰme no paru ad haec prosunt, & usum bene vivendi confirmantiqui ous omnibus fit visimul experientia, & re ipsa cognoscentes,quam pulchra virtus, quam in vita utilis sit, contrarium vero quam turpe, quam periculis plenum, per se tandem virtutes Ipsas amemus, Nitia vero odio habeamus, abhorreamusq, unde tandu superatis,vel copressis adolescetiae ardoribus,&concupiscentijs, maturioribus aetatibus virtutu habitus acquiramus. ad quod noarum valet corporis dispositiones, ingenium docile, temperatura non aerestis, Mera, sed benignior atque numanasser haec ergo & corpus parere animo addiscit, dcastruescit,unde unum ex ambobus ni tam concors,ut nunquam pugnent. quaquam pauci certe sunt, qui ad tantum Virtutis perueniat,ut non semper tormidare debeamus insidias & prcstigia sensuum:verum de habitibus ijs nucloquor,qui ab hominibus acquiri humanitiis possunt. siqua enim gratia a Deo optimo maior im parti tur nobis nostriam non est nunc dicere, sia credere Ita esse, atq; hos habitus virtutum, quia Deo dantur, solos esse veros,&firmos,qui vero a nobis acquiruntur, parum s lidos, de multa fortunae subiectos. aede IpQ velle,&nolle, & de habitibus voluntatis, & Intellectus itapro tempore determinatumst. Admirari autem tum anima dicitur,cii oblato aliquo partim noto,partim Igno- . to recipit illud uti nouum,& insuetum .suspenditur enim abomni alio,& applicatur ad illud nouum desiderio quodam perdiscedi,quid sit, aut quale sit. cum igItur des derio Illo permota anima ad coluncta cum illo oblato fertur, tum Inquirere dicitur,& cogitare. non enim aliud est cogitare, qtiam agi per coniuncta cum aliquo. quod & Inquirere est. Resoluere vero & componere anima dicitur per similitudine ad naturam, artem. tum enim resoluit natura, cum totii aliquod & posterius reducit in partes, & sua principia,ut mixtum in elementa, elemeta in materiam. com ponit autem cum contrario procesIii patres,& principia assumens, totii aliquod de posterius facitis militer autem Sc ars resoluit, cum totum aliquod,ut domu, in partes,&principia diducit,ut in atrium, cameras,& culinam: haec vero in alias, ut ligna, lapides,& caementa:conaponit autem inim ex his totum qu ppiam conflat. Ex hac similitudine& anima dicitur modo resoluere, modo componere . quoniam enim
inter ea, quae addiscit anima, alia sunt posteriora,& effectus, seu tota quaedam, alia vero sunt principia, & caust, seu partes:si quidem de effectu aliquo quaerat causam,&principia atque illa inueniat,& addiscat' ut causas & principia, tum re luis ledicitur effectum ilhim,&to tu. dico aut, addiscat,ut causas,& principia, sia, & si sorte Inueniat,& addiscat id, quod est causa, sed non scitum, nec qinaestum, ut causa, illa quidem re lutio no est, sed atri materia resolutionis, aut via,qualis est demonstratio illa,quae dici solet demonstratio, quia.ut si demonstrem delphinum habere pulmonem ex hoc, q, respirat at si queram, propter quid delphinus respirat,& hoc dici etiam,ila habet pulmonem, sic quide resolutione proprie seci. quippe quatuor qsita sunt,quorum duo osse rei in onstrant,an est,& quale est:duo vero,quae causam quaerunt a
326쪽
A rant,quid propter quid eae in iis igitur,in quibus esse quoitur,neereliauco,
nec compositio per se fit,in aliis vero duobus fidi Sed habet dubstationem quanda, quia reistatio videtur contrarius processiis composition per assignatav- videtur 'idem syllogismus simul compositionem iacere,& re lutionem. vi in praedi , in quo qu itur,ppter quid delphinus respirat:& dicitur iccirco respirare, quia habet stru u pulmonem. forma autem syllogismus sic.omne re iras ideo respirat,quia pulmo- ἴu.Isin, ne liabet. Delph nus respirat ergo,quia pulmone hanet. vel sicomnere Dirans pulmonem habet. Delphinus respirat:ergo pulmonem habet,et h est causa respirationis. verum sic dicendo virtualiter fit alius syllosismus & regressus.omne habes pulmonem propin ipsum respirat. Delphinus h t pulmonem .ei propter ipuim
respirat. Mista est c5positio, quae assumpta causa sertur supra esseau: quoinodo et- re o, c indisseri resilutio a compositioner utrum igitur re lutio tum tum fiat, cum esse remula concluditur ut quidam putant, dicentes rei blutionem esse demonstratione vocaram,quia est,compositionem vero demonstrationem procedentem a causa. qpropter quid vocatur. an dicedum realutionem per se includere duos syllogisinos. unum, qui abesse esse causis concludit, alium, qui per causam procedit si praeffectum ὶ & hic est terminus reislutionis, ita ,qubd resolutio tota ut per hos duos Irocessus: & in ipso prior syllogismus,qui dat esse cauis, ordinatur in secundum .i tesblutio fieri debet.si enim per se ipsum cosideretur, nullo pacto re lutionem sacit, nisi diramus illud c5clusem, esse causam eius essectus. ac sic fit virtualiter alter syllogismus dices propter quid,qui compositio qui 'am est. nec differt compositio
a resolutione, esu vr pars ,& ut terminus. re lutio vero est totalis processus ex iisti duobus syllogismis. xvi dicamus resolutionem per se no aliud esse,nisi comparati
ne huius,ut Aectus,ad hoc, ut causam: compositionc vero esse contrariam com p xationem huius,ut musae, ad hoc ut effectum:quae comparationes fiunt facta priori demonstratione docent quia est causae quaesitae.siue Igitur resolutio includat duos
syllogisinos,& duos processu siue diras comparationes, manifestum est resblutIonem no fieri, ut quidam putarunt,per simplicem demon strationem,quia, sed terminari per compositionem.qua de causa Aristoteles serrat se libros de demonstratione Inscripsit re lutorios a termino, & fine reselutionis,qui fit per demonstrationem,
propter quid . ac de resolutione hN pauca dim sint. Nunc devocata ab aliquibus aestimatiua potentia, & de vocato instinctu, quid
sint,&quomodo sar,pquiramus. appellat aut aestimati facultatem,qua speciem, ne instinctu
ὰ specie elici dicunt. vivise lupo statim ab agno elici inimicitiae specie, propter quasusit. Tauriam vero recepta iniuria iudicium sacere cornibus esse repellcium: uuescibus: asellum vero punctum contrahere primo pellem, mox impetu quodam liorem tuni tendere, atque ita nocens excutere . atq; haec instinctu quodam natum heri, de Σῶ 'quibus diligenter quaerendum est. χiod enim dicunt speciem elici e specie, nulla Aestimat habet ratione. si quidem viso lupo si ab Uno cognitio noua fit de inimicitia, oportet dicere, quomodo fiat comitio,& notia naec species inimicitiae.anima enim ipsa non iasicit specie sed obie iaciunt,quq aut per proprias species, aut perconiunctata. luis G Vciunt cognitionem. quo ergo agnus Elupo conspecto ex hit inimicitiae specie,&cognitionem hanc fusi, cum nunquam viderit lupum neque in propria sema, ne ciem in Gque in corininctis quare,quod dicimt,elici speciem,nihil nos docet, sed obscurum per magis obscurum ostenditi Supponendum isitur est, ut supra diximus, species praesentare res,& modos,seu coniuncta cum Aus.inter mota aut rerii maxime intrinseci,
327쪽
In trinsAI, 3c precipui sunt conuenientia & discεuenientia oblatoriun eum anima. G.
omnis.n. species recipitur ab anima,vel ut Gueniens,& bona,& grata, ves uti disco ueniens,& mala.atque Ingrata quod iccirco fit, quia, queadmodum res Inter se vesconuenientIam habent,vel disconuensenti ita&earum species quae illas repr senitant. quare recIpIuntur ves uti conuenientes,vel uti cotrariae.visb igitur lupo speciescius,utpote species & imago reir cotraris recipi ab agno viI Gtraria,& disten tiens. unde fugit. si igitur hanc receptionem vocant aestimatIuam,possunt quidem appetanis polin. Volun sed rem non declarant.potentIa enim, quae recIpit, non altar
ia est, quam phantasia,quq n5esicit, seu extrahit, sed recipit solum per m um,qui spe . . :- ciebus coniunctus est:similiter, & quod instinctum natum vocant,nihil declarasit siue omit -- sed offuscat magis . nam & hie instinctus ves est natura simplex, quς sine cognitione
operatur, Vel est cognitio quaedam.at certe natura esse non potest . natura enim ad num determinata est,&vnum operatur. hi autem motus, qui ab instinctus sit, notunum sunr, sed multi, de saepe contrarij.si vero per cognitionem fiunt,otortet dic tha .a. h. pacto murus iudicer esse feriendum cornibu , equus calcibus aleslusistrari histae non est hat Primo pellem,mox repente extendat. De hoc igitur Instinctu dicendum mihi tui. - - Videti siprimo non esse naturam simplicem. illa enim determinata ad imum est, esse eens. tamen naturam cognoscentem. natura enim & de hae dicitur, licet quandoque dialltinguatur vIrtus cognosces a natura.sed hoc est natura simplici, ves simpliciter di. 'fitiata ital igitur pro se a simplici non animata.est tamen & anima natura, quia opibiis coi- est forma substantialis,& principium Intrinsecum per se movens:omnis aute natu-ti:,α.ri inproprios habet inotus, qui naturales dicuntur, sed in hoe differt natura sm--2II..HRo anima, natura simplex ad unum determinata est, anima vero non ad unu. . puti Simplicis vero nariam motus sunt sursum,deorsum, circulare, & motus partium ira toto, rarefactio scillicet,& condensatio,sed haec semper ad unum sunt.etsi enim con- . α' is densiti aliaesta rarefaction utramae tamen ad unum terminum sunt.anima ver moma par. & ipsa modo condensat,modo rareracit,& habet motum partium In toto, sed non semper ad unum habet, sed ad diuersa, put dIuersa specie est insermata. habetaute Ii. in im ex Ec motum setium,aut deorsum,& raresectionem,&condensiuionem, ad unum dehiasisIta,ti terminata:sed hoc inquantum includit facultates naturae simplicis per formas et in ipsa. verum praeter has,inquantum cognoscit,& informatur speciebus habet & motum paratu in toto naturaliter insitum,per quem siluantur modo uno
pacto,modo si ut mesius est sub hac, & illa specie.& haec serie est illud, qd quidaT-- . ' vocat.primi igitur motus quos naturaliter habent mεbra animata,quais, tenus isermata sunt specieb' boni,& mali sunt costrieti λ& dilatatio. ex quo enim species omnissve dictu est recipitur ab anima,vel ut bona & conueniens,vel ut malaimesebiis ac di distonueniens.hinc fieret diuersimode moueantur,&situent semebra, dc partestitata is, toto, natura smper quaerere,quod melius est quod mitu videri no de .si enim tuum. sema non cognoscens hoc facit, cur & cognoscens non idem faciat, quatenus diauerse modo est inserinata speclecognitiois3motus ergo omnes,quos anima tam mirando, homnes reducuntur ad motum partium in toto: dc alii quidem sine pha tata fieti per simplicem receptionem membri,alii vero per phantasiam.motus sivdem, quos memora faciunt per simplice senium dilatationis, dc constrictionis, ut cor,& Pulmo,oc venae,& nerui,& villi:,naturaliter fiunt,antequam phantasia Ist rum motuum fiat. simpliciismi igitur dc primi omnium motus mebrorum sunt
strictio,& dilatatio.si enim membrii speciem notatis recepit, sub eas e partes
328쪽
DE INTELLECTIONE LIB. II. I 3ς
A In toto non bene se habent, allum situm quaerunt, de constrὶnguntur, si nocens
extrinsecum sit scenim per pauciores partes contingunt,quandoq; vero dilatatur,s nocens intrinsecum st. nam & sie partes minus contingunt. Si vero boni& grati species recepta sit,siquidem extrorsum sit bonum receptuin, dilatatur partes , quoniam se omnes partes ad illud pertingunt,& ad totum communicantur.si vero intrinsecus bonum accedit, constringuntur partes omnes supra illud.sic enim melius
fruuntur. Interdum non omnes partes situm mutat, sed aliquae tantum in eo toto. unde diuersi fiunt motus, modo tremuli,modo concussui, modo alis, prout mesius,& melius situantur partes,& melius a malo vel remouentur, vel ipsum remouent, ad bonum vero melius, 3c melius applicatur. eadem accidunt & circa diuersa membra propter colensium,quem interie habet,& quia unum quodammodo sunt. s peenim moto uno membro,allasmul mouentiar, t eodem motu, vel etiam diuerso, aliud moueprout melius unum alteri seriai ut in tuis,&sternutameto videmus, in quibus mota una prima particula ad expellendum nocens, tu plura alia simul mouentur me- eo umbra alia se dilatando,alia constringendo,alia aliter,ut tandem obtineatur finis, quIIpsis membris notus n5 est, sedarumae mundi intum,& Dco. naturaliter tamen operantur membra,& nunquam errant. partibus in toto se sit uatibus,ut melius est ipsis stibi ecepta specie boni, vel mali:quae interdum una est,& vno In membro:Interdum plures, una post aliam, in pluribus membris. nam hoc unu facit illud aliud,omnibus tamen operation Ibus conuenientibus pro primo fine. fiunt igitur motus hi
aliquando ante factam phantasiataiquando post ipsam,& per ipsam cognosce temfinem. unde illud animaduertendum est, φ, cum primi isti motus simplices fiui liosphatasia p species ad ipsam delatas quodamodo obseritat,& quasi artem facit.vnde. mox per memoriam sitnilium, discursu quodam particulari cognotando finem. mouet membra,& non siilum praedictos motus, sed & maiores,dc masis admirandos operatur. Puncto asello contractio statim fit,& a principio absq; phatasia: mox. cum rub ea contractione stare no pol sit pestis, violenter enim siluatur, dilatatio si hi insequitur. hos ergo motus simplices phantasia ipsa obseruas,altem quodammodo facit.& squado rursus accidat asellum pungi, tum &phantasia operatur, simul contractionem pellis facit,& mox subitam dilatationem, cognolcendo finem , hoe est nocentis expulsionem. ita fit dc in tauro recepta specie nocentis, & sacto appetitu repellendi iniuriam . mouentur enim membra primum illa,quae aptiora sunt
ad nocendum,ut caput. quare cornibus ferit. qui motus primum sit ab anῖma, non cognoscendo finem nisi naturaliter, mox edo hi phantasia simplices motus, etiam cognoscendo finem. sic dc equus calcibus serit. sic& tandem progressio animalis fit, phantasia primum obseruate simplices motus musculorum, & cordarum, quine pedes in ante mouent. mox ficto appetitu appropinquandi se ad bonum perceptu, &cogi alto fine fit motus illorii, primo unius partis in antrialia firma manente: mox dc alterius partis,alia firma perstate. dc ita alternatim motis partibus progrcilio fit. qautem membra,& paries sigillatim in Omni motu.& omni appetitu conciirrant, de quo pacto singulae moueatur,scire non sicile est, immo quam difficillimum,& in dicis valde necessarium.ad propositum ergo reuertendo si instincta vocant motum paritu in toto, ut expedii anturae insormatς varijs speciebus, cui motui idus etia finis est In natura Deo cognitus: sic certe recte instinctum naturae vocabiit, sed natumno simplicis, sed animat ac de instinctu ita in uniuenum sit dictum . nunc de ingenio tautorum, & quo pacto tam mira et ficiant, dicemus, sed bene erit prius muta λ
329쪽
nulla pruσε uae signa ap arent, ac in tritu gen,
cam puerInostri IntermIscere seuerioribus hisee sermonibus, & vlaes mssumere. Cimperato igitur, ut caneret puer, illa ita cecinit. carpessam Galatbea,fera petitsqvora Delops. carpe fugam, pelago i procul speculaturabino, ira quis amat,sIn imo se censere amore. Humano pinnum rorantem sanguine barbam, Elfoedum os, oculum, Hum, quem stonie patentem. Ipse gerit media, multo lauere aequore cernes. Tectere drinrastyocri ines, pro Ureαι vles, laudare estilens tum e utere aequor,
Et se θectatis firmosum dicere ab undis.
Te vero Galathea, quὸd hunc commis amantem, me pecoris numerum , nec aurea sibila curas,
crudelem: σpistri natam Scyllas vocare, crudeles , Deos. si Dirtamen actere in alto Uel mare sunt aliqui. neque enim se posse putare Ustos esse Deos. demum tibi si a minari.
Nam Iore, Hictu ν magno cum stagminem intis Testuum , chn medium disperdatis aquor. At tu tuta mari magno, clopis amores Desticios, ridens minas , inania verba, In nostras Gaurbaasinus formosa recurre. Illelater pecudes σamore ratur, o Aelbna. D. Tacebat Lyrlam,&Turrius sermonem resumens Ita secutus essim Ingen obru- . torum nunc est pro uendum nobis. qua In re non satis miraripossismus, cum in Ba videamus a brutis anImalibus fieri,qualia hominum nemo emcere posset. Canu nostis non silum incredibilem memoriam, sed & miram sagacitatem in venando. volucres nidos mira arte, mira prouidentia construunt,ubi prolem tuto ponat, alix in t nis, aliae in summis arboribus lis inter spinas & dumeta,esiae in medio mari. In Ijs oua deponunt,illa Incubant, ac cales Iunt,ut inde enascantur filij. natis escas qu runt ilis custodiae sunt,volatum doeent cura quidem maiore , quόm humana. Aranea animaliculum tam exiguum miro artificis telas texis, ceu retia , muscis capiendis, unde alatur. res uoru insinorum si prudentiam recensete velim,si pisciit miracula, dies msecto nos deserat. Sunt uitur, qu Iad haec respkietes paruo negocio ab in qu Irendi labore se liberet ad instin lius naturi recurrentes. te ubus paulo an in dirimus oportere dicere, nunquid instinctus isti per naturam fiat, an per cognitionem. v trunq; autem suas habet difficultates. Alii dicut non ficere haec diruta per nam ram, nec per cognitionem , sed dirigi ab intellectu no errante, qui fines noscit. tal& h dubitationem no tollunt: dirigi eniam ab In tellectu fines cognoscente quoda- modo verum est, quodammodo non venam . si enim dicant a Deo dirIgi bruta,liavi Deus immediates pse siciar, spumam elictat ab aranea, in fila deducat,& texat,nim, tum recte non dicunt. Deus enim notu est, qui immediate agat, sed Usum animal, de quo dubiu est,utrum per naturam agat, an per cognitionem. si vero dirigi a Deolmeisgnnt pia r & naturae rerum,& cognitio,quae sunt principia agedi,a Deo depedeant, sic quidem verum dicunt. Deus enim tum naturas ipsis primu constituis, tis& tieultates dedit agedi.verum dubitauo nondusublata Q. qu rimus. n. quOptu
330쪽
am k, briata agant,virum natura,an cognitione. quodcunq; dicatur, non paruam habet dissimitatem. Igitur,ut minus admiremur in ijs, qvie bruta faciunt, resipicite Mad arbores,& in uniuerim ad seiritum illum, qui genitivus dicitur. arbores nihil Intelligunt: si tamen magisteria illarum,si fines antinaduertamus: si soli & fructus,& semina, quanta selettia faciant,custodiant muniant:& quato iuvameto una pars in es am sit costrum, dc ordinata, non poterimus no magnopere admirari. spiritus poreb ille, qui genitivus vocatur,& calor naturalis, nihil similiter intelligens, nec pse sciens aliud facete, suam calesacer attrahere,& propulsare, tam mira inmen conficit, ac si fines cognosceret:figuras membris dat:vias, conceptacula, situs, ordines,
iuncturas, ac demum animal conflat. Caloeten
Ex horum similitudine fortasse principium quodda habere porerimus ad Inue- tu M mi . niendum modum,per quem Sc bruta operatur tam mira. nam cle calore illo genitiuo, si quaeratur, quomodo ipse faciat, utrum casu dc sertuna an per se dc intendens, quod facit:&si in ledens,utrum cognoscendo,an non cognoscendo, no aliud prO- dem proisu. o dicere possumus nisi primum, qudd non cognoscendo facit, ut manifestu est. Ocis autem partim casu dc per acciden partim per se oc intendens,verum non eaderatione. siquidem en im consideretur calor ille,quatenus natura una per se, dc parii cularis, per ea agens,quae sibi insunt,sic quidem oculum dentem,linguam, dc alia, dc eorum formas per accidens iacit, dc casu quoda. per se GIm non aliud Intendit, g caleficere, dc quaedam attrahere,quaedam propelleroteliquas bi accidunt. quanquati quam fallat, dc illa semper cons uantur . nihil enim prohibet quaedam per
accidens fieri, dc tamen semper fieri. Idem calor si consideretur, ut pars uniuersalis natura quam ordinauit uniuersale ages, sapietissimus Deus, virtut*q; dedit nata-M ris omnibus faciendi omnia,quae ad fines sibi cognitos ordinauit, quidem calor' Ale persedemς oculum, linguam, dc alia facit,&intendit, tametsi no cognoscatsnes. sussicitenim cognosci illos a primo agete, Deo maximo.atq; hoc sertas te est ii λqd dicunt aliqui dirigi hunc calorem ab alio intellectu,qui fines noscit. Verum non Arigit uti. agens immediatur sed solum ut agens universale dc primum . quapropter calor ille partim pcr se facit, quatenus pars est uniuersalis naturae a Deo oris dinatae, partim per accidens sacit, quatenus est particularis quaeda una natura. Quddsi quiratis,quomodo a Deo factus est ordo iste in naturis omnibus,dicedum,quod, institutiones quandoque uniuersum hoc est a Deo factum,ut pium est de aequum credere, ea virtute, dc potentia, qua secit omnia, facultatem et propriam dedit naturis singulis, qua peruenire positiit ad fines illi uniuersedebito dc congruentes. Si vero dcaeteris 'num statuatur hoc uniuersum, ut quidam philosophi putant, de det nihilominus a Deo,a quo natura omnis esse habetiIn sela autem natum,quod possibile est, necesi sariumcxiam est. erat autem possibile in sela natura, ut calor certus foret,qui dente, Moculum, linguam δε demum animal ipsum facere posset. quare simul etiam necessarium fuit, ut talis inueniretur calor in natura sola. ac sic rerum prima semina facta suere,quibus semel sactis mox tenore quodam perpetuo ordo iste fuit in natura a Deo optimo dependens.Ex hac ergo similitudine naturalis caloris poterimus wn iecturam quandam accipere cIrca bruta quo pacto dc ipsa tam mira efficiant. na& ipsa quaedam faciunt non cognoscendo fines,& quodammodo per accides, qaa
tenu= particulares naturae sunt secundum sciquatenus vero partes uniuersalis naturae ordinatae a Deo maximo primo agente, per se faciunt,&intendunt, tametsi Ron
cognoscunt fines Deo tantum cognitos. Nonnulla tamen de ipsa iacium cnysis '. Fracastorij S scendo